Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ૩. બાલવગ્ગવણ્ણના

    3. Bālavaggavaṇṇanā

    ૨૨. તતિયસ્સ પઠમે અચ્ચયં અચ્ચયતો ન પસ્સતીતિ ‘‘અપરજ્ઝિત્વા અપરદ્ધં મયા’’તિ અત્તનો અપરાધં ન પસ્સતિ, અપરદ્ધં મયાતિ વત્વા દણ્ડકમ્મં આહરિત્વા ન ખમાપેતીતિ અત્થો. અચ્ચયં દેસેન્તસ્સાતિ એવં વત્વા દણ્ડકમ્મં આહરિત્વા ખમાપેન્તસ્સ. યથાધમ્મં નપ્પટિગ્ગણ્હાતીતિ ‘‘પુન એવં ન કરિસ્સામિ, ખમથ મે’’તિ વુચ્ચમાનો અચ્ચયં ઇમં યથાધમ્મં યથાસભાવં ન પટિગ્ગણ્હાતિ. ‘‘ઇતો પટ્ઠાય પુન એવરૂપં મા અકાસિ, ખમામિ તુય્હ’’ન્તિ ન વદતિ. સુક્કપક્ખો વુત્તપટિપક્ખનયેનેવ વેદિતબ્બો.

    22. Tatiyassa paṭhame accayaṃ accayato na passatīti ‘‘aparajjhitvā aparaddhaṃ mayā’’ti attano aparādhaṃ na passati, aparaddhaṃ mayāti vatvā daṇḍakammaṃ āharitvā na khamāpetīti attho. Accayaṃ desentassāti evaṃ vatvā daṇḍakammaṃ āharitvā khamāpentassa. Yathādhammaṃ nappaṭiggaṇhātīti ‘‘puna evaṃ na karissāmi, khamatha me’’ti vuccamāno accayaṃ imaṃ yathādhammaṃ yathāsabhāvaṃ na paṭiggaṇhāti. ‘‘Ito paṭṭhāya puna evarūpaṃ mā akāsi, khamāmi tuyha’’nti na vadati. Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayeneva veditabbo.

    ૨૩. દુતિયે અબ્ભાચિક્ખન્તીતિ અભિભવિત્વા આચિક્ખન્તિ, અભૂતેન વદન્તિ. દોસન્તરોતિ અન્તરે પતિતદોસો. એવરૂપો હિ ‘‘નત્થિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મો’’તિઆદીનિ વદન્તો સુનક્ખત્તો વિય તથાગતં અબ્ભાચિક્ખતિ. સદ્ધો વા દુગ્ગહિતેનાતિ યો હિ ઞાણવિરહિતાય સદ્ધાય અતિસદ્ધો હોતિ મુદ્ધપ્પસન્નો, સોપિ ‘‘બુદ્ધો નામ સબ્બલોકુત્તરો, સબ્બે તસ્સ કેસાદયો બાત્તિંસ કોટ્ઠાસા લોકુત્તરાયેવા’’તિઆદિના નયેન દુગ્ગહિતં ગણ્હિત્વા તથાગતં અબ્ભાચિક્ખતિ. તતિયં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

    23. Dutiye abbhācikkhantīti abhibhavitvā ācikkhanti, abhūtena vadanti. Dosantaroti antare patitadoso. Evarūpo hi ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo’’tiādīni vadanto sunakkhatto viya tathāgataṃ abbhācikkhati. Saddhovā duggahitenāti yo hi ñāṇavirahitāya saddhāya atisaddho hoti muddhappasanno, sopi ‘‘buddho nāma sabbalokuttaro, sabbe tassa kesādayo bāttiṃsa koṭṭhāsā lokuttarāyevā’’tiādinā nayena duggahitaṃ gaṇhitvā tathāgataṃ abbhācikkhati. Tatiyaṃ uttānatthamevāti.

    ૨૫. ચતુત્થે નેય્યત્થં સુત્તન્તન્તિ યસ્સ અત્થો નેતબ્બો, તં નેતબ્બત્થં સુત્તન્તં. નીતત્થો સુત્તન્તોતિ દીપેતીતિ કથિતત્થો અયં સુત્તન્તોતિ વદતિ. તત્થ ‘‘એકપુગ્ગલો, ભિક્ખવે, દ્વેમે, ભિક્ખવે, પુગ્ગલા, તયોમે, ભિક્ખવે, પુગ્ગલા, ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, પુગ્ગલા’’તિ એવરૂપો સુત્તન્તો નેય્યત્થો નામ. એત્થ હિ કિઞ્ચાપિ સમ્માસમ્બુદ્ધેન ‘‘એકપુગ્ગલો, ભિક્ખવે’’તિઆદિ વુત્તં, પરમત્થતો પન પુગ્ગલો નામ નત્થીતિ એવમસ્સ અત્થો નેતબ્બોવ હોતિ. અયં પન અત્તનો બાલતાય નીતત્થો અયં સુત્તન્તોતિ દીપેતિ. પરમત્થતો હિ પુગ્ગલે અસતિ ન તથાગતો ‘‘એકપુગ્ગલો, ભિક્ખવે’’તિઆદીનિ વદેય્ય. યસ્મા પન તેન વુત્તં, તસ્મા પરમત્થતો અત્થિ પુગ્ગલોતિ ગણ્હન્તો તં નેય્યત્થં સુત્તન્તં નીતત્થો સુત્તન્તોતિ દીપેતિ. નીતત્થન્તિ અનિચ્ચં દુક્ખં અનત્તાતિ એવં કથિતત્થં. એત્થ હિ અનિચ્ચમેવ દુક્ખમેવ અનત્તાયેવાતિ અત્થો. અયં પન અત્તનો બાલતાય ‘‘નેય્યત્થો અયં સુત્તન્તો, અત્થમસ્સ આહરિસ્સામી’’તિ ‘‘નિચ્ચં નામ અત્થિ, સુખં નામ અત્થિ, અત્તા નામ અત્થી’’તિ ગણ્હન્તો નીતત્થં સુત્તન્તં નેય્યત્થો સુત્તન્તોતિ દીપેતિ નામ. પઞ્ચમં ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

    25. Catutthe neyyatthaṃ suttantanti yassa attho netabbo, taṃ netabbatthaṃ suttantaṃ. Nītattho suttantoti dīpetīti kathitattho ayaṃ suttantoti vadati. Tattha ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, dveme, bhikkhave, puggalā, tayome, bhikkhave, puggalā, cattārome, bhikkhave, puggalā’’ti evarūpo suttanto neyyattho nāma. Ettha hi kiñcāpi sammāsambuddhena ‘‘ekapuggalo, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ, paramatthato pana puggalo nāma natthīti evamassa attho netabbova hoti. Ayaṃ pana attano bālatāya nītattho ayaṃ suttantoti dīpeti. Paramatthato hi puggale asati na tathāgato ‘‘ekapuggalo, bhikkhave’’tiādīni vadeyya. Yasmā pana tena vuttaṃ, tasmā paramatthato atthi puggaloti gaṇhanto taṃ neyyatthaṃ suttantaṃ nītattho suttantoti dīpeti. Nītatthanti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti evaṃ kathitatthaṃ. Ettha hi aniccameva dukkhameva anattāyevāti attho. Ayaṃ pana attano bālatāya ‘‘neyyattho ayaṃ suttanto, atthamassa āharissāmī’’ti ‘‘niccaṃ nāma atthi, sukhaṃ nāma atthi, attā nāma atthī’’ti gaṇhanto nītatthaṃ suttantaṃ neyyattho suttantoti dīpeti nāma. Pañcamaṃ uttānatthamevāti.

    ૨૭. છટ્ઠે પટિચ્છન્નકમ્મન્તસ્સાતિ પાપકમ્મસ્સ. પાપં હિ પટિચ્છાદેત્વા કરોન્તિ. નો ચેપિ પટિચ્છાદેત્વા કરોન્તિ, પાપકમ્મં પટિચ્છન્નમેવાતિ વુચ્ચતિ. નિરયોતિ સહોકાસકા ખન્ધા. તિરચ્છાનયોનિયં ખન્ધાવ લબ્ભન્તિ. સત્તમટ્ઠમાનિ ઉત્તાનત્થાનેવ.

    27. Chaṭṭhe paṭicchannakammantassāti pāpakammassa. Pāpaṃ hi paṭicchādetvā karonti. No cepi paṭicchādetvā karonti, pāpakammaṃ paṭicchannamevāti vuccati. Nirayoti sahokāsakā khandhā. Tiracchānayoniyaṃ khandhāva labbhanti. Sattamaṭṭhamāni uttānatthāneva.

    ૩૦. નવમે પટિગ્ગાહાતિ પટિગ્ગાહકા, દુસ્સીલં પુગ્ગલં દ્વે ઠાનાનિ પટિગ્ગણ્હન્તીતિ અત્થો.

    30. Navame paṭiggāhāti paṭiggāhakā, dussīlaṃ puggalaṃ dve ṭhānāni paṭiggaṇhantīti attho.

    ૩૧. દસમે અત્થવસેતિ કારણાનિ. અરઞ્ઞવનપત્થાનીતિ અરઞ્ઞાનિ ચ વનપત્થાનિ ચ. તત્થ કિઞ્ચાપિ અભિધમ્મે નિપ્પરિયાયેન ‘‘નિક્ખમિત્વા બહિ ઇન્દખીલા, સબ્બમેતં અરઞ્ઞ’’ન્તિ (વિભ॰ ૫૨૯) વુત્તં, તથાપિ યં તં ‘‘પઞ્ચધનુસતિકં પચ્છિમ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૪) આરઞ્ઞકઙ્ગનિપ્ફાદકં સેનાસનં વુત્તં, તદેવ અધિપ્પેતન્તિ વેદિતબ્બં. વનપત્થન્તિ ગામન્તં અતિક્કમિત્વા મનુસ્સાનં અનુપચારટ્ઠાનં, યત્થ ન કસીયતિ ન વપીયતિ. પન્તાનીતિ પરિયન્તાનિ અતિદૂરાનિ, દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારન્તિ લોકિયલોકુત્તરં ફાસુવિહારં. પચ્છિમઞ્ચ જનતં અનુકમ્પમાનોતિ પચ્છિમે મમ સાવકે અનુકમ્પન્તો.

    31. Dasame atthavaseti kāraṇāni. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Tattha kiñcāpi abhidhamme nippariyāyena ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā, sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) vuttaṃ, tathāpi yaṃ taṃ ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) āraññakaṅganipphādakaṃ senāsanaṃ vuttaṃ, tadeva adhippetanti veditabbaṃ. Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vapīyati. Pantānīti pariyantāni atidūrāni, diṭṭhadhammasukhavihāranti lokiyalokuttaraṃ phāsuvihāraṃ. Pacchimañca janataṃ anukampamānoti pacchime mama sāvake anukampanto.

    ૩૨. એકાદસમે વિજ્જાભાગિયાતિ વિજ્જાકોટ્ઠાસિકા. સમથોતિ ચિત્તેકગ્ગતા. વિપસ્સનાતિ સઙ્ખારપરિગ્ગાહકઞાણં. કમત્થમનુભોતીતિ કતમં અત્થં આરાધેતિ સમ્પાદેતિ પરિપૂરેતિ. ચિત્તં ભાવીયતીતિ મગ્ગચિત્તં ભાવીયતિ બ્રૂહીયતિ વડ્ઢીયતિ. યો રાગો, સો પહીયતીતિ યો રજ્જનકવસેન રાગો, સો પહીયતિ. રાગો હિ મગ્ગચિત્તસ્સ પચ્ચનીકો, મગ્ગચિત્તં રાગસ્સ ચ. રાગક્ખણે મગ્ગચિત્તં નત્થિ, મગ્ગચિત્તક્ખણે રાગો નત્થિ. યદા પન રાગો ઉપ્પજ્જતિ, તદા મગ્ગચિત્તસ્સ ઉપ્પત્તિં નિવારેતિ, પદં પચ્છિન્દતિ. યદા પન મગ્ગચિત્તં ઉપ્પજ્જતિ, તદા રાગં સમૂલકં ઉબ્બટ્ટેત્વા સમુગ્ઘાતેન્તમેવ ઉપ્પજ્જતિ. તેન વુત્તં – ‘‘રાગો પહીયતી’’તિ.

    32. Ekādasame vijjābhāgiyāti vijjākoṭṭhāsikā. Samathoti cittekaggatā. Vipassanāti saṅkhārapariggāhakañāṇaṃ. Kamatthamanubhotīti katamaṃ atthaṃ ārādheti sampādeti paripūreti. Cittaṃ bhāvīyatīti maggacittaṃ bhāvīyati brūhīyati vaḍḍhīyati. Yo rāgo, so pahīyatīti yo rajjanakavasena rāgo, so pahīyati. Rāgo hi maggacittassa paccanīko, maggacittaṃ rāgassa ca. Rāgakkhaṇe maggacittaṃ natthi, maggacittakkhaṇe rāgo natthi. Yadā pana rāgo uppajjati, tadā maggacittassa uppattiṃ nivāreti, padaṃ pacchindati. Yadā pana maggacittaṃ uppajjati, tadā rāgaṃ samūlakaṃ ubbaṭṭetvā samugghātentameva uppajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘rāgo pahīyatī’’ti.

    વિપસ્સના, ભિક્ખવે, ભાવિતાતિ વિપસ્સનાઞાણં બ્રૂહિતં વડ્ઢિતં. પઞ્ઞા ભાવીયતીતિ મગ્ગપઞ્ઞા ભાવીયતિ બ્રૂહીયતિ વડ્ઢીયતિ. યા અવિજ્જા, સા પહીયતીતિ અટ્ઠસુ ઠાનેસુ વટ્ટમૂલિકા મહાઅવિજ્જા પહીયતિ. અવિજ્જા હિ મગ્ગપઞ્ઞાય પચ્ચનીકા, મગ્ગપઞ્ઞા અવિજ્જાય. અવિજ્જાક્ખણે મગ્ગપઞ્ઞા નત્થિ , મગ્ગપઞ્ઞાક્ખણે અવિજ્જા નત્થિ. યદા પન અવિજ્જા ઉપ્પજ્જતિ, તદા મગ્ગપઞ્ઞાય ઉપ્પત્તિં નિવારેતિ, પદં પચ્છિન્દતિ. યદા મગ્ગપઞ્ઞા ઉપ્પજ્જતિ, તદા અવિજ્જં સમૂલિકં ઉબ્બટ્ટેત્વા સમુગ્ઘાતયમાનાવ ઉપ્પજ્જતિ. તેન વુત્તં – ‘‘અવિજ્જા પહીયતી’’તિ. ઇતિ મગ્ગચિત્તં મગ્ગપઞ્ઞાતિ દ્વેપિ સહજાતધમ્માવ કથિતા.

    Vipassanā, bhikkhave, bhāvitāti vipassanāñāṇaṃ brūhitaṃ vaḍḍhitaṃ. Paññā bhāvīyatīti maggapaññā bhāvīyati brūhīyati vaḍḍhīyati. Yā avijjā, sā pahīyatīti aṭṭhasu ṭhānesu vaṭṭamūlikā mahāavijjā pahīyati. Avijjā hi maggapaññāya paccanīkā, maggapaññā avijjāya. Avijjākkhaṇe maggapaññā natthi , maggapaññākkhaṇe avijjā natthi. Yadā pana avijjā uppajjati, tadā maggapaññāya uppattiṃ nivāreti, padaṃ pacchindati. Yadā maggapaññā uppajjati, tadā avijjaṃ samūlikaṃ ubbaṭṭetvā samugghātayamānāva uppajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘avijjā pahīyatī’’ti. Iti maggacittaṃ maggapaññāti dvepi sahajātadhammāva kathitā.

    રાગુપક્કિલિટ્ઠં વા, ભિક્ખવે, ચિત્તં ન વિમુચ્ચતીતિ રાગેન ઉપક્કિલિટ્ઠત્તા મગ્ગચિત્તં ન વિમુચ્ચતીતિ દસ્સેતિ. અવિજ્જુપક્કિલિટ્ઠા વા પઞ્ઞા ન ભાવીયતીતિ અવિજ્જાય ઉપક્કિલિટ્ઠત્તા મગ્ગપઞ્ઞા ન ભાવીયતીતિ દસ્સેતિ. ઇતિ ખો, ભિક્ખવેતિ એવં ખો, ભિક્ખવે. રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તીતિ રાગસ્સ ખયવિરાગેન ચેતોવિમુત્તિ નામ હોતિ. ફલસમાધિસ્સેતં નામં. અવિજ્જાવિરાગા પઞ્ઞાવિમુત્તીતિ અવિજ્જાય ખયવિરાગેન પઞ્ઞાવિમુત્તિ નામ હોતિ. ઇમસ્મિં સુત્તે નાનાક્ખણિકા સમાધિવિપસ્સના કથિતાતિ.

    Rāgupakkiliṭṭhaṃ vā, bhikkhave, cittaṃ na vimuccatīti rāgena upakkiliṭṭhattā maggacittaṃ na vimuccatīti dasseti. Avijjupakkiliṭṭhā vā paññā na bhāvīyatīti avijjāya upakkiliṭṭhattā maggapaññā na bhāvīyatīti dasseti. Iti kho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave. Rāgavirāgā cetovimuttīti rāgassa khayavirāgena cetovimutti nāma hoti. Phalasamādhissetaṃ nāmaṃ. Avijjāvirāgā paññāvimuttīti avijjāya khayavirāgena paññāvimutti nāma hoti. Imasmiṃ sutte nānākkhaṇikā samādhivipassanā kathitāti.

    બાલવગ્ગો તતિયો.

    Bālavaggo tatiyo.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૩. બાલવગ્ગો • 3. Bālavaggo

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૩. બાલવગ્ગવણ્ણના • 3. Bālavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact