Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೩. ಬನ್ಧುರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
3. Bandhurattheragāthāvaṇṇanā
ನಾಹಂ ಏತೇನ ಅತ್ಥಿಕೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಬನ್ಧುರತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಗೋಪಕೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಸಪರಿಸಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಕಣವೇರಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಸಙ್ಘಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸೀಲವತೀನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಬನ್ಧುರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಗತೋ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೭.೭-೧೨) –
Nāhaṃ etena atthikoti āyasmato bandhurattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro siddhatthassa bhagavato kāle aññatarassa rañño antepure gopako hutvā ekadivasaṃ bhagavantaṃ saparisaṃ rājaṅgaṇena gacchantaṃ disvā pasannacitto kaṇaverapupphāni gahetvā sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sīlavatīnagare seṭṭhiputto hutvā nibbatti, bandhurotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto kenacideva karaṇīyena sāvatthiyaṃ gato upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā ñāṇassa paripākattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.17.7-12) –
‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ನಾಮ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Siddhattho nāma bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ಪುರಕ್ಖತೋ ಸಾವಕೇಹಿ, ನಗರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಥ॥
Purakkhato sāvakehi, nagaraṃ paṭipajjatha.
‘‘ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಗೋಪಕೋ ಅಭಿಸಮ್ಮತೋ।
‘‘Rañño antepure āsiṃ, gopako abhisammato;
ಪಾಸಾದೇ ಉಪವಿಟ್ಠೋಹಂ, ಅದ್ದಸಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Pāsāde upaviṭṭhohaṃ, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಕಣವೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಸಮೋಕಿರಿಂ।
‘‘Kaṇaveraṃ gahetvāna, bhikkhusaṅghe samokiriṃ;
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾನ, ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಸಮೋಕಿರಿಂ॥
Buddhassa visuṃ katvāna, tato bhiyyo samokiriṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಸತ್ತಾಸೀತಿಮ್ಹಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಚತುರಾಸುಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ।
‘‘Sattāsītimhito kappe, caturāsuṃ mahiddhikā;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಕತಞ್ಞುಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸೀಲವತೀನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರೇ ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತಂ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ವಿಹಾರಂ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪುರಿಮನಿಯಾಮೇನೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಯಾಪೇನ್ತೋ ಕತಿಪಾಹಂ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಭಿಕ್ಖೂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಇಧೇವ ವಸಥ, ಸಚೇ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ವೇಕಲ್ಲಂ, ಮಯಂ ತಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಥೇರೋ, ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ, ಆವುಸೋ, ಉಳಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ, ಇತರೀತರೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಯಾಪೇಮಿ, ಧಮ್ಮರಸೇನೇವಮ್ಹಿ ತಿತ್ತೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā kataññubhāve ṭhatvā attano upakārassa rañño paccupakāraṃ kātuṃ sīlavatīnagaraṃ gantvā rañño dhammaṃ desento saccāni pakāsesi. Rājā saccapariyosāne sotāpanno hutvā attano nagare sudassanaṃ nāma mahantaṃ vihāraṃ kāretvā therassa niyyātesi. Mahālābhasakkāro ahosi. Thero vihāraṃ sabbañca lābhasakkāraṃ saṅghassa niyyātetvā sayaṃ purimaniyāmeneva piṇḍāya caritvā yāpento katipāhaṃ tattha vasitvā sāvatthiṃ gantukāmo ahosi. Bhikkhū, ‘‘bhante, tumhe idheva vasatha, sace paccayehi vekallaṃ, mayaṃ taṃ paripūressāmā’’ti āhaṃsu. Thero, ‘‘na mayhaṃ, āvuso, uḷārehi paccayehi attho atthi, itarītarehi paccayehi yāpemi, dhammarasenevamhi titto’’ti dassento –
೧೦೩.
103.
‘‘ನಾಹಂ ಏತೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ, ಸುಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಸೇನ ತಪ್ಪಿತೋ।
‘‘Nāhaṃ etena atthiko, sukhito dhammarasena tappito;
ಪಿತ್ವಾ ರಸಗ್ಗಮುತ್ತಮಂ, ನ ಚ ಕಾಹಾಮಿ ವಿಸೇನ ಸನ್ಥವ’’ನ್ತಿ॥ –
Pitvā rasaggamuttamaṃ, na ca kāhāmi visena santhava’’nti. –
ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Gāthaṃ abhāsi.
ತತ್ಥ ನಾಹಂ ಏತೇನ ಅತ್ಥಿಕೋತಿ ಯೇನ ಮಂ ತುಮ್ಹೇ ತಪ್ಪೇತುಕಾಮಾ ‘‘ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದಥ, ಏತೇನ ಆಮಿಸಲಾಭೇನ ಪಚ್ಚಯಾಮಿಸರಸೇನ ನಾಹಂ ಅತ್ಥಿಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಸನ್ತುಟ್ಠಿ ಪರಮಂ ಸುಖನ್ತಿ ಇತರೀತರೇಹೇವ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಯಾಪೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ತೇನ ಅನತ್ಥಿಕಭಾವೇ ಪಧಾನಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸುಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಸೇನ ತಪ್ಪಿತೋ’’ತಿ। ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮರಸೇನ ಚೇವ ನವವಿಧಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮರಸೇನ ಚ ತಪ್ಪಿತೋ ಪೀಣಿತೋ ಸುಖಿತೋ ಉತ್ತಮೇನ ಸುಖೇನ ಸುಹಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಿತ್ವಾ ರಸಗ್ಗಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಸಬ್ಬರಸೇಸು ಅಗ್ಗಂ ಸೇಟ್ಠಂ ತತೋಯೇವ ಉತ್ತಮಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಧಮ್ಮರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ, ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಬ್ಬರಸಂ ಧಮ್ಮರಸೋ ಜಿನಾತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೫೪)। ನ ಚ ಕಾಹಾಮಿ ವಿಸೇನ ಸನ್ಥವನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ರಸುತ್ತಮಂ ಧಮ್ಮರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ವಿಸೇನ ವಿಸಸದಿಸೇನ ವಿಸರಸೇನ ಸನ್ಥವಂ ಸಂಸಗ್ಗಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಥಾಕರಣಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha nāhaṃ etena atthikoti yena maṃ tumhe tappetukāmā ‘‘paripūressāmā’’ti vadatha, etena āmisalābhena paccayāmisarasena nāhaṃ atthiko, mayhaṃ etena attho natthi, santuṭṭhi paramaṃ sukhanti itarītareheva paccayehi yāpemīti attho. Idāni tena anatthikabhāve padhānakāraṇaṃ dassento āha ‘‘sukhito dhammarasena tappito’’ti. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhammarasena ceva navavidhalokuttaradhammarasena ca tappito pīṇito sukhito uttamena sukhena suhitoti attho. Pitvā rasaggamuttamanti sabbarasesu aggaṃ seṭṭhaṃ tatoyeva uttamaṃ yathāvuttaṃ dhammarasaṃ pivitvā ṭhito, tenāha – ‘‘sabbarasaṃ dhammaraso jinātī’’ti (dha. pa. 354). Na ca kāhāmi visena santhavanti evarūpaṃ rasuttamaṃ dhammarasaṃ pivitvā ṭhito visena visasadisena visarasena santhavaṃ saṃsaggaṃ na karissāmi, tathākaraṇassa kāraṇaṃ natthīti attho.
ಬನ್ಧುರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bandhurattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೩. ಬನ್ಧುರತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 3. Bandhurattheragāthā