Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૯. બાલપણ્ડિતસુત્તં

    9. Bālapaṇḍitasuttaṃ

    ૨૪૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –

    246. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

    ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, બાલસ્સ બાલલક્ખણાનિ બાલનિમિત્તાનિ બાલાપદાનાનિ. કતમાનિ તીણિ? ઇધ, ભિક્ખવે, બાલો દુચ્ચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ દુબ્ભાસિતભાસી ચ દુક્કટકમ્મકારી ચ. નો ચેતં 1, ભિક્ખવે, બાલો દુચ્ચિન્તિતચિન્તી ચ અભવિસ્સ દુબ્ભાસિતભાસી ચ દુક્કટકમ્મકારી ચ કેન નં 2 પણ્ડિતા જાનેય્યું – ‘બાલો અયં ભવં અસપ્પુરિસો’તિ? યસ્મા ચ ખો, ભિક્ખવે, બાલો દુચ્ચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ દુબ્ભાસિતભાસી ચ દુક્કટકમ્મકારી ચ તસ્મા નં પણ્ડિતા જાનન્તિ – ‘બાલો અયં ભવં અસપ્પુરિસો’તિ. સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો તિવિધં દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ. સચે, ભિક્ખવે, બાલો સભાયં વા નિસિન્નો હોતિ, રથિકાય 3 વા નિસિન્નો હોતિ, સિઙ્ઘાટકે વા નિસિન્નો હોતિ; તત્ર ચે જનો તજ્જં તસ્સારુપ્પં કથં મન્તેતિ. સચે, ભિક્ખવે, બાલો પાણાતિપાતી હોતિ, અદિન્નાદાયી હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ, મુસાવાદી હોતિ, સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાયી હોતિ, તત્ર, ભિક્ખવે, બાલસ્સ એવં હોતિ – ‘યં ખો જનો તજ્જં તસ્સારુપ્પં કથં મન્તેતિ, સંવિજ્જન્તેવ તે 4 ધમ્મા મયિ, અહઞ્ચ તેસુ ધમ્મેસુ સન્દિસ્સામી’તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, બાલો પઠમં દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca. No cetaṃ 5, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca abhavissa dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca kena naṃ 6 paṇḍitā jāneyyuṃ – ‘bālo ayaṃ bhavaṃ asappuriso’ti? Yasmā ca kho, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca tasmā naṃ paṇḍitā jānanti – ‘bālo ayaṃ bhavaṃ asappuriso’ti. Sa kho so, bhikkhave, bālo tividhaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Sace, bhikkhave, bālo sabhāyaṃ vā nisinno hoti, rathikāya 7 vā nisinno hoti, siṅghāṭake vā nisinno hoti; tatra ce jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti. Sace, bhikkhave, bālo pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesumicchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti, tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti, saṃvijjanteva te 8 dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idaṃ, bhikkhave, bālo paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ૨૪૭. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, બાલો પસ્સતિ રાજાનો ચોરં આગુચારિં ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેન્તે – કસાહિપિ તાળેન્તે વેત્તેહિપિ તાળેન્તે અદ્ધદણ્ડકેહિપિ તાળેન્તે હત્થમ્પિ છિન્દન્તે પાદમ્પિ છિન્દન્તે હત્થપાદમ્પિ છિન્દન્તે કણ્ણમ્પિ છિન્દન્તે નાસમ્પિ છિન્દન્તે કણ્ણનાસમ્પિ છિન્દન્તે બિલઙ્ગથાલિકમ્પિ કરોન્તે સઙ્ખમુણ્ડિકમ્પિ કરોન્તે રાહુમુખમ્પિ કરોન્તે જોતિમાલિકમ્પિ કરોન્તે હત્થપજ્જોતિકમ્પિ કરોન્તે એરકવત્તિકમ્પિ કરોન્તે ચીરકવાસિકમ્પિ કરોન્તે એણેય્યકમ્પિ કરોન્તે બળિસમંસિકમ્પિ કરોન્તે કહાપણિકમ્પિ કરોન્તે ખારાપતચ્છિકમ્પિ 9 કરોન્તે પલિઘપરિવત્તિકમ્પિ કરોન્તે પલાલપીઠકમ્પિ 10 કરોન્તે તત્તેનપિ તેલેન ઓસિઞ્ચન્તે સુનખેહિપિ ખાદાપેન્તે જીવન્તમ્પિ સૂલે ઉત્તાસેન્તે અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તે. તત્ર, ભિક્ખવે, બાલસ્સ એવં હોતિ – ‘યથારૂપાનં ખો પાપકાનં કમ્માનં હેતુ રાજાનો ચોરં આગુચારિં ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેન્તિ – કસાહિપિ તાળેન્તિ…પે॰… અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તિ; સંવિજ્જન્તેવ તે ધમ્મા મયિ, અહઞ્ચ તેસુ ધમ્મેસુ સન્દિસ્સામિ. મં ચેપિ રાજાનો 11 જાનેય્યું, મમ્પિ રાજાનો ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેય્યું – કસાહિપિ તાળેય્યું…પે॰… જીવન્તમ્પિ સૂલે ઉત્તાસેય્યું, અસિનાપિ સીસં છિન્દેય્યુ’ન્તિ. ઇદમ્પિ, ભિક્ખવે, બાલો દુતિયં દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    247. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālo passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente – kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte baḷisamaṃsikampi karonte kahāpaṇikampi karonte khārāpatacchikampi 12 karonte palighaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi 13 karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti – kasāhipi tāḷenti…pe… asināpi sīsaṃ chindanti; saṃvijjanteva te dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmi. Maṃ cepi rājāno 14 jāneyyuṃ, mampi rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kāreyyuṃ – kasāhipi tāḷeyyuṃ…pe… jīvantampi sūle uttāseyyuṃ, asināpi sīsaṃ chindeyyu’nti. Idampi, bhikkhave, bālo dutiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ૨૪૮. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, બાલં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં 15 વા સેમાનં, યાનિસ્સ પુબ્બે પાપકાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન દુચ્ચરિતાનિ વાચાય દુચ્ચરિતાનિ મનસા દુચ્ચરિતાનિ તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, મહતં પબ્બતકૂટાનં છાયા સાયન્હસમયં પથવિયા ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, બાલં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં, યાનિસ્સ પુબ્બે પાપકાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન દુચ્ચરિતાનિ વાચાય દુચ્ચરિતાનિ મનસા દુચ્ચરિતાનિ તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. તત્ર, ભિક્ખવે, બાલસ્સ એવં હોતિ – ‘અકતં વત મે કલ્યાણં, અકતં કુસલં, અકતં ભીરુત્તાણં; કતં પાપં, કતં લુદ્દં, કતં કિબ્બિસં. યાવતા, ભો, અકતકલ્યાણાનં અકતકુસલાનં અકતભીરુત્તાણાનં કતપાપાનં કતલુદ્દાનં કતકિબ્બિસાનં ગતિ તં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છામી’તિ. સો સોચતિ કિલમતિ પરિદેવતિ ઉરત્તાળિં કન્દતિ સમ્મોહં આપજ્જતિ. ઇદમ્પિ, ભિક્ખવે, બાલો તતિયં દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    248. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ 16 vā semānaṃ, yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti; evameva kho, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ, yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ; kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ. Yāvatā, bho, akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti. So socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. Idampi, bhikkhave, bālo tatiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ‘‘સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય દુચ્ચરિતં ચરિત્વા મનસા દુચ્ચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જતિ. યં ખો તં, ભિક્ખવે, સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘એકન્તં અનિટ્ઠં એકન્તં અકન્તં એકન્તં અમનાપ’ન્તિ, નિરયમેવ તં સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘એકન્તં અનિટ્ઠં એકન્તં અકન્તં એકન્તં અમનાપ’ન્તિ. યાવઞ્ચિદં, ભિક્ખવે, ઉપમાપિ 17 ન સુકરા યાવ દુક્ખા નિરયા’’તિ.

    ‘‘Sa kho so, bhikkhave, bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpa’nti, nirayameva taṃ sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpa’nti. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi 18 na sukarā yāva dukkhā nirayā’’ti.

    ૨૪૯. એવં વુત્તે, અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સક્કા પન, ભન્તે, ઉપમં કાતુ’’ન્તિ? ‘‘સક્કા ભિક્ખૂ’’તિ ભગવા અવોચ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખુ, ચોરં આગુચારિં ગહેત્વા રઞ્ઞો દસ્સેય્યું – ‘અયં ખો, દેવ, ચોરો આગુચારી, ઇમસ્સ યં ઇચ્છસિ તં દણ્ડં પણેહી’તિ. તમેનં રાજા એવં વદેય્ય – ‘ગચ્છથ, ભો, ઇમં પુરિસં પુબ્બણ્હસમયં સત્તિસતેન હનથા’તિ . તમેનં પુબ્બણ્હસમયં સત્તિસતેન હનેય્યું. અથ રાજા મજ્ઝન્હિકસમયં 19 એવં વદેય્ય – ‘અમ્ભો, કથં સો પુરિસો’તિ? ‘‘‘તથેવ, દેવ, જીવતી’તિ. તમેનં રાજા એવં વદેય્ય – ‘ગચ્છથ, ભો, તં પુરિસં મજ્ઝન્હિકસમયં સત્તિસતેન હનથા’તિ. તમેનં મજ્ઝન્હિકસમયં સત્તિસતેન હનેય્યું. અથ રાજા સાયન્હસમયં એવં વદેય્ય – ‘અમ્ભો, કથં સો પુરિસો’તિ? ‘તથેવ, દેવ, જીવતી’તિ. તમેનં રાજા એવં વદેય્ય – ‘ગચ્છથ, ભો, તં પુરિસં સાયન્હસમયં સત્તિસતેન હનથા’તિ. તમેનં સાયન્હસમયં સત્તિસતેન હનેય્યું. તં કિં મઞ્ઞથ , ભિક્ખવે, અપિ નુ સો પુરિસો તીહિ સત્તિસતેહિ હઞ્ઞમાનો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદિયેથા’’તિ? ‘‘એકિસ્સાપિ, ભન્તે, સત્તિયા હઞ્ઞમાનો સો પુરિસો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદિયેથ, કો પન વાદો તીહિ સત્તિસતેહી’’તિ?

    249. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti? ‘‘Sakkā bhikkhū’’ti bhagavā avoca. Seyyathāpi, bhikkhu, coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ – ‘ayaṃ kho, deva, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, imaṃ purisaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti . Tamenaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Atha rājā majjhanhikasamayaṃ 20 evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti? ‘‘‘Tatheva, deva, jīvatī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena hanathā’ti. Tamenaṃ majjhanhikasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Atha rājā sāyanhasamayaṃ evaṃ vadeyya – ‘ambho, kathaṃ so puriso’ti? ‘Tatheva, deva, jīvatī’ti. Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya – ‘gacchatha, bho, taṃ purisaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena hanathā’ti. Tamenaṃ sāyanhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ. Taṃ kiṃ maññatha , bhikkhave, api nu so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti? ‘‘Ekissāpi, bhante, sattiyā haññamāno so puriso tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha, ko pana vādo tīhi sattisatehī’’ti?

    ૨૫૦. અથ ખો ભગવા પરિત્તં પાણિમત્તં પાસાણં ગહેત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, કતમો નુ ખો મહન્તતરો – યો ચાયં મયા પરિત્તો પાણિમત્તો પાસાણો ગહિતો, યો ચ હિમવા પબ્બતરાજા’’તિ? ‘‘અપ્પમત્તકો અયં, ભન્તે, ભગવતા પરિત્તો પાણિમત્તો પાસાણો ગહિતો, હિમવન્તં પબ્બતરાજાનં ઉપનિધાય સઙ્ખમ્પિ ન ઉપેતિ, કલભાગમ્પિ ન ઉપેતિ, ઉપનિધમ્પિ 21 ન ઉપેતિ’’. ‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યં સો પુરિસો તીહિ સત્તિસતેહિ હઞ્ઞમાનો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ તં નિરયકસ્સ દુક્ખસ્સ ઉપનિધાય સઙ્ખમ્પિ ન ઉપેતિ, કલભાગમ્પિ ન ઉપેતિ, ઉપનિધમ્પિ ન ઉપેતિ’’.

    250. Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamo nu kho mahantataro – yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito, yo ca himavā pabbatarājā’’ti? ‘‘Appamattako ayaṃ, bhante, bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito, himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, upanidhampi 22 na upeti’’. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, yaṃ so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti taṃ nirayakassa dukkhassa upanidhāya saṅkhampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, upanidhampi na upeti’’.

    ‘‘તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા પઞ્ચવિધબન્ધનં નામ કમ્મકારણં કરોન્તિ – તત્તં અયોખિલં 23 હત્થે ગમેન્તિ, તત્તં અયોખિલં દુતિયે હત્થે ગમેન્તિ, તત્તં અયોખિલં પાદે ગમેન્તિ, તત્તં અયોખિલં દુતિયે પાદે ગમેન્તિ, તત્તં અયોખિલં મજ્ઝે ઉરસ્મિં ગમેન્તિ. સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા ખરા કટુકા વેદના વેદેતિ, ન ચ તાવ કાલં કરોતિ યાવ ન તં પાપકમ્મં બ્યન્તીહોતિ 24. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા સંવેસેત્વા કુઠારીહિ 25 તચ્છન્તિ. સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા…પે॰… બ્યન્તીહોતિ. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા ઉદ્ધંપાદં અધોસિરં ગહેત્વા વાસીહિ તચ્છન્તિ. સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા…પે॰… બ્યન્તીહોતિ. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા રથે યોજેત્વા આદિત્તાય પથવિયા સમ્પજ્જલિતાય સજોતિભૂતાય 26 સારેન્તિપિ પચ્ચાસારેન્તિપિ . સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા…પે॰… બ્યન્તીહોતિ. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા મહન્તં અઙ્ગારપબ્બતં આદિત્તં સમ્પજ્જલિતં સજોતિભૂતં આરોપેન્તિપિ ઓરોપેન્તિપિ. સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા ખરા કટુકા વેદના વેદેતિ, ન ચ તાવ કાલં કરોતિ યાવ ન તં પાપકમ્મં બ્યન્તીહોતિ. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા ઉદ્ધંપાદં અધોસિરં ગહેત્વા તત્તાય લોહકુમ્ભિયા પક્ખિપન્તિ આદિત્તાય સમ્પજ્જલિતાય સજોતિભૂતાય. સો તત્થ ફેણુદ્દેહકં પચ્ચતિ. સો તત્થ ફેણુદ્દેહકં પચ્ચમાનો સકિમ્પિ ઉદ્ધં ગચ્છતિ, સકિમ્પિ અધો ગચ્છતિ, સકિમ્પિ તિરિયં ગચ્છતિ. સો તત્થ દુક્ખા તિબ્બા ખરા કટુકા વેદના વેદેતિ, ન ચ તાવ કાલઙ્કરોતિ યાવ ન તં પાપકમ્મં બ્યન્તીહોતિ. તમેનં, ભિક્ખવે, નિરયપાલા 27 મહાનિરયે પક્ખિપન્તિ. સો ખો પન, ભિક્ખવે, મહાનિરયો –

    ‘‘Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakāraṇaṃ karonti – tattaṃ ayokhilaṃ 28 hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ majjhe urasmiṃ gamenti. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti 29. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā saṃvesetvā kuṭhārīhi 30 tacchanti. So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchanti. So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā rathe yojetvā ādittāya pathaviyā sampajjalitāya sajotibhūtāya 31 sārentipi paccāsārentipi . So tattha dukkhā tibbā…pe… byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āropentipi oropentipi. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya. So tattha pheṇuddehakaṃ paccati. So tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati, sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaṃ gacchati. So tattha dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṅkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā 32 mahāniraye pakkhipanti. So kho pana, bhikkhave, mahānirayo –

    ‘‘ચતુક્કણ્ણો ચતુદ્વારો, વિભત્તો ભાગસો મિતો;

    ‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;

    અયોપાકારપરિયન્તો, અયસા પટિકુજ્જિતો.

    Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.

    ‘‘તસ્સ અયોમયા ભૂમિ, જલિતા તેજસા યુતા;

    ‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;

    સમન્તા યોજનસતં, ફરિત્વા તિટ્ઠતિ સબ્બદા’’.

    Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’.

    ‘‘અનેકપરિયાયેનપિ ખો અહં, ભિક્ખવે, નિરયકથં કથેય્યં; યાવઞ્ચિદં, ભિક્ખવે, ન સુકરા અક્ખાનેન પાપુણિતું યાવ દુક્ખા નિરયા.

    ‘‘Anekapariyāyenapi kho ahaṃ, bhikkhave, nirayakathaṃ katheyyaṃ; yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukarā akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā nirayā.

    ૨૫૧. ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા તિણભક્ખા. તે અલ્લાનિપિ તિણાનિ સુક્ખાનિપિ તિણાનિ દન્તુલ્લેહકં ખાદન્તિ. કતમે ચ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા તિણભક્ખા? હત્થી અસ્સા ગોણા ગદ્રભા અજા મિગા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનગતા પાણા તિણભક્ખા. સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો ઇધ પુબ્બે રસાદો ઇધ પાપાનિ કમ્માનિ કરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તેસં સત્તાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ યે તે સત્તા તિણભક્ખા.

    251. ‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā. Te allānipi tiṇāni sukkhānipi tiṇāni dantullehakaṃ khādanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā? Hatthī assā goṇā gadrabhā ajā migā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā tiṇabhakkhā.

    ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા ગૂથભક્ખા. તે દૂરતોવ ગૂથગન્ધં ઘાયિત્વા ધાવન્તિ – ‘એત્થ ભુઞ્જિસ્સામ, એત્થ ભુઞ્જિસ્સામા’તિ. સેય્યથાપિ નામ બ્રાહ્મણા આહુતિગન્ધેન ધાવન્તિ – ‘એત્થ ભુઞ્જિસ્સામ, એત્થ ભુઞ્જિસ્સામા’તિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, સન્તિ તિરચ્છાનગતા પાણા ગૂથભક્ખા, તે દૂરતોવ ગૂથગન્ધં ઘાયિત્વા ધાવન્તિ – ‘એત્થ ભુઞ્જિસ્સામ, એત્થ ભુઞ્જિસ્સામા’તિ. કતમે ચ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા ગૂથભક્ખા? કુક્કુટા સૂકરા સોણા સિઙ્ગાલા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનગતા પાણા ગૂથભક્ખા. સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો ઇધ પુબ્બે રસાદો ઇધ પાપાનિ કમ્માનિ કરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તેસં સત્તાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ યે તે સત્તા ગૂથભક્ખા.

    ‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā. Te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti. Seyyathāpi nāma brāhmaṇā āhutigandhena dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti; evameva kho, bhikkhave, santi tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā, te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti – ‘ettha bhuñjissāma, ettha bhuñjissāmā’ti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā? Kukkuṭā sūkarā soṇā siṅgālā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā gūthabhakkhā.

    ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા અન્ધકારે જાયન્તિ અન્ધકારે જીયન્તિ 33 અન્ધકારે મીયન્તિ 34. કતમે ચ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા અન્ધકારે જાયન્તિ અન્ધકારે જીયન્તિ અન્ધકારે મીયન્તિ? કીટા પુળવા 35 ગણ્ડુપ્પાદા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનગતા પાણા અન્ધકારે જાયન્તિ અન્ધકારે જીયન્તિ અન્ધકારે મીયન્તિ. સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો ઇધ પુબ્બે રસાદો, ઇધ પાપાનિ કમ્માનિ કરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તેસં સત્તાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ યે તે સત્તા અન્ધકારે જાયન્તિ અન્ધકારે જીયન્તિ અન્ધકારે મીયન્તિ.

    ‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti 36 andhakāre mīyanti 37. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti? Kīṭā puḷavā 38 gaṇḍuppādā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo, idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti.

    ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા ઉદકસ્મિં જાયન્તિ ઉદકસ્મિં જીયન્તિ ઉદકસ્મિં મીયન્તિ. કતમે ચ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા ઉદકસ્મિં જાયન્તિ ઉદકસ્મિં જીયન્તિ ઉદકસ્મિં મીયન્તિ? મચ્છા કચ્છપા સુસુમારા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનગતા પાણા ઉદકસ્મિં જાયન્તિ ઉદકસ્મિં જીયન્તિ ઉદકસ્મિં મીયન્તિ. સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો ઇધ પુબ્બે રસાદો ઇધ પાપાનિ કમ્માનિ કરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તેસં સત્તાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ યે તે સત્તા ઉદકસ્મિં જાયન્તિ ઉદકસ્મિં જીયન્તિ ઉદકસ્મિં મીયન્તિ.

    ‘‘Santi, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti? Macchā kacchapā susumārā, ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti. Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti.

    ‘‘સન્તિ , ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા અસુચિસ્મિં જાયન્તિ અસુચિસ્મિં જીયન્તિ અસુચિસ્મિં મીયન્તિ. કતમે ચ, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનગતા પાણા અસુચિસ્મિં જાયન્તિ અસુચિસ્મિં જીયન્તિ અસુચિસ્મિં મીયન્તિ? યે તે, ભિક્ખવે, સત્તા પૂતિમચ્છે વા જાયન્તિ પૂતિમચ્છે વા જીયન્તિ પૂતિમચ્છે વા મીયન્તિ પૂતિકુણપે વા…પે॰… પૂતિકુમ્માસે વા… ચન્દનિકાય વા… ઓલિગલ્લે વા જાયન્તિ, (યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનગતા પાણા અસુચિસ્મિં જાયન્તિ અસુચિસ્મિં જીયન્તિ અસુચિસ્મિં મીયન્તિ.) 39 સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો ઇધ પુબ્બે રસાદો ઇધ પાપાનિ કમ્માનિ કરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તેસં સત્તાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ યે તે સત્તા અસુચિસ્મિં જાયન્તિ અસુચિસ્મિં જીયન્તિ અસુચિસ્મિં મીયન્તિ.

    ‘‘Santi , bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti. Katame ca, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti? Ye te, bhikkhave, sattā pūtimacche vā jāyanti pūtimacche vā jīyanti pūtimacche vā mīyanti pūtikuṇape vā…pe… pūtikummāse vā… candanikāya vā… oligalle vā jāyanti, (ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti.) 40 Sa kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti.

    ‘‘અનેકપરિયાયેનપિ ખો અહં, ભિક્ખવે, તિરચ્છાનયોનિકથં કથેય્યં; યાવઞ્ચિદં, ભિક્ખવે, ન સુકરં અક્ખાનેન પાપુણિતું યાવ દુક્ખા તિરચ્છાનયોનિ.

    ‘‘Anekapariyāyenapi kho ahaṃ, bhikkhave, tiracchānayonikathaṃ katheyyaṃ; yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā tiracchānayoni.

    ૨૫૨. ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો એકચ્છિગ્ગલં યુગં મહાસમુદ્દે પક્ખિપેય્ય. તમેનં પુરત્થિમો વાતો પચ્છિમેન સંહરેય્ય, પચ્છિમો વાતો પુરત્થિમેન સંહરેય્ય, ઉત્તરો વાતો દક્ખિણેન સંહરેય્ય, દક્ખિણો વાતો ઉત્તરેન સંહરેય્ય. તત્રાસ્સ કાણો કચ્છપો, સો વસ્સસતસ્સ વસ્સસતસ્સ 41 અચ્ચયેન સકિં ઉમ્મુજ્જેય્ય. તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, અપિ નુ સો કાણો કચ્છપો અમુસ્મિં એકચ્છિગ્ગલે યુગે ગીવં પવેસેય્યા’’તિ? (‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.) 42 ‘‘યદિ પન 43, ભન્તે, કદાચિ કરહચિ દીઘસ્સ અદ્ધુનો અચ્ચયેના’’તિ. ‘‘ખિપ્પતરં ખો સો, ભિક્ખવે, કાણો કચ્છપો અમુસ્મિં એકચ્છિગ્ગલે યુગે ગીવં પવેસેય્ય, અતો દુલ્લભતરાહં, ભિક્ખવે, મનુસ્સત્તં વદામિ સકિં વિનિપાતગતેન બાલેન. તં કિસ્સ હેતુ? ન હેત્થ, ભિક્ખવે, અત્થિ ધમ્મચરિયા સમચરિયા કુસલકિરિયા પુઞ્ઞકિરિયા. અઞ્ઞમઞ્ઞખાદિકા એત્થ, ભિક્ખવે, વત્તતિ દુબ્બલખાદિકા’’.

    252. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso ekacchiggalaṃ yugaṃ mahāsamudde pakkhipeyya. Tamenaṃ puratthimo vāto pacchimena saṃhareyya, pacchimo vāto puratthimena saṃhareyya, uttaro vāto dakkhiṇena saṃhareyya, dakkhiṇo vāto uttarena saṃhareyya. Tatrāssa kāṇo kacchapo, so vassasatassa vassasatassa 44 accayena sakiṃ ummujjeyya. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu so kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggale yuge gīvaṃ paveseyyā’’ti? (‘‘No hetaṃ, bhante’’.) 45 ‘‘Yadi pana 46, bhante, kadāci karahaci dīghassa addhuno accayenā’’ti. ‘‘Khippataraṃ kho so, bhikkhave, kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggale yuge gīvaṃ paveseyya, ato dullabhatarāhaṃ, bhikkhave, manussattaṃ vadāmi sakiṃ vinipātagatena bālena. Taṃ kissa hetu? Na hettha, bhikkhave, atthi dhammacariyā samacariyā kusalakiriyā puññakiriyā. Aññamaññakhādikā ettha, bhikkhave, vattati dubbalakhādikā’’.

    ‘‘સ ખો સો, ભિક્ખવે, બાલો સચે કદાચિ કરહચિ દીઘસ્સ અદ્ધુનો અચ્ચયેન મનુસ્સત્તં આગચ્છતિ, યાનિ તાનિ નીચકુલાનિ – ચણ્ડાલકુલં વા નેસાદકુલં વા વેનકુલં 47 વા રથકારકુલં વા પુક્કુસકુલં વા. તથારૂપે કુલે પચ્ચાજાયતિ દલિદ્દે અપ્પન્નપાનભોજને કસિરવુત્તિકે, યત્થ કસિરેન ઘાસચ્છાદો લબ્ભતિ. સો ચ હોતિ દુબ્બણ્ણો દુદ્દસિકો ઓકોટિમકો બવ્હાબાધો 48 કાણો વા કુણી વા ખુજ્જો વા પક્ખહતો વા ન લાભી અન્નસ્સ પાનસ્સ વત્થસ્સ યાનસ્સ માલાગન્ધવિલેપનસ્સ સેય્યાવસથપદીપેય્યસ્સ. સો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરતિ વાચાય દુચ્ચરિતં ચરતિ મનસા દુચ્ચરિતં ચરતિ. સો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય દુચ્ચરિતં ચરિત્વા મનસા દુચ્ચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જતિ.

    ‘‘Sa kho so, bhikkhave, bālo sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati, yāni tāni nīcakulāni – caṇḍālakulaṃ vā nesādakulaṃ vā venakulaṃ 49 vā rathakārakulaṃ vā pukkusakulaṃ vā. Tathārūpe kule paccājāyati dalidde appannapānabhojane kasiravuttike, yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bavhābādho 50 kāṇo vā kuṇī vā khujjo vā pakkhahato vā na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.

    ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, અક્ખધુત્તો પઠમેનેવ કલિગ્ગહેન પુત્તમ્પિ જીયેથ, દારમ્પિ જીયેથ, સબ્બં સાપતેય્યમ્પિ જીયેથ, ઉત્તરિપિ અધિબન્ધં 51 નિગચ્છેય્ય. અપ્પમત્તકો સો, ભિક્ખવે, કલિગ્ગહો યં સો અક્ખધુત્તો પઠમેનેવ કલિગ્ગહેન પુત્તમ્પિ જીયેથ, દારમ્પિ જીયેથ, સબ્બં સાપતેય્યમ્પિ જીયેથ, ઉત્તરિપિ અધિબન્ધં નિગચ્છેય્ય. અથ ખો અયમેવ તતો મહન્તતરો કલિગ્ગહો યં સો બાલો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય દુચ્ચરિતં ચરિત્વા મનસા દુચ્ચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જતિ. અયં, ભિક્ખવે, કેવલા પરિપૂરા 52 બાલભૂમી’’તિ.

    ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha, dārampi jīyetha, sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha, uttaripi adhibandhaṃ 53 nigaccheyya. Appamattako so, bhikkhave, kaliggaho yaṃ so akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha, dārampi jīyetha, sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha, uttaripi adhibandhaṃ nigaccheyya. Atha kho ayameva tato mahantataro kaliggaho yaṃ so bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Ayaṃ, bhikkhave, kevalā paripūrā 54 bālabhūmī’’ti.

    ૨૫૩. ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ પણ્ડિતલક્ખણાનિ પણ્ડિતનિમિત્તાનિ પણ્ડિતાપદાનાનિ. કતમાનિ તીણિ? ઇધ, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો સુચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ સુભાસિતભાસી ચ સુકતકમ્મકારી ચ. નો ચેતં, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો સુચિન્તિતચિન્તી ચ અભવિસ્સ સુભાસિતભાસી ચ સુકતકમ્મકારી ચ, કેન નં 55 પણ્ડિતા જાનેય્યું – ‘પણ્ડિતો અયં ભવં સપ્પુરિસો’તિ? યસ્મા ચ ખો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો સુચિન્તિતચિન્તી ચ હોતિ સુભાસિતભાસી ચ સુકતકમ્મકારી ચ તસ્મા નં પણ્ડિતા જાનન્તિ – ‘પણ્ડિતો અયં ભવં સપ્પુરિસો’તિ. સ ખો સો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો તિવિધં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ. સચે, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો સભાયં વા નિસિન્નો હોતિ, રથિકાય વા નિસિન્નો હોતિ, સિઙ્ઘાટકે વા નિસિન્નો હોતિ; તત્ર ચે જનો તજ્જં તસ્સારુપ્પં કથં મન્તેતિ . સચે, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, સુરામેરયમજ્જપ્પમાદટ્ઠાના પટિવિરતો હોતિ; તત્ર, ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ એવં હોતિ – ‘યં ખો જનો તજ્જં તસ્સારુપ્પં કથં મન્તેતિ; સંવિજ્જન્તેવ તે ધમ્મા મયિ, અહઞ્ચ તેસુ ધમ્મેસુ સન્દિસ્સામી’તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો પઠમં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    253. ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca. No cetaṃ, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca abhavissa subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca, kena naṃ 56 paṇḍitā jāneyyuṃ – ‘paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappuriso’ti? Yasmā ca kho, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca tasmā naṃ paṇḍitā jānanti – ‘paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappuriso’ti. Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito tividhaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. Sace, bhikkhave, paṇḍito sabhāyaṃ vā nisinno hoti, rathikāya vā nisinno hoti, siṅghāṭake vā nisinno hoti; tatra ce jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti . Sace, bhikkhave, paṇḍito pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭivirato hoti; tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti; saṃvijjanteva te dhammā mayi, ahañca tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idaṃ, bhikkhave, paṇḍito paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ૨૫૪. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો પસ્સતિ રાજાનો ચોરં આગુચારિં ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેન્તે – કસાહિપિ તાળેન્તે વેત્તેહિપિ તાળેન્તે અદ્ધદણ્ડકેહિપિ તાળેન્તે હત્થમ્પિ છિન્દન્તે પાદમ્પિ છિન્દન્તે હત્થપાદમ્પિ છિન્દન્તે કણ્ણમ્પિ છિન્દન્તે નાસમ્પિ છિન્દન્તે કણ્ણનાસમ્પિ છિન્દન્તે બિલઙ્ગથાલિકમ્પિ કરોન્તે સઙ્ખમુણ્ડિકમ્પિ કરોન્તે રાહુમુખમ્પિ કરોન્તે જોતિમાલિકમ્પિ કરોન્તે હત્થપજ્જોતિકમ્પિ કરોન્તે એરકવત્તિકમ્પિ કરોન્તે ચીરકવાસિકમ્પિ કરોન્તે એણેય્યકમ્પિ કરોન્તે બલિસમંસિકમ્પિ કરોન્તે કહાપણિકમ્પિ કરોન્તે ખારાપતચ્છિકમ્પિ કરોન્તે પલિઘપરિવત્તિકમ્પિ કરોન્તે પલાલપીઠકમ્પિ કરોન્તે તત્તેનપિ તેલેન ઓસિઞ્ચન્તે સુનખેહિપિ ખાદાપેન્તે જીવન્તમ્પિ સૂલે ઉત્તાસેન્તે અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તે. તત્ર, ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ એવં હોતિ – ‘યથારૂપાનં ખો પાપકાનં કમ્માનં હેતુ રાજાનો ચોરં આગુચારિં ગહેત્વા વિવિધા કમ્મકારણા કારેન્તિ કસાહિપિ તાળેન્તિ, વેત્તેહિપિ તાળેન્તિ, અદ્ધદણ્ડકેહિપિ તાળેન્તિ, હત્થમ્પિ છિન્દન્તિ , પાદમ્પિ છિન્દન્તિ, હત્થપાદમ્પિ છિન્દન્તિ, કણ્ણમ્પિ છિન્દન્તિ, નાસમ્પિ છિન્દન્તિ, કણ્ણનાસમ્પિ છિન્દન્તિ, બિલઙ્ગથાલિકમ્પિ કરોન્તિ, સઙ્ખમુણ્ડિકમ્પિ કરોન્તિ, રાહુમુખમ્પિ કરોન્તિ, જોતિમાલિકમ્પિ કરોન્તિ, હત્થપજ્જોતિકમ્પિ કરોન્તિ, એરકવત્તિકમ્પિ કરોન્તિ, ચીરકવાસિકમ્પિ કરોન્તિ, એણેય્યકમ્પિ કરોન્તિ, બલિસમંસિકમ્પિ કરોન્તિ, કહાપણિકમ્પિ કરોન્તિ, ખારાપતચ્છિકમ્પિ કરોન્તિ, પલિઘપરિવત્તિકમ્પિ કરોન્તિ, પલાલપીઠકમ્પિ કરોન્તિ, તત્તેનપિ તેલેન ઓસિઞ્ચન્તિ, સુનખેહિપિ ખાદાપેન્તિ, જીવન્તમ્પિ સૂલે ઉત્તાસેન્તિ, અસિનાપિ સીસં છિન્દન્તિ, ન તે ધમ્મા મયિ સંવિજ્જન્તિ, અહઞ્ચ ન તેસુ ધમ્મેસુ સન્દિસ્સામી’તિ. ઇદમ્પિ, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો દુતિયં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    254. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍito passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente – kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte balisamaṃsikampi karonte kahāpaṇikampi karonte khārāpatacchikampi karonte palighaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, addhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti , pādampi chindanti, hatthapādampi chindanti, kaṇṇampi chindanti, nāsampi chindanti, kaṇṇanāsampi chindanti, bilaṅgathālikampi karonti, saṅkhamuṇḍikampi karonti, rāhumukhampi karonti, jotimālikampi karonti, hatthapajjotikampi karonti, erakavattikampi karonti, cīrakavāsikampi karonti, eṇeyyakampi karonti, balisamaṃsikampi karonti, kahāpaṇikampi karonti, khārāpatacchikampi karonti, palighaparivattikampi karonti, palālapīṭhakampi karonti, tattenapi telena osiñcanti, sunakhehipi khādāpenti, jīvantampi sūle uttāsenti, asināpi sīsaṃ chindanti, na te dhammā mayi saṃvijjanti, ahañca na tesu dhammesu sandissāmī’ti. Idampi, bhikkhave, paṇḍito dutiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ૨૫૫. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, પણ્ડિતં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં, યાનિસ્સ પુબ્બે કલ્યાણાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન સુચરિતાનિ વાચાય સુચરિતાનિ મનસા સુચરિતાનિ તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ…પે॰… સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, મહતં પબ્બતકૂટાનં છાયા સાયન્હસમયં પથવિયા ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતં પીઠસમારૂળ્હં વા મઞ્ચસમારૂળ્હં વા છમાયં વા સેમાનં યાનિસ્સ પુબ્બે કલ્યાણાનિ કમ્માનિ કતાનિ કાયેન સુચરિતાનિ વાચાય સુચરિતાનિ મનસા સુચરિતાનિ તાનિસ્સ તમ્હિ સમયે ઓલમ્બન્તિ અજ્ઝોલમ્બન્તિ અભિપ્પલમ્બન્તિ. તત્ર, ભિક્ખવે, પણ્ડિતસ્સ એવં હોતિ – ‘અકતં વત મે પાપં, અકતં લુદ્દં, અકતં કિબ્બિસં; કતં કલ્યાણં, કતં કુસલં, કતં ભીરુત્તાણં. યાવતા, ભો, અકતપાપાનં અકતલુદ્દાનં અકતકિબ્બિસાનં કતકલ્યાણાનં કતકુસલાનં કતભીરુત્તાણાનં ગતિ તં ગતિં પેચ્ચ ગચ્છામી’તિ. સો ન સોચતિ, ન કિલમતિ, ન પરિદેવતિ, ન ઉરત્તાળિં કન્દતિ, ન સમ્મોહં આપજ્જતિ. ઇદમ્પિ, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો તતિયં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ.

    255. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ, yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti…pe… seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti; evameva kho, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa evaṃ hoti – ‘akataṃ vata me pāpaṃ, akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ; kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ. Yāvatā, bho, akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti. So na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Idampi, bhikkhave, paṇḍito tatiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.

    ‘‘સ ખો સો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો કાયેન સુચરિતં ચરિત્વા વાચાય સુચરિતં ચરિત્વા મનસા સુચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જતિ. યં ખો તં, ભિક્ખવે, સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘એકન્તં ઇટ્ઠં એકન્તં કન્તં એકન્તં મનાપ’ન્તિ, સગ્ગમેવ તં સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘એકન્તં ઇટ્ઠં એકન્તં કન્તં એકન્તં મનાપ’ન્તિ. યાવઞ્ચિદં, ભિક્ખવે, ઉપમાપિ ન સુકરા યાવ સુખા સગ્ગા’’તિ.

    ‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpa’nti, saggameva taṃ sammā vadamāno vadeyya – ‘ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpa’nti. Yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi na sukarā yāva sukhā saggā’’ti.

    ૨૫૬. એવં વુત્તે, અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સક્કા પન, ભન્તે, ઉપમં કાતુ’’ન્તિ? ‘‘સક્કા ભિક્ખૂ’’તિ ભગવા અવોચ. ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી સત્તહિ રતનેહિ સમન્નાગતો ચતૂહિ ચ ઇદ્ધીહિ તતોનિદાનં સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ. કતમેહિ સત્તહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ તદહુપોસથે પન્નરસે સીસંન્હાતસ્સ ઉપોસથિકસ્સ ઉપરિપાસાદવરગતસ્સ દિબ્બં ચક્કરતનં પાતુભવતિ સહસ્સારં સનેમિકં સનાભિકં સબ્બાકારપરિપૂરં. તં દિસ્વાન રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ એવં હોતિ 57 – ‘સુતં ખો પન મેતં યસ્સ રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ તદહુપોસથે પન્નરસે સીસંન્હાતસ્સ ઉપોસથિકસ્સ ઉપરિપાસાદવરગતસ્સ દિબ્બં ચક્કરતનં પાતુભવતિ સહસ્સારં સનેમિકં સનાભિકં સબ્બાકારપરિપૂરં, સો હોતિ રાજા ચક્કવત્તીતિ. અસ્સં નુ ખો અહં રાજા ચક્કવત્તી’’’તિ?

    256. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sakkā pana, bhante, upamaṃ kātu’’nti? ‘‘Sakkā bhikkhū’’ti bhagavā avoca. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, rājā cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. Katamehi sattahi? Idha, bhikkhave, rañño khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe pannarase sīsaṃnhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ. Taṃ disvāna rañño khattiyassa muddhāvasittassa evaṃ hoti 58 – ‘sutaṃ kho pana metaṃ yassa rañño khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe pannarase sīsaṃnhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ, so hoti rājā cakkavattīti. Assaṃ nu kho ahaṃ rājā cakkavattī’’’ti?

    ‘‘અથ ખો, ભિક્ખવે, રાજા ખત્તિયો મુદ્ધાવસિત્તો વામેન હત્થેન ભિઙ્કારં ગહેત્વા દક્ખિણેન હત્થેન ચક્કરતનં અબ્ભુક્કિરતિ – ‘પવત્તતુ ભવં ચક્કરતનં, અભિવિજિનાતુ ભવં ચક્કરતન’ન્તિ. અથ ખો તં, ભિક્ખવે, ચક્કરતનં પુરત્થિમં દિસં પવત્તતિ. અન્વદેવ રાજા ચક્કવત્તી સદ્ધિં ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય. યસ્મિં ખો પન, ભિક્ખવે, પદેસે ચક્કરતનં પતિટ્ઠાતિ તત્થ રાજા ચક્કવત્તી વાસં ઉપેતિ સદ્ધિં ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય. યે ખો પન, ભિક્ખવે , પુરત્થિમાય દિસાય પટિરાજાનો તે રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહંસુ – ‘એહિ ખો, મહારાજ! સ્વાગતં તે, મહારાજ 59! સકં તે, મહારાજ! અનુસાસ, મહારાજા’તિ . રાજા ચક્કવત્તી એવમાહ – ‘પાણો ન હન્તબ્બો, અદિન્નં નાદાતબ્બં, કામેસુમિચ્છા ન ચરિતબ્બા, મુસા ન ભાસિતબ્બા, મજ્જં ન પાતબ્બં, યથાભુત્તઞ્ચ ભુઞ્જથા’તિ. યે ખો પન, ભિક્ખવે, પુરત્થિમાય દિસાય પટિરાજાનો તે રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અનુયન્તા 60 ભવન્તિ 61.

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, rājā khattiyo muddhāvasitto vāmena hatthena bhiṅkāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukkirati – ‘pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratana’nti. Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ puratthimaṃ disaṃ pavattati. Anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Yasmiṃ kho pana, bhikkhave, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tattha rājā cakkavattī vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Ye kho pana, bhikkhave , puratthimāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho, mahārāja! Svāgataṃ te, mahārāja 62! Sakaṃ te, mahārāja! Anusāsa, mahārājā’ti . Rājā cakkavattī evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ nādātabbaṃ, kāmesumicchā na caritabbā, musā na bhāsitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ, yathābhuttañca bhuñjathā’ti. Ye kho pana, bhikkhave, puratthimāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyantā 63 bhavanti 64.

    ૨૫૭. ‘‘અથ ખો તં, ભિક્ખવે, ચક્કરતનં પુરત્થિમં સમુદ્દં અજ્ઝોગાહેત્વા 65 પચ્ચુત્તરિત્વા દક્ખિણં દિસં પવત્તતિ…પે॰… દક્ખિણં સમુદ્દં અજ્ઝોગાહેત્વા પચ્ચુત્તરિત્વા પચ્છિમં દિસં પવત્તતિ… પચ્છિમં સમુદ્દં અજ્ઝોગાહેત્વા પચ્ચુત્તરિત્વા ઉત્તરં દિસં પવત્તતિ અન્વદેવ રાજા ચક્કવત્તી સદ્ધિં ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય. યસ્મિં ખો પન, ભિક્ખવે, પદેસે ચક્કરતનં પતિટ્ઠાતિ તત્થ રાજા ચક્કવત્તી વાસં ઉપેતિ સદ્ધિં ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય.

    257. ‘‘Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā 66 paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavattati…pe… dakkhiṇaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā pacchimaṃ disaṃ pavattati… pacchimaṃ samuddaṃ ajjhogāhetvā paccuttaritvā uttaraṃ disaṃ pavattati anvadeva rājā cakkavattī saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. Yasmiṃ kho pana, bhikkhave, padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tattha rājā cakkavattī vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.

    ‘‘યે ખો પન, ભિક્ખવે, ઉત્તરાય દિસાય પટિરાજાનો તે રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહંસુ – ‘એહિ ખો, મહારાજ! સ્વાગતં તે, મહારાજ! સકં તે, મહારાજ! અનુસાસ, મહારાજા’તિ. રાજા ચક્કવત્તી એવમાહ – ‘પાણો ન હન્તબ્બો, અદિન્નં નાદાતબ્બં, કામેસુમિચ્છા ન ચરિતબ્બા, મુસા ન ભાસિતબ્બા, મજ્જં ન પાતબ્બં; યથાભુત્તઞ્ચ ભુઞ્જથા’તિ. યે ખો પન, ભિક્ખવે, ઉત્તરાય દિસાય પટિરાજાનો તે રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અનુયન્તા ભવન્તિ.

    ‘‘Ye kho pana, bhikkhave, uttarāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ehi kho, mahārāja! Svāgataṃ te, mahārāja! Sakaṃ te, mahārāja! Anusāsa, mahārājā’ti. Rājā cakkavattī evamāha – ‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ nādātabbaṃ, kāmesumicchā na caritabbā, musā na bhāsitabbā, majjaṃ na pātabbaṃ; yathābhuttañca bhuñjathā’ti. Ye kho pana, bhikkhave, uttarāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyantā bhavanti.

    ‘‘અથ ખો તં, ભિક્ખવે, ચક્કરતનં સમુદ્દપરિયન્તં પથવિં અભિવિજિનિત્વા તમેવ રાજધાનિં પચ્ચાગન્ત્વા રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અન્તેપુરદ્વારે અક્ખાહતં મઞ્ઞે તિટ્ઠતિ રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અન્તેપુરદ્વારં ઉપસોભયમાનં. રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં ચક્કરતનં પાતુભવતિ.

    ‘‘Atha kho taṃ, bhikkhave, cakkaratanaṃ samuddapariyantaṃ pathaviṃ abhivijinitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā rañño cakkavattissa antepuradvāre akkhāhataṃ maññe tiṭṭhati rañño cakkavattissa antepuradvāraṃ upasobhayamānaṃ. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati.

    ૨૫૮. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ હત્થિરતનં પાતુભવતિ – સબ્બસેતો સત્તપ્પતિટ્ઠો ઇદ્ધિમા વેહાસઙ્ગમો ઉપોસથો નામ નાગરાજા. તં દિસ્વાન રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ ચિત્તં પસીદતિ – ‘ભદ્દકં વત, ભો, હત્થિયાનં, સચે દમથં ઉપેય્યા’તિ. અથ ખો તં, ભિક્ખવે, હત્થિરતનં સેય્યથાપિ નામ ભદ્દો હત્થાજાનીયો દીઘરત્તં સુપરિદન્તો એવમેવ દમથં ઉપેતિ. ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી તમેવ હત્થિરતનં વીમંસમાનો પુબ્બણ્હસમયં અભિરુહિત્વા સમુદ્દપરિયન્તં પથવિં અનુસંયાયિત્વા તમેવ રાજધાનિં પચ્ચાગન્ત્વા પાતરાસમકાસિ. રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં હત્થિરતનં પાતુભવતિ.

    258. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa hatthiratanaṃ pātubhavati – sabbaseto sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo uposatho nāma nāgarājā. Taṃ disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati – ‘bhaddakaṃ vata, bho, hatthiyānaṃ, sace damathaṃ upeyyā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, hatthiratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo hatthājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva hatthiratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhiruhitvā samuddapariyantaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ hatthiratanaṃ pātubhavati.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અસ્સરતનં પાતુભવતિ – સબ્બસેતો કાળસીસો મુઞ્જકેસો ઇદ્ધિમા વેહાસઙ્ગમો વલાહકો નામ અસ્સરાજા. તં દિસ્વાન રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ ચિત્તં પસીદતિ – ‘ભદ્દકં વત, ભો, અસ્સયાનં, સચે દમથં ઉપેય્યા’તિ. અથ ખો તં, ભિક્ખવે, અસ્સરતનં સેય્યથાપિ નામ ભદ્દો અસ્સાજાનીયો દીઘરત્તં સુપરિદન્તો એવમેવ દમથં ઉપેતિ. ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી તમેવ અસ્સરતનં વીમંસમાનો પુબ્બણ્હસમયં અભિરુહિત્વા સમુદ્દપરિયન્તં પથવિં અનુસંયાયિત્વા તમેવ રાજધાનિં પચ્ચાગન્ત્વા પાતરાસમકાસિ. રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં અસ્સરતનં પાતુભવતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa assaratanaṃ pātubhavati – sabbaseto kāḷasīso muñjakeso iddhimā vehāsaṅgamo valāhako nāma assarājā. Taṃ disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati – ‘bhaddakaṃ vata, bho, assayānaṃ, sace damathaṃ upeyyā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, assaratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo assājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva assaratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhiruhitvā samuddapariyantaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ assaratanaṃ pātubhavati.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ મણિરતનં પાતુભવતિ. સો હોતિ મણિ વેળુરિયો સુભો જાતિમા અટ્ઠંસો સુપરિકમ્મકતો . તસ્સ ખો પન, ભિક્ખવે, મણિરતનસ્સ આભા સમન્તા યોજનં ફુટા હોતિ. ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી તમેવ મણિરતનં વીમંસમાનો ચતુરઙ્ગિનિં સેનં સન્નય્હિત્વા મણિં ધજગ્ગં આરોપેત્વા રત્તન્ધકારતિમિસાય પાયાસિ. યે ખો પન, ભિક્ખવે, સમન્તા ગામા અહેસું તે તેનોભાસેન કમ્મન્તે પયોજેસું ‘દિવા’તિ મઞ્ઞમાના. રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં મણિરતનં પાતુભવતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa maṇiratanaṃ pātubhavati. So hoti maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato . Tassa kho pana, bhikkhave, maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṃ phuṭā hoti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva maṇiratanaṃ vīmaṃsamāno caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā maṇiṃ dhajaggaṃ āropetvā rattandhakāratimisāya pāyāsi. Ye kho pana, bhikkhave, samantā gāmā ahesuṃ te tenobhāsena kammante payojesuṃ ‘divā’ti maññamānā. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ maṇiratanaṃ pātubhavati.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ ઇત્થિરતનં પાતુભવતિ. સા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતા નાતિદીઘા નાતિરસ્સા નાતિકિસા નાતિથૂલા નાતિકાળિકા 67 નાચ્ચોદાતા, અતિક્કન્તા માનુસં વણ્ણં, અપ્પત્તા દિબ્બં વણ્ણં. તસ્સ ખો પન, ભિક્ખવે, ઇત્થિરતનસ્સ એવરૂપો કાયસમ્ફસ્સો હોતિ સેય્યથાપિ નામ તૂલપિચુનો વા કપ્પાસપિચુનો વા. તસ્સ ખો પન, ભિક્ખવે, ઇત્થિરતનસ્સ સીતે ઉણ્હાનિ ગત્તાનિ હોન્તિ, ઉણ્હે સીતાનિ ગત્તાનિ હોન્તિ. તસ્સ ખો પન, ભિક્ખવે, ઇત્થિરતનસ્સ કાયતો ચન્દનગન્ધો વાયતિ, મુખતો ઉપ્પલગન્ધો વાયતિ. તં ખો પન, ભિક્ખવે, ઇત્થિરતનં રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ પુબ્બુટ્ઠાયિની હોતિ પચ્છાનિપાતિની કિંકારપટિસ્સાવિની મનાપચારિની પિયવાદિની. તં ખો પન, ભિક્ખવે, ઇત્થિરતનં રાજાનં ચક્કવત્તિં મનસાપિ નો અતિચરતિ, કુતો પન કાયેન? રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં ઇત્થિરતનં પાતુભવતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa itthiratanaṃ pātubhavati. Sā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷikā 68 nāccodātā, atikkantā mānusaṃ vaṇṇaṃ, appattā dibbaṃ vaṇṇaṃ. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāsapicuno vā. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa sīte uṇhāni gattāni honti, uṇhe sītāni gattāni honti. Tassa kho pana, bhikkhave, itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati, mukhato uppalagandho vāyati. Taṃ kho pana, bhikkhave, itthiratanaṃ rañño cakkavattissa pubbuṭṭhāyinī hoti pacchānipātinī kiṃkārapaṭissāvinī manāpacārinī piyavādinī. Taṃ kho pana, bhikkhave, itthiratanaṃ rājānaṃ cakkavattiṃ manasāpi no aticarati, kuto pana kāyena? Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ itthiratanaṃ pātubhavati.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ ગહપતિરતનં પાતુભવતિ. તસ્સ કમ્મવિપાકજં દિબ્બચક્ખુ પાતુભવતિ, યેન નિધિં પસ્સતિ સસ્સામિકમ્પિ અસ્સામિકમ્પિ. સો રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહ – ‘અપ્પોસ્સુક્કો ત્વં, દેવ, હોહિ. અહં તે ધનેન ધનકરણીયં 69 કરિસ્સામી’તિ. ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી તમેવ ગહપતિરતનં વીમંસમાનો નાવં અભિરુહિત્વા મજ્ઝે ગઙ્ગાય નદિયા સોતં ઓગાહિત્વા 70 ગહપતિરતનં એતદવોચ – ‘અત્થો મે, ગહપતિ, હિરઞ્ઞસુવણ્ણેના’તિ. ‘તેન હિ, મહારાજ, એકં તીરં નાવા ઉપેતૂ’તિ. ‘ઇધેવ મે, ગહપતિ, અત્થો હિરઞ્ઞસુવણ્ણેના’તિ. અથ ખો તં, ભિક્ખવે, ગહપતિરતનં ઉભોહિ હત્થેહિ ઉદકે ઓમસિત્વા પૂરં હિરઞ્ઞસુવણ્ણસ્સ કુમ્ભિં ઉદ્ધરિત્વા રાજાનં ચક્કવત્તિં એતદવોચ – ‘અલમેત્તાવતા, મહારાજ! કતમેત્તાવતા, મહારાજ! પૂજિતમેત્તાવતા, મહારાજા’તિ. રાજા ચક્કવત્તી એવમાહ – ‘અલમેત્તાવતા, ગહપતિ! કતમેત્તાવતા, ગહપતિ! પૂજિતમેત્તાવતા, ગહપતી’તિ . રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં ગહપતિરતનં પાતુભવતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa gahapatiratanaṃ pātubhavati. Tassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pātubhavati, yena nidhiṃ passati sassāmikampi assāmikampi. So rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘appossukko tvaṃ, deva, hohi. Ahaṃ te dhanena dhanakaraṇīyaṃ 71 karissāmī’ti. Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī tameva gahapatiratanaṃ vīmaṃsamāno nāvaṃ abhiruhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṃ ogāhitvā 72 gahapatiratanaṃ etadavoca – ‘attho me, gahapati, hiraññasuvaṇṇenā’ti. ‘Tena hi, mahārāja, ekaṃ tīraṃ nāvā upetū’ti. ‘Idheva me, gahapati, attho hiraññasuvaṇṇenā’ti. Atha kho taṃ, bhikkhave, gahapatiratanaṃ ubhohi hatthehi udake omasitvā pūraṃ hiraññasuvaṇṇassa kumbhiṃ uddharitvā rājānaṃ cakkavattiṃ etadavoca – ‘alamettāvatā, mahārāja! Katamettāvatā, mahārāja! Pūjitamettāvatā, mahārājā’ti. Rājā cakkavattī evamāha – ‘alamettāvatā, gahapati! Katamettāvatā, gahapati! Pūjitamettāvatā, gahapatī’ti . Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavati.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ પરિણાયકરતનં પાતુભવતિ – પણ્ડિતો બ્યત્તો મેધાવી પટિબલો રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપયાપેતબ્બં ઉપયાપેતું 73 અપયાપેતબ્બં અપયાપેતું ઠપેતબ્બં ઠપેતું. સો રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહ – ‘અપ્પોસ્સુક્કો ત્વં , દેવ, હોહિ. અહમનુસાસિસ્સામી’તિ. રઞ્ઞો, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ એવરૂપં પરિણાયકરતનં પાતુભવતિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમેહિ સત્તહિ રતનેહિ સમન્નાગતો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ pātubhavati – paṇḍito byatto medhāvī paṭibalo rājānaṃ cakkavattiṃ upayāpetabbaṃ upayāpetuṃ 74 apayāpetabbaṃ apayāpetuṃ ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ. So rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘appossukko tvaṃ , deva, hohi. Ahamanusāsissāmī’ti. Rañño, bhikkhave, cakkavattissa evarūpaṃ pariṇāyakaratanaṃ pātubhavati. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imehi sattahi ratanehi samannāgato hoti.

    ૨૫૯. ‘‘કતમાહિ ચતૂહિ ઇદ્ધીહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી અભિરૂપો હોતિ દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો અતિવિય અઞ્ઞેહિ મનુસ્સેહિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમાય પઠમાય ઇદ્ધિયા સમન્નાગતો હોતિ.

    259. ‘‘Katamāhi catūhi iddhīhi? Idha, bhikkhave, rājā cakkavattī abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya paṭhamāya iddhiyā samannāgato hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી દીઘાયુકો હોતિ ચિરટ્ઠિતિકો અતિવિય અઞ્ઞેહિ મનુસ્સેહિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમાય દુતિયાય ઇદ્ધિયા સમન્નાગતો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી અપ્પાબાધો હોતિ અપ્પાતઙ્કો સમવેપાકિનિયા ગહણિયા સમન્નાગતો નાતિસીતાય નાચ્ચુણ્હાય અતિવિય અઞ્ઞેહિ મનુસ્સેહિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમાય તતિયાય ઇદ્ધિયા સમન્નાગતો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya ativiya aññehi manussehi. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી બ્રાહ્મણગહપતિકાનં પિયો હોતિ મનાપો. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પિતા પુત્તાનં પિયો હોતિ મનાપો, એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી બ્રાહ્મણગહપતિકાનં પિયો હોતિ મનાપો. રઞ્ઞોપિ, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તિસ્સ બ્રાહ્મણગહપતિકા પિયા હોન્તિ મનાપા. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પિતુ પુત્તા પિયા હોન્તિ મનાપા, એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, રઞ્ઞોપિ ચક્કવત્તિસ્સ બ્રાહ્મણગહપતિકા પિયા હોન્તિ મનાપા.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, rājā cakkavattī brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo. Seyyathāpi, bhikkhave, pitā puttānaṃ piyo hoti manāpo, evameva kho, bhikkhave, rājā cakkavattī brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo. Raññopi, bhikkhave, cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā. Seyyathāpi, bhikkhave, pitu puttā piyā honti manāpā, evameva kho, bhikkhave, raññopi cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā.

    ‘‘ભૂતપુબ્બં , ભિક્ખવે, રાજા ચક્કવત્તી ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય ઉય્યાનભૂમિં નિય્યાસિ. અથ ખો, ભિક્ખવે, બ્રાહ્મણગહપતિકા રાજાનં ચક્કવત્તિં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહંસુ – ‘અતરમાનો, દેવ, યાહિ યથા તં મયં ચિરતરં પસ્સેય્યામા’તિ. રાજાપિ, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી સારથિં આમન્તેસિ – ‘અતરમાનો , સારથિ, પેસેહિ યથા મં બ્રાહ્મણગહપતિકા ચિરતરં પસ્સેય્યુ’ન્તિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમાય ચતુત્થાય ઇદ્ધિયા સમન્નાગતો હોતિ. રાજા, ભિક્ખવે, ચક્કવત્તી ઇમાહિ ચતૂહિ ઇદ્ધીહિ સમન્નાગતો હોતિ.

    ‘‘Bhūtapubbaṃ , bhikkhave, rājā cakkavattī caturaṅginiyā senāya uyyānabhūmiṃ niyyāsi. Atha kho, bhikkhave, brāhmaṇagahapatikā rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘ataramāno, deva, yāhi yathā taṃ mayaṃ cirataraṃ passeyyāmā’ti. Rājāpi, bhikkhave, cakkavattī sārathiṃ āmantesi – ‘ataramāno , sārathi, pesehi yathā maṃ brāhmaṇagahapatikā cirataraṃ passeyyu’nti. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāya catutthāya iddhiyā samannāgato hoti. Rājā, bhikkhave, cakkavattī imāhi catūhi iddhīhi samannāgato hoti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, અપિ નુ ખો રાજા ચક્કવત્તી ઇમેહિ સત્તહિ રતનેહિ સમન્નાગતો ઇમાહિ ચતૂહિ ચ ઇદ્ધીહિ તતોનિદાનં સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદિયેથા’’તિ? ‘‘એકમેકેનપિ, ભન્તે, રતનેન 75 સમન્નાગતો રાજા ચક્કવત્તી તતોનિદાનં સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદિયેથ, કો પન વાદો સત્તહિ રતનેહિ ચતૂહિ ચ ઇદ્ધીહી’’તિ?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho rājā cakkavattī imehi sattahi ratanehi samannāgato imāhi catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyethā’’ti? ‘‘Ekamekenapi, bhante, ratanena 76 samannāgato rājā cakkavattī tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyetha, ko pana vādo sattahi ratanehi catūhi ca iddhīhī’’ti?

    ૨૬૦. અથ ખો ભગવા પરિત્તં પાણિમત્તં પાસાણં ગહેત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, કતમો નુ ખો મહન્તતરો – યો ચાયં મયા પરિત્તો પાણિમત્તો પાસાણો ગહિતો યો ચ હિમવા પબ્બતરાજા’’તિ? ‘‘અપ્પમત્તકો અયં, ભન્તે, ભગવતા પરિત્તો પાણિમત્તો પાસાણો ગહિતો; હિમવન્તં પબ્બતરાજાનં ઉપનિધાય સઙ્ખમ્પિ ન ઉપેતિ; કલભાગમ્પિ ન ઉપેતિ; ઉપનિધમ્પિ ન ઉપેતી’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યં રાજા ચક્કવત્તી સત્તહિ રતનેહિ સમન્નાગતો ચતૂહિ ચ ઇદ્ધીહિ તતોનિદાનં સુખં સોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ તં દિબ્બસ્સ સુખસ્સ ઉપનિધાય સઙ્ખમ્પિ ન ઉપેતિ; કલભાગમ્પિ ન ઉપેતિ; ઉપનિધમ્પિ ન ઉપેતિ’’.

    260. Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamo nu kho mahantataro – yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito yo ca himavā pabbatarājā’’ti? ‘‘Appamattako ayaṃ, bhante, bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito; himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti; kalabhāgampi na upeti; upanidhampi na upetī’’ti. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, yaṃ rājā cakkavattī sattahi ratanehi samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti taṃ dibbassa sukhassa upanidhāya saṅkhampi na upeti; kalabhāgampi na upeti; upanidhampi na upeti’’.

    ‘‘સ ખો સો, ભિક્ખવે, પણ્ડિતો સચે કદાચિ કરહચિ દીઘસ્સ અદ્ધુનો અચ્ચયેન મનુસ્સત્તં આગચ્છતિ, યાનિ તાનિ ઉચ્ચાકુલાનિ – ખત્તિયમહાસાલકુલં વા બ્રાહ્મણમહાસાલકુલં વા ગહપતિમહાસાલકુલં વા તથારૂપે કુલે પચ્ચાજાયતિ અડ્ઢે મહદ્ધને મહાભોગે પહૂતજાતરૂપરજતે પહૂતવિત્તૂપકરણે પહૂતધનધઞ્ઞે. સો ચ હોતિ અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો, લાભી અન્નસ્સ પાનસ્સ વત્થસ્સ યાનસ્સ માલાગન્ધવિલેપનસ્સ સેય્યાવસથપદીપેય્યસ્સ. સો કાયેન સુચરિતં ચરતિ, વાચાય સુચરિતં ચરતિ, મનસા સુચરિતં ચરતિ. સો કાયેન સુચરિતં ચરિત્વા, વાચાય સુચરિતં ચરિત્વા, મનસા સુચરિતં ચરિત્વા, કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, અક્ખધુત્તો પઠમેનેવ કટગ્ગહેન મહન્તં ભોગક્ખન્ધં અધિગચ્છેય્ય; અપ્પમત્તકો સો, ભિક્ખવે, કટગ્ગહો યં સો અક્ખધુત્તો પઠમેનેવ કટગ્ગહેન મહન્તં ભોગક્ખન્ધં અધિગચ્છેય્ય. અથ ખો અયમેવ તતો મહન્તતરો કટગ્ગહો યં સો પણ્ડિતો કાયેન સુચરિતં ચરિત્વા, વાચાય સુચરિતં ચરિત્વા, મનસા સુચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જતિ. અયં, ભિક્ખવે, કેવલા પરિપૂરા પણ્ડિતભૂમી’’તિ.

    ‘‘Sa kho so, bhikkhave, paṇḍito sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati, yāni tāni uccākulāni – khattiyamahāsālakulaṃ vā brāhmaṇamahāsālakulaṃ vā gahapatimahāsālakulaṃ vā tathārūpe kule paccājāyati aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā, vācāya sucaritaṃ caritvā, manasā sucaritaṃ caritvā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Seyyathāpi, bhikkhave, akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya; appamattako so, bhikkhave, kaṭaggaho yaṃ so akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya. Atha kho ayameva tato mahantataro kaṭaggaho yaṃ so paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā, vācāya sucaritaṃ caritvā, manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ, bhikkhave, kevalā paripūrā paṇḍitabhūmī’’ti.

    ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમના તે ભિક્ખૂ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.

    Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

    બાલપણ્ડિતસુત્તં નિટ્ઠિતં નવમં.

    Bālapaṇḍitasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.







    Footnotes:
    1. નો ચેદં (સં॰ નિ॰ ૩.૨૭-૨૮)
    2. ન તેન નં (ક॰), ન નં (?)
    3. રથિયાય (બહૂસુ)
    4. સંવિજ્જન્તે તે ચ (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    5. no cedaṃ (saṃ. ni. 3.27-28)
    6. na tena naṃ (ka.), na naṃ (?)
    7. rathiyāya (bahūsu)
    8. saṃvijjante te ca (sī. syā. kaṃ. pī.)
    9. ખારાપટિચ્છકમ્પિ (ક॰)
    10. પલાલપિટ્ઠકમ્પિ (પી॰)
    11. સચે મમ્પિ (ક॰)
    12. khārāpaṭicchakampi (ka.)
    13. palālapiṭṭhakampi (pī.)
    14. sace mampi (ka.)
    15. છમાય (સી॰ પી॰)
    16. chamāya (sī. pī.)
    17. ઉપમાહિપિ (સી॰)
    18. upamāhipi (sī.)
    19. મજ્ઝન્તિકસમયં (સી॰ સ્યા॰ કં॰ ક॰), મજ્ઝન્તિકં સમયં (પી॰)
    20. majjhantikasamayaṃ (sī. syā. kaṃ. ka.), majjhantikaṃ samayaṃ (pī.)
    21. ઉપનિધિમ્પિ (સી॰ પી॰)
    22. upanidhimpi (sī. pī.)
    23. અયોખીલં (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    24. બ્યન્તિહોતિ (પી॰ ક॰)
    25. કુધારીહિ (ક॰)
    26. સઞ્જોતિભૂતાય (સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    27. નિરયપાલા પુનપ્પુનં (ક॰)
    28. ayokhīlaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    29. byantihoti (pī. ka.)
    30. kudhārīhi (ka.)
    31. sañjotibhūtāya (syā. kaṃ. pī.)
    32. nirayapālā punappunaṃ (ka.)
    33. જિય્યન્તિ (ક॰)
    34. મિય્યન્તિ (ક॰)
    35. પટઙ્ગા (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    36. jiyyanti (ka.)
    37. miyyanti (ka.)
    38. paṭaṅgā (syā. kaṃ. ka.)
    39. ( ) નત્થિ સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰ પોત્થકેસુ
    40. ( ) natthi sī. syā. kaṃ. pī. potthakesu
    41. વસ્સસતસ્સ વસ્સસહસ્સસ્સ વસ્સસતસહસ્સસ્સ (સી॰), વસ્સસતસ્સ (સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    42. ( ) નત્થિ સી॰ પી॰ પોત્થકેસુ
    43. યદિ નૂન (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    44. vassasatassa vassasahassassa vassasatasahassassa (sī.), vassasatassa (syā. kaṃ. pī.)
    45. ( ) natthi sī. pī. potthakesu
    46. yadi nūna (sī. syā. kaṃ. pī.)
    47. વેણકુલં (સી॰ પી॰)
    48. બહ્વાબાધો (ક॰)
    49. veṇakulaṃ (sī. pī.)
    50. bahvābādho (ka.)
    51. અનુબન્ધં (સી॰ પી॰), અદ્ધુબન્ધં (સ્યા॰ કં॰)
    52. કેવલપરિપૂરા (સી॰ પી॰) મ॰ નિ॰ ૧.૨૪૪ પાળિયા સંસન્દેતબ્બા
    53. anubandhaṃ (sī. pī.), addhubandhaṃ (syā. kaṃ.)
    54. kevalaparipūrā (sī. pī.) ma. ni. 1.244 pāḷiyā saṃsandetabbā
    55. ન તેન નં (ક॰), ન નં (?)
    56. na tena naṃ (ka.), na naṃ (?)
    57. એતદહોસિ (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    58. etadahosi (syā. kaṃ. ka.)
    59. સ્વાગતં મહારાજ (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    60. અનુયુત્તા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    61. અહેસું (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    62. svāgataṃ mahārāja (sī. syā. kaṃ. pī.)
    63. anuyuttā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    64. ahesuṃ (syā. kaṃ. ka.)
    65. અજ્ઝોગહેત્વા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    66. ajjhogahetvā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    67. નાતિકાળી (સી॰ પી॰)
    68. nātikāḷī (sī. pī.)
    69. ધનેન કરણીયં (ક॰)
    70. ઓગહેત્વા (સી॰ પી॰)
    71. dhanena karaṇīyaṃ (ka.)
    72. ogahetvā (sī. pī.)
    73. ઉપટ્ઠપેતબ્બં ઉપટ્ઠપેતું (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    74. upaṭṭhapetabbaṃ upaṭṭhapetuṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    75. તેન રતનેન (સી॰)
    76. tena ratanena (sī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. બાલપણ્ડિતસુત્તવણ્ણના • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૯. બાલપણ્ડિતસુત્તવણ્ણના • 9. Bālapaṇḍitasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact