Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    ૫. બહુધાતુકસુત્તવણ્ણના

    5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā

    ૧૨૪. ભયન્તિ (અ॰ નિ॰ ટી॰ ૨.૩.૧) ચિત્તસંસપ્પતાતિ આહ ‘‘ચિત્તુત્રાસો’’તિ. ઉપદ્દવોતિ અન્તરાયો. તસ્સ પન વિક્ખેપકારણત્તા વુત્તં ‘‘અનેકગ્ગતાકારો’’તિ. ઉપસગ્ગોતિ ઉપસજ્જનં. તતો અપ્પતીકારવિઘાતાપત્તિ યસ્મા પતીકારાભાવેન વિહઞ્ઞમાનસ્સ કિઞ્ચિ કાતું અસમત્થસ્સ ઓસીદનકારણં, તસ્મા વુત્તં – ‘‘તત્થ તત્થ લગ્ગનાકારો’’તિ. વઞ્ચેત્વા આગન્તું યથાવુત્તે દિવસે અનાગચ્છન્તેસુ. બહિ અનિક્ખમનત્થાય દ્વારે અગ્ગિં દત્વા.

    124.Bhayanti (a. ni. ṭī. 2.3.1) cittasaṃsappatāti āha ‘‘cittutrāso’’ti. Upaddavoti antarāyo. Tassa pana vikkhepakāraṇattā vuttaṃ ‘‘anekaggatākāro’’ti. Upasaggoti upasajjanaṃ. Tato appatīkāravighātāpatti yasmā patīkārābhāvena vihaññamānassa kiñci kātuṃ asamatthassa osīdanakāraṇaṃ, tasmā vuttaṃ – ‘‘tattha tattha lagganākāro’’ti. Vañcetvā āgantuṃ yathāvutte divase anāgacchantesu. Bahi anikkhamanatthāya dvāre aggiṃ datvā.

    નળેહીતિ નળચ્છન્નસઙ્ખેપેન ઉપરિ છાદેત્વા તેહિયેવ દારુકચ્છદનનિયામેન પરિતોપિ છાદિતા. એસેવ નયોતિ ઇમિના તિણેહિ છન્નતં, સેસસમ્ભારાનં રુક્ખમયતઞ્ચ અતિદિસતિ. વિધવાપુત્તેતિ અદન્તભાવોપલક્ખણં. તે હિ નિપ્પિતિકા અવિનીતા અસંયતા અકિચ્ચકારિનો હોન્તિ.

    Naḷehīti naḷacchannasaṅkhepena upari chādetvā tehiyeva dārukacchadananiyāmena paritopi chāditā. Eseva nayoti iminā tiṇehi channataṃ, sesasambhārānaṃ rukkhamayatañca atidisati. Vidhavāputteti adantabhāvopalakkhaṇaṃ. Te hi nippitikā avinītā asaṃyatā akiccakārino honti.

    મત્થકં અપાપેત્વાવ નિટ્ઠાપિતાતિ કસ્મા ભગવા એવમકાસીતિ? આનન્દત્થેરસ્સ પુચ્છાકોસલ્લદીપનત્થમેવ, તત્થ નિસિન્નાનં સન્નિપતિતભિક્ખૂનં દેસનાય જાનનત્થઞ્ચ. તે કિર સઙ્ખેપતો વુત્તમત્થં અજાનન્તા અન્ધકારં પવિટ્ઠા વિય ઠિતા. પુચ્છાનુસન્ધિવસેન પરિગ્ગય્હ જાનિસ્સન્તીતિ.

    Matthakaṃ apāpetvāva niṭṭhāpitāti kasmā bhagavā evamakāsīti? Ānandattherassa pucchākosalladīpanatthameva, tattha nisinnānaṃ sannipatitabhikkhūnaṃ desanāya jānanatthañca. Te kira saṅkhepato vuttamatthaṃ ajānantā andhakāraṃ paviṭṭhā viya ṭhitā. Pucchānusandhivasena pariggayha jānissantīti.

    ૧૨૫. રૂપપરિગ્ગહોવ કથિતો, ન અઞ્ઞં કિઞ્ચીતિ અત્થો. ઇદાનિ તતો સચ્ચાનિ નિદ્ધારેત્વા ચતુસચ્ચકમ્મટ્ઠાનં દસ્સેતું, ‘‘સબ્બાપી’’તિઆદિ વુત્તં. પઞ્ચક્ખન્ધા હોન્તીતિ અદ્ધેકાદસ ધાતુયો રૂપક્ખન્ધો, અદ્ધટ્ઠમા ધાતુયો યથારહં વેદનાદયો ચત્તારો અરૂપિનો ખન્ધાતિ એવં અટ્ઠારસ ધાતુયો પઞ્ચક્ખન્ધા હોન્તિ. પઞ્ચપિ ખન્ધા તણ્હાવજ્જા દુક્ખસચ્ચં. અપ્પવત્તીતિ અપ્પવત્તિનિમિત્તં. નિરોધપજાનનાતિ પઞ્ઞાસીસેન મગ્ગકિચ્ચમાહ. સમ્માદિટ્ઠિપમુખો હિ અરિયમગ્ગો. મત્થકં પાપેત્વા કથિતં હોતિ સમ્મસનસ્સ ભૂમિયા નિપ્ફત્તિયા ચ કથિતત્તા. જાનાતિ પસ્સતીતિ ઇમિના ઞાણદસ્સનં કથિતં તં પન લોકિયં લોકુત્તરન્તિ દુવિધન્તિ તદુભયમ્પિ દસ્સેન્તો આહ – ‘‘સહ વિપસ્સનાય મગ્ગો વુત્તો’’તિ.

    125.Rūpapariggahova kathito, na aññaṃ kiñcīti attho. Idāni tato saccāni niddhāretvā catusaccakammaṭṭhānaṃ dassetuṃ, ‘‘sabbāpī’’tiādi vuttaṃ. Pañcakkhandhā hontīti addhekādasa dhātuyo rūpakkhandho, addhaṭṭhamā dhātuyo yathārahaṃ vedanādayo cattāro arūpino khandhāti evaṃ aṭṭhārasa dhātuyo pañcakkhandhā honti. Pañcapi khandhā taṇhāvajjā dukkhasaccaṃ. Appavattīti appavattinimittaṃ. Nirodhapajānanāti paññāsīsena maggakiccamāha. Sammādiṭṭhipamukho hi ariyamaggo. Matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ hoti sammasanassa bhūmiyā nipphattiyā ca kathitattā. Jānāti passatīti iminā ñāṇadassanaṃ kathitaṃ taṃ pana lokiyaṃ lokuttaranti duvidhanti tadubhayampi dassento āha – ‘‘saha vipassanāya maggo vutto’’ti.

    એત્તાવતાપિ ખોતિ પિ-સદ્દગ્ગહણેન અઞ્ઞેન પરિયાયેન સત્થા ધાતુકોસલ્લં દેસેતુકામોતિ થેરો , ‘‘સિયા પન, ભન્તે’’તિ પુચ્છતીતિ ભગવા પથવીધાતુઆદિવસેનપિ ધાતુકોસલ્લં વિભાવેતિ. તત્થ પથવીધાતુઆદિસદ્દેન દેસનાકારણં વિભાવેન્તો, ‘‘પથવીધાતુ…પે॰… વુત્તા’’તિ આહ. તાપિ હિ આદિતો છ ધાતુયો. ‘‘વિઞ્ઞાણધાતુતો નીહરિત્વા પૂરેતબ્બા’’તિ વત્વા કથં રૂપધાતુયો નીહરીયન્તીતિ ચોદનં સન્ધાય તં નયં દસ્સેતું, ‘‘વિઞ્ઞાણધાતૂ’’તિઆદિ વુત્તં. કામઞ્ચેત્થ કાયવિઞ્ઞાણધાતુયા આરમ્મણં ફોટ્ઠબ્બધાતુપથવીધાતુ આદિવસેન દેસનારુળમેવ, કાયધાતુ પન નીહરિતબ્બાતિ એકંસમેવ નીહરણવિધિં દસ્સેન્તો, ‘‘એસ નયો સબ્બત્થા’’તિ આહ. પુરિમપચ્છિમવસેન મનોધાતૂતિ પચ્છિમભાગવસેન કિરિયામનોધાતુ ગહેતબ્બા તસ્સાનુરૂપભાવતો. નનુ ચેત્થ મનોધાતુ નામાયં મનોવિઞ્ઞાણધાતુયા અસંસટ્ઠા, વિસુંયેવ ચેસા ધાતૂતિ? સચ્ચમેતં અટ્ઠારસધાતુદેસનાય, ચિત્તવિભત્તિનિદ્દેસે છવિઞ્ઞાણકાયદેસનાયં પન સા મનોવિઞ્ઞાણકાયસઙ્ગહિતાવાતિ દટ્ઠબ્બં. યં પનેત્થ વત્તબ્બં તં વિસુદ્ધિમગ્ગસંવણ્ણનાયં (વિસુદ્ધિ॰ મહાટી॰ ૨.૫૧૭) વુત્તનયેન વેદિતબ્બં. અથ વા પુરિમપચ્છિમવસેનાતિ પુરેચરાનુચરવસેન. મનોધાતૂતિ વિપાકમનોધાતુ ગહેતબ્બા પુરેચરણતો, પરતો ઉપ્પજ્જનકિરિયામનોવિઞ્ઞાણધાતુયા અનન્તરં મનોધાતુયા, કિરિયામનોધાતુયા અનન્તરં મનોવિઞ્ઞાણધાતુયા અનુપ્પજ્જનતો ચ.

    Ettāvatāpi khoti pi-saddaggahaṇena aññena pariyāyena satthā dhātukosallaṃ desetukāmoti thero , ‘‘siyā pana, bhante’’ti pucchatīti bhagavā pathavīdhātuādivasenapi dhātukosallaṃ vibhāveti. Tattha pathavīdhātuādisaddena desanākāraṇaṃ vibhāvento, ‘‘pathavīdhātu…pe… vuttā’’ti āha. Tāpi hi ādito cha dhātuyo. ‘‘Viññāṇadhātutonīharitvā pūretabbā’’ti vatvā kathaṃ rūpadhātuyo nīharīyantīti codanaṃ sandhāya taṃ nayaṃ dassetuṃ, ‘‘viññāṇadhātū’’tiādi vuttaṃ. Kāmañcettha kāyaviññāṇadhātuyā ārammaṇaṃ phoṭṭhabbadhātupathavīdhātu ādivasena desanāruḷameva, kāyadhātu pana nīharitabbāti ekaṃsameva nīharaṇavidhiṃ dassento, ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti āha. Purimapacchimavasena manodhātūti pacchimabhāgavasena kiriyāmanodhātu gahetabbā tassānurūpabhāvato. Nanu cettha manodhātu nāmāyaṃ manoviññāṇadhātuyā asaṃsaṭṭhā, visuṃyeva cesā dhātūti? Saccametaṃ aṭṭhārasadhātudesanāya, cittavibhattiniddese chaviññāṇakāyadesanāyaṃ pana sā manoviññāṇakāyasaṅgahitāvāti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ panettha vattabbaṃ taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.517) vuttanayena veditabbaṃ. Atha vā purimapacchimavasenāti purecarānucaravasena. Manodhātūti vipākamanodhātu gahetabbā purecaraṇato, parato uppajjanakiriyāmanoviññāṇadhātuyā anantaraṃ manodhātuyā, kiriyāmanodhātuyā anantaraṃ manoviññāṇadhātuyā anuppajjanato ca.

    ધમ્માનં યાવદેવ નિસ્સત્તનિજ્જીવવિભાવનત્થાય સત્થુ ધાતુદેસનાતિ અઞ્ઞેસુ સભાવધારણાદિઅત્થેસુ લબ્ભમાનેસુપિ અયમેત્થ અત્થો પધાનોતિ આહ – ‘‘એસનયો સબ્બત્થા’’તિ. સપ્પટિપક્ખવસેનાતિ સપ્પટિભાગવસેન સુખં દુક્ખેન સપ્પટિભાગં, દુક્ખં સુખેન, એવં સોમનસ્સદોમનસ્સાતિ. યથા સુખાદીનંયેવ સમુદાચારો વિભૂતો, ન ઉપેક્ખાય, એવં રાગાદીનંયેવ સમુદાચારો વિભૂતો, ન મોહસ્સ, તેન વુત્તં ‘‘અવિભૂતભાવેના’’તિ. કાયવિઞ્ઞાણધાતુ પરિગ્ગહિતાવ હોતિ તદવિનાભાવતો. સેસાસુ સોમનસ્સધાતુઆદીસુ, પરિગ્ગહિતાવ હોતિ અવિનાભાવતો એવ. ન હિ સોમનસ્સાદયો મનોધાતુયા વિના વત્તન્તિ. ઉપેક્ખાધાતુતો નીહરિત્વાતિ એત્થ ચક્ખુવિઞ્ઞાણધાતુઆદયો ચતસ્સો વિઞ્ઞાણધાતુયો તાસં વત્થારમ્મણભૂતા ચક્ખુધાતુઆદયો ચાતિ અટ્ઠ રૂપધાતુયો, મનોધાતુ, ઉપેક્ખાસહગતા મનોવિઞ્ઞાણધાતુ, ઉપેક્ખાસહગતા એવ ધમ્મધાતૂતિ એવં પન્નરસ ધાતુયો ઉપેક્ખાધાતુતો નીહરિતબ્બા. સોમનસ્સધાતુઆદયો પન ચતસ્સો ધાતુયો ધમ્મધાતુઅન્તોગધા , એવં સુખધાતુતો કાયવિઞ્ઞાણધાતુયા તસ્સા વત્થારમ્મણભૂતાનં કાયધાતુફોટ્ઠબ્બધાતૂનઞ્ચ નીહરણા હેટ્ઠા દસ્સિતનયાતિ, ‘‘ઉપેક્ખાધાતુતો નીહરિત્વા પૂરેતબ્બા’’ઇચ્ચેવ વુત્તં.

    Dhammānaṃ yāvadeva nissattanijjīvavibhāvanatthāya satthu dhātudesanāti aññesu sabhāvadhāraṇādiatthesu labbhamānesupi ayamettha attho padhānoti āha – ‘‘esanayo sabbatthā’’ti. Sappaṭipakkhavasenāti sappaṭibhāgavasena sukhaṃ dukkhena sappaṭibhāgaṃ, dukkhaṃ sukhena, evaṃ somanassadomanassāti. Yathā sukhādīnaṃyeva samudācāro vibhūto, na upekkhāya, evaṃ rāgādīnaṃyeva samudācāro vibhūto, na mohassa, tena vuttaṃ ‘‘avibhūtabhāvenā’’ti. Kāyaviññāṇadhātu pariggahitāva hoti tadavinābhāvato. Sesāsu somanassadhātuādīsu, pariggahitāva hoti avinābhāvato eva. Na hi somanassādayo manodhātuyā vinā vattanti. Upekkhādhātuto nīharitvāti ettha cakkhuviññāṇadhātuādayo catasso viññāṇadhātuyo tāsaṃ vatthārammaṇabhūtā cakkhudhātuādayo cāti aṭṭha rūpadhātuyo, manodhātu, upekkhāsahagatā manoviññāṇadhātu, upekkhāsahagatā eva dhammadhātūti evaṃ pannarasa dhātuyo upekkhādhātuto nīharitabbā. Somanassadhātuādayo pana catasso dhātuyo dhammadhātuantogadhā , evaṃ sukhadhātuto kāyaviññāṇadhātuyā tassā vatthārammaṇabhūtānaṃ kāyadhātuphoṭṭhabbadhātūnañca nīharaṇā heṭṭhā dassitanayāti, ‘‘upekkhādhātuto nīharitvā pūretabbā’’icceva vuttaṃ.

    કામવિતક્કાદયો ઇધ કામધાતુઆદિપરિયાયેન વુત્તાતિ ‘‘કામધાતુઆદીનં દ્વેધાવિતક્કે કામવિતક્કાદીસુ વુત્તનયેન અત્થો વેદિતબ્બો’’તિ આહ. તત્થ હિ ‘‘કામવિતક્કોતિ કામપટિસંયુત્તો વિતક્કો, બ્યાપાદવિતક્કોતિ બ્યાપાદપટિસંયુત્તો વિતક્કો, વિહિંસાવિતક્કોતિ વિહિંસાપટિસંયુત્તો વિતક્કો, નેક્ખમ્મપટિસંયુત્તો વિતક્કો નેક્ખમ્મવિતક્કો, સો યાવ પઠમજ્ઝાના વટ્ટતિ. અબ્યાપાદપટિસંયુત્તો વિતક્કો અબ્યાપાદવિતક્કો, સો મેત્તાપુબ્બભાગતો પટ્ઠાય યાવ પઠમજ્ઝાના વટ્ટતિ. અવિહિંસાપટિસંયુત્તો વિતક્કો અવિહિંસાવિતક્કો, સો કરુણાય પુબ્બભાગતો પટ્ઠાય યાવ પઠમજ્ઝાના વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. અયં પનત્થો અભિધમ્મે વિત્થારતો આગતો એવાતિ દસ્સેતું, ‘‘અભિધમ્મે’’તિઆદિ વુત્તં. કામધાતુતો નીહરિત્વાતિ એત્થ કામગ્ગહણેન ગહિતા રૂપધાતુઆદયો છ, તંવિસયા સત્તવિઞ્ઞાણધાતુયો, તત્થ પઞ્ચન્નં વિઞ્ઞાણધાતૂનં ચક્ખુધાતુઆદયો પઞ્ચાતિ અટ્ઠારસ. નેક્ખમ્મધાતુઆદયો પન ધમ્મધાતુઅન્તોગધા એવ.

    Kāmavitakkādayo idha kāmadhātuādipariyāyena vuttāti ‘‘kāmadhātuādīnaṃ dvedhāvitakke kāmavitakkādīsu vuttanayena attho veditabbo’’ti āha. Tattha hi ‘‘kāmavitakkoti kāmapaṭisaṃyutto vitakko, byāpādavitakkoti byāpādapaṭisaṃyutto vitakko, vihiṃsāvitakkoti vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko, nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko, so yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati. Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko, so mettāpubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati. Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko, so karuṇāya pubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Ayaṃ panattho abhidhamme vitthārato āgato evāti dassetuṃ, ‘‘abhidhamme’’tiādi vuttaṃ. Kāmadhātuto nīharitvāti ettha kāmaggahaṇena gahitā rūpadhātuādayo cha, taṃvisayā sattaviññāṇadhātuyo, tattha pañcannaṃ viññāṇadhātūnaṃ cakkhudhātuādayo pañcāti aṭṭhārasa. Nekkhammadhātuādayo pana dhammadhātuantogadhā eva.

    કામતણ્હાય વિસયભૂતા ધમ્મા કામધાતૂતિ આહ – ‘‘પઞ્ચ કામાવચરક્ખન્ધા કામધાતૂ’’તિ. તથા રૂપતણ્હાય વિસયભૂતા ધમ્મા રૂપધાતુ, અરૂપતણ્હાય વિસયભૂતા ધમ્મા અરૂપધાતૂતિ આહ – ‘‘ચત્તારો અરૂપાવચરક્ખન્ધા’’તિઆદિ. કામતણ્હા કામો ઉત્તરપદલોપેન, એવં રૂપારૂપતણ્હા રૂપારૂપં. આરમ્મણકરણવસેન તા યત્થ અવચરન્તિ, તે કામાવચરાદયોતિ એવં કામાવચરક્ખન્ધાદીનં કામતણ્હાદિભાવો વેદિતબ્બો. આદિના નયેનાતિ એતેન ‘‘ઉપરિતો પરનિમ્મિતવસવત્તિદેવે અન્તોકરિત્વા એત્થાવચરા’’તિઆદિપાળિં (વિભ॰ ૧૦૨૦) સઙ્ગણ્હાતિ. એત્થાવચરાતિ અવીચિપરનિમ્મિતપરિચ્છિન્નોકાસાય કામતણ્હાય વિસયભાવં સન્ધાય વુત્તં, તદોકાસતા ચ તણ્હાય તન્નિન્નત્તા વેદિતબ્બા. સેસપદદ્વયેપિ એસેવ નયો. પરિપુણ્ણઅટ્ઠારસધાતુકત્તા કામાવચરધમ્માનં ‘‘કામધાતુતો નીહરિત્વા પૂરેતબ્બા’’તિ વુત્તં. મનોવિઞ્ઞાણધાતુધમ્મધાતુ એકદેસમત્તમેવ હિ રૂપારૂપાવચરધમ્માતિ.

    Kāmataṇhāya visayabhūtā dhammā kāmadhātūti āha – ‘‘pañca kāmāvacarakkhandhā kāmadhātū’’ti. Tathā rūpataṇhāya visayabhūtā dhammā rūpadhātu, arūpataṇhāya visayabhūtā dhammā arūpadhātūti āha – ‘‘cattāro arūpāvacarakkhandhā’’tiādi. Kāmataṇhā kāmo uttarapadalopena, evaṃ rūpārūpataṇhā rūpārūpaṃ. Ārammaṇakaraṇavasena tā yattha avacaranti, te kāmāvacarādayoti evaṃ kāmāvacarakkhandhādīnaṃ kāmataṇhādibhāvo veditabbo. Ādinā nayenāti etena ‘‘uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā etthāvacarā’’tiādipāḷiṃ (vibha. 1020) saṅgaṇhāti. Etthāvacarāti avīciparanimmitaparicchinnokāsāya kāmataṇhāya visayabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, tadokāsatā ca taṇhāya tanninnattā veditabbā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Paripuṇṇaaṭṭhārasadhātukattā kāmāvacaradhammānaṃ ‘‘kāmadhātuto nīharitvā pūretabbā’’ti vuttaṃ. Manoviññāṇadhātudhammadhātu ekadesamattameva hi rūpārūpāvacaradhammāti.

    સમાગન્ત્વાતિ સહિતા હુત્વા. યત્તકઞ્હિ પચ્ચયધમ્મા અત્તનો ફલસ્સ કારણં, તત્થ તન્નિબ્બત્તને સમાગતા વિય હોતિ વેકલ્લે તદનિબ્બત્તનતો. સઙ્ખતધાતુતો નીહરિત્વા પૂરેતબ્બા અસઙ્ખતાય ધાતુયા ધમ્મધાતુએકદેસભાવતો.

    Samāgantvāti sahitā hutvā. Yattakañhi paccayadhammā attano phalassa kāraṇaṃ, tattha tannibbattane samāgatā viya hoti vekalle tadanibbattanato. Saṅkhatadhātuto nīharitvā pūretabbā asaṅkhatāya dhātuyā dhammadhātuekadesabhāvato.

    ૧૨૬. એવં પવત્તમાના મયં અત્તાતિ ગહણં ગમિસ્સામાતિ ઇમિના વિય અધિપ્પાયેન અત્તાનં અધિકિચ્ચ ઉદ્દિસ્સ પવત્તા અજ્ઝત્તા, તેસુ ભવા તપ્પરિયાપન્નત્તાતિ અજ્ઝત્તિકાનિ. તતો બહિભૂતાનિ બાહિરાનિ. આયતનકથા પટિચ્ચસમુપ્પાદકથા ચ વિસુદ્ધિમગ્ગે (વિસુદ્ધિ॰ ૨.૫૧૦, ૫૭૦, ૫૭૧) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બાતિ ન વિત્થારિતા.

    126. Evaṃ pavattamānā mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmāti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikicca uddissa pavattā ajjhattā, tesu bhavā tappariyāpannattāti ajjhattikāni. Tato bahibhūtāni bāhirāni. Āyatanakathā paṭiccasamuppādakathā ca visuddhimagge (visuddhi. 2.510, 570, 571) vuttanayeneva veditabbāti na vitthāritā.

    ૧૨૭. અવિજ્જમાનં ઠાનં અટ્ઠાનં (અ॰ નિ॰ ટી॰ ૧.૧.૨૬૮; વિભ॰ મૂલટી॰ ૮૦૯), નત્થિ ઠાનન્તિ વા અટ્ઠાનં. અનવકાસોતિ એત્થ એસેવ નયો. તદત્થનિગમનમેવ હિ ‘‘નેતં ઠાનં વિજ્જતી’’તિ વચનન્તિ. તેનાહ ‘‘ઉભયેનપી’’તિઆદિ. ન્તિ કારણે પચ્ચત્તવચનં, હેતુઅત્થો ચ કારણત્થોતિ આહ – ‘‘યન્તિ યેન કારણેના’’તિ. ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસેન એત્થ દિટ્ઠિસમ્પત્તિ વેદિતબ્બાતિ વુત્તં ‘‘મગ્ગદિટ્ઠિયા સમ્પન્નો’’તિ. કુતો પનાયમત્થો લબ્ભતીતિ? લિઙ્ગતો. લિઙ્ગઞ્હેતં, યદિદં નિચ્ચતો ઉપગમનપટિક્ખેપો. ચતુભૂમકેસૂતિ ઇદં ચતુત્થભૂમકસઙ્ખારાનં અરિયસાવકસ્સ વિસયભાવૂપગમનતો વુત્તં; ન પન તે આરબ્ભ નિચ્ચતો ઉપગમનસબ્ભાવતો. વક્ખતિ ચ ‘‘ચતુત્થભૂમકસઙ્ખારા પના’’તિઆદિના. અભિસઙ્ખતસઙ્ખારઅભિસઙ્ખરણકસઙ્ખારાનં સપ્પદેસત્તા નિપ્પદેસસઙ્ખારગ્ગહણત્થં ‘‘સઙ્ખતસઙ્ખારેસૂ’’તિ વુત્તં. લોકુત્તરસઙ્ખારાનં પન નિવત્તને કારણં સયમેવ વક્ખતિ. એતં કારણં નત્થિ સેતુઘાતત્તા. તેજુસ્સદત્તાતિ સંકિલેસવિધમનતેજસ્સ અધિકભાવતો. તથા હિ તે ગમ્ભીરભાવેન દુદ્દસા. અકુસલાનં આરમ્મણં ન હોન્તીતિ ઇદં પકરણવસેન વુત્તં. અપ્પહીનવિપલ્લાસાનં સત્તાનં કુસલધમ્માનમ્પિ તે આરમ્મણં ન હોન્તિ.

    127. Avijjamānaṃ ṭhānaṃ aṭṭhānaṃ (a. ni. ṭī. 1.1.268; vibha. mūlaṭī. 809), natthi ṭhānanti vā aṭṭhānaṃ. Anavakāsoti ettha eseva nayo. Tadatthanigamanameva hi ‘‘netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacananti. Tenāha ‘‘ubhayenapī’’tiādi. Yanti kāraṇe paccattavacanaṃ, hetuattho ca kāraṇatthoti āha – ‘‘yanti yena kāraṇenā’’ti. Ukkaṭṭhaniddesena ettha diṭṭhisampatti veditabbāti vuttaṃ ‘‘maggadiṭṭhiyā sampanno’’ti. Kuto panāyamattho labbhatīti? Liṅgato. Liṅgañhetaṃ, yadidaṃ niccato upagamanapaṭikkhepo. Catubhūmakesūti idaṃ catutthabhūmakasaṅkhārānaṃ ariyasāvakassa visayabhāvūpagamanato vuttaṃ; na pana te ārabbha niccato upagamanasabbhāvato. Vakkhati ca ‘‘catutthabhūmakasaṅkhārā panā’’tiādinā. Abhisaṅkhatasaṅkhāraabhisaṅkharaṇakasaṅkhārānaṃ sappadesattā nippadesasaṅkhāraggahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhatasaṅkhāresū’’ti vuttaṃ. Lokuttarasaṅkhārānaṃ pana nivattane kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Etaṃ kāraṇaṃ natthi setughātattā. Tejussadattāti saṃkilesavidhamanatejassa adhikabhāvato. Tathā hi te gambhīrabhāvena duddasā. Akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hontīti idaṃ pakaraṇavasena vuttaṃ. Appahīnavipallāsānaṃ sattānaṃ kusaladhammānampi te ārammaṇaṃ na honti.

    અસુખે ‘‘સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો ચ ઇધ સુખતો ઉપગમનસ્સ ઠાનન્તિ અધિપ્પેતન્તિ દસ્સેન્તો, ‘‘એકન્ત…પે॰… વુત્ત’’ન્તિ. અત્તદિટ્ઠિવસેનાતિ પધાનદિટ્ઠિમાહ . દિટ્ઠિયા નિબ્બાનસ્સ અવિસયભાવો હેટ્ઠા વુત્તો એવાતિ ‘‘કસિણાદિપણ્ણત્તિસઙ્ગહત્થ’’ન્તિ વુત્તં. પરિચ્છેદોતિ સઙ્ખારાનં પરિચ્છેદો સઙ્ખારાનં પરિચ્છિજ્જગહણં. સ્વાયં યેસં નિચ્ચાદિતો ઉપગમનં ભવતિ તેસંયેવ વસેન કાતબ્બોતિ દસ્સેન્તો ‘‘સબ્બવારેસૂ’’તિઆદિમાહ. સબ્બવારેસૂતિ નિચ્ચાદિસબ્બવારેસુ. પુથુજ્જનો હીતિ હિ-સદ્દો હેતુઅત્થો. યસ્મા યં યં સઙ્ખારં નિચ્ચાદિવસેન પુથુજ્જનકાલે ઉપગચ્છતિ, તં તં અરિયમગ્ગાધિગમેન અનિચ્ચાદિવસેન ગણ્હન્તો યાથાવતો જાનન્તો તં ગાહં તં દિટ્ઠિં વિનિવેઠેતિ વિસ્સજ્જેતિ. તસ્મા યત્થ ગાહો તત્થ વિસ્સજ્જનાતિ ચતુત્થભૂમકસઙ્ખારા ઇધ સઙ્ખારગ્ગહણેન ન ગય્હતીતિ અત્થો.

    Asukhe ‘‘sukha’’nti vipallāso ca idha sukhato upagamanassa ṭhānanti adhippetanti dassento, ‘‘ekanta…pe… vutta’’nti. Attadiṭṭhivasenāti padhānadiṭṭhimāha . Diṭṭhiyā nibbānassa avisayabhāvo heṭṭhā vutto evāti ‘‘kasiṇādipaṇṇattisaṅgahattha’’nti vuttaṃ. Paricchedoti saṅkhārānaṃ paricchedo saṅkhārānaṃ paricchijjagahaṇaṃ. Svāyaṃ yesaṃ niccādito upagamanaṃ bhavati tesaṃyeva vasena kātabboti dassento ‘‘sabbavāresū’’tiādimāha. Sabbavāresūti niccādisabbavāresu. Puthujjano hīti hi-saddo hetuattho. Yasmā yaṃ yaṃ saṅkhāraṃ niccādivasena puthujjanakāle upagacchati, taṃ taṃ ariyamaggādhigamena aniccādivasena gaṇhanto yāthāvato jānanto taṃ gāhaṃ taṃ diṭṭhiṃ viniveṭheti vissajjeti. Tasmā yattha gāho tattha vissajjanāti catutthabhūmakasaṅkhārā idha saṅkhāraggahaṇena na gayhatīti attho.

    ૧૨૮. પુત્તસમ્બન્ધેન માતાપિતુસમઞ્ઞા, દત્તકિત્તિમાદિવસેનપિ પુત્તવોહારો લોકે દિસ્સતિ, સો ચ ખો પરિયાયતો નિપ્પરિયાયસિદ્ધં તં દસ્સેતું, ‘‘જનિકા વ માતા જનકો પિતા’’તિ વુત્તં. તથા આનન્તરિયકમ્મસ્સ અધિપ્પેતત્તા ‘‘મનુસ્સભૂતોવ ખીણાસવો અરહાતિ અધિપ્પેતો’’તિ વુત્તં. ‘‘અટ્ઠાનમેત’’ન્તિઆદિના માતુઆદીનંયેવ જીવિતા વોરોપને અરિયસાવકસ્સ અભબ્બભાવદસ્સનતો તદઞ્ઞં અરિયસાવકો જીવિતા વોરોપેતીતિ ઇદં અત્થતો આપન્નમેવાતિ મઞ્ઞમાનો વદતિ – ‘‘કિં પન અરિયસાવકો અઞ્ઞં જીવિતા વોરોપેય્યા’’તિ ? ‘‘અટ્ઠાનમેતં, ભિક્ખવે, અનવકાસો, યં દિટ્ઠિસમ્પન્નો પુગ્ગલો સઞ્ચિચ્ચ પાણં જીવિતા વોરોપેય્ય, નેતં ઠાનં વિજ્જતી’’તિ વચનતો, ‘‘એતમ્પિ અટ્ઠાન’’ન્તિ વુત્તં. તેનાહ ‘‘સચેપિ હી’’તિઆદિ. બલદીપનત્થન્તિ સદ્ધાદિબલસમન્નાગમદીપનત્થં. અરિયમગ્ગેનાગતસદ્ધાદિબલવસેન હિ અરિયસાવકો તાદિસં સાવજ્જં ન કરોતિ.

    128. Puttasambandhena mātāpitusamaññā, dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyato nippariyāyasiddhaṃ taṃ dassetuṃ, ‘‘janikā va mātā janako pitā’’ti vuttaṃ. Tathā ānantariyakammassa adhippetattā ‘‘manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto’’ti vuttaṃ. ‘‘Aṭṭhānameta’’ntiādinā mātuādīnaṃyeva jīvitā voropane ariyasāvakassa abhabbabhāvadassanato tadaññaṃ ariyasāvako jīvitā voropetīti idaṃ atthato āpannamevāti maññamāno vadati – ‘‘kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyā’’ti ? ‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacanato, ‘‘etampi aṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘sacepi hī’’tiādi. Baladīpanatthanti saddhādibalasamannāgamadīpanatthaṃ. Ariyamaggenāgatasaddhādibalavasena hi ariyasāvako tādisaṃ sāvajjaṃ na karoti.

    પઞ્ચહિ કારણેહીતિ ઇદં અત્થનિપ્ફાદકાનિ તેસં પુબ્બભાગિયાનિ ચ કારણાનિ કારણભાવસામઞ્ઞેન એકજ્ઝં ગહેત્વા વુત્તં, ન પન સબ્બેસં પઞ્ચન્નં સહયોગક્ખમતો. આકારેહીતિ કારણેહિ. અનુસ્સાવનેનાતિ અનુરૂપં સાવનેન. ભેદસ્સ અનુરૂપં યથા ભેદો હોતિ, એવં ભિન્દિતબ્બાનં ભિક્ખૂનં અત્તનો વચનસ્સ સાવનેન વિઞ્ઞાપનેન. તેનાહ ‘‘નનુ તુમ્હે’’તિઆદિ. કણ્ણમૂલે વચીભેદં કત્વાતિ એતેન ‘‘પાકટં કત્વા ભેદકરવત્થુદીપનં વોહારો, તત્થ અત્તનો નિચ્છિતમત્થં રહસ્સવસેન વિઞ્ઞાપનં અનુસ્સાવન’’ન્તિ દસ્સેતિ.

    Pañcahi kāraṇehīti idaṃ atthanipphādakāni tesaṃ pubbabhāgiyāni ca kāraṇāni kāraṇabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ, na pana sabbesaṃ pañcannaṃ sahayogakkhamato. Ākārehīti kāraṇehi. Anussāvanenāti anurūpaṃ sāvanena. Bhedassa anurūpaṃ yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbānaṃ bhikkhūnaṃ attano vacanassa sāvanena viññāpanena. Tenāha ‘‘nanu tumhe’’tiādi. Kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvāti etena ‘‘pākaṭaṃ katvā bhedakaravatthudīpanaṃ vohāro, tattha attano nicchitamatthaṃ rahassavasena viññāpanaṃ anussāvana’’nti dasseti.

    કમ્મમેવ ઉદ્દેસો વા પમાણન્તિ તેહિ સઙ્ઘભેદસિદ્ધિતો વુત્તં, ઇતરે પન તેસં પુબ્બભાગભૂતા. તેનાહ ‘‘વોહારા’’તિઆદિ. તત્થાતિ વોહારે. ચુતિઅનન્તરં ફલં અનન્તરં નામ, તસ્મિં અનન્તરે નિયુત્તાનિ તન્નિબ્બત્તનેન અનન્તરકરણસીલાનિ, અનન્તરપ્પયોજનાનિ ચાતિ આનન્તરિયાનિ, તાનિ એવ ‘‘આનન્તરિયકમ્માની’’તિ વુત્તાનિ.

    Kammameva uddeso vā pamāṇanti tehi saṅghabhedasiddhito vuttaṃ, itare pana tesaṃ pubbabhāgabhūtā. Tenāha ‘‘vohārā’’tiādi. Tatthāti vohāre. Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarappayojanāni cāti ānantariyāni, tāni eva ‘‘ānantariyakammānī’’ti vuttāni.

    કમ્મતોતિ ‘‘એવં આનન્તરિયકમ્મં હોતિ, એવં અનન્તરિયકમ્મસદિસ’’ન્તિ એવં કમ્મવિભાગતો. દ્વારતોતિ કાયાદિદ્વારતો. કપ્પટ્ઠિતિયતોતિ ‘‘ઇદં કપ્પટ્ઠિતિકવિપાકં, ઇદં ન કપ્પટ્ઠિતિકવિપાક’’ન્તિ એવં કપ્પટ્ઠિતિયવિભાગતો. પાકાતિ ‘‘ઇદમેત્થ વિપચ્ચતિ, ઇદં ન વિપચ્ચતી’’તિ વિપચ્ચનવિભાગતો. સાધારણાદીહીતિ ગહટ્ઠપબ્બજિતાનં સાધારણાસાધારણતો, આદિ-સદ્દેન વેદનાદિવિભાગતો ચ.

    Kammatoti ‘‘evaṃ ānantariyakammaṃ hoti, evaṃ anantariyakammasadisa’’nti evaṃ kammavibhāgato. Dvāratoti kāyādidvārato. Kappaṭṭhitiyatoti ‘‘idaṃ kappaṭṭhitikavipākaṃ, idaṃ na kappaṭṭhitikavipāka’’nti evaṃ kappaṭṭhitiyavibhāgato. Pākāti ‘‘idamettha vipaccati, idaṃ na vipaccatī’’ti vipaccanavibhāgato. Sādhāraṇādīhīti gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇato, ādi-saddena vedanādivibhāgato ca.

    યસ્મા મનુસ્સત્તભાવે ઠિતસ્સેવ ચ કુસલધમ્માનં તિક્ખવિસદસૂરભાવાપત્તિ, યથા તં તિણ્ણમ્પિ બોધિસત્તાનં બોધિત્તયનિબ્બત્તિયં, એવં મનુસ્સભાવે ઠિતસ્સેવ અકુસલધમ્માનમ્પિ તિક્ખવિસદસૂરભાવાપત્તીતિ આહ ‘‘મનુસ્સભૂતસ્સેવા’’તિ. પાકતિકમનુસ્સાનમ્પિ ચ કુસલધમ્માનં વિસેસપ્પત્તિ વિમાનવત્થુઅટ્ઠકથાયં (વિ॰ વ॰ અટ્ઠ॰ ૩) વુત્તનયેન વેદિતબ્બા. યથા વુત્તો ચ અત્થો સમાનજાતિયસ્સ વિકોપને કમ્મં ગરુતરં, ન તથા વિજાતિયસ્સાતિ વુત્તં – ‘‘મનુસ્સભૂતં માતરં વા પિતરં વા’’તિ. લિઙ્ગે પરિવત્તે ચ સો એવ એકકમ્મનિબ્બત્તો ભવઙ્ગપ્પબન્ધો, જીવિતિન્દ્રિયપ્પબન્ધો ચ, ન અઞ્ઞોતિ આહ ‘‘અપિ પરિવત્તલિઙ્ગ’’ન્તિ. અરહન્તેપિ એસેવ નયો. તસ્સ વિપાકન્તિઆદિ કમ્મસ્સ આનન્તરિયભાવસમત્થનં, ચતુકોટિકઞ્ચેત્થ સમ્ભવતિ. તત્થ પઠમા કોટિ દસ્સિતા, ઇતરાસુ વિસઙ્કેતં દસ્સેતું, ‘‘યો પના’’તિઆદિ વુત્તં. યદિપિ તત્થ વિસઙ્કેતો, કમ્મં પન ગરુતરં આનન્તરિયસદિસં ભાયિતબ્બન્તિ આહ – ‘‘આનન્તરિયં આહચ્ચેવ તિટ્ઠતી’’તિ. અયં પઞ્હોતિ ઞાપનિચ્છાનિબ્બત્તા કથા.

    Yasmā manussattabhāve ṭhitasseva ca kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti, yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘manussabhūtassevā’’ti. Pākatikamanussānampi ca kusaladhammānaṃ visesappatti vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ (vi. va. aṭṭha. 3) vuttanayena veditabbā. Yathā vutto ca attho samānajātiyassa vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātiyassāti vuttaṃ – ‘‘manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā’’ti. Liṅge parivatte ca so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho, jīvitindriyappabandho ca, na aññoti āha ‘‘api parivattaliṅga’’nti. Arahantepi eseva nayo. Tassa vipākantiādi kammassa ānantariyabhāvasamatthanaṃ, catukoṭikañcettha sambhavati. Tattha paṭhamā koṭi dassitā, itarāsu visaṅketaṃ dassetuṃ, ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ. Yadipi tattha visaṅketo, kammaṃ pana garutaraṃ ānantariyasadisaṃ bhāyitabbanti āha – ‘‘ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhatī’’ti. Ayaṃ pañhoti ñāpanicchānibbattā kathā.

    આનન્તરિયં ફુસતિ મરણાધિપ્પાયેનેવ આનન્તરિયવત્થુનો વિકોપિતત્તા. આનન્તરિયં ન ફુસતિ આનન્તરિયવત્થુઅભાવતો. સબ્બત્થ હિ પુરિમં અભિસન્ધિચિત્તં અપ્પમાણં, વધકચિત્તં પન તદારમ્મણં જીવિતિન્દ્રિયઞ્ચ આનન્તરિયનાનન્તરિયભાવે પમાણન્તિ દટ્ઠબ્બં. સઙ્ગામચતુક્કં સમ્પત્તવસેન યોજેતબ્બં.

    Ānantariyaṃ phusati maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā. Ānantariyaṃ na phusati ānantariyavatthuabhāvato. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇaṃ jīvitindriyañca ānantariyanānantariyabhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Saṅgāmacatukkaṃ sampattavasena yojetabbaṃ.

    તેનેવાતિ તેનેવ પયોગેન. અરહન્તઘાતો હોતિયેવ અરહતો મારિતત્તા. પુથુજ્જનસ્સેવ દિન્નં હોતીતિ યસ્મા યથા વધકચિત્તં પચ્ચુપ્પન્નારમ્મણમ્પિ પબન્ધવિચ્છેદવસેન ચ જીવિતિન્દ્રિયં આરમ્મણં કત્વા પવત્તતિ, ન એવં ચાગચેતના, સા હિ ચજિતબ્બવત્થું આરમ્મણં કત્વા ચજનમત્તમેવ હોતિ, અઞ્ઞસન્તકભાવકરણઞ્ચ તસ્સ ચજનં, તસ્મા યસ્સ તં સન્તકં કતં. તસ્સેવ દિન્નં હોતીતિ.

    Tenevāti teneva payogena. Arahantaghāto hotiyeva arahato māritattā. Puthujjanasseva dinnaṃ hotīti yasmā yathā vadhakacittaṃ paccuppannārammaṇampi pabandhavicchedavasena ca jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati, na evaṃ cāgacetanā, sā hi cajitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakabhāvakaraṇañca tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ. Tasseva dinnaṃ hotīti.

    લોહિતં સમો સરતીતિ અભિઘાતેન પકુપ્પમાનં સઞ્ચિતં હોતિ. મહન્તતરન્તિ ગરુતરં. સરીરપટિજગ્ગને વિયાતિ સત્થુરૂપકાયપટિજગ્ગને વિય.

    Lohitaṃ samo saratīti abhighātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Mahantataranti garutaraṃ. Sarīrapaṭijaggane viyāti satthurūpakāyapaṭijaggane viya.

    અસન્નિપતિતેતિ ઇદં સામગ્ગિયદીપનં. ભેદો ચ હોતીતિ સઙ્ઘસ્સ ભેદો હોતિ. વટ્ટતીતિ સઞ્ઞાયાતિ ઈદિસકરણં સઙ્ઘસ્સ ભેદાય ન હોતીતિ સઞ્ઞાય. નવતો ઊનપરિસાયં કરોન્તસ્સ તથાતિ યોજેતબ્બં, તથાતિ ઇમિના ‘‘ન આનન્તરિયકમ્મન્તિ’’ ઇમં આકડ્ઢતિ, ન પન ‘‘ભેદો હોતી’’તિ ઇદં. હેટ્ઠિમન્તેન હિ નવન્નમેવ વસેન સઙ્ઘભેદો. ધમ્મવાદિનો અનવજ્જા યથાધમ્મં અવટ્ઠાનતો. સઙ્ઘભેદસ્સ પુબ્બભાગો સઙ્ઘરાજિ.

    Asannipatiteti idaṃ sāmaggiyadīpanaṃ. Bhedo ca hotīti saṅghassa bhedo hoti. Vaṭṭatīti saññāyāti īdisakaraṇaṃ saṅghassa bhedāya na hotīti saññāya. Navato ūnaparisāyaṃ karontassa tathāti yojetabbaṃ, tathāti iminā ‘‘na ānantariyakammanti’’ imaṃ ākaḍḍhati, na pana ‘‘bhedo hotī’’ti idaṃ. Heṭṭhimantena hi navannameva vasena saṅghabhedo. Dhammavādino anavajjā yathādhammaṃ avaṭṭhānato. Saṅghabhedassa pubbabhāgo saṅgharāji.

    કાયદ્વારમેવ પૂરેન્તિ કાયકમ્મભાવેનેવ લક્ખિતબ્બતો.

    Kāyadvārameva pūrenti kāyakammabhāveneva lakkhitabbato.

    ‘‘સણ્ઠહન્તે હિ…પે॰… મુચ્ચતી’’તિ ઇદં કપ્પટ્ઠકથાય ન સમેતિ. તથા હિ કપ્પટ્ઠકથાયં (કથા॰ અટ્ઠ॰ ૬૫૪-૬૫૭) વુત્તં – ‘‘આપાયિકોતિ ઇદં સુત્તં યં સો એકં કપ્પં અસીતિભાગે કત્વા તતો એકભાગમત્તં કાલં તિટ્ઠેય્ય, તં આયુકપ્પં સન્ધાય વુત્ત’’ન્તિ. કપ્પવિનાસેયેવાતિ પન આયુકપ્પવિનાસેયેવાતિ અત્થે સતિ નત્થિ વિરોધો. એત્થ ચ સણ્ઠહન્તેતિ ઇદમ્પિ ‘‘સ્વેવવિનસ્સિસ્સતી’’તિ વિય અભૂતપરિકપ્પવસેન વુત્તં. એકદિવસમેવ નિરયે પચ્ચતિ તતો પરં કપ્પાભાવે આયુકપ્પસ્સપિ અભાવતોતિ અવિરોધતો અત્થયોજના દટ્ઠબ્બા. સેસાનીતિ સઙ્ઘભેદતો અઞ્ઞાનિ આનન્તરિયકમ્માનિ.

    ‘‘Saṇṭhahante hi…pe… muccatī’’ti idaṃ kappaṭṭhakathāya na sameti. Tathā hi kappaṭṭhakathāyaṃ (kathā. aṭṭha. 654-657) vuttaṃ – ‘‘āpāyikoti idaṃ suttaṃ yaṃ so ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ tiṭṭheyya, taṃ āyukappaṃ sandhāya vutta’’nti. Kappavināseyevāti pana āyukappavināseyevāti atthe sati natthi virodho. Ettha ca saṇṭhahanteti idampi ‘‘svevavinassissatī’’ti viya abhūtaparikappavasena vuttaṃ. Ekadivasameva niraye paccati tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā. Sesānīti saṅghabhedato aññāni ānantariyakammāni.

    અહોસિકમ્મં…પે॰… સઙ્ખ્યં ગચ્છન્તિ, એવં સતિ કથં નેસં આનન્તરિયતા ચુતિઅનન્તરં વિપાકદાનાભાવતો. અથ સતિ ફલદાને ચુતિઅનન્તરો એવ એતેસં ફલકાલો, ન અઞ્ઞોતિ ફલકાલનિયમેન નિયતતા નિચ્છિતા, ન ફલદાનનિયમેન, એવમ્પિ નિયતફલકાલાનં અઞ્ઞેસમ્પિ ઉપપજ્જવેદનીયાનં દિટ્ઠધમ્મવેદનીયાનઞ્ચ નિયતતા આપજ્જેય્ય. તસ્મા વિપાકધમ્મધમ્માનં પચ્ચયન્તરવિકલતાદીહિ અવિપચ્ચમાનાનમ્પિ અત્તનો સભાવેન વિપાકધમ્મતા વિય બલવતા આનન્તરિયેન વિપાકે દિન્ને અવિપચ્ચમાનાનમ્પિ આનન્તરિયાનં ફલદાને નિયતસભાવા આનન્તરિયસભાવા ચ પવત્તીતિ અત્તનો સભાવેન ફલદાનનિયમેનેવ નિયતતા આનન્તરિયતા ચ વેદિતબ્બા. અવસ્સઞ્ચ આનન્તરિયસભાવા તતો એવ નિયતસભાવા ચ તેસં પવત્તીતિ સમ્પટિચ્છિતબ્બમેતં અઞ્ઞસ્સ બલવતો આનન્તરિયસ્સ અભાવે ચુતિઅનન્તરં એકન્તેન ફલદાનતો.

    Ahosikammaṃ…pe… saṅkhyaṃ gacchanti, evaṃ sati kathaṃ nesaṃ ānantariyatā cutianantaraṃ vipākadānābhāvato. Atha sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā nicchitā, na phaladānaniyamena, evampi niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānañca niyatatā āpajjeyya. Tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatatā ānantariyatā ca veditabbā. Avassañca ānantariyasabhāvā tato eva niyatasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ aññassa balavato ānantariyassa abhāve cutianantaraṃ ekantena phaladānato.

    નનુ એવં અઞ્ઞેસમ્પિ ઉપપજ્જવેદનીયાનં અઞ્ઞસ્મિં વિપાકદાયકે અસતિ ચુતિઅનન્તરમેકન્તેન ફલદાનતો નિયતસભાવા અનન્તરિયસભાવા ચ પવત્તિ આપજ્જતીતિ? નાપજ્જતિ. અસમાનજાતિકેન ચેતોપણિધિવસેન ઉપઘાતકેન ચ નિવત્તેતબ્બવિપાકત્તા અનન્તરે એકન્તફલદાયકત્તાભાવા. ન પન આનન્તરિયકાનં પઠમજ્ઝાનાદીનં દુતિયજ્ઝાનાદીનિ વિય અસમાનજાતિકં ફલનિવત્તકં અત્થિ સબ્બાનન્તરિયાનં અવીચિફલત્તા. ન ચ હેટ્ઠૂપપત્તિં ઇચ્છતો સીલવતો ચેતોપણિધિ વિય ઉપરૂપપત્તિજનકકમ્મફલં આનન્તરિયફલં નિવત્તેતું સમત્થો ચેતોપણિધિ અત્થિ અનિચ્છન્તસ્સેવ અવીચિપાતનતો, ન ચ આનન્તરિયોપઘાતકં કિઞ્ચિ કમ્મં અત્થિ, તસ્મા તેસંયેવ અનન્તરે એકન્તવિપાકજનકસભાવા પવત્તીતિ. અનેકાનિ ચ આનન્તરિયાનિ કતાનિ એકન્તેનેવ વિપાકે નિયતસભાવત્તા ઉપરતાવિપચ્ચનસભાવાસઙ્કત્તા નિચ્છિતાનિ સભાવતો નિયતાનેવ. તેસુ પન સમાનસભાવેસુ એકેન વિપાકે દિન્ને ઇતરાનિ અત્તના કાતબ્બકિચ્ચસ્સ તેનેવ કતત્તા ન દુતિયં તતિયં વા પટિસન્ધિં કરોન્તિ. ન સમત્થતાવિઘાતત્તાતિ નત્થિ તેસં આનન્તરિયકતા નિવત્તિ; ગરુતરભાવો પન તેસુ લબ્ભતેવાતિ સઙ્ઘભેદસ્સ સિયા ગરુતરભાવોતિ, ‘‘યેન…પે॰… વિપચ્ચતી’’તિ આહ. એકસ્સ પન અઞ્ઞાનિ ઉપત્થમ્ભકાનિ હોન્તીતિ દટ્ઠબ્બાનિ. પટિસન્ધિવસેન વિપચ્ચતીતિ વચનેન ઇતરેસં પવત્તિવિપાકદાયિતા અનુઞ્ઞાતા વિય દિસ્સતિ. નો વા તથા સીલવતીતિ યથા પિતા સીલવા, તથા સીલવતી નો વા હોતીતિ યોજના. સચે માતા સીલવતી, માતુઘાતો પટિસન્ધિવસેન વિપચ્ચતીતિ યોજના.

    Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantaramekantena phaladānato niyatasabhāvā anantariyasabhāvā ca pavatti āpajjatīti? Nāpajjati. Asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantare ekantaphaladāyakattābhāvā. Na pana ānantariyakānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā. Na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantare ekantavipākajanakasabhāvā pavattīti. Anekāni ca ānantariyāni katāni ekanteneva vipāke niyatasabhāvattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva. Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kātabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyaṃ vā paṭisandhiṃ karonti. Na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ ānantariyakatā nivatti; garutarabhāvo pana tesu labbhatevāti saṅghabhedassa siyā garutarabhāvoti, ‘‘yena…pe… vipaccatī’’ti āha. Ekassa pana aññāni upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbāni. Paṭisandhivasena vipaccatīti vacanena itaresaṃ pavattivipākadāyitā anuññātā viya dissati. No vā tathā sīlavatīti yathā pitā sīlavā, tathā sīlavatī no vā hotīti yojanā. Sace mātā sīlavatī, mātughāto paṭisandhivasena vipaccatīti yojanā.

    પકતત્તોતિ અનુક્ખિત્તો. સમાનસંવાસકોતિ અપારાજિકો. સમાનસીમાયન્તિ એકસીમાયં.

    Pakatattoti anukkhitto. Samānasaṃvāsakoti apārājiko. Samānasīmāyanti ekasīmāyaṃ.

    સત્થુકિચ્ચં કાતું અસમત્થોતિ યં સત્થારા કાતબ્બકિચ્ચં અનુસાસનાદિ, તં કાતું અસમત્થોતિ ભગવન્તં પચ્ચક્ખાય. અઞ્ઞં તિત્થકરન્તિ અઞ્ઞં સત્થારં.

    Satthukiccaṃ kātuṃ asamatthoti yaṃ satthārā kātabbakiccaṃ anusāsanādi, taṃ kātuṃ asamatthoti bhagavantaṃ paccakkhāya. Aññaṃ titthakaranti aññaṃ satthāraṃ.

    ૧૨૯. અભિજાતિઆદિસુ (અ॰ નિ॰ ટી॰ ૧.૧.૨૭૭) પકપ્પનેન દેવતૂપસઙ્કમનાદિના જાતચક્કવાળેન સમાનયોગક્ખેમં દસસહસ્સપરિમાણં ઠાનં જાતિખેત્તં, સરસેનેવ આણાપવત્તિટ્ઠાનં આણાખેત્તં, વિસયભૂતં ઠાનં વિસયખેત્તં. દસસહસ્સી લોકધાતૂતિ ઇમાય લોકધાતુયા સદ્ધિં ઇમં લોકધાતું પરિવારેત્વા ઠિતા દસસહસ્સી લોકધાતુ. તત્તકાનંયેવ જાતિખેત્તભાવો ધમ્મતાવસેન વેદિતબ્બો. ‘‘પરિગ્ગહવસેના’’તિ કેચિ. ‘‘સબ્બેસમ્પિ બુદ્ધાનં તત્તકં એવ જાતિખેત્તં તન્નિવાસીનંયેવ ચ દેવતાનં ધમ્માભિસમયો’’તિ ચ વદન્તિ. માતુકુચ્છિઓક્કમનકાલાદીનં છન્નં એવ ગહણં નિદસ્સનમત્તં મહાભિનીહારાદિકાલેપિ તસ્સ પકમ્પનસ્સ લબ્ભમાનતો. આણાખેત્તં નામ યં એકજ્ઝં સંવટ્ટતિ ચ વિવટ્ટતિ ચ. આણા વત્તતિ આણાય તન્નિવાસીનં દેવતાનં સિરસા સમ્પટિચ્છનેન, તઞ્ચ ખો કેવલં બુદ્ધાનં આનુભાવેનેવ, ન અધિપ્પાયવસેન, અધિપ્પાયવસેન પન ‘‘યાવતા વા પન આકઙ્ખેય્યા’’તિ (અ॰ નિ॰ ૩.૮૧) વચનતો તતો પરમ્પિ આણા પવત્તેય્ય.

    129. Abhijātiādisu (a. ni. ṭī. 1.1.277) pakappanena devatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhemaṃ dasasahassaparimāṇaṃ ṭhānaṃ jātikhettaṃ, saraseneva āṇāpavattiṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ, visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ. Dasasahassī lokadhātūti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitā dasasahassī lokadhātu. Tattakānaṃyeva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo. ‘‘Pariggahavasenā’’ti keci. ‘‘Sabbesampi buddhānaṃ tattakaṃ eva jātikhettaṃ tannivāsīnaṃyeva ca devatānaṃ dhammābhisamayo’’ti ca vadanti. Mātukucchiokkamanakālādīnaṃ channaṃ eva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhamānato. Āṇākhettaṃ nāma yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati ca vivaṭṭati ca. Āṇā vattati āṇāya tannivāsīnaṃ devatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena, adhippāyavasena pana ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā pavatteyya.

    ન ઉપ્પજ્જન્તીતિ પન અત્થીતિ, ‘‘ન મે આચરિયો અત્થિ, સદિસો મે ન વિજ્જતી’’તિઆદિં (મ॰ નિ॰ ૧.૨૮૫; ૨.૩૪૧; મહાવ॰ ૧૧; કથા॰ ૪૦૫; મિ॰ પ॰ ૪.૫.૧૧) ઇમિસ્સં લોકધાતુયં ઠત્વા વદન્તેન ભગવતા, ‘‘કિં પનાવુસો સારિપુત્ત, અત્થેતરહિ અઞ્ઞે સમણા વા બ્રાહ્મણા વા ભગવતા સમસમા સમ્બોધિયન્તિ, એવં પુટ્ઠો અહં, ભન્તે, નોતિ વદેય્ય’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૧૬૧), વત્વા તસ્સ કારણં દસ્સેતું, ‘‘અટ્ઠાનમેતં અનવકાસો, યં એકિસ્સા લોકધાતુયા દ્વે અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા’’તિ ઇમં સુત્તં (દી॰ નિ॰ ૩.૧૬૧; મિ॰ પ॰ ૫.૧.૧) દસ્સેન્તેન ધમ્મસેનાપતિના ચ બુદ્ધખેત્તભૂતં ઇમં લોકધાતું ઠપેત્વા અઞ્ઞત્થ અનુપ્પત્તિ વુત્તા હોતીતિ અધિપ્પાયો.

    Na uppajjantīti pana atthīti, ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 4.5.11) imissaṃ lokadhātuyaṃ ṭhatvā vadantena bhagavatā, ‘‘kiṃ panāvuso sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiyanti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, noti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161), vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ, ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā’’ti imaṃ suttaṃ (dī. ni. 3.161; mi. pa. 5.1.1) dassentena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.

    એકતોતિ સહ, એકસ્મિં કાલેતિ અત્થો. સો પન કાલો કથં પરિચ્છિન્નોતિ ચરિમભવે પટિસન્ધિગ્ગહણતો પટ્ઠાય યાવ ધાતુપરિનિબ્બાનાતિ દસ્સેન્તો ‘‘તત્થા’’તિઆદિમાહ. નિસિન્નકાલતો પટ્ઠાયાતિ પટિલોમક્કમેન વદતિ. પરિનિબ્બાનતો પટ્ઠાયાતિ અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાનતો પટ્ઠાય. એત્થન્તરેતિ ચરિમભવે બોધિસત્તસ્સ પટિસન્ધિગ્ગહણં ધાતુપરિનિબ્બાનન્તિ એતેસં અન્તરે.

    Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho. So pana kālo kathaṃ paricchinnoti carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānāti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha. Nisinnakālato paṭṭhāyāti paṭilomakkamena vadati. Parinibbānato paṭṭhāyāti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānato paṭṭhāya. Etthantareti carimabhave bodhisattassa paṭisandhiggahaṇaṃ dhātuparinibbānanti etesaṃ antare.

    અઞ્ઞસ્સ બુદ્ધસ્સ ઉપ્પત્તિ ન નિવારિતા, તત્થ કારણં દસ્સેતું ‘‘તીણિ હી’’તિઆદિ વુત્તં. પટિપત્તિઅન્તરધાનેન હિ સાસનસ્સ ઓસક્કિતત્તા અપરસ્સ બુદ્ધસ્સ ઉપ્પત્તિ લદ્ધાવસરા હોતિ. પટિપદાતિ પટિવેધાવહા પુબ્બભાગપટિપદા. ‘‘પરિયત્તિ પમાણ’’ન્તિ વત્વા તમત્થં બોધિસત્તં નિદસ્સનં કત્વા દસ્સેતું, ‘‘યથા’’તિઆદિ વુત્તં તયિદં હીનં કતન્તિ દટ્ઠબ્બં. નિય્યાનિકધમ્મસ્સ ઠિતિઞ્હિ દસ્સેન્તો અનિય્યાનિકધમ્મં નિદસ્સેતિ.

    Aññassa buddhassa uppatti na nivāritā, tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tīṇi hī’’tiādi vuttaṃ. Paṭipattiantaradhānena hi sāsanassa osakkitattā aparassa buddhassa uppatti laddhāvasarā hoti. Paṭipadāti paṭivedhāvahā pubbabhāgapaṭipadā. ‘‘Pariyatti pamāṇa’’nti vatvā tamatthaṃ bodhisattaṃ nidassanaṃ katvā dassetuṃ, ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ tayidaṃ hīnaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Niyyānikadhammassa ṭhitiñhi dassento aniyyānikadhammaṃ nidasseti.

    માતિકાય અન્તરહિતાયાતિ, ‘‘યો પન ભિક્ખૂ’’તિઆદિનયપ્પત્તા સિક્ખાપદપાળિ માતિકા, તાય અન્તરહિતાય નિદાનુદ્દેસસઙ્ખાતે પાતિમોક્ખુદ્દેસે પબ્બજ્જાયુપસમ્પદાકમ્મેસુ ચ સાસનં તિટ્ઠતીતિ અત્થો. અથ વા પાતિમોક્ખે ધરન્તેયેવ પબ્બજ્જા ઉપસમ્પદા ચ, એવં સતિ તદુભયં પાતિમોક્ખે અન્તોગધં તદુભયાભાવે પાતિમોક્ખાભાવતો, તસ્મા તયિદં તયં સાસનસ્સ ઠિતિહેતૂતિ આહ – ‘‘પાતિમોક્ખપબ્બજ્જાઉપસમ્પદાસુ ઠિતાસુ સાસનં તિટ્ઠતી’’તિ. યસ્મા વા ઉપસમ્પદાધીનં પાતિમોક્ખં, ઉપસમ્પદા ચ પબ્બજ્જાધીના, તસ્મા પાતિમોક્ખે સિદ્ધે, સિદ્ધાસુ પબ્બજ્જાઉપસમ્પદાસુ ચ સાસનં તિટ્ઠતિ. પચ્છિમપટિવેધતો હિ પરં પટિવેધસાસનં, પચ્છિમસીલતો ચ પરં પટિપત્તિસાસનં વિનટ્ઠં નામ હોતિ. ઓસક્કિતં નામાતિ પચ્છિમકપટિવેધસીલભેદદ્વયં એકતો કત્વા તતો પરં વિનટ્ઠં નામ હોતીતિ અત્થો.

    Mātikāya antarahitāyāti, ‘‘yo pana bhikkhū’’tiādinayappattā sikkhāpadapāḷi mātikā, tāya antarahitāya nidānuddesasaṅkhāte pātimokkhuddese pabbajjāyupasampadākammesu ca sāsanaṃ tiṭṭhatīti attho. Atha vā pātimokkhe dharanteyeva pabbajjā upasampadā ca, evaṃ sati tadubhayaṃ pātimokkhe antogadhaṃ tadubhayābhāve pātimokkhābhāvato, tasmā tayidaṃ tayaṃ sāsanassa ṭhitihetūti āha – ‘‘pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhatī’’ti. Yasmā vā upasampadādhīnaṃ pātimokkhaṃ, upasampadā ca pabbajjādhīnā, tasmā pātimokkhe siddhe, siddhāsu pabbajjāupasampadāsu ca sāsanaṃ tiṭṭhati. Pacchimapaṭivedhato hi paraṃ paṭivedhasāsanaṃ, pacchimasīlato ca paraṃ paṭipattisāsanaṃ vinaṭṭhaṃ nāma hoti. Osakkitaṃ nāmāti pacchimakapaṭivedhasīlabhedadvayaṃ ekato katvā tato paraṃ vinaṭṭhaṃ nāma hotīti attho.

    તેન કામં ‘‘સાસનટ્ઠિતિયા પરિયત્તિ પમાણ’’ન્તિ વુત્તં, પરિયત્તિ પન પટિપત્તિહેતુકાતિ પટિપત્તિયા અસતિ અપ્પતિટ્ઠા હોતિ, તસ્મા પટિપત્તિઅન્તરધાનં સાસનોસક્કનસ્સ વિસેસકારણન્તિ દસ્સેત્વા તયિદં સાસનોસક્કનં ધાતુપરિનિબ્બાનોસાનન્તિ દસ્સેતું, ‘‘તીણિ પરિનિબ્બાનાની’’તિ વુત્તં.

    Tena kāmaṃ ‘‘sāsanaṭṭhitiyā pariyatti pamāṇa’’nti vuttaṃ, pariyatti pana paṭipattihetukāti paṭipattiyā asati appatiṭṭhā hoti, tasmā paṭipattiantaradhānaṃ sāsanosakkanassa visesakāraṇanti dassetvā tayidaṃ sāsanosakkanaṃ dhātuparinibbānosānanti dassetuṃ, ‘‘tīṇi parinibbānānī’’ti vuttaṃ.

    કારુઞ્ઞન્તિ પરિદેવનકારુઞ્ઞં. જમ્બુદીપે દીપન્તરેસુ દેવનાગબ્રહ્મલોકેસુ ચ વિપ્પકિરિત્વા ઠિતાનં ધાતૂનં મહાબોધિપલ્લઙ્કે એકજ્ઝં સન્નિપતનં, રસ્મિવિસ્સજ્જનં, તત્થ તેજોધાતુયા ઉટ્ઠાનં, એકજાલીભાવો ચાતિ સબ્બમેતં સત્થુ અધિટ્ઠાનવસેનેવ વેદિતબ્બં.

    Kāruññanti paridevanakāruññaṃ. Jambudīpe dīpantaresu devanāgabrahmalokesu ca vippakiritvā ṭhitānaṃ dhātūnaṃ mahābodhipallaṅke ekajjhaṃ sannipatanaṃ, rasmivissajjanaṃ, tattha tejodhātuyā uṭṭhānaṃ, ekajālībhāvo cāti sabbametaṃ satthu adhiṭṭhānavaseneva veditabbaṃ.

    અનચ્છરિયત્તાતિ દ્વીસુપિ ઉપ્પજ્જમાનેસુ અચ્છરિયત્તાભાવદોસતોતિ અત્થો. બુદ્ધા નામ મજ્ઝે ભિન્નં સુવણ્ણં વિય એકસદિસાતિ તેસં દેસનાપિ એકરસા એવાતિ આહ – ‘‘દેસનાય ચ વિસેસાભાવતો’’તિ. એતેનપિ અનચ્છરિયત્તમેવ સાધેતિ. વિવાદભાવતોતિ એતેન વિવાદાભાવત્થં દ્વે એકતો ન ઉપ્પજ્જન્તીતિ દસ્સેતિ.

    Anacchariyattāti dvīsupi uppajjamānesu acchariyattābhāvadosatoti attho. Buddhā nāma majjhe bhinnaṃ suvaṇṇaṃ viya ekasadisāti tesaṃ desanāpi ekarasā evāti āha – ‘‘desanāya ca visesābhāvato’’ti. Etenapi anacchariyattameva sādheti. Vivādabhāvatoti etena vivādābhāvatthaṃ dve ekato na uppajjantīti dasseti.

    તત્થાતિ મિલિન્દપઞ્હે. એકં બુદ્ધં ધારેતીતિ એકબુદ્ધધારણી. એતેન એવં સભાવા એતે બુદ્ધગુણા, યેન દુતિયબુદ્ધગુણે ધારેતું અસમત્થા અયં લોકધાતૂતિ દસ્સેતિ. પચ્ચયવિસેસનિપ્ફન્નાનઞ્હિ ગુણધમ્માનં ભારિયો વિસેસો ન સક્કા ધારેતુન્તિ, ‘‘ન ધારેય્યા’’તિ વત્વા તમેવ અધારણં પરિયાયન્તરેનપિ પકાસેન્તો ‘‘ચલેય્યા’’તિઆદિમાહ. તત્થ ચલેય્યાતિ પરિપ્ફન્દેય્ય. કમ્પેય્યાતિ પવેધેય્ય. નમેય્યાતિ એકપસ્સેન નમેય્ય. ઓનમેય્યાતિ ઓસીદેય્ય. વિનમેય્યાતિ વિવિધં ઇતોચિતો ચ નમેય્ય. વિકિરેય્યાતિ વાતેન થુસમુટ્ઠિ વિય વિપ્પકિરેય્ય. વિધમેય્યાતિ વિનસ્સેય્ય. વિદ્ધંસેય્યાતિ સબ્બસો વિદ્ધસ્તા ભવેય્ય. તથાભૂતા ચ કત્થચિ ન તિટ્ઠેય્યાતિ આહ ‘‘ન ઠાનમુપગચ્છેય્યા’’તિ.

    Tatthāti milindapañhe. Ekaṃ buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī. Etena evaṃ sabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyabuddhaguṇe dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti. Paccayavisesanipphannānañhi guṇadhammānaṃ bhāriyo viseso na sakkā dhāretunti, ‘‘na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyantarenapi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha. Tattha caleyyāti paripphandeyya. Kampeyyāti pavedheyya. Nameyyāti ekapassena nameyya. Onameyyāti osīdeyya. Vinameyyāti vividhaṃ itocito ca nameyya. Vikireyyāti vātena thusamuṭṭhi viya vippakireyya. Vidhameyyāti vinasseyya. Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya. Tathābhūtā ca katthaci na tiṭṭheyyāti āha ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.

    ઇદાનિ તત્થ નિદસ્સનં દસ્સેન્તો, ‘‘યથા, મહારાજા’’તિઆદિમાહ. તત્થ સમુપાદિકાતિ સમં ઉદ્ધં પજ્જતિ પવત્તતીતિ સમુપાદિકા, ઉદકસ્સ ઉપરિ સમં ગામિનીતિ અત્થો. વણ્ણેનાતિ સણ્ઠાનેન. પમાણેનાતિ આરોહેન . કિસથૂલેનાતિ કિસથૂલભાવેન, પરિણાહેનાતિ અત્થો.

    Idāni tattha nidassanaṃ dassento, ‘‘yathā, mahārājā’’tiādimāha. Tattha samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃ gāminīti attho. Vaṇṇenāti saṇṭhānena. Pamāṇenāti ārohena . Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho.

    છાદેન્તન્તિ રોચેન્તં રુચિં ઉપ્પાદેન્તં. તન્દીકતોતિ તેન ભોજનેન તન્દીભૂતો. અનોનમિતદણ્ડજાતોતિ યાવદત્થં ભોજનેન ઓનમિતું અસક્કુણેય્યતાય અનોનમિતદણ્ડો વિય જાતો. સકિં ભુત્તો વમેય્યાતિ એકમ્પિ આલોપં અજ્ઝોહરિત્વા વમેય્યાતિ અત્થો.

    Chādentanti rocentaṃ ruciṃ uppādentaṃ. Tandīkatoti tena bhojanena tandībhūto. Anonamitadaṇḍajātoti yāvadatthaṃ bhojanena onamituṃ asakkuṇeyyatāya anonamitadaṇḍo viya jāto. Sakiṃ bhutto vameyyāti ekampi ālopaṃ ajjhoharitvā vameyyāti attho.

    અતિધમ્મભારેન પથવી ચલતીતિ ધમ્મેન નામ પથવી તિટ્ઠેય્ય. સા કિં તેનેવ ચલતિ વિનસ્સતીતિ અધિપ્પાયેન પુચ્છતિ. પુન થેરો ‘‘રતનં નામ લોકે કુટુમ્બં સન્ધારેન્તં અભિમતઞ્ચ લોકેન અત્તનો ગરુસભાવતાય સકટભઙ્ગસ્સ કારણં અતિભારભૂતં દિટ્ઠં. એવંધમ્મો ચ હિતસુખવિસેસેહિ તંસમઙ્ગિનં ધારેન્તો અભિમતો ચ વિઞ્ઞૂનં ગમ્ભીરપ્પમેય્યભાવેન ગરુસભાવત્તા અતિભારભૂતો પથવીચલનસ્સ કારણં હોતી’’તિ દસ્સેન્તો, ‘‘ઇધ, મહારાજ, દ્વે સકટા’’તિઆદિમાહ. એતેનેવ તથાગતસ્સ માતુકુચ્છિઓક્કમનાદિકાલે પથવીકમ્પનકારણં સંવણ્ણિતન્તિ દટ્ઠબ્બં. એકસકટતો રતનન્તિ એકસ્મા, એકસ્સ વા સકટસ્સ રતનં, તસ્મા સકટતો ગહેત્વાતિ અત્થો.

    Atidhammabhārena pathavī calatīti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya. Sā kiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati. Puna thero ‘‘ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ abhimatañca lokena attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhaṃ. Evaṃdhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅginaṃ dhārento abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavīcalanassa kāraṇaṃ hotī’’ti dassento, ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’tiādimāha. Eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavīkampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Ekasakaṭato ratananti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ, tasmā sakaṭato gahetvāti attho.

    ઓસારિતન્તિ ઉચ્ચારિતં, વુત્તન્તિ અત્થો. અગ્ગોતિ સબ્બસત્તેહિ અગ્ગો.

    Osāritanti uccāritaṃ, vuttanti attho. Aggoti sabbasattehi aggo.

    સભાવપકતીતિ સભાવભૂતા અકિત્તિમા પકતિ. કારણમહન્તતાયાતિ મહન્તેહિ બુદ્ધકારકધમ્મેહિ પારમિતાસઙ્ખાતેહિ કારણેહિ બુદ્ધગુણાનં નિબ્બત્તિતોતિ વુત્તં હોતિ. પથવિઆદીનિ મહન્તાનિ વત્થૂનિ, મહન્તા ચ સક્કભાવાદયો અત્તનો અત્તનો વિસયે એકેકા એવ, સમ્માસમ્બુદ્ધોપિ મહન્તો અત્તનો વિસયે એકોવ, કો ચ તસ્સ વિસયો? બુદ્ધભૂમિ, યાવતકં વા ઞેય્યં. એવં ‘‘આકાસો વિય અનન્તવિસયો ભગવા એકોવ હોતી’’તિ વદન્તો પરચક્કવાળેસુ દુતિયસ્સ બુદ્ધસ્સ અભાવં દસ્સેતિ.

    Sabhāvapakatīti sabhāvabhūtā akittimā pakati. Kāraṇamahantatāyāti mahantehi buddhakārakadhammehi pāramitāsaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti. Pathaviādīni mahantāni vatthūni, mahantā ca sakkabhāvādayo attano attano visaye ekekā eva, sammāsambuddhopi mahanto attano visaye ekova, ko ca tassa visayo? Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyaṃ. Evaṃ ‘‘ākāso viya anantavisayo bhagavā ekova hotī’’ti vadanto paracakkavāḷesu dutiyassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.

    ઇમિનાવ પદેનાતિ ‘‘એકિસ્સા લોકધાતુયા’’તિ ઇમિના એવ પદેન. દસચક્કવાળસહસ્સાનિ ગહિતાનિ જાતિખેત્તત્તા. એકચક્કવાળેનેવાતિ ઇમિના એકચક્કવાળેનેવ. યથા – ‘‘ઇમસ્મિંયેવ ચક્કવાળે ઉપ્પજ્જન્તી’’તિ વુત્તે ઇમસ્મિમ્પિ ચક્કવાળે જમ્બુદીપેયેવ, તત્થપિ મજ્ઝિમપદેસે એવાતિ પરિચ્છિન્દિતું વટ્ટતિ; એવં ‘‘એકિસ્સા લોકધાતુયા’’તિ જાતિખેત્તે અધિપ્પેતેપિ ઇમિનાવ ચક્કવાળેન પરિચ્છિન્દિતું વટ્ટતિ.

    Imināvapadenāti ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti iminā eva padena. Dasacakkavāḷasahassāni gahitāni jātikhettattā. Ekacakkavāḷenevāti iminā ekacakkavāḷeneva. Yathā – ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjantī’’ti vutte imasmimpi cakkavāḷe jambudīpeyeva, tatthapi majjhimapadese evāti paricchindituṃ vaṭṭati; evaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti jātikhette adhippetepi imināva cakkavāḷena paricchindituṃ vaṭṭati.

    વિવાદૂપચ્છેદતોતિ વિવાદૂપચ્છેદકારણા. દ્વીસુ ઉપ્પન્નેસુ યો વિવાદો ભવેય્ય, તસ્સ અનુપ્પાદોયેવેત્થ વિવાદુપચ્છેદો. એકસ્મિં દીપેતિઆદિના દીપન્તરેપિ એકજ્ઝં ન ઉપ્પજ્જન્તિ, પગેવ એકદીપેતિ દસ્સેતિ. સો પરિહાયેથાતિ ચક્કવાળસ્સ પદેસે એવ વત્તિતબ્બત્તા પરિહાયેય્ય.

    Vivādūpacchedatoti vivādūpacchedakāraṇā. Dvīsu uppannesu yo vivādo bhaveyya, tassa anuppādoyevettha vivādupacchedo. Ekasmiṃ dīpetiādinā dīpantarepi ekajjhaṃ na uppajjanti, pageva ekadīpeti dasseti. So parihāyethāti cakkavāḷassa padese eva vattitabbattā parihāyeyya.

    ૧૩૦. મનુસ્સત્તન્તિ મનુસ્સભાવો તસ્સેવ પબ્બજ્જાદિગુણસમ્પત્તિઆદીનં યોગ્ગભાવતો. લિઙ્ગસમ્પત્તીતિ પુરિસભાવો. હેતૂતિ મનોવચીપણિધાનપુબ્બિકા હેતુસમ્પદા. સત્થારદસ્સનન્તિ સત્થુસમ્મુખીભાવો. પબ્બજ્જાતિ કમ્મકિરિયવાદીસુ તાપસેસુ, ભિક્ખૂસુ વા પબ્બજ્જા. ગુણસમ્પત્તીતિ અભિઞ્ઞાદિગુણસમ્પદા. અધિકારોતિ બુદ્ધં ઉદ્દિસ્સ અધિકો સક્કારો. છન્દતાતિ સમ્માસમ્બોધિં ઉદ્દિસ્સ સાતિસયો કત્તુકમ્યતાકુસલચ્છન્દો. અટ્ઠધમ્મસમોધાનાતિ એતેસં અટ્ઠન્નં ધમ્માનં સમાયોગેન. અભિનીહારોતિ કાયપણિધાનં. સમિજ્ઝતીતિ નિપ્ફજ્જતીતિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન પરમત્થદીપનિયા ચરિયાપિટકવણ્ણનાય (ચરિયા॰ અટ્ઠ॰ પકિણ્ણકકથા) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બો.

    130.Manussattanti manussabhāvo tasseva pabbajjādiguṇasampattiādīnaṃ yoggabhāvato. Liṅgasampattīti purisabhāvo. Hetūti manovacīpaṇidhānapubbikā hetusampadā. Satthāradassananti satthusammukhībhāvo. Pabbajjāti kammakiriyavādīsu tāpasesu, bhikkhūsu vā pabbajjā. Guṇasampattīti abhiññādiguṇasampadā. Adhikāroti buddhaṃ uddissa adhiko sakkāro. Chandatāti sammāsambodhiṃ uddissa sātisayo kattukamyatākusalacchando. Aṭṭhadhammasamodhānāti etesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samāyogena. Abhinīhāroti kāyapaṇidhānaṃ. Samijjhatīti nipphajjatīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) vuttanayeneva veditabbo.

    સબ્બાકારપરિપૂરમેવાતિ પરિપુણ્ણલક્ખણતાય સત્તુસ્સદાદીહિ સબ્બાકારેહિ સમ્પન્નમેવ. ન હિ ઇત્થિયા કોસોહિતવત્થગુય્હતા સમ્ભવતિ, દુતિયપકતિ ચ નામ પઠમપકતિતો નિહીના એવ. તેનેવાહ અનન્તરવારે ‘‘યસ્મા’’તિઆદિ.

    Sabbākāraparipūramevāti paripuṇṇalakkhaṇatāya sattussadādīhi sabbākārehi sampannameva. Na hi itthiyā kosohitavatthaguyhatā sambhavati, dutiyapakati ca nāma paṭhamapakatito nihīnā eva. Tenevāha anantaravāre ‘‘yasmā’’tiādi.

    ઇધ પુરિસસ્સ તત્થ નિબ્બત્તનતોતિ ઇમસ્મિં મનુસ્સલોકે પુરિસભૂતસ્સ તત્થ બ્રહ્મલોકે બ્રહ્મત્તભાવેન નિબ્બત્તનતો. તેન અસતિપિ પુરિસલિઙ્ગે પુરિસાકારા બ્રહ્માનો હોન્તીતિ દસ્સેતિ. તંયેવ હિ પુરિસાકારં સન્ધાય વુત્તં – ‘‘યં પુરિસો બ્રહ્મત્તં કરેય્યા’’તિ. તેનેવાહ ‘‘સમાનેપી’’તિઆદિ. યદિ એવં ઇત્થિયો બ્રહ્મલોકે ન ઉપ્પજ્જન્તીતિ આહ ‘‘બ્રહ્મત્ત’’ન્તિઆદિ.

    Idha purisassa tattha nibbattanatoti imasmiṃ manussaloke purisabhūtassa tattha brahmaloke brahmattabhāvena nibbattanato. Tena asatipi purisaliṅge purisākārā brahmāno hontīti dasseti. Taṃyeva hi purisākāraṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kareyyā’’ti. Tenevāha ‘‘samānepī’’tiādi. Yadi evaṃ itthiyo brahmaloke na uppajjantīti āha ‘‘brahmatta’’ntiādi.

    ૧૩૧. કાયદુચ્ચરિતસ્સાતિઆદિપાળિયા કમ્મનિયામો નામ કથિતો. સમઞ્જનં સમઙ્ગો, સો એતસ્સ અત્થીતિ સમઙ્ગી, સમન્નાગતો. સમઞ્જનસીલો વા સમઙ્ગી. પુબ્બભાગે આયૂહનસમઙ્ગિતા, સન્નિટ્ઠાપકચેતનાવસેન ચેતનાસમઙ્ગિતા. ચેતનાસન્તતિવસેન વા આયૂહનસમઙ્ગિતા, તંતંચેતનાખણવસેન ચેતનાસમઙ્ગિતા. કતૂપચિતસ્સ અવિપક્કવિપાકસ્સ કમ્મસ્સ વસેન કમ્મસમઙ્ગિતા, કમ્મે પન વિપચ્ચિતું આરદ્ધે વિપાકપ્પવત્તિવસેન વિપાકસમઙ્ગિતા. કમ્માદીનં ઉપટ્ઠાનકાલવસેન ઉપટ્ઠાનસમઙ્ગિતા. કુસલાકુસલકમ્માયૂહનક્ખણેતિ કુસલકમ્મસ્સ ચ અકુસલકમ્મસ્સ ચ સમીહનક્ખણે. તથાતિ ઇમિના કુસલાકુસલકમ્મપદં આકડ્ઢતિ. યથા કતં કમ્મં ફલદાનસમત્થં હોતિ, તથા કતં ઉપચિતં. વિપાકારહન્તિ દુતિયભવાદીસુ વિપચ્ચનારહં. ઉપ્પજ્જમાનાનં ઉપપત્તિનિમિત્તં ઉપટ્ઠાતીતિ યોજના. ચલતીતિ પરિવત્તતિ. એકેન હિ કમ્મુના તજ્જે નિમિત્તે ઉપટ્ઠાપિતે પચ્ચયવિસેસવસેન તતો અઞ્ઞેન કમ્મુના અઞ્ઞસ્સ નિમિત્તસ્સ ઉપટ્ઠાનં પરિવત્તનં.

    131.Kāyaduccaritassātiādipāḷiyā kammaniyāmo nāma kathito. Samañjanaṃ samaṅgo, so etassa atthīti samaṅgī, samannāgato. Samañjanasīlo vā samaṅgī. Pubbabhāge āyūhanasamaṅgitā, sanniṭṭhāpakacetanāvasena cetanāsamaṅgitā. Cetanāsantativasena vā āyūhanasamaṅgitā, taṃtaṃcetanākhaṇavasena cetanāsamaṅgitā. Katūpacitassa avipakkavipākassa kammassa vasena kammasamaṅgitā, kamme pana vipaccituṃ āraddhe vipākappavattivasena vipākasamaṅgitā. Kammādīnaṃ upaṭṭhānakālavasena upaṭṭhānasamaṅgitā. Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇeti kusalakammassa ca akusalakammassa ca samīhanakkhaṇe. Tathāti iminā kusalākusalakammapadaṃ ākaḍḍhati. Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ. Vipākārahanti dutiyabhavādīsu vipaccanārahaṃ. Uppajjamānānaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhātīti yojanā. Calatīti parivattati. Ekena hi kammunā tajje nimitte upaṭṭhāpite paccayavisesavasena tato aññena kammunā aññassa nimittassa upaṭṭhānaṃ parivattanaṃ.

    સુનખજીવિકોતિ સુનખેહિ જીવનસીલો. તલસન્થરણપૂજન્તિ ભૂમિતલસ્સ પુપ્ફેહિ સન્તરણપૂજં. આયૂહનચેતનાકમ્મસમઙ્ગિતાવસેનાતિ કાયદુચ્ચરિતસ્સ અપરાપરં આયૂહનેન સન્નિટ્ઠાપકચેતનાય તસ્સેવ પકપ્પને કમ્મક્ખયકરઞાણેન અખેપિતત્તા યથૂપચિતકમ્મુના ચ સમઙ્ગિભાવસ્સ વસેન.

    Sunakhajīvikoti sunakhehi jīvanasīlo. Talasantharaṇapūjanti bhūmitalassa pupphehi santaraṇapūjaṃ. Āyūhanacetanākammasamaṅgitāvasenāti kāyaduccaritassa aparāparaṃ āyūhanena sanniṭṭhāpakacetanāya tasseva pakappane kammakkhayakarañāṇena akhepitattā yathūpacitakammunā ca samaṅgibhāvassa vasena.

    ૧૩૨. એવં સસ્સિરિકન્તિ વુત્તપ્પકારેન અનેકધાતુવિભજનાદિના નાનાનયવિચિત્તતાય પરમનિપુણગમ્ભીરતાય ચ અત્થતો બ્યઞ્જનતો ચ સસોભં કત્વા.

    132.Evaṃ sassirikanti vuttappakārena anekadhātuvibhajanādinā nānānayavicittatāya paramanipuṇagambhīratāya ca atthato byañjanato ca sasobhaṃ katvā.

    નં ધારેહીતિ એત્થ ન્તિ નિપાતમત્તં. ધાતુઆદિવસેન પરિવટ્ટીયન્તિ અત્થા એતેહીતિ પરિવટ્ટા, દેસનાભેદા. ચત્તારો પરિવટ્ટા એતસ્સ, એતસ્મિં વાતિ ચતુપરિવટ્ટો, ધમ્મપરિયાયો. ધમ્મો ચ સો પરિયત્તિભાવતો યથાવુત્તેનત્થેન આદાસોતિ ધમ્માદાસો. ઉપટ્ઠાનટ્ઠેન યથાધમ્માનં આદાસોતિપિ ધમ્માદાસો. યથા હિ આદાસેન સત્તાનં મુખે મલદોસહરણં, એવં ઇમિનાપિ સુત્તેન યોગીનં મુખે મલદોસહરણં. તસ્માતિ યસ્મા ઇમિના સુત્તેન કિલેસે મદ્દિત્વા સમથાધિગમેન યોગિનો જયપ્પત્તા; તસ્મા અમતપુરપ્પવેસને ઉગ્ઘોસનમહાભેરિતાય ચ અમતદુન્દુભિ. ઇધ વુત્તન્તિ ઇમસ્મિં સુત્તે વુત્તં. અનુત્તરો સઙ્ગામવિજયોતિ અનુત્તરભાવતો કિલેસસઙ્ગામવિજયો, ‘‘વિજેતિ એતેના’’તિ કત્વા. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

    Naṃ dhārehīti ettha nanti nipātamattaṃ. Dhātuādivasena parivaṭṭīyanti atthā etehīti parivaṭṭā, desanābhedā. Cattāro parivaṭṭā etassa, etasmiṃ vāti catuparivaṭṭo, dhammapariyāyo. Dhammo ca so pariyattibhāvato yathāvuttenatthena ādāsoti dhammādāso. Upaṭṭhānaṭṭhena yathādhammānaṃ ādāsotipi dhammādāso. Yathā hi ādāsena sattānaṃ mukhe maladosaharaṇaṃ, evaṃ imināpi suttena yogīnaṃ mukhe maladosaharaṇaṃ. Tasmāti yasmā iminā suttena kilese madditvā samathādhigamena yogino jayappattā; tasmā amatapurappavesane ugghosanamahābheritāya ca amatadundubhi. Idha vuttanti imasmiṃ sutte vuttaṃ. Anuttaro saṅgāmavijayoti anuttarabhāvato kilesasaṅgāmavijayo, ‘‘vijeti etenā’’ti katvā. Sesaṃ suviññeyyameva.

    બહુધાતુકસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.

    Bahudhātukasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૫. બહુધાતુકસુત્તં • 5. Bahudhātukasuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. બહુધાતુકસુત્તવણ્ણના • 5. Bahudhātukasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact