| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
૩. બાલવગ્ગવણ્ણના
3. Bālavaggavaṇṇanā
૨૨-૨૪. તતિયસ્સ પઠમદુતિયતતિયાનિ ઉત્તાનત્થાનેવ.
22-24. Tatiyassa paṭhamadutiyatatiyāni uttānatthāneva.
૨૫. ચતુત્થે નેતબ્બોતિ અઞ્ઞતો આહરિત્વા બોધેતબ્બો, ઞાપેતબ્બોતિ અત્થો.
25. Catutthe netabboti aññato āharitvā bodhetabbo, ñāpetabboti attho.
૨૭. છટ્ઠે નો ચેપિ પટિચ્છાદેત્વા કરોન્તીતિ પાણાતિપાતાદીનિ કરોન્તો સચેપિ અપ્પટિચ્છાદેત્વા કરોન્તિ. પટિચ્છન્નમેવાતિ વિઞ્ઞૂહિ ગરહિતબ્બભાવતો પટિચ્છાદનારહત્તા પટિચ્છન્નમેવાતિ વુચ્ચતિ. અવીચિઆદયો પદેસવિસેસા તત્થૂપપન્ના સત્તા ચ નિરયગ્ગહણેન ગહિતાતિ આહ ‘‘નિરયોતિ સહોકાસકા ખન્ધા’’તિ. તિરચ્છાનયોનિ નામ વિસું પદેસવિસેસો નત્થીતિ આહ ‘‘તિરચ્છાનયોનિયં ખન્ધાવ લબ્ભન્તી’’તિ.
27. Chaṭṭhe no cepi paṭicchādetvā karontīti pāṇātipātādīni karonto sacepi appaṭicchādetvā karonti. Paṭicchannamevāti viññūhi garahitabbabhāvato paṭicchādanārahattā paṭicchannamevāti vuccati. Avīciādayo padesavisesā tatthūpapannā sattā ca nirayaggahaṇena gahitāti āha ‘‘nirayoti sahokāsakā khandhā’’ti. Tiracchānayoni nāma visuṃ padesaviseso natthīti āha ‘‘tiracchānayoniyaṃ khandhāva labbhantī’’ti.
૩૧. દસમે અત્થો ફલં તદધીનવુત્તિતાય વસો એતસ્સાતિ અત્થવસો, હેતૂતિ આહ ‘‘અત્થવસેતિ કારણાની’’તિ. અરઞ્ઞવનપત્થાનીતિ અરઞ્ઞલક્ખણપ્પત્તાનિ વનપત્થાનિ. વનપત્થ-સદ્દો હિ સણ્ડભૂતે રુક્ખસમૂહેપિ વત્તતીતિ અરઞ્ઞગ્ગહણં. વનીયતિ વિવેકકામેહિ ભજીયતિ, વનુતે વા તે અત્તસમ્પત્તિયા વસનત્થાય યાચન્તો વિય હોતીતિ વનં, પતિટ્ઠહન્તિ એત્થ વિવેકકામા યથાધિપ્પેતવિસેસાધિગમેનાતિ પત્થં, વનેસુ પત્થં ગહનટ્ઠાને સેનાસનં વનપત્થં. કિઞ્ચાપીતિ અનુજાનનસમ્ભાવનત્થે નિપાતો. કિં અનુજાનાતિ? નિપ્પરિયાયતો અરઞ્ઞભાવં ગામતો બહિ અરઞ્ઞન્તિ. તેનાહ ‘‘નિપ્પરિયાયેના’’તિઆદિ. કિં સમ્ભાવેતિ? આરઞ્ઞકઙ્ગનિપ્ફાદકત્તં. યઞ્હિ આરઞ્ઞકઙ્ગનિપ્ફાદકં, તં વિસેસતો અરઞ્ઞન્તિ વત્તબ્બન્તિ. તેનાહ ‘‘યં તં પઞ્ચધનુસતિક’’ન્તિઆદિ. નિક્ખમિત્વા બહિ ઇન્દખીલાતિ ઇન્દખીલતો બહિ નિક્ખમિત્વા, તતો બહિ પટ્ઠાયાતિ અત્થો. બહિ ઇન્દખીલાતિ વા યત્થ દ્વે તીણિ ઇન્દખીલાનિ, તત્થ બહિદ્ધા ઇન્દખીલતો પટ્ઠાય. યત્થ તં નત્થિ, તદરહટ્ઠાનતો પટ્ઠાયાતિ વદન્તિ. ગામન્તન્તિ ગામસમીપં. અનુપચારટ્ઠાનન્તિ નિચ્ચકિચ્ચવસેન ન ઉપચરિતબ્બટ્ઠાનં. તેનાહ ‘‘યત્થ ન કસીયતિ ન વપીયતી’’તિ.
31. Dasame attho phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, hetūti āha ‘‘atthavaseti kāraṇānī’’ti. Araññavanapatthānīti araññalakkhaṇappattāni vanapatthāni. Vanapattha-saddo hi saṇḍabhūte rukkhasamūhepi vattatīti araññaggahaṇaṃ. Vanīyati vivekakāmehi bhajīyati, vanute vā te attasampattiyā vasanatthāya yācanto viya hotīti vanaṃ, patiṭṭhahanti ettha vivekakāmā yathādhippetavisesādhigamenāti patthaṃ, vanesu patthaṃ gahanaṭṭhāne senāsanaṃ vanapatthaṃ. Kiñcāpīti anujānanasambhāvanatthe nipāto. Kiṃ anujānāti? Nippariyāyato araññabhāvaṃ gāmato bahi araññanti. Tenāha ‘‘nippariyāyenā’’tiādi. Kiṃ sambhāveti? Āraññakaṅganipphādakattaṃ. Yañhi āraññakaṅganipphādakaṃ, taṃ visesato araññanti vattabbanti. Tenāha ‘‘yaṃ taṃ pañcadhanusatika’’ntiādi. Nikkhamitvā bahi indakhīlāti indakhīlato bahi nikkhamitvā, tato bahi paṭṭhāyāti attho. Bahi indakhīlāti vā yattha dve tīṇi indakhīlāni, tattha bahiddhā indakhīlato paṭṭhāya. Yattha taṃ natthi, tadarahaṭṭhānato paṭṭhāyāti vadanti. Gāmantanti gāmasamīpaṃ. Anupacāraṭṭhānanti niccakiccavasena na upacaritabbaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘yattha na kasīyati na vapīyatī’’ti.
અત્તનો ચ દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારન્તિ એતેન સત્થા અત્તનો વિવેકાભિરતિં પકાસેતિ. તત્થ દિટ્ઠધમ્મો નામ અયં પચ્ચક્ખો અત્તભાવો, સુખવિહારો નામ ચતુન્નં ઇરિયાપથવિહારાનં ફાસુતા. એકકસ્સ હિ અરઞ્ઞે અન્તમસો ઉચ્ચારવસ્સાવકિચ્ચં ઉપાદાય સબ્બે ઇરિયાપથા ફાસુકા હોન્તિ, તસ્મા દિટ્ઠધમ્મે સુખવિહારં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારન્તિ એવં વા એત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો.
Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāranti etena satthā attano vivekābhiratiṃ pakāseti. Tattha diṭṭhadhammo nāma ayaṃ paccakkho attabhāvo, sukhavihāro nāma catunnaṃ iriyāpathavihārānaṃ phāsutā. Ekakassa hi araññe antamaso uccāravassāvakiccaṃ upādāya sabbe iriyāpathā phāsukā honti, tasmā diṭṭhadhamme sukhavihāraṃ diṭṭhadhammasukhavihāranti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
પચ્છિમઞ્ચ જનતં અનુકમ્પમાનોતિ કથં અરઞ્ઞવાસેન પચ્છિમા જનતા અનુકમ્પિતા હોતિ? સદ્ધાપબ્બજિતા હિ કુલપુત્તા ભગવતો અરઞ્ઞવાસં દિસ્વા ‘‘ભગવાપિ નામ અરઞ્ઞસેનાસનાનિ ન મુઞ્ચતિ, યસ્સ નેવત્થિ પરિઞ્ઞાતબ્બં ન પહાતબ્બં ન ભાવેતબ્બં ન સચ્છિકાતબ્બં, કિમઙ્ગં પન મય’’ન્તિ ચિન્તેત્વા તત્થ વસિતબ્બમેવ મઞ્ઞિસ્સન્તિ, એવં ખિપ્પમેવ દુક્ખસ્સન્તકરા ભવિસ્સન્તિ. એવં પચ્છિમા જનતા અનુકમ્પિતા હોતિ. એતમત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘પચ્છિમે મમ સાવકે અનુકમ્પન્તો’’તિ.
Pacchimañca janataṃ anukampamānoti kathaṃ araññavāsena pacchimā janatā anukampitā hoti? Saddhāpabbajitā hi kulaputtā bhagavato araññavāsaṃ disvā ‘‘bhagavāpi nāma araññasenāsanāni na muñcati, yassa nevatthi pariññātabbaṃ na pahātabbaṃ na bhāvetabbaṃ na sacchikātabbaṃ, kimaṅgaṃ pana maya’’nti cintetvā tattha vasitabbameva maññissanti, evaṃ khippameva dukkhassantakarā bhavissanti. Evaṃ pacchimā janatā anukampitā hoti. Etamatthaṃ dassento āha ‘‘pacchime mama sāvake anukampanto’’ti.
૩૨. એકાદસમે વિજ્જં ભજન્તીતિ વિજ્જાભાગિયા, વિજ્જાભાગે વિજ્જાકોટ્ઠાસે વત્તન્તીતિપિ વિજ્જાભાગિયા. પદં પચ્છિન્દતીતિ મગ્ગચિત્તસ્સ પતિટ્ઠં ઉપચ્છિન્દતિ, મગ્ગચિત્તં પતિટ્ઠાપેતું ન દેતીતિ અત્થો. ઉબ્બટ્ટેત્વાતિ સમુચ્છેદવસેન સમૂલં ઉદ્ધરિત્વા. અટ્ઠસુ ઠાનેસૂતિ બુદ્ધાદીસુ અટ્ઠસુ ઠાનેસુ. રાગસ્સ ખયવિરાગેનાતિ રાગસ્સ ખયસઙ્ખાતેન વિરાગેન, રાગસ્સ અનુપ્પત્તિધમ્મતાપાદનેનાતિ વુત્તં હોતિ.
32. Ekādasame vijjaṃ bhajantīti vijjābhāgiyā, vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantītipi vijjābhāgiyā. Padaṃ pacchindatīti maggacittassa patiṭṭhaṃ upacchindati, maggacittaṃ patiṭṭhāpetuṃ na detīti attho. Ubbaṭṭetvāti samucchedavasena samūlaṃ uddharitvā. Aṭṭhasu ṭhānesūti buddhādīsu aṭṭhasu ṭhānesu. Rāgassa khayavirāgenāti rāgassa khayasaṅkhātena virāgena, rāgassa anuppattidhammatāpādanenāti vuttaṃ hoti.
બાલવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Bālavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૩. બાલવગ્ગો • 3. Bālavaggo
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૩. બાલવગ્ગવણ્ણના • 3. Bālavaggavaṇṇanā
