Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൭. ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ
7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavibhāvanā
൨൯. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗേന നേരുത്താദയോ വിഭത്താ, സോ…പേ॰… ചതുബ്യൂഹഹാരവിഭങ്ഗോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ ആവട്ടോ ഹാരവിഭങ്ഗോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തത്ഥ കതമോ ആവട്ടോ ഹാരോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു നിദ്ദിട്ഠേസു സോളസസു ദേസനാഹാരാദീസു കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ ആവട്ടോ ഹാരോ ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘ഏകമ്ഹി പദട്ഠാനേ’’ന്തിആദിനിദ്ദേസസ്സ ഇദാനി മയാ വുച്ചമാനോ ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദികോ വിത്ഥാരസംവണ്ണനാവിസേസോ ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി ഗഹിതോ. ‘‘തത്ഥ ദേസനായം ഏകസ്മിം പദട്ഠാനേ ദേസനാരുള്ഹേ സേസകം പദട്ഠാനം പരിയേസതി, പരിയേസിത്വാ കഥം പടിപക്ഖേ ആവട്ടേതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ –
29. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena catubyūhahāravibhaṅgena neruttādayo vibhattā, so…pe… catubyūhahāravibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo āvaṭṭo hāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā tattha katamo āvaṭṭo hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso āvaṭṭo hāro āvaṭṭahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Ekamhi padaṭṭhāne’’ntiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘ārambhathā’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso āvaṭṭahāravibhaṅgo nāmāti gahito. ‘‘Tattha desanāyaṃ ekasmiṃ padaṭṭhāne desanāruḷhe sesakaṃ padaṭṭhānaṃ pariyesati, pariyesitvā kathaṃ paṭipakkhe āvaṭṭetī’’ti vattabbattā –
‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥ, യുഞ്ജഥ ബുദ്ധസാസനേ;
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;
ധുനാഥ മച്ചുനോ സേനം, നളാഗാരംവ കുഞ്ജരോ’’തി. –
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti. –
ഗാഥാ വുത്താ. ഇധ ഗാഥായം ഏകസ്മിം പദട്ഠാനേ ദേസനാരുള്ഹേ സേസകം പദട്ഠാനം പരിയേസതീതി വുത്തം ഹോതി. ഗാഥാത്ഥോ പന അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൨൯) വുത്തോ.
Gāthā vuttā. Idha gāthāyaṃ ekasmiṃ padaṭṭhāne desanāruḷhe sesakaṃ padaṭṭhānaṃ pariyesatīti vuttaṃ hoti. Gāthāttho pana aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 29) vutto.
‘‘ആരമ്ഭഥാ’തിആദിഗാഥായം കതരസ്മിം പദട്ഠാനേ ദേസനാരുള്ഹേ കതമം സേസകം പദട്ഠാനം പരിയേസതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാതി വീരിയസ്സ പദട്ഠാന’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ‘‘വീരിയസ്സ പദട്ഠാന’’ന്തി സാമഞ്ഞവസേന വുത്തമ്പി ആരമ്ഭധാതുസങ്ഖാതം വീരിയം നിക്കമധാതുസങ്ഖാതസ്സ വീരിയസ്സ പദട്ഠാനം, നിക്കമധാതുസങ്ഖാതം വീരിയം പരക്കമധാതുസങ്ഖാതസ്സ വീരിയസ്സ പദട്ഠാനം, പരക്കമധാതുസങ്ഖാതം വീരിയം സമഥഭാവനാസഹിതസ്സ വീരിയസ്സ പദട്ഠാനന്തിആദിനാ പരിയേസിതബ്ബന്തി ഗഹേതബ്ബം. ‘‘യുഞ്ജഥാ’’തി ഇമിനാ വുത്തം സമഥഭാവനാസഹിതം വീരിയം ‘‘ബുദ്ധസാസനേ’’തി ഇമിനാ വുത്തസ്സ മഹഗ്ഗതസമാധിസ്സ പദട്ഠാനം, ദേസനാരുള്ഹം സുഖാദികം സേസകമ്പി പദട്ഠാനം പരിയേസിതബ്ബം. ‘‘ധുനാഥ മച്ചുനോ സേന’’ന്തി പദേന ഗഹിതം വിപസ്സനാസഹിതം വീരിയം കിലേസധുനനേ സമത്ഥായ പഞ്ഞായ പദട്ഠാനം, ദേസനാരുള്ഹം സമാധിആദികം സേസകമ്പി പദട്ഠാനം പരിയേസിതബ്ബം.
‘‘Ārambhathā’tiādigāthāyaṃ katarasmiṃ padaṭṭhāne desanāruḷhe katamaṃ sesakaṃ padaṭṭhānaṃ pariyesatī’’ti vattabbattā ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘vīriyassa padaṭṭhāna’’nti sāmaññavasena vuttampi ārambhadhātusaṅkhātaṃ vīriyaṃ nikkamadhātusaṅkhātassa vīriyassa padaṭṭhānaṃ, nikkamadhātusaṅkhātaṃ vīriyaṃ parakkamadhātusaṅkhātassa vīriyassa padaṭṭhānaṃ, parakkamadhātusaṅkhātaṃ vīriyaṃ samathabhāvanāsahitassa vīriyassa padaṭṭhānantiādinā pariyesitabbanti gahetabbaṃ. ‘‘Yuñjathā’’ti iminā vuttaṃ samathabhāvanāsahitaṃ vīriyaṃ ‘‘buddhasāsane’’ti iminā vuttassa mahaggatasamādhissa padaṭṭhānaṃ, desanāruḷhaṃ sukhādikaṃ sesakampi padaṭṭhānaṃ pariyesitabbaṃ. ‘‘Dhunātha maccuno sena’’nti padena gahitaṃ vipassanāsahitaṃ vīriyaṃ kilesadhunane samatthāya paññāya padaṭṭhānaṃ, desanāruḷhaṃ samādhiādikaṃ sesakampi padaṭṭhānaṃ pariyesitabbaṃ.
‘‘യദി ‘ആരമ്ഭഥാ’തിആദികം വുത്തം വീരിയം സാമഞ്ഞഭൂതാനം വീരിയസമാധിപഞ്ഞാനംയേവ പദട്ഠാനം സിയാ, ഏവം സതി കഥം വട്ടമൂലം ഛിന്ദിത്വാ വിവട്ടം പാപേസ്സന്തീ’’തി വത്തബ്ബത്താ പുന ‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാതി വീരിയിന്ദ്രിയസ്സ പദട്ഠാന’’ന്തിആദി വുത്തം. ആധിപച്ചകിച്ചതായ യുത്തസ്സാപി വീരിയാധികസ്സ പദട്ഠാനത്താ ആരഭന്താ യോഗാവചരപുഗ്ഗലാ വട്ടമൂലം ഛിന്ദിത്വാ വിവട്ടം പാപേന്തീതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദികാ പന യസ്മാ വീരിയാരമ്ഭവത്ഥുആദിദേസനാ ഹോതി, തസ്മാ ആരമ്ഭവത്ഥുആദീനിയേവ സംവണ്ണിതാനി പദട്ഠാനന്തി ചോദനം മനസി കത്വാ ആഹ ‘‘ഇമാനി പദട്ഠാനാനി ദേസനാ’’തി. ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദികാ യഥാവുത്തപദട്ഠാനാനി ദേസനാ ഹോതി, ന വീരിയാരമ്ഭവത്ഥുആദീനി, തസ്മാ പദട്ഠാനംയേവ സംവണ്ണിതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
‘‘Yadi ‘ārambhathā’tiādikaṃ vuttaṃ vīriyaṃ sāmaññabhūtānaṃ vīriyasamādhipaññānaṃyeva padaṭṭhānaṃ siyā, evaṃ sati kathaṃ vaṭṭamūlaṃ chinditvā vivaṭṭaṃ pāpessantī’’ti vattabbattā puna ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyindriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Ādhipaccakiccatāya yuttassāpi vīriyādhikassa padaṭṭhānattā ārabhantā yogāvacarapuggalā vaṭṭamūlaṃ chinditvā vivaṭṭaṃ pāpentīti vuttaṃ hoti. ‘‘Ārambhathā’’tiādikā pana yasmā vīriyārambhavatthuādidesanā hoti, tasmā ārambhavatthuādīniyeva saṃvaṇṇitāni padaṭṭhānanti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘imāni padaṭṭhānāni desanā’’ti. ‘‘Ārambhathā’’tiādikā yathāvuttapadaṭṭhānāni desanā hoti, na vīriyārambhavatthuādīni, tasmā padaṭṭhānaṃyeva saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
ഏവം ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദിദേസനായ പദട്ഠാനവസേന അത്ഥോ വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം തസ്സായേവ ദേസനായ പടിപക്ഖവസേന അത്ഥോ വിഭജിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അയുഞ്ജന്താനം വാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യോഗേ ഭാവനായം അയുഞ്ജന്താനം സത്താനം അപരിപക്കഞാണാനം യോഗേ യോഗഹേതു വാസനാഭാഗിയവസേന ആയതിം ജാനനത്ഥായ ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദിദേസനാ ആരദ്ധാ. യുഞ്ജന്താനം പരിപക്കഞാണാനം സത്താനം ആരമ്ഭേ ആരമ്ഭഹേതു ദിട്ഠേവ ധമ്മേ പരിജാനനത്ഥായ ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദിദേസനാ ആരദ്ധാ.
Evaṃ ‘‘ārambhathā’’tiādidesanāya padaṭṭhānavasena attho vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ tassāyeva desanāya paṭipakkhavasena attho vibhajitabbo’’ti vattabbattā ‘‘ayuñjantānaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yoge bhāvanāyaṃ ayuñjantānaṃ sattānaṃ aparipakkañāṇānaṃ yoge yogahetu vāsanābhāgiyavasena āyatiṃ jānanatthāya ‘‘ārambhathā’’tiādidesanā āraddhā. Yuñjantānaṃ paripakkañāṇānaṃ sattānaṃ ārambhe ārambhahetu diṭṭheva dhamme parijānanatthāya ‘‘ārambhathā’’tiādidesanā āraddhā.
തത്ഥ തേസു യുഞ്ജന്തായുഞ്ജന്തേസു പരിപക്കാപരിപക്കഞാണേസു യേ അപരിപക്കഞാണാ സത്താ ന യുഞ്ജന്തി, തേ അപരിപക്കഞാണാ സത്താ പമാദമൂലകാ ഹുത്വാ യോഗേ ഭാവനായം യേന പമാദേന ന യുഞ്ജന്തി, സോ പമാദോ തണ്ഹാമൂലകോ പമാദോ, അവിജ്ജാമൂലകോ പമാദോതി ദുബ്ബിധോ ഹോതി. തത്ഥ തസ്മിം ദുബ്ബിധേ പമാദേ അഞ്ഞാണേന നിവുതോ അവിജ്ജാമൂലകോ സത്തോ യേന പമാദേന ഞേയ്യട്ഠാനം ‘‘ഇമേ ഉപ്പാദവയധമ്മാ പഞ്ചക്ഖന്ധാ ഞേയ്യട്ഠാനം നാമാ’’തി നപ്പജാനാതി, അയം അഞ്ഞാണഹേതുകോ പമാദോ അവിജ്ജാമൂലകോ പമാദാ നാമ. യോ പമാദോ തണ്ഹാമൂലകോ, സോ പമാദോ തിവിധോ അനുപ്പന്നാനം ഭോഗാനം ഉപ്പാദായ പരിയേസന്തോ തണ്ഹികോ സത്തോ യം പമാദം ആപജ്ജതി, അയം പമാദോ ച, ഉപ്പന്നാനം ഭോഗാനം ഠിതത്ഥായ രക്ഖന്തോ തണ്ഹികോ സത്തോ ആരക്ഖനിമിത്തം യം പമാദം ആപജ്ജതി, അയം പമാദോ ച, ഠിതം ഭോഗം പരിഭുഞ്ജന്തോ തണ്ഹികോ സത്തോ പരിഭോഗനിമിത്തം യം പമാദം ആപജ്ജതി, അയം പമാദോ ചാതി തിവിധോ ഹോതി. ഇതി ലോകേ അയം പമാദോ ചതുബ്ബിധോ അവിജ്ജാപദട്ഠാനോ ഏകവിധോ പമാദോ, തണ്ഹാപദട്ഠാനോ തിവിധോ പമാദോതി ചതുബ്ബിധോ ഹോതി. തത്ഥ താസു അവിജ്ജാതണ്ഹാസു നാമകായോ ഫസ്സാദിനാമസമൂഹോ അവിജ്ജായ പദട്ഠാനം, രൂപകായോ പഥവീആദിരൂപസമൂഹോ തണ്ഹായ പദട്ഠാനം ഹോതി. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ആരമ്ഭധാതുനിക്കമധാതുസങ്ഖാതസ്സ വീരിയസ്സ പടിപക്ഖോ ചതുബ്ബിധോ പമാദോ നിദ്ധാരേതബ്ബോ, നിദ്ധാരേത്വാ ഏകവിധസ്സ പമാദസ്സ അവിജ്ജാ പദട്ഠാനം, തിവിധസ്സ പമാദസ്സ തണ്ഹാ പദട്ഠാനം. അവിജ്ജായ നാമകായോ പദട്ഠാനം, തണ്ഹായ രൂപകായോ പദട്ഠാനന്തി പടിപക്ഖേ ആവട്ടേത്വാ പദട്ഠാനം പരിയേസിതബ്ബന്തി.
Tattha tesu yuñjantāyuñjantesu paripakkāparipakkañāṇesu ye aparipakkañāṇā sattā na yuñjanti, te aparipakkañāṇā sattā pamādamūlakā hutvā yoge bhāvanāyaṃ yena pamādena na yuñjanti, so pamādo taṇhāmūlako pamādo, avijjāmūlako pamādoti dubbidho hoti. Tattha tasmiṃ dubbidhe pamāde aññāṇena nivuto avijjāmūlako satto yena pamādena ñeyyaṭṭhānaṃ ‘‘ime uppādavayadhammā pañcakkhandhā ñeyyaṭṭhānaṃ nāmā’’ti nappajānāti, ayaṃ aññāṇahetuko pamādo avijjāmūlako pamādā nāma. Yo pamādo taṇhāmūlako, so pamādo tividho anuppannānaṃ bhogānaṃ uppādāya pariyesanto taṇhiko satto yaṃ pamādaṃ āpajjati, ayaṃ pamādo ca, uppannānaṃ bhogānaṃ ṭhitatthāya rakkhanto taṇhiko satto ārakkhanimittaṃ yaṃ pamādaṃ āpajjati, ayaṃ pamādo ca, ṭhitaṃ bhogaṃ paribhuñjanto taṇhiko satto paribhoganimittaṃ yaṃ pamādaṃ āpajjati, ayaṃ pamādo cāti tividho hoti. Iti loke ayaṃ pamādo catubbidho avijjāpadaṭṭhāno ekavidho pamādo, taṇhāpadaṭṭhāno tividho pamādoti catubbidho hoti. Tattha tāsu avijjātaṇhāsu nāmakāyo phassādināmasamūho avijjāya padaṭṭhānaṃ, rūpakāyo pathavīādirūpasamūho taṇhāya padaṭṭhānaṃ hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ārambhadhātunikkamadhātusaṅkhātassa vīriyassa paṭipakkho catubbidho pamādo niddhāretabbo, niddhāretvā ekavidhassa pamādassa avijjā padaṭṭhānaṃ, tividhassa pamādassa taṇhā padaṭṭhānaṃ. Avijjāya nāmakāyo padaṭṭhānaṃ, taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhānanti paṭipakkhe āvaṭṭetvā padaṭṭhānaṃ pariyesitabbanti.
‘‘കസ്മാ നാമകായോ അവിജ്ജായ പദട്ഠാനം ഭവതി, രൂപകായോ തണ്ഹായ പദട്ഠാനം ഭവതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തം കിസ്സ ഹേതൂ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘രൂപീസു ഭവേസു അജ്ഝോസാനം, അരൂപീസു സമ്മോഹോ’’തി വുത്തം. രൂപീസു ഭവേസു രൂപധമ്മേസു അഹംമമാദിവസേന അജ്ഝോസാനം തണ്ഹാഭിനിവേസോ സത്തേസു പതിട്ഠിതോ യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ രൂപകായോ തണ്ഹായ പദട്ഠാനം ഭവതി. അനമതഗ്ഗേ ഹി സംസാരേ ഇത്ഥിപുരിസാ അഞ്ഞമഞ്ഞരൂപാഭിരാമാ ഭവന്തി. അരൂപീസു ഫസ്സാദീസു സുഖുമഭാവതോ സമ്മോഹോ സത്തേസു പതിട്ഠിതോ യസ്മാ ഹോതി, തസ്മാ നാമകായോ അവിജ്ജായ പദട്ഠാനം ഭവതീതി യോജനാ കാതബ്ബാ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – രൂപകായനാമകായേസു ആരമ്മണകരണവസേന തണ്ഹായ ച അവിജ്ജായ ച ഉപ്പജ്ജനതോ രൂപകായോ തണ്ഹായ പദട്ഠാനം, നാമകായോ അവിജ്ജായ പദട്ഠാനന്തി നീഹരിതബ്ബാവാതി.
‘‘Kasmā nāmakāyo avijjāya padaṭṭhānaṃ bhavati, rūpakāyo taṇhāya padaṭṭhānaṃ bhavatī’’ti pucchitabbattā ‘‘taṃ kissa hetū’’ti pucchitvā ‘‘rūpīsu bhavesu ajjhosānaṃ, arūpīsu sammoho’’ti vuttaṃ. Rūpīsu bhavesu rūpadhammesu ahaṃmamādivasena ajjhosānaṃ taṇhābhiniveso sattesu patiṭṭhito yasmā hoti, tasmā rūpakāyo taṇhāya padaṭṭhānaṃ bhavati. Anamatagge hi saṃsāre itthipurisā aññamaññarūpābhirāmā bhavanti. Arūpīsu phassādīsu sukhumabhāvato sammoho sattesu patiṭṭhito yasmā hoti, tasmā nāmakāyo avijjāya padaṭṭhānaṃ bhavatīti yojanā kātabbā. Idaṃ vuttaṃ hoti – rūpakāyanāmakāyesu ārammaṇakaraṇavasena taṇhāya ca avijjāya ca uppajjanato rūpakāyo taṇhāya padaṭṭhānaṃ, nāmakāyo avijjāya padaṭṭhānanti nīharitabbāvāti.
‘‘കതമോ രൂപകായോ, കതമോ നാമകായോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ രൂപകായോ രൂപക്ഖന്ധോ, നാമകായോ ചത്താരോ അരൂപിനോ ഖന്ധാ’’തി വുത്തം. തത്ഥ തേസു രൂപകായനാമകായേസു രൂപകായോ രൂപസമൂഹോ നാമ രൂപക്ഖന്ധോ ഹോതി, നാമകായോ നാമസമൂഹോ നാമ ചത്താരോ അരൂപിനോ ഖന്ധാതി. ഇമേ പഞ്ചക്ഖന്ധാ അവിജ്ജാതണ്ഹാനം ആരമ്മണത്താ സഉപാദാനാ ഭവേയ്യും, ‘‘കതമേന ഉപാദാനേന സഉപാദാനാ ഭവന്തീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥേവ പുച്ഛിത്വാ വിസ്സജ്ജേതും ‘‘ഇമേ പഞ്ചക്ഖന്ധാ കതമേന ഉപാദാനേന സഉപാദാനാ? തണ്ഹായ ച അവിജ്ജായ ചാ’’തി വുത്തം. തത്ഥ ഉപാദാനഭൂതായ തണ്ഹായ ച ഉപാദാനഭൂതായ അവിജ്ജായ ച ഇമേ പഞ്ചക്ഖന്ധാ സഉപാദാനാ നാമ ഭവന്തീതി യോജനാ കാതബ്ബാ.
‘‘Katamo rūpakāyo, katamo nāmakāyo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha rūpakāyo rūpakkhandho, nāmakāyo cattāro arūpino khandhā’’ti vuttaṃ. Tattha tesu rūpakāyanāmakāyesu rūpakāyo rūpasamūho nāma rūpakkhandho hoti, nāmakāyo nāmasamūho nāma cattāro arūpino khandhāti. Ime pañcakkhandhā avijjātaṇhānaṃ ārammaṇattā saupādānā bhaveyyuṃ, ‘‘katamena upādānena saupādānā bhavantī’’ti pucchitabbattā tatheva pucchitvā vissajjetuṃ ‘‘ime pañcakkhandhā katamena upādānena saupādānā? Taṇhāya ca avijjāya cā’’ti vuttaṃ. Tattha upādānabhūtāya taṇhāya ca upādānabhūtāya avijjāya ca ime pañcakkhandhā saupādānā nāma bhavantīti yojanā kātabbā.
‘‘കിത്തകാനി ഉപാദാനാനി തണ്ഹാ നാമ ഭവന്തി, കിത്തകാനി ഉപാദാനാനി അവിജ്ജാ നാമ ഭവന്തീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ തണ്ഹാ ദ്വേ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി താസു തണ്ഹാഅവിജ്ജാസു. കാമുപാദാനഞ്ച സീലബ്ബതുപാദാനഞ്ച ദ്വേ ഉപാദാനാനി തണ്ഹാ നാമ ഭവന്തി. തണ്ഹാവസേന ഹി ‘‘മമ സീലം, മമ വത’’ന്തി പരാമസനം ഭവതി. ദിട്ഠുപാദാനഞ്ച അത്തവാദുപാദാനഞ്ച ദ്വേ ഉപാദാനാനി അവിജ്ജാ നാമ ഭവന്തി. അവിജ്ജാവസേന ഹി സസ്സതദിട്ഠി ചേവ അഹംമമാദിദിട്ഠി ച ഭവന്തി. ‘‘ഇമേഹി ചതൂഹി ഉപാദാനേഹി സഉപാദാനക്ഖന്ധാ ചതൂസു സച്ചേസു കിത്തകം സച്ചം നാമാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഇമേഹീ’’തിആദി വുത്തം. യേ ലോകിയക്ഖന്ധാ സഉപാദാനാ ഖന്ധാ ഭവന്തി, ഉപാദാനേന ഹി ഉപാദാനാനിപി ഭവന്തി, ഇദം സഉപാദാനക്ഖന്ധപഞ്ചകം ദുക്ഖം ദുക്ഖസച്ചം നാമ. യാനി ചത്താരി ഉപാദാനാനി ദുക്ഖകാരണാനി ഭവന്തി, അയം ഉപാദാനചതുക്കോ സമുദയോ സമുദയസച്ചം നാമ ഭവതി. പഞ്ചക്ഖന്ധാതി സഉപാദാനാ പഞ്ചക്ഖന്ധാ ദുക്ഖവത്ഥുഭാവതോ ദുക്ഖം. തേസന്തി സഉപാദാനാനം പഞ്ചക്ഖന്ധാനം. ധമ്മം ദേസേതീതി ‘‘ആരമ്ഭഥാ’’തിആദികം ധമ്മം വേനേയ്യാനുരൂപം ഭഗവാ ദേസേതി. സാമഞ്ഞേന പുബ്ബേ വുത്തമ്പി അത്ഥവസേന വിസേസം ദസ്സേതും പുന ‘‘ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ, സമുദയസ്സ പഹാനായാ’’തി വുത്തം.
‘‘Kittakāni upādānāni taṇhā nāma bhavanti, kittakāni upādānāni avijjā nāma bhavantī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhā dve’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tāsu taṇhāavijjāsu. Kāmupādānañca sīlabbatupādānañca dve upādānāni taṇhā nāma bhavanti. Taṇhāvasena hi ‘‘mama sīlaṃ, mama vata’’nti parāmasanaṃ bhavati. Diṭṭhupādānañca attavādupādānañca dve upādānāni avijjā nāma bhavanti. Avijjāvasena hi sassatadiṭṭhi ceva ahaṃmamādidiṭṭhi ca bhavanti. ‘‘Imehi catūhi upādānehi saupādānakkhandhā catūsu saccesu kittakaṃ saccaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘imehī’’tiādi vuttaṃ. Ye lokiyakkhandhā saupādānā khandhā bhavanti, upādānena hi upādānānipi bhavanti, idaṃ saupādānakkhandhapañcakaṃ dukkhaṃ dukkhasaccaṃ nāma. Yāni cattāri upādānāni dukkhakāraṇāni bhavanti, ayaṃ upādānacatukko samudayo samudayasaccaṃ nāma bhavati. Pañcakkhandhāti saupādānā pañcakkhandhā dukkhavatthubhāvato dukkhaṃ. Tesanti saupādānānaṃ pañcakkhandhānaṃ. Dhammaṃ desetīti ‘‘ārambhathā’’tiādikaṃ dhammaṃ veneyyānurūpaṃ bhagavā deseti. Sāmaññena pubbe vuttampi atthavasena visesaṃ dassetuṃ puna ‘‘dukkhassa pariññāya, samudayassa pahānāyā’’ti vuttaṃ.
൩൦. ആരമ്ഭപടിപക്ഖഭൂതപമാദവസേന പുരിമസച്ചദ്വയം ആചരിയേന നിദ്ധാരിതം, അമ്ഹേഹി ച ഞാതം, ‘‘ഇതരസച്ചദ്വയം കഥം നിദ്ധാരിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ തം ദ്വയമ്പി പമാദമുഖേനേവ നിദ്ധാരിതബ്ബന്തി ദസ്സേതും ‘‘തത്ഥ യോ തിവിധോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു തണ്ഹാമൂലകഅവിജ്ജാമൂലകേസു പമാദേസു. തസ്സാതി തിവിധസ്സ തണ്ഹാമൂലകസ്സ പമാദസ്സ. സമ്പടിവേധേനാതി അസ്സാദാദീനം പരിജാനനേന. രക്ഖണാതി അത്തചിത്തസ്സ രക്ഖണസങ്ഖാതാ. പടിസംഹരണാതി ‘‘തസ്സാ’’തി ഇമിനാ വുത്തസ്സ പമാദസ്സ പടിപക്ഖഭൂതേന അപ്പമാദാനനുയോഗേന സംഹരണാ യാ ഖേപനാ അത്ഥി, അയം പമാദസ്സ പടിപക്ഖഭൂതേന അപ്പമാദാനുയോഗേന പവത്താ ഖേപനസങ്ഖാതാ ഭാവനാ സമഥോ നാമാതി പമാദസ്സ പടിപക്ഖമുഖേന പുന ആവട്ടേത്വാ സമഥോ നിദ്ധാരിതോതി.
30. Ārambhapaṭipakkhabhūtapamādavasena purimasaccadvayaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘itarasaccadvayaṃ kathaṃ niddhāritabba’’nti vattabbattā taṃ dvayampi pamādamukheneva niddhāritabbanti dassetuṃ ‘‘tattha yo tividho’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu taṇhāmūlakaavijjāmūlakesu pamādesu. Tassāti tividhassa taṇhāmūlakassa pamādassa. Sampaṭivedhenāti assādādīnaṃ parijānanena. Rakkhaṇāti attacittassa rakkhaṇasaṅkhātā. Paṭisaṃharaṇāti ‘‘tassā’’ti iminā vuttassa pamādassa paṭipakkhabhūtena appamādānanuyogena saṃharaṇā yā khepanā atthi, ayaṃ pamādassa paṭipakkhabhūtena appamādānuyogena pavattā khepanasaṅkhātā bhāvanā samatho nāmāti pamādassa paṭipakkhamukhena puna āvaṭṭetvā samatho niddhāritoti.
‘‘സോ സമഥോ കഥം കേന ഉപായേന ഭവതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ പുച്ഛിത്വാ ഉപായം ദസ്സേതും ‘‘സോ കഥ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ കഥന്തി കേന ഉപായേന. ‘‘കാമേന്തീതി കാമാ, കാമീയന്തീതി വാ കാമാ’’തി വുത്താനം ദ്വിന്നം കാമാനം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജമാനം അസ്സാദഞ്ച, ‘‘അപ്പസ്സാദാ കാമാ ബഹുദുക്ഖാ’’തിആദി (മ॰ നി॰ ൧.൨൩൫) വചനതോ അപ്പസ്സാദനീയാനം കാമാനം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജമാനം ആദീനവഞ്ച. കാമാനന്തി ച കമ്മത്ഥേ സാമിവചനം. തേന വുത്തം –‘‘കാമേ പടിച്ചാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൦). ‘‘കാമാനമേതം നിസ്സരണം, യദിദം നേക്ഖമ്മ’’ന്തി (ഇതിവു॰ ൭൨) വചനതോ നിസ്സരണന്തി ഇധ പഠമജ്ഝാനം അധിപ്പേതം. വോകാരന്തി ഏത്ഥ വ-കാരോ ആഗമോ, ഓ-കാരം ലാമകഭാവം. ആനിസംസന്തി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലാദികം. യദാ ജാനാതി, തദാ തേന ഉപായേന സമഥോ ഭവതീതി അത്ഥോ.
‘‘So samatho kathaṃ kena upāyena bhavatī’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā upāyaṃ dassetuṃ ‘‘so katha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kathanti kena upāyena. ‘‘Kāmentīti kāmā, kāmīyantīti vā kāmā’’ti vuttānaṃ dvinnaṃ kāmānaṃ paṭicca uppajjamānaṃ assādañca, ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā’’tiādi (ma. ni. 1.235) vacanato appassādanīyānaṃ kāmānaṃ paṭicca uppajjamānaṃ ādīnavañca. Kāmānanti ca kammatthe sāmivacanaṃ. Tena vuttaṃ –‘‘kāme paṭiccā’’ti (netti. aṭṭha. 30). ‘‘Kāmānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ nekkhamma’’nti (itivu. 72) vacanato nissaraṇanti idha paṭhamajjhānaṃ adhippetaṃ. Vokāranti ettha va-kāro āgamo, o-kāraṃ lāmakabhāvaṃ. Ānisaṃsanti catupārisuddhisīlādikaṃ. Yadā jānāti, tadā tena upāyena samatho bhavatīti attho.
സമഥോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കതമാ വിപസ്സനാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ വിപസ്സനം വിഭജിതും ‘‘തത്ഥ യാ വീമംസാ’’തിആദി വുത്തം. അഥ വാ കാമാനം അസ്സാദാദയോ യദാ ജാനാതി, തദാ സമഥോ ഭവതീതി വുത്തോ, ‘‘തസ്മിം സമഥേ ഭവമാനേ സതി കതമാ ഭവതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യാ വീമംസാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തസ്മിം സമഥേ ഭവമാനേ സതി അസ്സാദാദീനം യാ അനിച്ചാദിവീമംസാ ഉപപരിക്ഖാ പഞ്ഞാ ഭവതി, അയം വീമംസാ ഉപപരിക്ഖാ പഞ്ഞാ വിസേസേന പസ്സനതോ വിപസ്സനാ നാമ. അഥ വാ തിവിധസ്സ തണ്ഹാമൂലകസ്സ പമാദസ്സ സമ്പടിവേധേന രക്ഖണാ പടിസംഹരണാ, അയം സമഥോതി ആചരിയേന വുത്തോ, ‘‘കതമാ വിപസ്സനാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യാ വീമംസാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തസ്മിം യഥാവുത്തേ സമഥേ സതി യഥാവുത്തസ്സ പമാദസ്സ അനിച്ചാദിവസേന യാ വീമംസാ ഉപപരിക്ഖാ പഞ്ഞാ ഉപ്പന്നാ, അയം വീമംസാ ഉപപരിക്ഖാ പഞ്ഞാ വിസേസേന പസ്സനതോ വിപസ്സനാ നാമ. വീമംസാവ ദുബ്ബലാ, ഉപപരിക്ഖാ ബലവതീതി വിസേസോ.
Samatho ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘katamā vipassanā’’ti pucchitabbattā vipassanaṃ vibhajituṃ ‘‘tattha yā vīmaṃsā’’tiādi vuttaṃ. Atha vā kāmānaṃ assādādayo yadā jānāti, tadā samatho bhavatīti vutto, ‘‘tasmiṃ samathe bhavamāne sati katamā bhavatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yā vīmaṃsā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ samathe bhavamāne sati assādādīnaṃ yā aniccādivīmaṃsā upaparikkhā paññā bhavati, ayaṃ vīmaṃsā upaparikkhā paññā visesena passanato vipassanā nāma. Atha vā tividhassa taṇhāmūlakassa pamādassa sampaṭivedhena rakkhaṇā paṭisaṃharaṇā, ayaṃ samathoti ācariyena vutto, ‘‘katamā vipassanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yā vīmaṃsā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ yathāvutte samathe sati yathāvuttassa pamādassa aniccādivasena yā vīmaṃsā upaparikkhā paññā uppannā, ayaṃ vīmaṃsā upaparikkhā paññā visesena passanato vipassanā nāma. Vīmaṃsāva dubbalā, upaparikkhā balavatīti viseso.
സമഥോ ചേവ വിപസ്സനാ ച ദ്വേ ധമ്മാ ആചരിയേന നിദ്ധാരിതാ, ‘‘ഇമേ നിദ്ധാരിതാ ദ്വേ ധമ്മാ കിം ഗച്ഛന്തീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഇമേ ദ്വേ’’തിആദി വുത്തം. സമഥോ സമഥഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛതി, വിപസ്സനാ വിപസ്സനാഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛതി. ‘‘ഇമേസു ദ്വീസു ധമ്മേസു ഭാവിയമാനേസു കതമേ യോഗാവചരേന പഹീയന്തീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഇമേസൂ’’തിആദി വുത്തം. സമഥേ ധമ്മേ ഭാവിയമാനേ തണ്ഹാ യോഗാവചരേന പഹീയതി, വിപസ്സനായ ഭാവിയമാനായ അവിജ്ജാ യോഗാവചരേന പഹീയതീതി ഇമേ ദ്വേ പഹാതബ്ബാ ധമ്മാ പഹീയന്തി തണ്ഹാ ചേവ അവിജ്ജാ ച. ‘‘ഇമേസു ദ്വീസു ധമ്മേസു പഹീയമാനേസു കതമേ ധമ്മാ നിരുജ്ഝന്തീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ഉപാദാനാദയോപി നിരുജ്ഝന്തീതി സകലവട്ടദുക്ഖനിരോധം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഇമേസു ദ്വീസു ധമ്മേസു പഹീനേസൂ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ തണ്ഹായ സമഥഭാവനായ പഹീയമാനായ, അവിജ്ജായ വിപസ്സനാഭാവനായ പഹീയമാനായ ഇമേസു ദ്വീസു ധമ്മേസു ദ്വീഹി ഭാവനാഹി പഹീനേസു കാമുപാദാനാദീനി ചത്താരി ഉപാദാനാനി വിക്ഖമ്ഭനസമുച്ഛേദവസേന നിരുജ്ഝന്തി, ന ഭങ്ഗക്ഖണവസേന.
Samatho ceva vipassanā ca dve dhammā ācariyena niddhāritā, ‘‘ime niddhāritā dve dhammā kiṃ gacchantī’’ti vattabbattā ‘‘ime dve’’tiādi vuttaṃ. Samatho samathabhāvanāpāripūriṃ gacchati, vipassanā vipassanābhāvanāpāripūriṃ gacchati. ‘‘Imesu dvīsu dhammesu bhāviyamānesu katame yogāvacarena pahīyantī’’ti vattabbattā ‘‘imesū’’tiādi vuttaṃ. Samathe dhamme bhāviyamāne taṇhā yogāvacarena pahīyati, vipassanāya bhāviyamānāya avijjā yogāvacarena pahīyatīti ime dve pahātabbā dhammā pahīyanti taṇhā ceva avijjā ca. ‘‘Imesu dvīsu dhammesu pahīyamānesu katame dhammā nirujjhantī’’ti pucchitabbattā upādānādayopi nirujjhantīti sakalavaṭṭadukkhanirodhaṃ dassento ‘‘imesu dvīsu dhammesu pahīnesū’’tiādimāha. Tattha taṇhāya samathabhāvanāya pahīyamānāya, avijjāya vipassanābhāvanāya pahīyamānāya imesu dvīsu dhammesu dvīhi bhāvanāhi pahīnesu kāmupādānādīni cattāri upādānāni vikkhambhanasamucchedavasena nirujjhanti, na bhaṅgakkhaṇavasena.
ഏത്ഥാഹ – ‘‘തണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോ’’തി വുത്തത്താ ‘‘തണ്ഹായ പഹീയമാനായ ഉപാദാനാനി നിരുജ്ഝന്തീ’’തി വചനം യുത്തം ഹോതു, കഥം അവിജ്ജായ പഹീയമാനായ ഉപാദാനാനി നിരുജ്ഝന്തീതി? ‘‘തണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോ’’തി പാഠേ അവിജ്ജാസഹിതതണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോതി അത്ഥസമ്ഭവതോ. യഥാ ഹി തണ്ഹാസഹിതാവ അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാനം പച്ചയോ, ഏവം അവിജ്ജാസഹിതാവ തണ്ഹാ ഉപാദാനാനം പച്ചയോ ഹോതീതി അവിജ്ജാസഹിതതണ്ഹാനിരോധാ ഉപാദാനനിരോധോതി അത്ഥോ സമ്ഭവതീതി ഗഹേതബ്ബോ. വിക്ഖമ്ഭനസമുച്ഛേദവസേന ഉപാദാനനിരോധാ തഥേവ ഭവനിരോധോതി ഏസ നയോ സേസേസുപി. ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ നിരോധോതി ഏത്ഥാപി തണ്ഹാസഹിതഅവിജ്ജാനിരോധാ സങ്ഖാരനിരോധോതിആദികോ ഗഹിതോതി ദട്ഠബ്ബോ. ഇതീതി ഏവം വിസഭാഗസഭാഗധമ്മാനം ആവട്ടനവസേന നിദ്ധാരിതാനി ച പുരിമകാനി ദ്വേ സച്ചാനി ച, സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ മഗ്ഗോ ച മഗ്ഗസച്ചഞ്ച, വട്ടനിരോധോ വട്ടനിരോധസച്ചഞ്ച നിബ്ബാനന്തി ചത്താരി സച്ചാനി നിദ്ധാരിതാനി.
Etthāha – ‘‘taṇhānirodhā upādānanirodho’’ti vuttattā ‘‘taṇhāya pahīyamānāya upādānāni nirujjhantī’’ti vacanaṃ yuttaṃ hotu, kathaṃ avijjāya pahīyamānāya upādānāni nirujjhantīti? ‘‘Taṇhānirodhā upādānanirodho’’ti pāṭhe avijjāsahitataṇhānirodhā upādānanirodhoti atthasambhavato. Yathā hi taṇhāsahitāva avijjā saṅkhārānaṃ paccayo, evaṃ avijjāsahitāva taṇhā upādānānaṃ paccayo hotīti avijjāsahitataṇhānirodhā upādānanirodhoti attho sambhavatīti gahetabbo. Vikkhambhanasamucchedavasena upādānanirodhā tatheva bhavanirodhoti esa nayo sesesupi. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodhoti etthāpi taṇhāsahitaavijjānirodhā saṅkhāranirodhotiādiko gahitoti daṭṭhabbo. Itīti evaṃ visabhāgasabhāgadhammānaṃ āvaṭṭanavasena niddhāritāni ca purimakāni dve saccāni ca, samatho ca vipassanā ca ime dve dhammā maggo ca maggasaccañca, vaṭṭanirodho vaṭṭanirodhasaccañca nibbānanti cattāri saccāni niddhāritāni.
‘‘വീരിയപടിപക്ഖഭൂതസ്സ പമാദാദിധമ്മസ്സ വസേന വാ സഭാഗഭൂതസ്സ പമാദാദിധമ്മസ്സ വസേന വാ ആവട്ടേത്വാ ചതുന്നം സച്ചാനം നിദ്ധാരിതബ്ബഭാവോ അമ്ഹേഹി കേന സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തേന തഥാ നിദ്ധാരിതബ്ബഭാവേന ഭഗവാ ‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാ’’തിആദിഗാഥാവചനം ആഹ, തേന ‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാ’’തിആദിഗാഥാവചനേന തഥാ ചതുന്നം സച്ചാനം നിദ്ധാരിതബ്ബഭാവോ തുമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോതി വുത്തം ഹോതി.
‘‘Vīriyapaṭipakkhabhūtassa pamādādidhammassa vasena vā sabhāgabhūtassa pamādādidhammassa vasena vā āvaṭṭetvā catunnaṃ saccānaṃ niddhāritabbabhāvo amhehi kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena tathā niddhāritabbabhāvena bhagavā ‘‘ārambhatha nikkamathā’’tiādigāthāvacanaṃ āha, tena ‘‘ārambhatha nikkamathā’’tiādigāthāvacanena tathā catunnaṃ saccānaṃ niddhāritabbabhāvo tumhehi saddahitabboti vuttaṃ hoti.
‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാ’തിആദിനാ വോദാനപക്ഖംയേവ നിക്ഖിപിത്വാ തസ്സേവ വോദാനപക്ഖസ്സ വിസഭാഗധമ്മസഭാഗധമ്മവസേനേവ ആവട്ടേത്വാ ചതുസച്ചനിദ്ധാരണം കാതബ്ബ’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ സംകിലേസപക്ഖമ്പി നിക്ഖിപിത്വാ തസ്സേവ സംകിലേസസ്സ വിസഭാഗധമ്മസഭാഗധമ്മവസേനപി ആവട്ടേത്വാ ചതുസച്ചനിദ്ധാരണം ദസ്സേന്തോ ‘‘യഥാപി മൂലേ’’തിആദിഗാഥാവചനമാഹ. അട്ഠകഥായം പന –
‘‘Ārambhatha nikkamathā’tiādinā vodānapakkhaṃyeva nikkhipitvā tasseva vodānapakkhassa visabhāgadhammasabhāgadhammavaseneva āvaṭṭetvā catusaccaniddhāraṇaṃ kātabba’’nti pucchitabbattā saṃkilesapakkhampi nikkhipitvā tasseva saṃkilesassa visabhāgadhammasabhāgadhammavasenapi āvaṭṭetvā catusaccaniddhāraṇaṃ dassento ‘‘yathāpi mūle’’tiādigāthāvacanamāha. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ഏവം വോദാനപക്ഖം നിക്ഖിപിത്വാ തസ്സ വിസഭാഗധമ്മവസേന, സഭാഗധമ്മവസേന ച ആവട്ടനം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി സംകിലേസപക്ഖം നിക്ഖിപിത്വാ തസ്സ വിസഭാഗധമ്മവസേന, സഭാഗധമ്മവസേന ച ആവട്ടനം ദസ്സേതും ‘യഥാപി മൂലേ’തി ഗാഥമാഹാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൦) –
‘‘Evaṃ vodānapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena, sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetvā idāni saṃkilesapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena, sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetuṃ ‘yathāpi mūle’ti gāthamāhā’’ti (netti. aṭṭha. 30) –
വുത്തം. ഗാഥാത്ഥോപി അട്ഠകഥായം വുത്തോ. തഥാപി യതിപോതാനം അത്ഥായ അട്ഠകഥാനുസാരേനേവ കഥയിസ്സാമ.
Vuttaṃ. Gāthātthopi aṭṭhakathāyaṃ vutto. Tathāpi yatipotānaṃ atthāya aṭṭhakathānusāreneva kathayissāma.
സമൂഹോ രുക്ഖോ മൂലതി പതിട്ഠാതി ഏതേന അവയവേന ഭൂമിഭാഗേ ഠിതേനാതി മൂലം, കിം തം? ഭൂമിഭാഗേ ഠിതോ മൂലസങ്ഖാതോ രുക്ഖാവയവോ, തസ്മിം മൂലേ. നത്ഥി ഉപദ്ദവോ ഫരസുഛേദാദിഅന്തരായോ അസ്സ മൂലസ്സാതി അനുപദ്ദവോ. ദള്ഹേതി ഉപദ്ദവാഭാവേന സഭാവതോ ഥിരേ സതി. ഛിന്ദീയതീതി ഛിന്നോ, കോ സോ? ഭൂമിയം പതിട്ഠിതമൂലസഹിതോ രുക്ഖാവയവോ, ന ഛിന്ദിത്വാ ഗഹിതോ രുക്ഖാവയവോ. രുഹതി വഡ്ഢതീതി രുക്ഖോ. സോ ച ഭൂമിയം പതിട്ഠിതമൂലസഹിതോ രുക്ഖാവയവോ രുക്ഖോതി വുത്തോ യഥാ ‘‘സമുദ്ദോ ദിട്ഠോ’’തി. പുനരേവ രൂഹതീതി പുന അങ്കുരുപ്പാദനം സന്ധായ വുത്തം. തണ്ഹാനുസയേതി അത്തഭാവസങ്ഖാതസ്സ രുക്ഖസ്സ മൂലേ. അനൂഹതേതി അരഹത്തമഗ്ഗഞാണേന അനുപച്ഛിന്നേ സതി ഇദം അത്തഭാവസങ്ഖാതം ദുക്ഖം ദുക്ഖഹേതു പുനപ്പുനം അബ്ബോച്ഛിന്നം നിബ്ബത്തതി ന നിരുജ്ഝതിയേവാതി ഗാഥാത്ഥോ.
Samūho rukkho mūlati patiṭṭhāti etena avayavena bhūmibhāge ṭhitenāti mūlaṃ, kiṃ taṃ? Bhūmibhāge ṭhito mūlasaṅkhāto rukkhāvayavo, tasmiṃ mūle. Natthi upaddavo pharasuchedādiantarāyo assa mūlassāti anupaddavo. Daḷheti upaddavābhāvena sabhāvato thire sati. Chindīyatīti chinno, ko so? Bhūmiyaṃ patiṭṭhitamūlasahito rukkhāvayavo, na chinditvā gahito rukkhāvayavo. Ruhati vaḍḍhatīti rukkho. So ca bhūmiyaṃ patiṭṭhitamūlasahito rukkhāvayavo rukkhoti vutto yathā ‘‘samuddo diṭṭho’’ti. Punareva rūhatīti puna aṅkuruppādanaṃ sandhāya vuttaṃ. Taṇhānusayeti attabhāvasaṅkhātassa rukkhassa mūle. Anūhateti arahattamaggañāṇena anupacchinne sati idaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ dukkhaṃ dukkhahetu punappunaṃ abbocchinnaṃ nibbattati na nirujjhatiyevāti gāthāttho.
‘‘ഇധ ഗാഥായം യോ തണ്ഹാനുസയോ അനൂഹതഭാവേന ദുക്ഖസ്സ നിബ്ബത്തനസ്സ മൂലന്തി വുത്തോ, അയം തണ്ഹാനുസയോ കതമസ്സാ തണ്ഹായ അനുസയോ’’തി പുച്ഛതി, ‘‘തണ്ഹായ കാമതണ്ഹാദിവസേന ബഹുവിധത്താ ഭവതണ്ഹായ അനുസയോ’’തി വിസ്സജ്ജേതി ഭവസ്സാദതണ്ഹാഭാവതോ. യോ അനുസയോ ഏതസ്സ ഭവതണ്ഹാസങ്ഖാതസ്സ ധമ്മസ്സ പച്ചയോ ഹോതി, അയം അനുസയോ അവിജ്ജാനുസയോ ഹോതി. ‘‘അനുസയോ ബഹുവിധോ, കസ്മാ അവിജ്ജാനുസയോതി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ ഹി ഭവതണ്ഹാ’’തി വുത്തം. അവിജ്ജായ ഭവതണ്ഹായ പച്ചയത്താ അവിജ്ജാനുസയോ സദ്ദഹിതബ്ബോ. അവിജ്ജായ ഹി ഭവേസു ആദീനവസ്സ അദസ്സനവസേന ഭവസ്സാദതണ്ഹാ ഭവതീതി. ഇമേ ദ്വേ കിലേസാതിആദിമ്ഹി ഹേട്ഠാ വുത്തനയാനുസാരേന ചത്താരി സച്ചാനി നിദ്ധാരേത്വാ വിസഭാഗസഭാഗധമ്മാവട്ടനം വിഞ്ഞാതബ്ബം, സമഥവിപസ്സനാ പന മഗ്ഗസമ്പയുത്താവ ഗഹേതബ്ബാ.
‘‘Idha gāthāyaṃ yo taṇhānusayo anūhatabhāvena dukkhassa nibbattanassa mūlanti vutto, ayaṃ taṇhānusayo katamassā taṇhāya anusayo’’ti pucchati, ‘‘taṇhāya kāmataṇhādivasena bahuvidhattā bhavataṇhāya anusayo’’ti vissajjeti bhavassādataṇhābhāvato. Yo anusayo etassa bhavataṇhāsaṅkhātassa dhammassa paccayo hoti, ayaṃ anusayo avijjānusayo hoti. ‘‘Anusayo bahuvidho, kasmā avijjānusayoti saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘avijjāpaccayā hi bhavataṇhā’’ti vuttaṃ. Avijjāya bhavataṇhāya paccayattā avijjānusayo saddahitabbo. Avijjāya hi bhavesu ādīnavassa adassanavasena bhavassādataṇhā bhavatīti. Ime dve kilesātiādimhi heṭṭhā vuttanayānusārena cattāri saccāni niddhāretvā visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanaṃ viññātabbaṃ, samathavipassanā pana maggasampayuttāva gahetabbā.
‘‘സബ്ബപാപസ്സാ’’തിആദികസ്സ അനുസന്ധ്യത്ഥോ അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൦) വുത്തോ. സബ്ബപാപസ്സാതി കമ്മപഥഭാവപ്പത്താപത്തസ്സ നിരവസേസസ്സ അകുസലസ്സ. അകരണന്തി സപരസന്താനേസു അനുപ്പാദനം . കുസലസ്സാതി കമ്മപഥഭാവപ്പത്താപത്തസ്സ തേഭൂമകകുസലസ്സ ചേവ ലോകുത്തരകുസലസ്സ ച. ഉപസമ്പദാതി സന്താനേ ഉപ്പാദനവസേന സമ്പദാ. സസ്സ അത്തനോ ചിത്തന്തി സചിത്തം, സചിത്തസ്സ പരിയോദാപനം വോദാനം അരഹത്തഫലുപ്പത്തിയാതി സചിത്തപരിയോദാപനം . അരഹത്തമഗ്ഗുപ്പാദോ പന ‘‘കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ’’തി പദേന ഗഹിതോ. ഏതം അകരണാദിത്തയദീപനം ബുദ്ധാനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം സാസനം ഓവാദോതി ഗാഥാത്ഥോ.
‘‘Sabbapāpassā’’tiādikassa anusandhyattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 30) vutto. Sabbapāpassāti kammapathabhāvappattāpattassa niravasesassa akusalassa. Akaraṇanti saparasantānesu anuppādanaṃ . Kusalassāti kammapathabhāvappattāpattassa tebhūmakakusalassa ceva lokuttarakusalassa ca. Upasampadāti santāne uppādanavasena sampadā. Sassa attano cittanti sacittaṃ, sacittassa pariyodāpanaṃ vodānaṃ arahattaphaluppattiyāti sacittapariyodāpanaṃ. Arahattamagguppādo pana ‘‘kusalassa upasampadā’’ti padena gahito. Etaṃ akaraṇādittayadīpanaṃ buddhānaṃ sammāsambuddhānaṃ sāsanaṃ ovādoti gāthāttho.
ഗാഥായം യസ്സ പാപസ്സ അകരണം വുത്തം, തം പാപം ദുച്ചരിതകമ്മപഥവസേന വിഭജിതും ‘‘സബ്ബപാപം നാമാ’’തിആദി വുത്തം. ദോസസമുട്ഠാനന്തി യേഭുയ്യവസേന വുത്തം, ലോഭസമുട്ഠാനമ്പി ഭവതി. ലോഭസമുട്ഠാനന്തിപി യേഭുയ്യവസേന വുത്തം, ദോസസമുട്ഠാനമ്പി ഭവതി. മോഹസമുട്ഠാനമ്പി തഥേവ വുത്തം. ലോഭസമുട്ഠാനദോസസമുട്ഠാനമ്പി സമ്ഭവതീതി ദട്ഠബ്ബം. സബ്ബപാപോ ദുച്ചരിതകമ്മപഥപ്പഭേദേന വിഭത്തോ, ‘‘ഏത്തകേനേവ വിഭജിതബ്ബോ, ഉദാഹു അഞ്ഞേന വിഭജിതബ്ബോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ അഞ്ഞേന അകുസലമൂലഅഗതിഗമനഭേദേനപി വിഭജിതും ‘‘യാ അഭിജ്ഝാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന ‘‘ഏവം ദുച്ചരിതഅകുസലകമ്മപഥകമ്മവിഭാഗേന ‘സബ്ബപാപ’ന്തി ഏത്ഥ വുത്തപാപം വിഭജിത്വാ ഇദാനിസ്സ അകുസലമൂലവസേന അഗതിഗമനവിഭാഗമ്പി ദസ്സേതും ‘അകുസലമൂല’ന്തിആദി വുത്ത’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൦) അനുസന്ധ്യത്ഥോ വുത്തോ. മോഹവസേന സഭാവം അജാനന്തസ്സ ഭയസമ്ഭവതോ യം ഭയാ ച മോഹാ ച അഗതിം ഗച്ഛതി, ഇദം മോഹസമുട്ഠാനന്തി വുത്തം.
Gāthāyaṃ yassa pāpassa akaraṇaṃ vuttaṃ, taṃ pāpaṃ duccaritakammapathavasena vibhajituṃ ‘‘sabbapāpaṃ nāmā’’tiādi vuttaṃ. Dosasamuṭṭhānanti yebhuyyavasena vuttaṃ, lobhasamuṭṭhānampi bhavati. Lobhasamuṭṭhānantipi yebhuyyavasena vuttaṃ, dosasamuṭṭhānampi bhavati. Mohasamuṭṭhānampi tatheva vuttaṃ. Lobhasamuṭṭhānadosasamuṭṭhānampi sambhavatīti daṭṭhabbaṃ. Sabbapāpo duccaritakammapathappabhedena vibhatto, ‘‘ettakeneva vibhajitabbo, udāhu aññena vibhajitabbo’’ti pucchitabbattā aññena akusalamūlaagatigamanabhedenapi vibhajituṃ ‘‘yā abhijjhā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘evaṃ duccaritaakusalakammapathakammavibhāgena ‘sabbapāpa’nti ettha vuttapāpaṃ vibhajitvā idānissa akusalamūlavasena agatigamanavibhāgampi dassetuṃ ‘akusalamūla’ntiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 30) anusandhyattho vutto. Mohavasena sabhāvaṃ ajānantassa bhayasambhavato yaṃ bhayā ca mohā ca agatiṃ gacchati, idaṃ mohasamuṭṭhānanti vuttaṃ.
സബ്ബപാപോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കതമം സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തത്ഥ ലോഭോ അസുഭായാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന –
Sabbapāpo ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘katamaṃ sabbapāpassa akaraṇa’’nti pucchitabbattā tattha lobho asubhāyā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ഏത്താവതാ ‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’ന്തി ഏത്ഥ പാപം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തസ്സ അകരണം ദസ്സേന്തോ ‘ലോഭോ…പേ॰… പഞ്ഞായാ’തി തീഹി കുസലമൂലേഹി തിണ്ണം അകുസലമൂലാനം പഹാനവസേന സബ്ബപാപസ്സ അകരണം അനുപ്പാദനമാഹാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൦) –
‘‘Ettāvatā ‘sabbapāpassa akaraṇa’nti ettha pāpaṃ dassetvā idāni tassa akaraṇaṃ dassento ‘lobho…pe… paññāyā’ti tīhi kusalamūlehi tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ pahānavasena sabbapāpassa akaraṇaṃ anuppādanamāhā’’ti (netti. aṭṭha. 30) –
വുത്തം. സുഭാധിമുത്തവസേന പവത്തോ ലോഭോ അസുഭായ അസുഭഭാവനായ തഥാപവത്തേന അലോഭേന തദങ്ഗവിക്ഖമ്ഭനപ്പഹാനേന പഹീയതി, സത്തേസു കുജ്ഝനദുസ്സനവസേന പവത്തോ ദോസോ മേത്തായ മേത്താഭാവനായ തഥാപവത്തേന അദോസേന ച തദങ്ഗവിക്ഖമ്ഭനപ്പഹാനേന പഹീയതി, സത്തേസു ചേവ സങ്ഖാരേസു ച മുയ്ഹനവസേന പവത്തോ മോഹോ പഞ്ഞായ വിചാരണപഞ്ഞായ ച ഭാവനാമഗ്ഗപഞ്ഞായ ച തദങ്ഗവിക്ഖമ്ഭനസമുച്ഛേദപ്പഹാനേന പഹീയതി.
Vuttaṃ. Subhādhimuttavasena pavatto lobho asubhāya asubhabhāvanāya tathāpavattena alobhena tadaṅgavikkhambhanappahānena pahīyati, sattesu kujjhanadussanavasena pavatto doso mettāya mettābhāvanāya tathāpavattena adosena ca tadaṅgavikkhambhanappahānena pahīyati, sattesu ceva saṅkhāresu ca muyhanavasena pavatto moho paññāya vicāraṇapaññāya ca bhāvanāmaggapaññāya ca tadaṅgavikkhambhanasamucchedappahānena pahīyati.
‘‘യദി തീഹി കുസലമൂലേഹേവ അകുസലമൂലാനി പഹീയന്തി, ഏവം സതി ഉപേക്ഖാകരുണാമുദിതാ നിരത്ഥകാ ഭവേയ്യു’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തഥാ ലോഭോ ഉപേക്ഖായാ’’തിആദി വുത്തം. ഉപേക്ഖായാതി ‘‘സബ്ബേ സത്താ കമ്മസ്സകാ’’തിആദിനാ ഭാവിതായ ഉപേക്ഖായ. മുദിതാ അരതിം വൂപസമേത്വാ അരതിയാ മൂലഭൂതം മോഹമ്പി പജഹതീതി മനസി കത്വാ ‘‘മോഹോ മുദിതായ പഹാനം അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛതീ’’തി വുത്തം. ‘‘അകുസലമൂലാനം കുസലമൂലാദീഹി പഹാതബ്ബത്തം കേന അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തേന തഥാ പഹാതബ്ബത്തേന ഭഗവാ ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തി വചനം ആഹ, തേന ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തി വചനേന തഥാ പഹാതബ്ബത്തം തുമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബന്തി വുത്തം ഹോതി.
‘‘Yadi tīhi kusalamūleheva akusalamūlāni pahīyanti, evaṃ sati upekkhākaruṇāmuditā niratthakā bhaveyyu’’nti vattabbattā ‘‘tathā lobho upekkhāyā’’tiādi vuttaṃ. Upekkhāyāti ‘‘sabbe sattā kammassakā’’tiādinā bhāvitāya upekkhāya. Muditā aratiṃ vūpasametvā aratiyā mūlabhūtaṃ mohampi pajahatīti manasi katvā ‘‘moho muditāya pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Akusalamūlānaṃ kusalamūlādīhi pahātabbattaṃ kena amhehi saddahitabba’’nti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena tathā pahātabbattena bhagavā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti vacanaṃ āha, tena ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti vacanena tathā pahātabbattaṃ tumhehi saddahitabbanti vuttaṃ hoti.
൩൧. ‘‘ഏത്താവതാ ച സബ്ബപാപോ വിഭത്തോ, തസ്സ അകരണഞ്ച വിഭത്തം സിയാ, ഏവം സതി അട്ഠമിച്ഛത്താനം അകരണം അനിവാരിതം സിയാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സബ്ബപാപം നാമ അട്ഠ മിച്ഛത്താനീ’’തിആദി വുത്തം. മിച്ഛാസതീതി അനിച്ചാദീസു ‘‘നിച്ച’’ന്തി അനുസ്സരണചിന്തനാദിവസേന പവത്തഅകുസലപ്പവത്തി.
31. ‘‘Ettāvatā ca sabbapāpo vibhatto, tassa akaraṇañca vibhattaṃ siyā, evaṃ sati aṭṭhamicchattānaṃ akaraṇaṃ anivāritaṃ siyā’’ti vattabbattā ‘‘sabbapāpaṃ nāma aṭṭha micchattānī’’tiādi vuttaṃ. Micchāsatīti aniccādīsu ‘‘nicca’’nti anussaraṇacintanādivasena pavattaakusalappavatti.
സബ്ബപാപസ്സ അകരണം ബഹുധാ ആചരിയേന വിഭത്തം, അമ്ഹേഹി ച വിഞ്ഞാതം, ‘‘കഥം കുസലസ്സ സമ്പദാ വിഭജിതബ്ബാ വിഞ്ഞാതബ്ബാ’’തി വത്തബ്ബത്താ കുസലസ്സ സമ്പദം വിഭജിത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘അട്ഠസു മിച്ഛത്തേസു പഹീനേസൂ’’തിആദിമാഹ. അട്ഠ സമ്മത്താനീതി സമ്മാദിട്ഠി സമ്മാസങ്കപ്പോ സമ്മാവാചാ സമ്മാകമ്മന്തോ സമ്മാആജീവോ സമ്മാവായാമോ സമ്മാസതി സമ്മാസമാധീതി അട്ഠസമ്മത്താനി വിസഭാഗപരിവത്തനധമ്മവസേന സമ്പജ്ജന്തി. അതീതസ്സാതി അതീതേന സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ദേസിതസ്സ. വിപസ്സിനോ ഹി ഭഗവതോ അയം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസഗാഥാ. ചിത്തേ പരിയോദാപിതേതി ചിത്തപടിബദ്ധാ പഞ്ചക്ഖന്ധാപി പരിയോദാപിതാ ഭവന്തി. ‘‘ചിത്തപരിയോദാപിതേന പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം പരിയോദാപിതഭാവോ കഥം അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏവഞ്ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഏവം വുത്തപ്പകാരേന ഭഗവാ യം ‘‘ചേതോവിസുദ്ധത്ഥം ഭിക്ഖവേ തഥാഗതേ ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതീ’’തി വചനം ആഹ, തേന ‘‘ചേതോ…പേ॰… വുസ്സതീ’’തി വചനേന തുമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘പരിയോദാപനാ കതിവിധാ ഭവന്തീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദുവിധാ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. സമഥവിപസ്സനായ നീവരണപ്പഹാനഞ്ച അരിയമഗ്ഗഭാവനായ അനുസയസമുഗ്ഘാതോ ചാതി പരിയോദാപനസ്സ ദുവിധത്താ പഞ്ചക്ഖന്ധാ പരിയോദാപിതാ ഭവന്തീതി അത്ഥോ. പഹീനനീവരണാനുസയാ ഹി പുഗ്ഗലാ പസാദനീയവണ്ണാ ഹോന്തി.
Sabbapāpassa akaraṇaṃ bahudhā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca viññātaṃ, ‘‘kathaṃ kusalassa sampadā vibhajitabbā viññātabbā’’ti vattabbattā kusalassa sampadaṃ vibhajitvā dassento ‘‘aṭṭhasu micchattesu pahīnesū’’tiādimāha. Aṭṭha sammattānīti sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhīti aṭṭhasammattāni visabhāgaparivattanadhammavasena sampajjanti. Atītassāti atītena sammāsambuddhena desitassa. Vipassino hi bhagavato ayaṃ pātimokkhuddesagāthā. Citte pariyodāpiteti cittapaṭibaddhā pañcakkhandhāpi pariyodāpitā bhavanti. ‘‘Cittapariyodāpitena pañcannaṃ khandhānaṃ pariyodāpitabhāvo kathaṃ amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘evañhī’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena bhagavā yaṃ ‘‘cetovisuddhatthaṃ bhikkhave tathāgate brahmacariyaṃ vussatī’’ti vacanaṃ āha, tena ‘‘ceto…pe… vussatī’’ti vacanena tumhehi saddahitabboti vuttaṃ hoti. ‘‘Pariyodāpanā katividhā bhavantī’’ti vattabbattā ‘‘duvidhā hī’’tiādi vuttaṃ. Samathavipassanāya nīvaraṇappahānañca ariyamaggabhāvanāya anusayasamugghāto cāti pariyodāpanassa duvidhattā pañcakkhandhā pariyodāpitā bhavantīti attho. Pahīnanīvaraṇānusayā hi puggalā pasādanīyavaṇṇā honti.
‘‘പരിയോദാപനസ്സ കിത്തികാ ഭൂമിയോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ പരിയോദാപനഭൂമിയോ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’ന്തിആദിഗാഥായ ദേസിതേസു ധമ്മേസു കതമം ദുക്ഖസച്ചം, കതമം സമുദയസച്ചം , കതമം മഗ്ഗസച്ചം, കതമം നിരോധസച്ച’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യം പടിവേധേനാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി ഗാഥായ ദേസിതേസു ധമ്മേസു യം ഖന്ധപഞ്ചകം പടിവേധേന പരിഞ്ഞാഭിസമയേന പരിയോദാപേതി, ഇദം ഖന്ധപഞ്ചകം ദുക്ഖം ദുക്ഖസച്ചം ഭവേ. യതോ തണ്ഹാസംകിലേസതോ ഖന്ധപഞ്ചകം പരിയോദാപേതി, അയം തണ്ഹാസംകിലേസോ സമുദയോ സമുദയസച്ചം. യേന അരിയമഗ്ഗങ്ഗേന പരിയോദാപേതി, അയം അരിയമഗ്ഗോ മഗ്ഗസച്ചം. യം അസങ്ഖതധാതും അധിഗതേന പുഗ്ഗലേന പരിയോദാപിതം, അയം അസങ്ഖതധാതുധമ്മോ നിരോധോ നിരോധസച്ചം ഭവേ. ഇമാനി ചത്താരി സച്ചാനി ഗാഥായ ദേസിതധമ്മാനം സഭാഗവിസഭാഗധമ്മാവട്ടനവസേന നിദ്ധാരിതാനി. ‘‘തേനാഹാ’’തിആദികസ്സ അത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന വേദിതബ്ബോ.
‘‘Pariyodāpanassa kittikā bhūmiyo’’ti pucchitabbattā ‘‘dve pariyodāpanabhūmiyo’’tiādi vuttaṃ. ‘‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’ntiādigāthāya desitesu dhammesu katamaṃ dukkhasaccaṃ, katamaṃ samudayasaccaṃ , katamaṃ maggasaccaṃ, katamaṃ nirodhasacca’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha yaṃ paṭivedhenā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti gāthāya desitesu dhammesu yaṃ khandhapañcakaṃ paṭivedhena pariññābhisamayena pariyodāpeti, idaṃ khandhapañcakaṃ dukkhaṃ dukkhasaccaṃ bhave. Yato taṇhāsaṃkilesato khandhapañcakaṃ pariyodāpeti, ayaṃ taṇhāsaṃkileso samudayo samudayasaccaṃ. Yena ariyamaggaṅgena pariyodāpeti, ayaṃ ariyamaggo maggasaccaṃ. Yaṃ asaṅkhatadhātuṃ adhigatena puggalena pariyodāpitaṃ, ayaṃ asaṅkhatadhātudhammo nirodho nirodhasaccaṃ bhave. Imāni cattāri saccāni gāthāya desitadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritāni. ‘‘Tenāhā’’tiādikassa attho heṭṭhā vuttanayena veditabbo.
‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തിആദിഗാഥായ ദേസിതാനം ധമ്മാനം സഭാഗവിസഭാഗധമ്മാവട്ടനവസേന ചത്താരി സച്ചാനി ആചരിയേന നിദ്ധാരിതാനി, അമ്ഹേഹി ച വിഞ്ഞാതാനി.
‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādigāthāya desitānaṃ dhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanavasena cattāri saccāni ācariyena niddhāritāni, amhehi ca viññātāni.
‘‘‘ധമ്മോ ഹവേ രക്ഖതി ധമ്മചാരിം, ഛത്തം മഹന്തം യഥ വസ്സകാലേ;
‘‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ yatha vassakāle;
ഏസാനിസംസോ ധമ്മേ സുചിണ്ണേ, ന ദുഗ്ഗതിം ഗച്ഛതി ധമ്മചാരീ’തി –
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī’ti –
ഗാഥായ ദേസിതാനം ധമ്മാനം വിസഭാഗസഭാഗധമ്മാനം ആവട്ടനവസേന കഥം ചത്താരി സച്ചാനി നിദ്ധാരിതാനീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ധമ്മോ ഹവേ’’തിആദിമാഹ. തായ ഗാഥായ ദേസിതേ ധമ്മേ വിഭജിത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘ധമ്മോ നാമാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ധമ്മോ നാമാതി പുഞ്ഞധമ്മോ നാമ. ഇന്ദ്രിയസംവരോതി മനച്ഛട്ഠിന്ദ്രിയസംവരസീലാദികോ സബ്ബോ സംവരോ. തേന വുത്തം –‘‘ഇന്ദ്രിയസംവരസീസേന ചേത്ഥ സബ്ബമ്പി സീലം ഗഹിതന്തി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൧). ചത്താരോ അപായാ ദുക്കടകമ്മകാരീനം ഗതിഭൂതത്താ ദുഗ്ഗതി. സബ്ബാ ഉപപത്തിയോ പന ദുക്ഖദുക്ഖസങ്ഖാരദുക്ഖവിപരിണാമദുക്ഖസമങ്ഗീനം ഗതിഭൂതത്താ ദുഗ്ഗതി നാമ.
Gāthāya desitānaṃ dhammānaṃ visabhāgasabhāgadhammānaṃ āvaṭṭanavasena kathaṃ cattāri saccāni niddhāritānī’’ti vattabbattā ‘‘dhammo have’’tiādimāha. Tāya gāthāya desite dhamme vibhajitvā dassento ‘‘dhammo nāmā’’tiādimāha. Tattha dhammo nāmāti puññadhammo nāma. Indriyasaṃvaroti manacchaṭṭhindriyasaṃvarasīlādiko sabbo saṃvaro. Tena vuttaṃ –‘‘indriyasaṃvarasīsena cettha sabbampi sīlaṃ gahitanti daṭṭhabba’’nti (netti. aṭṭha. 31). Cattāro apāyā dukkaṭakammakārīnaṃ gatibhūtattā duggati. Sabbā upapattiyo pana dukkhadukkhasaṅkhāradukkhavipariṇāmadukkhasamaṅgīnaṃ gatibhūtattā duggati nāma.
‘‘തസ്മിം ദുവിധേ ധമ്മേ ഇന്ദ്രിയസംവരധമ്മോ കത്ഥ ഠിതോ, കഥം സുചിണ്ണോ, കുതോ രക്ഖതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യാ സംവരസീലേ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തസ്മിം ദുവിധേ ധമ്മേ. സംവരസീലേ ഠിതാ യാ അഖണ്ഡകാരിതാ ഹോതി, അയം അഖണ്ഡവസേന കാതബ്ബോ സംവരസീലേ ഠിതോ സുട്ഠു ആചിണ്ണപരിചിണ്ണോ പുഞ്ഞധമ്മോ ചതൂഹി അപായേഹി അത്തനോ ആധാരം അത്താനം രക്ഖന്തം പുഗ്ഗലം ഏകന്തികഭാവേന രക്ഖതി, അനേകന്തികഭാവേന പന രക്ഖിതമത്തോ പുഞ്ഞധമ്മോപി രക്ഖതീതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. അപായേഹീതി ച പധാനവസേന വുത്തം, രോഗാദിഅന്തരായതോപി രക്ഖതി. രോഗാദിഅന്തരായോ വാ അയതോ അപഗതത്താ അപായന്തോഗധോതി ദട്ഠബ്ബോ.
‘‘Tasmiṃ duvidhe dhamme indriyasaṃvaradhammo kattha ṭhito, kathaṃ suciṇṇo, kuto rakkhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yā saṃvarasīle’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ duvidhe dhamme. Saṃvarasīle ṭhitā yā akhaṇḍakāritā hoti, ayaṃ akhaṇḍavasena kātabbo saṃvarasīle ṭhito suṭṭhu āciṇṇapariciṇṇo puññadhammo catūhi apāyehi attano ādhāraṃ attānaṃ rakkhantaṃ puggalaṃ ekantikabhāvena rakkhati, anekantikabhāvena pana rakkhitamatto puññadhammopi rakkhatīti attho gahetabbo. Apāyehīti ca padhānavasena vuttaṃ, rogādiantarāyatopi rakkhati. Rogādiantarāyo vā ayato apagatattā apāyantogadhoti daṭṭhabbo.
‘‘തഥാ രക്ഖതീതി കേന അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏവം ഭഗവാ’’തിആദി വുത്തം. ഏവം വുത്തപ്പകാരേന ലക്ഖണപകാരദസ്സനം ഭഗവാ ‘‘ദ്വേമാ, ഭിക്ഖവേ, സീലവതോ ഗതിയോ ദേവാ ച മനുസ്സാ ചാ’’തി യം വചനം ആഹ, തേന ‘‘ദ്വേമാ…പേ॰… മനുസ്സാ ചാ’’തി വചനേന തുമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘സംവരസീലേ ഠിതസ്സ അഖണ്ഡകാതബ്ബസ്സ സുചിണ്ണസ്സ പുഞ്ഞധമ്മസ്സ അപായേഹി രക്ഖണേ ഏകന്തികഭാവോ കേന സുത്തേന ദീപേതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏവഞ്ച നാളന്ദായ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ഏവഞ്ചാതി ഇമിനാ ഇദാനി വുച്ചമാനേന പകാരേനപി വുത്തപ്പകാരോ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. നാളന്ദായന്തി നാളന്ദനാമകേ നിഗമേ നിസിന്നോ അസിബന്ധകനാമസ്സ പുത്തോ ഗാമണി ഗാമജേട്ഠകോ ഭഗവന്തം ഏതം വുച്ചമാനം ‘‘ബ്രാഹ്മണാ, ഭന്തേ’’തിആദിവചനം അവോച.
‘‘Tathā rakkhatīti kena amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘evaṃ bhagavā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena lakkhaṇapakāradassanaṃ bhagavā ‘‘dvemā, bhikkhave, sīlavato gatiyo devā ca manussā cā’’ti yaṃ vacanaṃ āha, tena ‘‘dvemā…pe… manussā cā’’ti vacanena tumhehi saddahitabboti vuttaṃ hoti. ‘‘Saṃvarasīle ṭhitassa akhaṇḍakātabbassa suciṇṇassa puññadhammassa apāyehi rakkhaṇe ekantikabhāvo kena suttena dīpetabbo’’ti vattabbattā ‘‘evañca nāḷandāya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha evañcāti iminā idāni vuccamānena pakārenapi vuttappakāro attho veditabbo. Nāḷandāyanti nāḷandanāmake nigame nisinno asibandhakanāmassa putto gāmaṇi gāmajeṭṭhako bhagavantaṃ etaṃ vuccamānaṃ ‘‘brāhmaṇā, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
ബ്രാഹ്മണാതി ബാഹിരകാ ബ്രാഹ്മണാ. ഭന്തേതി ഭഗവന്തം ഗാമണി ആലപതി. പച്ഛാഭൂമകാതി പച്ഛിമദിസായ നിസിന്നകാ. ഉയ്യാപേന്തീതി മനുസ്സലോകതോ ഉദ്ധം ദേവലോകം യാപേന്തി പാപേന്തി.
Brāhmaṇāti bāhirakā brāhmaṇā. Bhanteti bhagavantaṃ gāmaṇi ālapati. Pacchābhūmakāti pacchimadisāya nisinnakā. Uyyāpentīti manussalokato uddhaṃ devalokaṃ yāpenti pāpenti.
ഇധസ്സാതി ഇധലോകേ അസ്സ ഭവേയ്യ. പുരിസോ പാണാതിപാതീ…പേ॰… മിച്ഛാദിട്ഠികോ അസ്സ ഭവേയ്യാതി യോജനാ. സേസം പാളിതോ ചേവ വുത്താനുസാരേന ച ഞേയ്യം.
Idhassāti idhaloke assa bhaveyya. Puriso pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhiko assa bhaveyyāti yojanā. Sesaṃ pāḷito ceva vuttānusārena ca ñeyyaṃ.
൩൨. ‘‘വിസഭാഗധമ്മസഭാഗധമ്മാവട്ടനവസേന ചതുന്നം സച്ചാനം നിദ്ധാരിതഭാവോ കേന അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹ മഹാകച്ചാനോ ഏകമ്ഹി പദട്ഠാനേ’’തി വുത്തം.
32. ‘‘Visabhāgadhammasabhāgadhammāvaṭṭanavasena catunnaṃ saccānaṃ niddhāritabhāvo kena amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāha mahākaccāno ekamhi padaṭṭhāne’’ti vuttaṃ.
‘‘ഏത്താവതാ ച ആവട്ടോ ഹാരോ പരിപുണ്ണോ, അഞ്ഞോ നിയുത്തോ നത്ഥീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ ആവട്ടോ ഹാരോ’’തി വുത്തം. യസ്സം യസ്സം പാളിയം യോ യോ ആവട്ടോ ഹാരോ യഥാലാഭവസേന യോജിതോ, തസ്സം തസ്സം പാളിയം സോ സോ ആവട്ടോ ഹാരോ തഥാ നിദ്ധാരേത്വാ യുത്തോ യോജിതോതി അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ.
‘‘Ettāvatā ca āvaṭṭo hāro paripuṇṇo, añño niyutto natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyutto āvaṭṭo hāro’’ti vuttaṃ. Yassaṃ yassaṃ pāḷiyaṃ yo yo āvaṭṭo hāro yathālābhavasena yojito, tassaṃ tassaṃ pāḷiyaṃ so so āvaṭṭo hāro tathā niddhāretvā yutto yojitoti attho daṭṭhabbo.
ഇതി ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti āvaṭṭahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന അട്ഠകഥാടീകാനുസാരേനേവ ഗമ്ഭീരത്ഥോ വിത്ഥാരതോ വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusāreneva gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൭. ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗോ • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൭. ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൭. ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 7. Āvaṭṭahāravibhaṅgavaṇṇanā