| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੫. ਬਹੁਜਨਹਿਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
5. Bahujanahitasuttavaṇṇanā
੮੪. ਪਞ੍ਚਮੇ ਲੋਕੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਯੋ ਲੋਕਾ – ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ, ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕੋ, ਓਕਾਸਲੋਕੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਾਨਂ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਾਨવਸੇਨ વਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਸਮੂਹੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ, ਪਥવੀਪਬ੍ਬਤਾਦਿਭੇਦੋ ਓਕਾਸਲੋਕੋ, ਉਭਯੇਪਿ ਖਨ੍ਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕੋ। ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕੇਤਿ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਨ ਦੇવਲੋਕੇ, ਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ। ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਪਿ ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇਸੁ, ‘‘ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਗਜਙ੍ਗਲਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ ਮਹਾਸਾਲਾ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ; ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਲ੍ਲવਤੀ ਨਾਮ ਨਦੀ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ; ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸੇਤਕਣ੍ਣਿਕਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ , ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ; ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਥੂਣਂ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਾਮੋ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ; ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ ਉਸਿਰਦ੍ਧਜੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੫੯) ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਆਯਾਮਤੋ ਤਿਯੋਜਨਸਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਯੋਜਨਸਤੇ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਨવਯੋਜਨਸਤੇ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਤਥਾਗਤੋવ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਅਸੀਤਿਮਹਾਥੇਰਾ ਬੁਦ੍ਧਮਾਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪਿਤਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਸਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਏਤ੍ਥੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਤਥਾਗਤવਾਰੇਯੇવ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕવਸੇਨ ਅਯਂ ਨਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਇਤਰੇਸੁ ਏਕਦੇਸવਸੇਨ।
84. Pañcame loketi ettha tayo lokā – sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti. Tesu indriyabaddhānaṃ rūpadhammānaṃ arūpadhammānaṃ rūpārūpadhammānañca santānavasena vattamānānaṃ samūho sattaloko, pathavīpabbatādibhedo okāsaloko, ubhayepi khandhā saṅkhāraloko. Tesu sattaloko idha adhippeto. Tasmā loketi sattaloke. Tatthāpi na devaloke, na brahmaloke, manussaloke. Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe. Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa aparena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā , orato majjhe; pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimadese uppajjati tathāgato. Na kevalañca tathāgatova paccekabuddhā aggasāvakā asītimahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattirājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti. Idha pana tathāgatavāreyeva sabbatthakavasena ayaṃ nayo labbhati, itaresu ekadesavasena.
ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਉਭਯਮ੍ਪਿ વਿਪ੍ਪਕਤવਚਨਮੇવ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਬਹੁਜਨਹਿਤਤ੍ਥਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏવਰੂਪਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ।
Uppajjamānāuppajjantīti idaṃ pana ubhayampi vippakatavacanameva, uppajjantā bahujanahitatthāya uppajjanti, na aññena kāraṇenāti evamettha attho veditabbo. Evarūpañhettha saddalakkhaṇaṃ na sakkā aññena saddalakkhaṇena paṭibāhituṃ.
ਅਪਿਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਨਾਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਯਂ ਪਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਥਾਗਤੋ ਹਿ ਮਹਾਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ, ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ, ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤੋ, ਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੋ, ਲੋਕਤ੍ਥਚਰਿਯਂ, ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਕੋਟਿਂ ਪਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤੁਸਿਤਭવਨੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ, ਤਤੋ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਚਰਿਮਭવੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ, ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤੋ, ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ, ਮਹਾਪਧਾਨਂ ਪਦਹਨ੍ਤੋ, ਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣੋ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮੇਨ੍ਤੋ ਪਠਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ, ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ વਿਸੋਧੇਨ੍ਤੋ, ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਅਨੇਕਾਕਾਰਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਯਾવ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਏવ ਨਾਮ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ, ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਸਾવਕਾਨਂ વਿਯ ਨ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਹੇવ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਕਲੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਰਾਸਿ ਆਗਤੋવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।
Apica uppajjamāno nāma uppajjati nāma uppanno nāmāti ayaṃ pabhedo veditabbo. Tathāgato hi mahābhinīhāraṃ karonto, buddhakare dhamme pariyesanto, pāramiyo pūrento, pañca mahāpariccāge pariccajanto, ñātatthacariyaṃ caranto, lokatthacariyaṃ, buddhatthacariyaṃ koṭiṃ pāpento, pāramiyo pūretvā tusitabhavane tiṭṭhanto, tato otaritvā carimabhave paṭisandhiṃ gaṇhanto, agāramajjhe vasanto, abhinikkhamanto, mahāpadhānaṃ padahanto, paripakkañāṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha mārabalaṃ vidhamento paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaranto, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhento, pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā anekākāraṃ sabbasaṅkhāre sammasitvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhanto yāva anāgāmiphalaṃ sacchikarontopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma. Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīnaṃ uppādanakiccaṃ atthi, saheva pana arahattamaggena sakalopi buddhaguṇarāsi āgatova nāma hoti. Tasmā te nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppannā nāma honti. Idha arahattaphalakkhaṇaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vutto. Uppanno hotīti ayañhettha attho.
ਸਾવਕੋਪਿ ਖੀਣਾਸવੋ ਸਾવਕਬੋਧਿਯਾ ਹੇਤੁਭੂਤੇ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰੇ ਸਮ੍ਭਰਨ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਂ ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਯਂ ਗਤਪਚ੍ਚਾਗਤવਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਚਰਿਮਭવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸਂਸਾਰੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਚੇਤਯਮਾਨੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਸੀਲਾਦੀਨਿ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਧੁਤਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨੋ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਞਾਣਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗੇ ਅਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਏવ ਨਾਮ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ, ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਸੇਕ੍ਖੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਗੋਤ੍ਰਭੁਞਾਣਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਨਾਮ, ਪਠਮਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ, ਪਠਮਫਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਤਯੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
Sāvakopi khīṇāsavo sāvakabodhiyā hetubhūte puññasambhāre sambharanto pubbayogaṃ pubbacariyaṃ gatapaccāgatavattaṃ pūrento carimabhave nibbattanto anukkamena viññutaṃ patvā saṃsāre ādīnavaṃ disvā pabbajjāya cetayamāno pabbajjaṃ matthakaṃ pāpetvā sīlādīni paripūrento dhutadhamme samādāya vattamāno jāgariyaṃ anuyuñjanto ñāṇāni nibbattento vipassanaṃ paṭṭhapetvā heṭṭhimamagge adhigacchantopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma. Sekkho pana pubbūpanissayato paṭṭhāya yāva gotrabhuñāṇā uppajjamāno nāma, paṭhamamaggakkhaṇe uppajjati nāma, paṭhamaphalakkhaṇato paṭṭhāya uppanno nāma. Ettāvatā ‘‘tayome, bhikkhave, puggalā loke uppajjamānā uppajjantī’’ti padānaṃ attho vutto hoti.
ਇਦਾਨਿ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯਾਤਿ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਹਿਤਤ੍ਥਾਯ। ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯਾਤਿ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸੁਖਤ੍ਥਾਯ। ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯਾਤਿ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਕਤਰਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ? ਯੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਅਮਤਪਾਨਂ ਪਿવਤਿ, ਤਸ੍ਸ। ਭਗવਤੋ ਹਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਯ ਅਞ੍ਞਾਤਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਪ੍ਪਮੁਖਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟਿਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਏવਂ ਯਾવ ਸੁਭਦ੍ਦਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕવਿਨਯਨਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਨਂ ਗਣਨਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਸਮਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਯਂ ਮਙ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਂ, ਚੂਲ਼ਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ, ਸਮਚਿਤ੍ਤਦੇਸਨਾਯਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਭਿਸਮਯਂ ਪਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਅਪਰਿਮਾਣਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ। ਸਾવਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਰਹਤੋ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਆਦੀਹਿ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਾਦੀਹਿ ਚ ਦੇਸਿਤਦੇਸਨਾਯ ਪਟਿવੇਧਪ੍ਪਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ, ਅਪਰਭਾਗੇ ਚ ਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਾਦੀਹਿ ਦੇਸਿਤਦੇਸਨਾਯ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਸਚ੍ਚਾਨਂ વਸੇਨ, ਯਾવਜ੍ਜਤਨਾ ਇਤੋ ਪਰਂ ਅਨਾਗਤੇ ਚ ਸਾਸਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਗ੍ਗਮੋਕ੍ਖਮਗ੍ਗੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨਪਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ।
Idāni bahujanahitāyātiādīsu bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya. Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya. Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca. Katarasattalokassāti ? Yo tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā dhammaṃ paṭivijjhati, amatapānaṃ pivati, tassa. Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttantadesanāya aññātakoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammaṃ paṭivijjhiṃsu. Evaṃ yāva subhaddaparibbājakavinayanā dhammaṃ paṭividdhasattānaṃ gaṇanā natthi, mahāsamayasuttantadesanāyaṃ maṅgalasuttaṃ, cūḷarāhulovādaṃ, samacittadesanāyanti imesu catūsu ṭhānesu abhisamayaṃ pattasattānaṃ paricchedo natthi. Evametassa aparimāṇassa sattalokassa anukampāya. Sāvakassa pana arahato sekkhassa ca lokānukampāya uppatti dhammasenāpatiādīhi dhammabhaṇḍāgārikādīhi ca desitadesanāya paṭivedhappattasattānaṃ vasena, aparabhāge ca mahāmahindattherādīhi desitadesanāya paṭividdhasaccānaṃ vasena, yāvajjatanā ito paraṃ anāgate ca sāsanaṃ nissāya saggamokkhamaggesu patiṭṭhahantānaṃ vasenapi ayamattho vibhāvetabbo.
ਅਪਿਚ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯਾਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਹਿਤਤ੍ਥਾਯ, ਨੇਸਂ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਹਿਤੂਪਦੇਸਕੋਤਿ। ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯਾਤਿ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਸੁਖਤ੍ਥਾਯ, ਚਾਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਕਰਣਸੁਖਸਮ੍ਪਦਾਯਕੋਤਿ। ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯਾਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨਤ੍ਥਾਯ, ਮੇਤ੍ਤਾਕਰੁਣਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ વਿਯ ਲੋਕਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਗੋਪਿਤਾਤਿ। ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਨ੍ਤਿ ਇਧ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਭਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲੇ વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਏવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਗ੍ਗਫਲਾਧਿਗਮਾਯ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਪਠਮવਾਰੇ, ਦੁਤਿਯਤਤਿਯવਾਰੇਸੁ ਪਨ ਅਰਹਤੋ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਮਤ੍ਥਾਯ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਹਿਤਾਯਾਤਿ ਤਂਸਮ੍ਪਾਪਕਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਾਪਕਮਗ੍ਗਤੋ ਹਿ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਹਿਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੁਖਾਯਾਤਿ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਸੁਖਾਭਾવਤੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਅਯਂ ਸਮਾਧਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ ਚੇવ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੫; ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੭; વਿਭ॰ ੮੦੪)।
Apica bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, nesaṃ paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti. Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhasampadāyakoti. Lokānukampāyāti lokassa anukampanatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopitāti. Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena bhabbapuggale veneyyasatte eva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya tathāgatassa uppatti dassitā paṭhamavāre, dutiyatatiyavāresu pana arahato sekkhassa ca vasena yojetabbaṃ. Tattha atthāyāti iminā paramatthāya, nibbānāyāti vuttaṃ hoti. Hitāyāti taṃsampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti. Nibbānasampāpakamaggato hi uttariṃ hitaṃ nāma natthi. Sukhāyāti phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato. Vuttañhetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).
ਤਥਾਗਤੋਤਿਆਦੀਨਂ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋ। વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿਆਦੀਸੁ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ વਿਜ੍ਜਾ ਭਯਭੇਰવੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੪ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਨਯੇਨ, ਛਪਿ વਿਜ੍ਜਾ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ, ਅਟ੍ਠਪਿ વਿਜ੍ਜਾ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾਤਿ વਿਜ੍ਜਾਹਿ, ਸੀਲਸਂવਰਾਦੀਹਿ, ਪਨ੍ਨਰਸਹਿ ਚਰਣਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚ, ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸੋਭਨਗਮਨਤ੍ਤਾ, ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਠਾਨਂ ਗਤਤ੍ਤਾ, ਸਮ੍ਮਾ ਗਤਤ੍ਤਾ, ਸਮ੍ਮਾ ਗਦਤ੍ਤਾ ਚ ਸੁਗਤੋ। ਸਬ੍ਬਥਾ વਿਦਿਤਲੋਕਤ੍ਤਾ ਲੋਕવਿਦੂ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰੋਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ। ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮੇ ਪੁਰਿਸવੇਨੇਯ੍ਯੇ ਸਾਰੇਤਿ વਿਨੇਤੀਤਿ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥੇਹਿ ਯਥਾਰਹਂ ਅਨੁਸਾਸਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਪਿ ਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਤੋ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੩੨-੧੩੩) ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
Tathāgatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vutto. Vijjācaraṇasampannotiādīsu tissopi vijjā bhayabherave (ma. ni. 1.34 ādayo) āgatanayena, chapi vijjā chaḷabhiññāvasena, aṭṭhapi vijjā ambaṭṭhasutte āgatāti vijjāhi, sīlasaṃvarādīhi, pannarasahi caraṇadhammehi ca, anaññasādhāraṇehi sampanno samannāgatoti vijjācaraṇasampanno. Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā gadattā ca sugato. Sabbathā viditalokattā lokavidū. Natthi etassa uttaroti anuttaro. Purisadamme purisaveneyye sāreti vinetīti purisadammasārathi. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sabbassāpi neyyassa sabbappakārena sayambhuñāṇena buddhattā buddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.132-133) gahetabbo.
ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਹਿਤ੍વਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ વਿવੇਕਸੁਖਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ ਦੇਸੇਤਿ। ਕਥਂ? ਏਕਗਾਥਾਪਿ ਹਿ ਸਮਨ੍ਤਭਦ੍ਦਕਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਠਮਪਾਦੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ, ਦੁਤਿਯਤਤਿਯੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ। ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦਾਨੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਨਿਗਮਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸੇਸੇਨ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ। ਨਾਨਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਠਮੇਨ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਨਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸੇਸੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ। ਸਕਲੋਪਿ વਾ ਸਾਸਨਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਭੂਤੇਨ ਸੀਲੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਸੀਲਸਮਾਧੀਹਿ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨੇਹਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਬੁਦ੍ਧਸੁਬੁਦ੍ਧਤਾਯ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਾਯ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਤ੍ਤਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾਯ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਯਾ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਯਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਾવਕਬੋਧਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਸੁਯ੍ਯਮਾਨੋ ਚੇਸ ਨੀવਰਣવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਸવਨੇਨਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਯਮਾਨੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁਖਾવਹਨਤੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸੁਖਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਤਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਤਾਦਿਭਾવਾવਹਨਤੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਫਲੇਨਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਨਾਥਪ੍ਪਭવਤ੍ਤਾ ਚ ਪਭવਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਅਤ੍ਥਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਕਿਚ੍ਚਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ।
So dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññaṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti. Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti. Kathaṃ? Ekagāthāpi hi samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyehi majjhekalyāṇā, pacchimena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamena anusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ. Sakalopi vā sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubuddhatāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo. Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo. Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato savanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi sukhameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇo. Nāthappabhavattā ca pabhavasuddhiyā ādikalyāṇo, atthasuddhiyā majjhekalyāṇo, kiccasuddhiyā pariyosānakalyāṇo. Tena vuttaṃ ‘‘so dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇa’’nti.
ਯਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਞ੍ਚ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਦੀਪੇਤਿ, ਤਂ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਸਙ੍ਕਾਸਨ, ਪਕਾਸਨ, વਿવਰਣ, વਿਭਜਨ, ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਣ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਪਦਸਮਾਯੋਗਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਅਕ੍ਖਰਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਕਾਰਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਅਤ੍ਥਗਮ੍ਭੀਰਤਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਤਾਹਿ વਾ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰਤਾਦੇਸਨਾਗਮ੍ਭੀਰਤਾਹਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਅਤ੍ਥਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਤੋ વਾ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਪਣ੍ਡਿਤવੇਦਨੀਯਤੋ ਪਰਿਕ੍ਖਕਜਨਪ੍ਪਸਾਦਕਨ੍ਤਿ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯਤੋ ਲੋਕਿਯਜਨਪ੍ਪਸਾਦਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਗਮ੍ਭੀਰਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਉਤ੍ਤਾਨਪਦਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਉਪਨੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਕਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾવੇਨ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ, ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨਿਦ੍ਦੋਸਭਾવੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਅਪਿਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਆਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਸੀਲਾਦਿਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ, ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤੋ ਨਿਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਲੋਕਾਮਿਸਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤੋ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਹਿ ਸੇਟ੍ਠੇਹਿ ਚਰਿਤਬ੍ਬਤੋ ਤੇਸਂ ਚਰਿਯਭਾવਤੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ…ਪੇ॰… ਪਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਠਮੋਤਿ ਗਣਨਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਮਭਾવਤੋ ਚ ਪਠਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।
Yaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti, taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ, byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsana, pakāsana, vivaraṇa, vibhajana, uttānīkaraṇa paññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ, atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi vā sātthaṃ, dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato vā sātthaṃ, dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato parikkhakajanappasādakanti sātthaṃ, saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ, uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ, apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ, apica paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ, pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ, sīlādipañcadhammakkhandhapāripūriyā paripuṇṇaṃ, nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ, sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato tesaṃ cariyabhāvato ca brahmacariyaṃ. Tasmā ‘‘sātthaṃ sabyañjanaṃ…pe… pakāsetī’’ti vuccati. Paṭhamoti gaṇanānupubbato sabbalokuttamabhāvato ca paṭhamo puggalo.
ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਸવਨਨ੍ਤੇ ਜਾਤੋ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਦਿਸੋ ਸਾવਕੋ, ਨ ਪੂਰਣਾਦਿ વਿਯ ਪਟਿਞ੍ਞਾਮਤ੍ਤੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋ। ਪਾਟਿਪਦੋਤਿ ਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤੋ ਭવੋਤਿ ਪਾਟਿਪਦੋ, ਅਨਿਟ੍ਠਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਿਚ੍ਚੋ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਬਹੁਂ ਸੁਤੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਾਦਿਸੀਲੇਨ ਚੇવ ਆਰਞ੍ਞਿਕਙ੍ਗਾਦਿਧੁਤਙ੍ਗવਤੇਹਿ ਚ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਸੀਲવਤੂਪਪਨ੍ਨੋ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ‘‘ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾ ਨਾਮ ਹਿਤਜ੍ਝਾਸਯੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ, ਸਾ ਚ ਇਮੇਸੁ ਏવ ਤੀਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Tasseva satthu sāvakoti tasseva yathāvuttaguṇassa satthu sammāsambuddhassa dhammadesanāya savanante jāto dhammasenāpatisadiso sāvako, na pūraṇādi viya paṭiññāmattena satthu sāvako. Pāṭipadoti paṭipadāsaṅkhātena ariyamaggena ariyāya jātiyā jāto bhavoti pāṭipado, aniṭṭhitapaṭipattikicco paṭipajjamānoti attho. Suttageyyādi pariyattidhammo bahuṃ suto etenāti bahussuto. Pātimokkhasaṃvarādisīlena ceva āraññikaṅgādidhutaṅgavatehi ca upapanno sampanno samannāgatoti sīlavatūpapanno. Iti bhagavā ‘‘lokānukampā nāma hitajjhāsayena dhammadesanā, sā ca imesu eva tīsu puggalesu paṭibaddhā’’ti dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਗਾਥਾਸੁ ਤਸ੍ਸਨ੍વਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤ੍ਥੁ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਚ ਅਨੁਗਮਨੇਨ ਤਸ੍ਸਨ੍વਯੋ ਅਨੁਜਾਤੋ। ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਭਾਯ ਕਰਣਤੋ ਪਭਙ੍ਕਰਾ। ਧਮ੍ਮਮੁਦੀਰਯਨ੍ਤਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ। ਅਪਾਪੁਰਨ੍ਤੀਤਿ ਉਗ੍ਘਾਟੇਨ੍ਤਿ। ਅਮਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ। ਦ੍વਾਰਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ। ਯੋਗਾਤਿ ਕਾਮਯੋਗਾਦਿਤੋ। ਸਤ੍ਥવਾਹੇਨਾਤਿ વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਥવਾਹਨਤੋ ਭવਕਨ੍ਤਾਰਨਿਤ੍ਥਰਣਤੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ, ਭਗવਾ, ਤੇਨ ਸਤ੍ਥવਾਹੇਨ। ਸੁਦੇਸਿਤਂ ਮਗ੍ਗਮਨੁਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਦੇਸਿਤਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਤਸ੍ਸ ਦੇਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਧੇવਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
Gāthāsu tassanvayoti tasseva satthu paṭipattiyā dhammadesanāya ca anugamanena tassanvayo anujāto. Avijjandhakāraṃ vidhamitvā saparasantānesu dhammālokasaṅkhātāya pabhāya karaṇato pabhaṅkarā. Dhammamudīrayantāti catusaccadhammaṃ kathentā. Apāpurantīti ugghāṭenti. Amatassa nibbānassa. Dvāraṃ ariyamaggaṃ. Yogāti kāmayogādito. Satthavāhenāti veneyyasatthavāhanato bhavakantāranittharaṇato satthavāho, bhagavā, tena satthavāhena. Sudesitaṃ maggamanukkamantīti tena sammā desitaṃ ariyamaggaṃ tassa desanānusārena anugacchanti paṭipajjanti. Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve. Sesaṃ uttānameva.
ਪਞ੍ਚਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੫. ਬਹੁਜਨਹਿਤਸੁਤ੍ਤਂ • 5. Bahujanahitasuttaṃ
