Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [༤༦༥] ༢. བྷདྡསཱལཛཱཏཀཝཎྞནཱ

    [465] 2. Bhaddasālajātakavaṇṇanā

    ཀཱ ཏྭཾ སུདྡྷེཧི ཝཏྠེཧཱིཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོ ཉཱཏཏྠཙརིཡཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། སཱཝཏྠིཡཉྷི ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ནིཝེསནེ པཉྩནྣཾ བྷིཀྑུསཏཱནཾ ནིབདྡྷབྷོཛནཾ པཝཏྟཏི, ཏཐཱ ཝིསཱཁཱཡ ཙ ཀོསལརཉྙོ ཙ། ཏཏྠ པན ཀིཉྩཱཔི ནཱནགྒརསབྷོཛནཾ དཱིཡཏི, བྷིཀྑཱུནཾ པནེཏྠ ཀོཙི ཝིསྶཱསིཀོ ནཏྠི, ཏསྨཱ བྷིཀྑཱུ རཱཛནིཝེསནེ ན བྷུཉྫནྟི, བྷཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཝཱ ཝིསཱཁཱཡ ཝཱ ཨཉྙེསཾ ཝཱ ཝིསྶཱསིཀཱནཾ གྷརཾ གནྟྭཱ བྷུཉྫནྟི། རཱཛཱ ཨེཀདིཝསཾ པཎྞཱཀཱརཾ ཨཱཧཊཾ ‘‘བྷིཀྑཱུནཾ དེཐཱ’’ཏི བྷཏྟགྒཾ པེསེཏྭཱ ‘‘བྷཏྟགྒེ བྷིཀྑཱུ ནཏྠཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཀཧཾ གཏཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨཏྟནོ ཝིསྶཱསིཀགེཧེསུ ནིསཱིདིཏྭཱ བྷུཉྫནྟཱི’’ཏི སུཏྭཱ བྷུཏྟཔཱཏརཱསོ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘བྷནྟེ, བྷོཛནཾ ནཱམ ཀིཾ པརམ’’ནྟི པུཙྪི། ཝིསྶཱསཔརམཾ མཧཱརཱཛ, ཀཉྫིཀམཏྟཀམྤི ཝིསྶཱསིཀེན དིནྣཾ མདྷུརཾ ཧོཏཱིཏི། བྷནྟེ, ཀེན པན སདྡྷིཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཝིསྶཱསོ ཧོཏཱིཏི? ‘‘ཉཱཏཱིཧི ཝཱ སེཀྑཀུལེཧི ཝཱ, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི། ཏཏོ རཱཛཱ ཙིནྟེསི ‘‘ཨེཀཾ སཀྱདྷཱིཏརཾ ཨཱནེཏྭཱ ཨགྒམཧེསིཾ ཀརིསྶཱམི, ཨེཝཾ མཡཱ སདྡྷིཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཉཱཏཀེ ཝིཡ ཝིསྶཱསོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི། སོ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཨཏྟནོ ནིཝེསནཾ གནྟྭཱ ཀཔིལཝཏྠུཾ དཱུཏཾ པེསེསི ‘‘དྷཱིཏརཾ མེ དེཐ, ཨཧཾ ཏུམྷེཧི སདྡྷིཾ ཉཱཏིབྷཱཝཾ ཨིཙྪཱམཱི’’ཏི།

    Kā tvaṃ suddhehi vatthehīti idaṃ satthā jetavane viharanto ñātatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi anāthapiṇḍikassa nivesane pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ nibaddhabhojanaṃ pavattati, tathā visākhāya ca kosalarañño ca. Tattha pana kiñcāpi nānaggarasabhojanaṃ dīyati, bhikkhūnaṃ panettha koci vissāsiko natthi, tasmā bhikkhū rājanivesane na bhuñjanti, bhattaṃ gahetvā anāthapiṇḍikassa vā visākhāya vā aññesaṃ vā vissāsikānaṃ gharaṃ gantvā bhuñjanti. Rājā ekadivasaṃ paṇṇākāraṃ āhaṭaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ dethā’’ti bhattaggaṃ pesetvā ‘‘bhattagge bhikkhū natthī’’ti vutte ‘‘kahaṃ gatā’’ti pucchitvā ‘‘attano vissāsikagehesu nisīditvā bhuñjantī’’ti sutvā bhuttapātarāso satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhante, bhojanaṃ nāma kiṃ parama’’nti pucchi. Vissāsaparamaṃ mahārāja, kañjikamattakampi vissāsikena dinnaṃ madhuraṃ hotīti. Bhante, kena pana saddhiṃ bhikkhūnaṃ vissāso hotīti? ‘‘Ñātīhi vā sekkhakulehi vā, mahārājā’’ti. Tato rājā cintesi ‘‘ekaṃ sakyadhītaraṃ ānetvā aggamahesiṃ karissāmi, evaṃ mayā saddhiṃ bhikkhūnaṃ ñātake viya vissāso bhavissatī’’ti. So uṭṭhāyāsanā attano nivesanaṃ gantvā kapilavatthuṃ dūtaṃ pesesi ‘‘dhītaraṃ me detha, ahaṃ tumhehi saddhiṃ ñātibhāvaṃ icchāmī’’ti.

    སཱཀིཡཱ དཱུཏཝཙནཾ སུཏྭཱ སནྣིཔཏིཏྭཱ མནྟཡིཾསུ ‘‘མཡཾ ཀོསལརཉྙོ ཨཱཎཱཔཝཏྟིཊྛཱནེ ཝསཱམ, སཙེ དཱརིཀཾ ན དསྶཱམ, མཧནྟཾ ཝེརཾ བྷཝིསྶཏི, སཙེ དསྶཱམ, ཀུལཝཾསོ ནོ བྷིཛྫིསྶཏི, ཀིཾ ནུ ཁོ ཀཱཏབྦ’’ནྟི། ཨཐ ནེ མཧཱནཱམོ ཨཱཧ – ‘‘མཱ ཙིནྟཡིཏྠ, མམ དྷཱིཏཱ ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ ནཱམ ནཱགམུཎྜཱཡ ནཱམ དཱསིཡཱ ཀུཙྪིསྨིཾ ནིབྦཏྟི། སཱ སོལ༹སཝསྶུདྡེསིཀཱ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ སོབྷགྒཔྤཏྟཱ པིཏུ ཝཾསེན ཁཏྟིཡཛཱཏིཀཱ, ཏམསྶ ‘ཁཏྟིཡཀཉྙཱ’ཏི པེསེསྶཱམཱ’’ཏི། སཱཀིཡཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ དཱུཏེ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘སཱདྷུ, དཱརིཀཾ དསྶཱམ, ཨིདཱནེཝ ནཾ གཧེཏྭཱ གཙྪཐཱ’’ཏི ཨཱཧཾསུ། དཱུཏཱ ཙིནྟེསུཾ ‘‘ཨིམེ སཱཀིཡཱ ནཱམ ཛཱཏིཾ ནིསྶཱཡ ཨཏིམཱནིནོ, ‘སདིསཱི ནོ’ཏི ཝཏྭཱ ཨསདིསིམྤི དདེཡྻུཾ, ཨེཏེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ བྷུཉྫམཱནམེཝ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི། ཏེ ཨེཝམཱཧཾསུ ‘‘མཡཾ གཧེཏྭཱ གཙྪནྟཱ ཡཱ ཏུམྷེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ བྷུཉྫཏི, ཏཾ གཧེཏྭཱ གམིསྶཱམཱ’’ཏི། སཱཀིཡཱ ཏེསཾ ནིཝཱསཊྛཱནཾ དཱཔེཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི ཙིནྟཡིཾསུ། མཧཱནཱམོ ཨཱཧ – ‘‘ཏུམྷེ མཱ ཙིནྟཡིཏྠ, ཨཧཾ ཨུཔཱཡཾ ཀརིསྶཱམི, ཏུམྷེ མམ བྷོཛནཀཱལེ ཝཱསབྷཁཏྟིཡཾ ཨལངྐརིཏྭཱ ཨཱནེཏྭཱ མཡཱ ཨེཀསྨིཾ ཀབལེ༹ གཧིཏམཏྟེ ‘དེཝ, ཨསུཀརཱཛཱ པཎྞཾ པཧིཎི, ཨིམཾ ཏཱཝ སཱསནཾ སུཎཱཐཱ’ཏི པཎྞཾ དསྶེཡྻཱཐཱ’’ཏི། ཏེ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཏསྨིཾ བྷུཉྫམཱནེ ཀུམཱརིཀཾ ཨལངྐརིཾསུ།

    Sākiyā dūtavacanaṃ sutvā sannipatitvā mantayiṃsu ‘‘mayaṃ kosalarañño āṇāpavattiṭṭhāne vasāma, sace dārikaṃ na dassāma, mahantaṃ veraṃ bhavissati, sace dassāma, kulavaṃso no bhijjissati, kiṃ nu kho kātabba’’nti. Atha ne mahānāmo āha – ‘‘mā cintayittha, mama dhītā vāsabhakhattiyā nāma nāgamuṇḍāya nāma dāsiyā kucchismiṃ nibbatti. Sā soḷasavassuddesikā uttamarūpadharā sobhaggappattā pitu vaṃsena khattiyajātikā, tamassa ‘khattiyakaññā’ti pesessāmā’’ti. Sākiyā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā dūte pakkosāpetvā ‘‘sādhu, dārikaṃ dassāma, idāneva naṃ gahetvā gacchathā’’ti āhaṃsu. Dūtā cintesuṃ ‘‘ime sākiyā nāma jātiṃ nissāya atimānino, ‘sadisī no’ti vatvā asadisimpi dadeyyuṃ, etehi saddhiṃ ekato bhuñjamānameva gaṇhissāmā’’ti. Te evamāhaṃsu ‘‘mayaṃ gahetvā gacchantā yā tumhehi saddhiṃ ekato bhuñjati, taṃ gahetvā gamissāmā’’ti. Sākiyā tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ dāpetvā ‘‘kiṃ karissāmā’’ti cintayiṃsu. Mahānāmo āha – ‘‘tumhe mā cintayittha, ahaṃ upāyaṃ karissāmi, tumhe mama bhojanakāle vāsabhakhattiyaṃ alaṅkaritvā ānetvā mayā ekasmiṃ kabaḷe gahitamatte ‘deva, asukarājā paṇṇaṃ pahiṇi, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’ti paṇṇaṃ dasseyyāthā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tasmiṃ bhuñjamāne kumārikaṃ alaṅkariṃsu.

    མཧཱནཱམོ ‘‘དྷཱིཏརཾ མེ ཨཱནེཐ, མཡཱ སདྡྷིཾ བྷུཉྫཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ། ཨཐ ནཾ ཨལངྐརིཏྭཱ ཏཱཝདེཝ ཐོཀཾ པཔཉྩཾ ཀཏྭཱ ཨཱནཡིཾསུ། སཱ ‘‘པིཏརཱ སདྡྷིཾ བྷུཉྫིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཀཔཱཏིཡཾ ཧཏྠཾ ཨོཏཱརེསི། མཧཱནཱམོཔི ཏཱཡ སདྡྷིཾ ཨེཀཔིཎྜཾ གཧེཏྭཱ མུཁེ ཋཔེསི། དུཏིཡཔིཎྜཱཡ ཧཏྠེ པསཱརིཏེ ‘‘དེཝ, ཨསུཀརཉྙཱ པཎྞཾ པཧིཏཾ, ཨིམཾ ཏཱཝ སཱསནཾ སུཎཱཐཱ’’ཏི པཎྞཾ ཨུཔནཱམེསུཾ། མཧཱནཱམོ ‘‘ཨམྨ, ཏྭཾ བྷུཉྫཱཧཱི’’ཏི དཀྑིཎཧཏྠཾ པཱཏིཡཱཡེཝ ཀཏྭཱ ཝཱམཧཏྠེན གཧེཏྭཱ པཎྞཾ ཨོལོཀེསི། ཏསྶ ཏཾ སཱསནཾ ཨུཔདྷཱརེནྟསྶེཝ ཨིཏརཱ བྷུཉྫི། སོ ཏསྶཱ བྷུཏྟཀཱལེ ཧཏྠཾ དྷོཝིཏྭཱ མུཁཾ ཝིཀྑཱལེསི། ཏཾ དིསྭཱ དཱུཏཱ ‘‘ནིཙྪཡེནེསཱ ཨེཏསྶ དྷཱིཏཱ’’ཏི ནིཊྛམཀཾསུ, ན ཏཾ ཨནྟརཾ ཛཱནིཏུཾ སཀྑིཾསུ། མཧཱནཱམོ མཧནྟེན པརིཝཱརེན དྷཱིཏརཾ པེསེསི། དཱུཏཱཔི ནཾ སཱཝཏྠིཾ ནེཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཀུམཱརིཀཱ ཛཱཏིསམྤནྣཱ མཧཱནཱམསྶ དྷཱིཏཱ’’ཏི ཝདིཾསུ། རཱཛཱ ཏུསྶིཏྭཱ སཀལནགརཾ ཨལངྐཱརཱཔེཏྭཱ ཏཾ རཏནརཱསིམྷི ཋཔེཏྭཱ ཨགྒམཧེསིཊྛཱནེ ཨབྷིསིཉྩཱཔེསི། སཱ རཉྙོ པིཡཱ ཨཧོསི མནཱཔཱ།

    Mahānāmo ‘‘dhītaraṃ me ānetha, mayā saddhiṃ bhuñjatū’’ti āha. Atha naṃ alaṅkaritvā tāvadeva thokaṃ papañcaṃ katvā ānayiṃsu. Sā ‘‘pitarā saddhiṃ bhuñjissāmī’’ti ekapātiyaṃ hatthaṃ otāresi. Mahānāmopi tāya saddhiṃ ekapiṇḍaṃ gahetvā mukhe ṭhapesi. Dutiyapiṇḍāya hatthe pasārite ‘‘deva, asukaraññā paṇṇaṃ pahitaṃ, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’’ti paṇṇaṃ upanāmesuṃ. Mahānāmo ‘‘amma, tvaṃ bhuñjāhī’’ti dakkhiṇahatthaṃ pātiyāyeva katvā vāmahatthena gahetvā paṇṇaṃ olokesi. Tassa taṃ sāsanaṃ upadhārentasseva itarā bhuñji. So tassā bhuttakāle hatthaṃ dhovitvā mukhaṃ vikkhālesi. Taṃ disvā dūtā ‘‘nicchayenesā etassa dhītā’’ti niṭṭhamakaṃsu, na taṃ antaraṃ jānituṃ sakkhiṃsu. Mahānāmo mahantena parivārena dhītaraṃ pesesi. Dūtāpi naṃ sāvatthiṃ netvā ‘‘ayaṃ kumārikā jātisampannā mahānāmassa dhītā’’ti vadiṃsu. Rājā tussitvā sakalanagaraṃ alaṅkārāpetvā taṃ ratanarāsimhi ṭhapetvā aggamahesiṭṭhāne abhisiñcāpesi. Sā rañño piyā ahosi manāpā.

    ཨཐསྶཱ ན ཙིརསྶེཝ གབྦྷོ པཏིཊྛཧི། རཱཛཱ གབྦྷཔརིཧཱརམདཱསི། སཱ དསམཱསཙྩཡེན སུཝཎྞཝཎྞཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི། ཨཐསྶ ནཱམགྒཧཎདིཝསེ རཱཛཱ ཨཏྟནོ ཨཡྻཀསྶ སནྟིཀཾ པེསེསི ‘‘སཀྱརཱཛདྷཱིཏཱ ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི, ཀིམསྶ ནཱམཾ ཀརོམཱ’’ཏི། ཏཾ པན སཱསནཾ གཧེཏྭཱ གཏོ ཨམཙྩོ ཐོཀཾ བདྷིརདྷཱཏུཀོ, སོ གནྟྭཱ རཉྙོ ཨཡྻཀསྶཱརོཙེསི། སོ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ པུཏྟཾ ཨཝིཛཱཡིཏྭཱཔི སབྦཾ ཛནཾ ཨབྷིབྷཝཏི, ཨིདཱནི པན ཨཏིཝིཡ རཉྙོ ཝལླབྷཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། སོ བདྷིརཨམཙྩོ ‘‘ཝལླབྷཱ’’ཏི ཝཙནཾ དུསྶུཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཝིཊཊཱུབྷོ’’ཏི སལླཀྑེཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔགནྟྭཱ ‘‘དེཝ, ཀུམཱརསྶ ཀིར ‘ཝིཊཊཱུབྷོ’ཏི ནཱམཾ ཀརོཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། རཱཛཱ ‘‘པོརཱཎཀཾ ནོ ཀུལདཏྟིཀཾ ནཱམཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཝིཊཊཱུབྷོ’’ཏི ནཱམཾ ཨཀཱསི། ཏཏོ པཊྛཱཡ ཀུམཱརོ ཀུམཱརཔརིཧཱརེན ཝཌྜྷནྟོ སཏྟཝསྶིཀཀཱལེ ཨཉྙེསཾ ཀུམཱརཱནཾ མཱཏཱམཧཀུལཏོ ཧཏྠིརཱུཔཀཨསྶརཱུཔཀཱདཱིནི ཨཱཧརིཡམཱནཱནི དིསྭཱ མཱཏརཾ པུཙྪི ‘‘ཨམྨ, ཨཉྙེསཾ མཱཏཱམཧཀུལཏོ པཎྞཱཀཱརོ ཨཱཧརིཡཏི, མཡ྄ཧཾ ཀོཙི ཀིཉྩི ན པེསེསི, ཀིཾ ཏྭཾ ནིམྨཱཏཱ ནིཔྤིཏཱསཱི’’ཏི? ཨཐ ནཾ སཱ ‘‘ཏཱཏ, སཀྱརཱཛཱནོ མཱཏཱམཧཱ དཱུརེ པན ཝསནྟི, ཏེན ཏེ ཀིཉྩི ན པེསེནྟཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཝཉྩེསི།

    Athassā na cirasseva gabbho patiṭṭhahi. Rājā gabbhaparihāramadāsi. Sā dasamāsaccayena suvaṇṇavaṇṇaṃ puttaṃ vijāyi. Athassa nāmaggahaṇadivase rājā attano ayyakassa santikaṃ pesesi ‘‘sakyarājadhītā vāsabhakhattiyā puttaṃ vijāyi, kimassa nāmaṃ karomā’’ti. Taṃ pana sāsanaṃ gahetvā gato amacco thokaṃ badhiradhātuko, so gantvā rañño ayyakassārocesi. So taṃ sutvā ‘‘vāsabhakhattiyā puttaṃ avijāyitvāpi sabbaṃ janaṃ abhibhavati, idāni pana ativiya rañño vallabhā bhavissatī’’ti āha. So badhiraamacco ‘‘vallabhā’’ti vacanaṃ dussutaṃ sutvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti sallakkhetvā rājānaṃ upagantvā ‘‘deva, kumārassa kira ‘viṭaṭūbho’ti nāmaṃ karothā’’ti āha. Rājā ‘‘porāṇakaṃ no kuladattikaṃ nāmaṃ bhavissatī’’ti cintetvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti nāmaṃ akāsi. Tato paṭṭhāya kumāro kumāraparihārena vaḍḍhanto sattavassikakāle aññesaṃ kumārānaṃ mātāmahakulato hatthirūpakaassarūpakādīni āhariyamānāni disvā mātaraṃ pucchi ‘‘amma, aññesaṃ mātāmahakulato paṇṇākāro āhariyati, mayhaṃ koci kiñci na pesesi, kiṃ tvaṃ nimmātā nippitāsī’’ti? Atha naṃ sā ‘‘tāta, sakyarājāno mātāmahā dūre pana vasanti, tena te kiñci na pesentī’’ti vatvā vañcesi.

    པུན སོལ༹སཝསྶིཀཀཱལེ ‘‘ཨམྨ, མཱཏཱམཧཀུལཾ པསྶིཏུཀཱམོམྷཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨལཾ ཏཱཏ, ཀིཾ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཀརིསྶསཱི’’ཏི ཝཱརིཡམཱནོཔི པུནཔྤུནཾ ཡཱཙི། ཨཐསྶ མཱཏཱ ‘‘ཏེན ཧི གཙྪཱཧཱི’’ཏི སམྤཊིཙྪི། སོ པིཏུ ཨཱརོཙེཏྭཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ནིཀྑམི། ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ པུརེཏརཾ པཎྞཾ པེསེསི ‘‘ཨཧཾ ཨིདྷ སུཁཾ ཝསཱམི, སཱམིནོ ཀིཉྩི ཨནྟརཾ མཱ དསྶཡིཾསཱུ’’ཏི། སཱཀིཡཱ ཝིཊཊཱུབྷསྶ ཨཱགམནཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཝནྡིཏུཾ ན སཀྐཱ’’ཏི ཏསྶ དཧརདཧརེ ཀུམཱརཀེ ཛནཔདཾ པཧིཎིཾསུ། ཀུམཱརེ ཀཔིལཝཏྠུཾ སམྤཏྟེ སཱཀིཡཱ སནྠཱགཱརེ སནྣིཔཏིཾསུ། ཀུམཱརོ སནྠཱགཱརཾ གནྟྭཱ ཨཊྛཱསི། ཨཐ ནཾ ‘‘ཨཡཾ ཏེ, ཏཱཏ, མཱཏཱམཧོ, ཨཡཾ མཱཏུལོ’’ཏི ཝདིཾསུ སོ སབྦེ ཝནྡམཱནོ ཝིཙརི། སོ ཡཱཝཔིཊྛིཡཱ རུཛནཔྤམཱཎཱ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམྤི ཨཏྟཱནཾ ཝནྡམཱནཾ ཨདིསྭཱ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ མཾ ཝནྡནྟཱ ནཏྠཱི’’ཏི པུཙྪི། སཱཀིཡཱ ‘‘ཏཱཏ, ཏཝ ཀནིཊྛཀུམཱརཱ ཛནཔདཾ གཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ མཧནྟཾ སཀྐཱརཾ ཀརིཾསུ། སོ ཀཏིཔཱཧཾ ཝསིཏྭཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ནིཀྑམི། ཨཐེཀཱ དཱསཱི སནྠཱགཱརེ ཏེན ནིསིནྣཕལཀཾ ‘‘ཨིདཾ ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱཡ དཱསིཡཱ པུཏྟསྶ ནིསིནྣཕལཀ’’ནྟི ཨཀྐོསིཏྭཱ པརིབྷཱསིཏྭཱ ཁཱིརོདཀེན དྷོཝི། ཨེཀོ པུརིསོ ཨཏྟནོ ཨཱཝུདྷཾ པམུསྶིཏྭཱ ནིཝཏྟོ ཏཾ གཎྷནྟོ ཝིཊཊཱུབྷཀུམཱརསྶ ཨཀྐོསནསདྡཾ སུཏྭཱ ཏཾ ཨནྟརཾ པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ དཱསིཡཱ ཀུཙྪིསྨིཾ མཧཱནཱམསཀྐསྶ ཛཱཏཱ’’ཏི ཉཏྭཱ གནྟྭཱ བལཀཱཡསྶ ཀཐེསི། ‘‘ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ ཀིར དཱསིཡཱ དྷཱིཏཱ’’ཏི མཧཱཀོལཱཧལཾ ཨཧོསི།

    Puna soḷasavassikakāle ‘‘amma, mātāmahakulaṃ passitukāmomhī’’ti vatvā ‘‘alaṃ tāta, kiṃ tattha gantvā karissasī’’ti vāriyamānopi punappunaṃ yāci. Athassa mātā ‘‘tena hi gacchāhī’’ti sampaṭicchi. So pitu ārocetvā mahantena parivārena nikkhami. Vāsabhakhattiyā puretaraṃ paṇṇaṃ pesesi ‘‘ahaṃ idha sukhaṃ vasāmi, sāmino kiñci antaraṃ mā dassayiṃsū’’ti. Sākiyā viṭaṭūbhassa āgamanaṃ ñatvā ‘‘vandituṃ na sakkā’’ti tassa daharadahare kumārake janapadaṃ pahiṇiṃsu. Kumāre kapilavatthuṃ sampatte sākiyā santhāgāre sannipatiṃsu. Kumāro santhāgāraṃ gantvā aṭṭhāsi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ te, tāta, mātāmaho, ayaṃ mātulo’’ti vadiṃsu so sabbe vandamāno vicari. So yāvapiṭṭhiyā rujanappamāṇā vanditvā ekampi attānaṃ vandamānaṃ adisvā ‘‘kiṃ nu kho maṃ vandantā natthī’’ti pucchi. Sākiyā ‘‘tāta, tava kaniṭṭhakumārā janapadaṃ gatā’’ti vatvā tassa mahantaṃ sakkāraṃ kariṃsu. So katipāhaṃ vasitvā mahantena parivārena nikkhami. Athekā dāsī santhāgāre tena nisinnaphalakaṃ ‘‘idaṃ vāsabhakhattiyāya dāsiyā puttassa nisinnaphalaka’’nti akkositvā paribhāsitvā khīrodakena dhovi. Eko puriso attano āvudhaṃ pamussitvā nivatto taṃ gaṇhanto viṭaṭūbhakumārassa akkosanasaddaṃ sutvā taṃ antaraṃ pucchitvā ‘‘vāsabhakhattiyā dāsiyā kucchismiṃ mahānāmasakkassa jātā’’ti ñatvā gantvā balakāyassa kathesi. ‘‘Vāsabhakhattiyā kira dāsiyā dhītā’’ti mahākolāhalaṃ ahosi.

    ཀུམཱརོ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨེཏེ ཏཱཝ མམ ནིསིནྣཕལཀཾ ཁཱིརོདཀེན དྷོཝནྟུ, ཨཧཾ པན རཛྫེ པཏིཊྛིཏཀཱལེ ཨེཏེསཾ གལལོཧིཏཾ གཧེཏྭཱ མམ ནིསིནྣཕལཀཾ དྷོཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིཏྟཾ པཊྛཔེསི། ཏསྨིཾ སཱཝཏྠིཾ གཏེ ཨམཙྩཱ སབྦཾ པཝཏྟིཾ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ། རཱཛཱ ‘‘སབྦེ མཡ྄ཧཾ དཱསིདྷཱིཏརཾ ཨདཾསཱུ’’ཏི སཱཀིཡཱནཾ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱཡ ཙ པུཏྟསྶ ཙ དིནྣཔརིཧཱརཾ ཨཙྪིནྡིཏྭཱ དཱསདཱསཱིཧི ལདྡྷབྦཔརིཧཱརམཏྟམེཝ དཱཔེསི། ཏཏོ ཀཏིཔཱཧཙྩཡེན སཏྠཱ རཱཛནིཝེསནཾ ཨཱགནྟྭཱ ནིསཱིདི། རཱཛཱ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘བྷནྟེ, ཏུམྷཱཀཾ ཀིར ཉཱཏཀེཧི དཱསིདྷཱིཏཱ མཡ྄ཧཾ དིནྣཱ, ཏེནསྶཱ ཨཧཾ སཔུཏྟཱཡ པརིཧཱརཾ ཨཙྪིནྡིཏྭཱ དཱསདཱསཱིཧི ལདྡྷབྦཔརིཧཱརམཏྟམེཝ དཱཔེསི’’ནྟི ཨཱཧ། སཏྠཱ ‘‘ཨཡུཏྟཾ, མཧཱརཱཛ, སཱཀིཡེཧི ཀཏཾ, དདནྟེཧི ནཱམ སམཱནཛཱཏིཀཱ དཱཏབྦཱ ཨསྶ། ཏཾ པན མཧཱརཱཛ, ཝདཱམི ཝཱསབྷཁཏྟིཡཱ ཁཏྟིཡརཱཛདྷཱིཏཱ ཁཏྟིཡསྶ རཉྙོ གེཧེ ཨབྷིསེཀཾ ལབྷི, ཝིཊཊཱུབྷོཔི ཁཏྟིཡརཱཛཱནམེཝ པཊིཙྩ ཛཱཏོ, མཱཏུགོཏྟཾ ནཱམ ཀིཾ ཀརིསྶཏི, པིཏུགོཏྟམེཝ པམཱཎནྟི པོརཱཎཀཔཎྜིཏཱ དལིདྡིཏྠིཡཱ ཀཊྛཧཱརིཀཱཡཔི ཨགྒམཧེསིཊྛཱནཾ ཨདཾསུ, ཏསྶཱ ཙ ཀུཙྪིམྷི ཛཱཏཀུམཱརོ དྭཱདསཡོཛནིཀཱཡ བཱརཱཎསིཡཱ རཛྫཾ ཀཏྭཱ ཀཊྛཝཱཧནརཱཛཱ ནཱམ ཛཱཏོ’’ཏི ཀཊྛཝཱཧནཛཱཏཀཾ (ཛཱ॰ ༡.༡.༧) ཀཐེསི ། རཱཛཱ སཏྠུ དྷམྨཀཐཾ སུཏྭཱ ‘‘པིཏུགོཏྟམེཝ ཀིར པམཱཎ’’ནྟི སུཏྭཱ ཏུསྶིཏྭཱ མཱཏཱཔུཏྟཱནཾ པཀཏིཔརིཧཱརམེཝ དཱཔེསི།

    Kumāro taṃ sutvā ‘‘ete tāva mama nisinnaphalakaṃ khīrodakena dhovantu, ahaṃ pana rajje patiṭṭhitakāle etesaṃ galalohitaṃ gahetvā mama nisinnaphalakaṃ dhovissāmī’’ti cittaṃ paṭṭhapesi. Tasmiṃ sāvatthiṃ gate amaccā sabbaṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Rājā ‘‘sabbe mayhaṃ dāsidhītaraṃ adaṃsū’’ti sākiyānaṃ kujjhitvā vāsabhakhattiyāya ca puttassa ca dinnaparihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi. Tato katipāhaccayena satthā rājanivesanaṃ āgantvā nisīdi. Rājā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, tumhākaṃ kira ñātakehi dāsidhītā mayhaṃ dinnā, tenassā ahaṃ saputtāya parihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi’’nti āha. Satthā ‘‘ayuttaṃ, mahārāja, sākiyehi kataṃ, dadantehi nāma samānajātikā dātabbā assa. Taṃ pana mahārāja, vadāmi vāsabhakhattiyā khattiyarājadhītā khattiyassa rañño gehe abhisekaṃ labhi, viṭaṭūbhopi khattiyarājānameva paṭicca jāto, mātugottaṃ nāma kiṃ karissati, pitugottameva pamāṇanti porāṇakapaṇḍitā dalidditthiyā kaṭṭhahārikāyapi aggamahesiṭṭhānaṃ adaṃsu, tassā ca kucchimhi jātakumāro dvādasayojanikāya bārāṇasiyā rajjaṃ katvā kaṭṭhavāhanarājā nāma jāto’’ti kaṭṭhavāhanajātakaṃ (jā. 1.1.7) kathesi . Rājā satthu dhammakathaṃ sutvā ‘‘pitugottameva kira pamāṇa’’nti sutvā tussitvā mātāputtānaṃ pakatiparihārameva dāpesi.

    རཉྙོ པན བནྡྷུལོ ནཱམ སེནཱཔཏི མལླིཀཾ ནཱམ ཨཏྟནོ བྷརིཡཾ ཝཉྫྷཾ ‘‘ཏཝ ཀུལགྷརམེཝ གཙྪཱཧཱི’’ཏི ཀུསིནཱརམེཝ པེསེསི། སཱ ‘‘སཏྠཱརཾ དིསྭཱཝ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཛེཏཝནཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཐཱགཏཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཱ ‘‘ཀཧཾ གཙྪསཱི’’ཏི ཙ པུཊྛཱ ‘‘སཱམིཀོ མེ, བྷནྟེ, ཀུལགྷརཾ པེསེསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཀསྨཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ ‘‘ཝཉྫྷཱ ཨཔུཏྟིཀཱ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཏྭཱ སཏྠཱརཱ ‘‘ཡདི ཨེཝཾ གམནཀིཙྩཾ ནཏྠི, ནིཝཏྟཱཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ ཏུཊྛཱ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ ནིཝེསནམེཝ པུན ཨགམཱསི། ‘‘ཀསྨཱ ནིཝཏྟསཱི’’ཏི པུཊྛཱ ‘‘དསབལེན ནིཝཏྟིཏཱམྷཱི’’ཏི ཨཱཧ། སེནཱཔཏི ‘‘དིཊྛཾ བྷཝིསྶཏི ཏཐཱགཏེན ཀཱརཎ’’ནྟི ཨཱཧ། སཱ ན ཙིརསྶེཝ གབྦྷཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ཨུཔྤནྣདོཧལཱ༹ ‘‘དོཧལོ༹ མེ ཨུཔྤནྣོ’’ཏི ཨཱརོཙེསི། ‘‘ཀིཾ དོཧལོ༹’’ཏི? ‘‘ཝེསཱལིཡཱ ནགརེ ལིཙྪཝིརཱཛཱནཾ ཨབྷིསེཀམངྒལཔོཀྑརཎིཾ ཨོཏརིཏྭཱ ནྷཏྭཱ པཱནཱིཡཾ པིཝིཏུཀཱམཱམྷི, སཱམཱི’’ཏི། སེནཱཔཏི ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ སཧསྶཐཱམདྷནུཾ གཧེཏྭཱ ཏཾ རཐཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ སཱཝཏྠིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ རཐཾ པཱཛེནྟོ ཝེསཱལིཾ པཱཝིསི།

    Rañño pana bandhulo nāma senāpati mallikaṃ nāma attano bhariyaṃ vañjhaṃ ‘‘tava kulagharameva gacchāhī’’ti kusinārameva pesesi. Sā ‘‘satthāraṃ disvāva gamissāmī’’ti jetavanaṃ pavisitvā tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘sāmiko me, bhante, kulagharaṃ pesesī’’ti vatvā ‘‘kasmā’’ti vuttā ‘‘vañjhā aputtikā, bhante’’ti vatvā satthārā ‘‘yadi evaṃ gamanakiccaṃ natthi, nivattāhī’’ti vuttā tuṭṭhā satthāraṃ vanditvā nivesanameva puna agamāsi. ‘‘Kasmā nivattasī’’ti puṭṭhā ‘‘dasabalena nivattitāmhī’’ti āha. Senāpati ‘‘diṭṭhaṃ bhavissati tathāgatena kāraṇa’’nti āha. Sā na cirasseva gabbhaṃ paṭilabhitvā uppannadohaḷā ‘‘dohaḷo me uppanno’’ti ārocesi. ‘‘Kiṃ dohaḷo’’ti? ‘‘Vesāliyā nagare licchavirājānaṃ abhisekamaṅgalapokkharaṇiṃ otaritvā nhatvā pānīyaṃ pivitukāmāmhi, sāmī’’ti. Senāpati ‘‘sādhū’’ti vatvā sahassathāmadhanuṃ gahetvā taṃ rathaṃ āropetvā sāvatthito nikkhamitvā rathaṃ pājento vesāliṃ pāvisi.

    ཏསྨིཉྩ ཀཱལེ ཀོསལརཉྙོ བནྡྷུལསེནཱཔཏིནཱ སདྡྷིཾ ཨེཀཱཙརིཡཀུལེ ཨུགྒཧིཏསིཔྤོ མཧཱལི ནཱམ ལིཙྪཝཱི ཨནྡྷོ ལིཙྪཝཱིནཾ ཨཏྠཉྩ དྷམྨཉྩ ཨནུསཱསནྟོ དྭཱརསམཱིཔེ ཝསཏི། སོ རཐསྶ ཨུམྨཱརེ པཊིགྷཊྚནསདྡཾ སུཏྭཱ ‘‘བནྡྷུལམལླསྶ རཐཔཏནསདྡོ ཨེསོ, ཨཛྫ ལིཙྪཝཱིནཾ བྷཡཾ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། པོཀྑརཎིཡཱ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ ཨཱརཀྑཱ བལཝཱ, ཨུཔརི ལོཧཛཱལཾ པཏྠཊཾ, སཀུཎཱནམྤི ཨོཀཱསོ ནཏྠི། སེནཱཔཏི པན རཐཱ ཨོཏརིཏྭཱ ཨཱརཀྑཀེ ཁགྒེན པཧརནྟོ པལཱཔེཏྭཱ ལོཧཛཱལཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཨནྟོཔོཀྑརཎིཡཾ བྷརིཡཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ནྷཱཔེཏྭཱ པཱཡེཏྭཱ སཡམྤི ནྷཏྭཱ མལླིཀཾ རཐཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ནགརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨཱགཏམགྒེནེཝ པཱཡཱསི། ཨཱརཀྑཀཱ གནྟྭཱ ལིཙྪཝཱིནཾ ཨཱརོཙེསུཾ། ལིཙྪཝིརཱཛཱནོ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཉྩ རཐསཏཱནི ཨཱརུཡ྄ཧ ‘‘བནྡྷུལམལླཾ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི ནིཀྑམིཾསུ། ཏཾ པཝཏྟིཾ མཧཱལིསྶ ཨཱརོཙེསུཾ། མཧཱལི ‘‘མཱ གམིཏྠ, སོ ཧི ཝོ སབྦེ གྷཱཏཡིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཏེཔི ‘‘མཡཾ གམིསྶཱམཡེཝཱ’’ཏི ཝདིཾསུ། ཏེན ཧི ཙཀྐསྶ ཡཱཝ ནཱབྷིཏོ པཐཝིཾ པཝིཊྛཊྛཱནཾ དིསྭཱ ནིཝཏྟེཡྻཱཐ, ཏཏོ ཨནིཝཏྟནྟཱ པུརཏོ ཨསནིསདྡཾ ཝིཡ སུཎིསྶཐ, ཏམྷཱ ཋཱནཱ ནིཝཏྟེཡྻཱཐ, ཏཏོ ཨནིཝཏྟནྟཱ ཏུམྷཱཀཾ རཐདྷུརེསུ ཚིདྡཾ པསྶིསྶཐ, ཏམྷཱ ཋཱནཱ ནིཝཏྟེཡྻཱཐ, པུརཏོ མཱགམིཏྠཱཏི། ཏེ ཏསྶ ཝཙནེན ཨནིཝཏྟིཏྭཱ ཏཾ ཨནུབནྡྷིཾསུཡེཝ།

    Tasmiñca kāle kosalarañño bandhulasenāpatinā saddhiṃ ekācariyakule uggahitasippo mahāli nāma licchavī andho licchavīnaṃ atthañca dhammañca anusāsanto dvārasamīpe vasati. So rathassa ummāre paṭighaṭṭanasaddaṃ sutvā ‘‘bandhulamallassa rathapatanasaddo eso, ajja licchavīnaṃ bhayaṃ uppajjissatī’’ti āha. Pokkharaṇiyā anto ca bahi ca ārakkhā balavā, upari lohajālaṃ patthaṭaṃ, sakuṇānampi okāso natthi. Senāpati pana rathā otaritvā ārakkhake khaggena paharanto palāpetvā lohajālaṃ chinditvā antopokkharaṇiyaṃ bhariyaṃ otāretvā nhāpetvā pāyetvā sayampi nhatvā mallikaṃ rathaṃ āropetvā nagarā nikkhamitvā āgatamaggeneva pāyāsi. Ārakkhakā gantvā licchavīnaṃ ārocesuṃ. Licchavirājāno kujjhitvā pañca rathasatāni āruyha ‘‘bandhulamallaṃ gaṇhissāmā’’ti nikkhamiṃsu. Taṃ pavattiṃ mahālissa ārocesuṃ. Mahāli ‘‘mā gamittha, so hi vo sabbe ghātayissatī’’ti āha. Tepi ‘‘mayaṃ gamissāmayevā’’ti vadiṃsu. Tena hi cakkassa yāva nābhito pathaviṃ paviṭṭhaṭṭhānaṃ disvā nivatteyyātha, tato anivattantā purato asanisaddaṃ viya suṇissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, tato anivattantā tumhākaṃ rathadhuresu chiddaṃ passissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, purato māgamitthāti. Te tassa vacanena anivattitvā taṃ anubandhiṃsuyeva.

    མལླིཀཱ དིསྭཱ ‘‘རཐཱ, སཱམི, པཉྙཱཡནྟཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཏེན ཧི ཨེཀསྶ རཐསྶ ཝིཡ པཉྙཱཡནཀཱལེ མམ ཨཱརོཙེཡྻཱསཱིཏི། སཱ ཡདཱ སབྦེ ཨེཀོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ པཉྙཱཡིཾསུ, ཏདཱ ‘‘ཨེཀམེཝ སཱམི རཐསཱིསཾ པཉྙཱཡཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། བནྡྷུལོ ‘‘ཏེན ཧི ཨིམཱ རསྨིཡོ གཎྷཱཧཱི’’ཏི ཏསྶཱ རསྨིཡོ དཏྭཱ རཐེ ཋིཏོཝ དྷནུཾ ཨཱརོཔེཏི, རཐཙཀྐཾ ཡཱཝ ནཱབྷིཏོ པཐཝིཾ པཱཝིསི, ལིཙྪཝིནོ ཏཾ ཋཱནཾ དིསྭཱཔི ན ནིཝཏྟིཾསུ། ཨིཏརོ ཐོཀཾ གནྟྭཱ ཛིཡཾ པོཐེསི, ཨསནིསདྡོ ཝིཡ ཨཧོསི། ཏེ ཏཏོཔི ན ནིཝཏྟིཾསུ, ཨནུབནྡྷནྟཱ གཙྪནྟེཝ། བནྡྷུལོ རཐེ ཋིཏཀོཝ ཨེཀཾ སརཾ ཁིཔི། སོ པཉྩནྣཾ རཐསཏཱནཾ རཐསཱིསཾ ཚིདྡཾ ཀཏྭཱ པཉྩ རཱཛསཏཱནི པརིཀརབནྡྷནཊྛཱནེ ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཐཝིཾ པཱཝིསི། ཏེ ཨཏྟནོ ཝིདྡྷབྷཱཝཾ ཨཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཏིཊྛ རེ, ཏིཊྛ རེ’’ཏི ཝདནྟཱ ཨནུབནྡྷིཾསུཡེཝ། བནྡྷུལོ རཐཾ ཋཔེཏྭཱ ‘‘ཏུམྷེ མཏཀཱ, མཏཀེཧི སདྡྷིཾ མཡ྄ཧཾ ཡུདྡྷཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ‘‘མཏཀཱ ནཱམ ཨམྷཱདིསཱ ནེཝ ཧོནྟཱི’’ཏི ཝདིཾསུ། ‘‘ཏེན ཧི སབྦཔཙྪིམསྶ པརིཀརཾ མོཙེཐཱ’’ཏི། ཏེ མོཙཡིཾསུ། སོ མུཏྟམཏྟེཡེཝ མརིཏྭཱ པཏིཏོ། ཨཐ ནེ ‘‘སབྦེཔི ཏུམྷེ ཨེཝརཱུཔཱ, ཨཏྟནོ གྷརཱནི གནྟྭཱ སཾཝིདྷཱཏབྦཾ སཾཝིདཧིཏྭཱ པུཏྟདཱརེ ཨནུསཱསིཏྭཱ སནྣཱཧཾ མོཙེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ཏཐཱ ཀཏྭཱ སབྦེ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཏྟཱ།

    Mallikā disvā ‘‘rathā, sāmi, paññāyantī’’ti āha. Tena hi ekassa rathassa viya paññāyanakāle mama āroceyyāsīti. Sā yadā sabbe eko viya hutvā paññāyiṃsu, tadā ‘‘ekameva sāmi rathasīsaṃ paññāyatī’’ti āha. Bandhulo ‘‘tena hi imā rasmiyo gaṇhāhī’’ti tassā rasmiyo datvā rathe ṭhitova dhanuṃ āropeti, rathacakkaṃ yāva nābhito pathaviṃ pāvisi, licchavino taṃ ṭhānaṃ disvāpi na nivattiṃsu. Itaro thokaṃ gantvā jiyaṃ pothesi, asanisaddo viya ahosi. Te tatopi na nivattiṃsu, anubandhantā gacchanteva. Bandhulo rathe ṭhitakova ekaṃ saraṃ khipi. So pañcannaṃ rathasatānaṃ rathasīsaṃ chiddaṃ katvā pañca rājasatāni parikarabandhanaṭṭhāne vijjhitvā pathaviṃ pāvisi. Te attano viddhabhāvaṃ ajānitvā ‘‘tiṭṭha re, tiṭṭha re’’ti vadantā anubandhiṃsuyeva. Bandhulo rathaṃ ṭhapetvā ‘‘tumhe matakā, matakehi saddhiṃ mayhaṃ yuddhaṃ nāma natthī’’ti āha. Te ‘‘matakā nāma amhādisā neva hontī’’ti vadiṃsu. ‘‘Tena hi sabbapacchimassa parikaraṃ mocethā’’ti. Te mocayiṃsu. So muttamatteyeva maritvā patito. Atha ne ‘‘sabbepi tumhe evarūpā, attano gharāni gantvā saṃvidhātabbaṃ saṃvidahitvā puttadāre anusāsitvā sannāhaṃ mocethā’’ti āha. Te tathā katvā sabbe jīvitakkhayaṃ pattā.

    བནྡྷུལོཔི མལླིཀཾ སཱཝཏྠིཾ ཨཱནེསི། སཱ སོལ༹སཀྑཏྟུཾ ཡམཀེ པུཏྟེ ཝིཛཱཡི, སབྦེཔི སཱུརཱ ཐཱམསམྤནྣཱ ཨཧེསུཾ, སབྦསིཔྤེ ནིཔྥཏྟིཾ པཱཔུཎིཾསུ། ཨེཀེཀསྶཔི པུརིསསཧསྶཔརིཝཱརོ ཨཧོསི ། པིཏརཱ སདྡྷིཾ རཱཛནིཝེསནཾ གཙྪནྟེཧི ཏེཧེཝ རཱཛངྒཎཾ པརིཔཱུརི། ཨཐེཀདིཝསཾ ཝིནིཙྪཡེ ཀཱུཊཌྜཔརཱཛིཏཱ མནུསྶཱ བནྡྷུལཾ ཨཱགཙྪནྟཾ དིསྭཱ མཧཱརཝཾ ཝིརཝནྟཱ ཝིནིཙྪཡཨམཙྩཱནཾ ཀཱུཊཌྜཀཱརཎཾ ཏསྶ ཨཱརོཙེསུཾ། སོཔི ཝིནིཙྪཡཾ གནྟྭཱ ཏཾ ཨཌྜཾ ཏཱིརེཏྭཱ སཱམིཀམེཝ སཱམིཀཾ, ཨསྶཱམིཀམེཝ ཨསྶཱམིཀཾ ཨཀཱསི། མཧཱཛནོ མཧཱསདྡེན སཱདྷུཀཱརཾ པཝཏྟེསི། རཱཛཱ ‘‘ཀིམིད’’ནྟི པུཙྪིཏྭཱ ཏམཏྠཾ སུཏྭཱ ཏུསྶིཏྭཱ སབྦེཔི ཏེ ཨམཙྩེ ཧཱརེཏྭཱ བནྡྷུལསྶེཝ ཝིནིཙྪཡཾ ནིཡྻཱདེསི། སོ ཏཏོ པཊྛཱཡ སམྨཱ ཝིནིཙྪིནི། ཏཏོ པོརཱཎཀཝིནིཙྪཡིཀཱ ལཉྫཾ ཨལབྷནྟཱ ཨཔྤལཱབྷཱ ཧུཏྭཱ ‘‘བནྡྷུལོ རཛྫཾ པཏྠེཏཱི’’ཏི རཱཛཀུལེ པརིབྷིནྡིཾསུ། རཱཛཱ ཏཾ ཀཐཾ གཧེཏྭཱ ཙིཏྟཾ ནིགྒཧེཏུཾ ནཱསཀྑི, ‘‘ཨིམསྨིཾ ཨིདྷེཝ གྷཱཏིཡམཱནེ གརཧཱ མེ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི པུན ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘པཡུཏྟཔུརིསེཧི པཙྩནྟཾ པཧརཱཔེཏྭཱ ཏེ པལཱཔེཏྭཱ ནིཝཏྟཀཱལེ ཨནྟརཱམགྒེ པུཏྟེཧི སདྡྷིཾ མཱརེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི བནྡྷུལཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘པཙྩནྟོ ཀིར ཀུཔིཏོ, ཏཝ པུཏྟེཧི སདྡྷིཾ གནྟྭཱ ཙོརེ གཎྷཱཧཱི’’ཏི པཧིཎིཏྭཱ ‘‘ཨེཏྠེཝསྶ དྭཏྟིཾསཱཡ པུཏྟེཧི སདྡྷིཾ སཱིསཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཨཱཧརཐཱ’’ཏི ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨཉྙེཔི སམཏྠེ མཧཱཡོདྷེ པེསེསི། ཏསྨིཾ པཙྩནྟཾ གཙྪནྟེཡེཝ ‘‘སེནཱཔཏི ཀིར ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི སུཏྭཱཝ པཡུཏྟཀཙོརཱ པལཱཡིཾསུ། སོ ཏཾ པདེསཾ ཨཱཝཱསཱཔེཏྭཱ ཛནཔདཾ སཎྛཔེཏྭཱ ནིཝཏྟི།

    Bandhulopi mallikaṃ sāvatthiṃ ānesi. Sā soḷasakkhattuṃ yamake putte vijāyi, sabbepi sūrā thāmasampannā ahesuṃ, sabbasippe nipphattiṃ pāpuṇiṃsu. Ekekassapi purisasahassaparivāro ahosi . Pitarā saddhiṃ rājanivesanaṃ gacchantehi teheva rājaṅgaṇaṃ paripūri. Athekadivasaṃ vinicchaye kūṭaḍḍaparājitā manussā bandhulaṃ āgacchantaṃ disvā mahāravaṃ viravantā vinicchayaamaccānaṃ kūṭaḍḍakāraṇaṃ tassa ārocesuṃ. Sopi vinicchayaṃ gantvā taṃ aḍḍaṃ tīretvā sāmikameva sāmikaṃ, assāmikameva assāmikaṃ akāsi. Mahājano mahāsaddena sādhukāraṃ pavattesi. Rājā ‘‘kimida’’nti pucchitvā tamatthaṃ sutvā tussitvā sabbepi te amacce hāretvā bandhulasseva vinicchayaṃ niyyādesi. So tato paṭṭhāya sammā vinicchini. Tato porāṇakavinicchayikā lañjaṃ alabhantā appalābhā hutvā ‘‘bandhulo rajjaṃ patthetī’’ti rājakule paribhindiṃsu. Rājā taṃ kathaṃ gahetvā cittaṃ niggahetuṃ nāsakkhi, ‘‘imasmiṃ idheva ghātiyamāne garahā me uppajjissatī’’ti puna cintetvā ‘‘payuttapurisehi paccantaṃ paharāpetvā te palāpetvā nivattakāle antarāmagge puttehi saddhiṃ māretuṃ vaṭṭatī’’ti bandhulaṃ pakkosāpetvā ‘‘paccanto kira kupito, tava puttehi saddhiṃ gantvā core gaṇhāhī’’ti pahiṇitvā ‘‘etthevassa dvattiṃsāya puttehi saddhiṃ sīsaṃ chinditvā āharathā’’ti tehi saddhiṃ aññepi samatthe mahāyodhe pesesi. Tasmiṃ paccantaṃ gacchanteyeva ‘‘senāpati kira āgacchatī’’ti sutvāva payuttakacorā palāyiṃsu. So taṃ padesaṃ āvāsāpetvā janapadaṃ saṇṭhapetvā nivatti.

    ཨཐསྶ ནགརཏོ ཨཝིདཱུརེ ཋཱནེ ཏེ ཡོདྷཱ པུཏྟེཧི སདྡྷིཾ སཱིསཾ ཚིནྡིཾསུ། ཏཾ དིཝསཾ མལླིཀཱཡ པཉྩཧི བྷིཀྑུསཏེཧི སདྡྷིཾ དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱ ནིམནྟིཏཱ ཧོནྟི། ཨཐསྶཱ པུབྦཎྷསམཡེ ‘‘སཱམིཀསྶ ཏེ སདྡྷིཾ པུཏྟེཧི སཱིསཾ ཚིནྡིཾསཱུ’’ཏི པཎྞཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨདཾསུ། སཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ཀསྶཙི ཀིཉྩི ཨཝཏྭཱ པཎྞཾ ཨུཙྪངྒེ ཀཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷམེཝ པརིཝིསི། ཨཐསྶཱ པརིཙཱརིཀཱ བྷིཀྑཱུནཾ བྷཏྟཾ དཏྭཱ སཔྤིཙཱཊིཾ ཨཱཧརནྟིཡོ ཐེརཱནཾ པུརཏོ ཙཱཊིཾ བྷིནྡིཾསུ། དྷམྨསེནཱཔཏི ‘‘ཨུཔཱསིཀེ, བྷེདནདྷམྨཾ བྷིནྣཾ, ན ཙིནྟེཏབྦ’’ནྟི ཨཱཧ། སཱ ཨུཙྪངྒཏོ པཎྞཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ‘‘དྭཏྟིཾསཔུཏྟེཧི སདྡྷིཾ པིཏུ སཱིསཾ ཚིནྣནྟི མེ ཨིམཾ པཎྞཾ ཨཱཧརིཾསུ, ཨཧཾ ཨིདཾ སུཏྭཱཔི ན ཙིནྟེམི, སཔྤིཙཱཊིཡཱ བྷིནྣཱཡ ཀིཾ ཙིནྟེམི, བྷནྟེ’’ཏི ཨཱཧ། དྷམྨསེནཱཔཏི ‘‘ཨནིམིཏྟམནཉྙཱཏ’’ནྟིཨཱདཱིནི (སུ॰ ནི॰ ༥༧༩) ཝཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཝིཧཱརཾ ཨགམཱསི། སཱཔི དྭཏྟིཾས སུཎིསཱཡོ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ སཱམིཀཱ ཨཏྟནོ པུརིམཀམྨཕལཾ ལབྷིཾསུ, ཏུམྷེ མཱ སོཙིཏྠ མཱ པརིདེཝིཏྠ, རཉྙོ ཨུཔརི མནོཔདོསཾ མཱ ཀརིཏྠཱ’’ཏི ཨོཝདི།

    Athassa nagarato avidūre ṭhāne te yodhā puttehi saddhiṃ sīsaṃ chindiṃsu. Taṃ divasaṃ mallikāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ dve aggasāvakā nimantitā honti. Athassā pubbaṇhasamaye ‘‘sāmikassa te saddhiṃ puttehi sīsaṃ chindiṃsū’’ti paṇṇaṃ āharitvā adaṃsu. Sā taṃ pavattiṃ ñatvā kassaci kiñci avatvā paṇṇaṃ ucchaṅge katvā bhikkhusaṅghameva parivisi. Athassā paricārikā bhikkhūnaṃ bhattaṃ datvā sappicāṭiṃ āharantiyo therānaṃ purato cāṭiṃ bhindiṃsu. Dhammasenāpati ‘‘upāsike, bhedanadhammaṃ bhinnaṃ, na cintetabba’’nti āha. Sā ucchaṅgato paṇṇaṃ nīharitvā ‘‘dvattiṃsaputtehi saddhiṃ pitu sīsaṃ chinnanti me imaṃ paṇṇaṃ āhariṃsu, ahaṃ idaṃ sutvāpi na cintemi, sappicāṭiyā bhinnāya kiṃ cintemi, bhante’’ti āha. Dhammasenāpati ‘‘animittamanaññāta’’ntiādīni (su. ni. 579) vatvā dhammaṃ desetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ agamāsi. Sāpi dvattiṃsa suṇisāyo pakkosāpetvā ‘‘tumhākaṃ sāmikā attano purimakammaphalaṃ labhiṃsu, tumhe mā socittha mā paridevittha, rañño upari manopadosaṃ mā karitthā’’ti ovadi.

    རཉྙོ ཙརཔུརིསཱ ཏཾ ཀཐཾ སུཏྭཱ ཏེསཾ ནིདྡོསབྷཱཝཾ རཉྙོ ཀཐཡིཾསུ། རཱཛཱ སཾཝེགཔྤཏྟོ ཏསྶཱ ནིཝེསནཾ གནྟྭཱ མལླིཀཉྩ སུཎིསཱཡོ ཙསྶཱ ཁམཱཔེཏྭཱ མལླིཀཱཡ ཝརཾ ཨདཱསི། སཱ ‘‘གཧིཏོ མེ ཧོཏཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྨིཾ གཏེ མཏཀབྷཏྟཾ དཏྭཱ ནྷཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘དེཝ, ཏུམྷེཧི མེ ཝརོ དིནྣོ, མཡ྄ཧཉྩ ཨཉྙེན ཨཏྠོ ནཏྠི, དྭཏྟིཾསཱཡ མེ སུཎིསཱནཾ མམ ཙ ཀུལགྷརགམནཾ ཨནུཛཱནཱཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། རཱཛཱ སམྤཊིཙྪི། སཱ དྭཏྟིཾསཱཡ སུཎིསཱནཾ སཀཀུལཾ པེསེཏྭཱ སཡཾ ཀུསིནཱརནགརེ ཨཏྟནོ ཀུལགྷརཾ ཨགམཱསི། རཱཛཱ བནྡྷུལསེནཱཔཏིནོ བྷཱགིནེཡྻསྶ དཱིགྷཀཱརཱཡནསྶ ནཱམ སེནཱཔཏིཊྛཱནཾ ཨདཱསི། སོ པན ‘‘མཱཏུལོ མེ ཨིམིནཱ མཱརིཏོ’’ཏི རཉྙོ ཨོཏཱརཾ གཝེསནྟོ ཝིཙརཏི། རཱཛཱཔི ནིཔྤརཱདྷསྶ བནྡྷུལསྶ མཱརིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཙིཏྟསྶཱདཾ ན ལབྷཏི, རཛྫསུཁཾ ནཱནུབྷོཏི།

    Rañño carapurisā taṃ kathaṃ sutvā tesaṃ niddosabhāvaṃ rañño kathayiṃsu. Rājā saṃvegappatto tassā nivesanaṃ gantvā mallikañca suṇisāyo cassā khamāpetvā mallikāya varaṃ adāsi. Sā ‘‘gahito me hotū’’ti vatvā tasmiṃ gate matakabhattaṃ datvā nhatvā rājānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘deva, tumhehi me varo dinno, mayhañca aññena attho natthi, dvattiṃsāya me suṇisānaṃ mama ca kulagharagamanaṃ anujānāthā’’ti āha. Rājā sampaṭicchi. Sā dvattiṃsāya suṇisānaṃ sakakulaṃ pesetvā sayaṃ kusināranagare attano kulagharaṃ agamāsi. Rājā bandhulasenāpatino bhāgineyyassa dīghakārāyanassa nāma senāpatiṭṭhānaṃ adāsi. So pana ‘‘mātulo me iminā mārito’’ti rañño otāraṃ gavesanto vicarati. Rājāpi nipparādhassa bandhulassa māritakālato paṭṭhāya vippaṭisārī cittassādaṃ na labhati, rajjasukhaṃ nānubhoti.

    ཏདཱ སཏྠཱ སཱཀིཡཱནཾ ཝེལུ༹ཾ ནཱམ ནིགམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརཏི། རཱཛཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨཱརཱམཏོ ཨཝིདཱུརེ ཁནྡྷཱཝཱརཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ‘‘མཧནྟེན པརིཝཱརེན སཏྠཱརཾ ཝནྡིསྶཱམཱ’’ཏི ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ པཉྩ རཱཛཀཀུདྷབྷཎྜཱནི དཱིགྷཀཱརཱཡནསྶ དཏྭཱ ཨེཀཀོཝ གནྡྷཀུཊིཾ པཱཝིསི། སབྦཾ དྷམྨཙེཏིཡསུཏྟནིཡཱམེནེཝ (མ॰ ནི॰ ༢.༣༦༤ ཨཱདཡོ) ཝེདིཏབྦཾ། ཏསྨིཾ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིཊྛེ དཱིགྷཀཱརཱཡནོ ཏཱནི པཉྩ རཱཛཀཀུདྷབྷཎྜཱནི གཧེཏྭཱ ཝིཊཊཱུབྷཾ རཱཛཱནཾ ཀཏྭཱ རཉྙོ ཨེཀཾ ཨསྶཾ ཨེཀཉྩ ཨུཔཊྛཱནཀཱརིཀཾ མཱཏུགཱམཾ ནིཝཏྟེཏྭཱ སཱཝཏྠིཾ ཨགམཱསི། རཱཛཱ སཏྠཱརཱ སདྡྷིཾ པིཡཀཐཾ ཀཐེཏྭཱ ནིཀྑནྟོ སེནཾ ཨདིསྭཱ ཏཾ མཱཏུགཱམཾ པུཙྪིཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ བྷཱགིནེཡྻཾ ཨཛཱཏསཏྟུཾ ཨཱདཱཡ ཨཱགནྟྭཱ ཝིཊཊཱུབྷཾ གཧེསྶཱམཱི’’ཏི རཱཛགཧནགརཾ གཙྪནྟོ ཝིཀཱལེ དྭཱརེསུ པིཧིཏེསུ ནགརཾ པཝིསིཏུམསཀྐོནྟོ ཨེཀིསྶཱཡ སཱལཱཡ ནིཔཛྫིཏྭཱ ཝཱཏཱཏཔེན ཀིལནྟོ རཏྟིབྷཱགེ ཏཏྠེཝ ཀཱལམཀཱསི། ཝིབྷཱཏཱཡ རཏྟིཡཱ ‘‘དེཝ ཀོསལནརིནྡ, ཨིདཱནི ཨནཱཐོསི ཛཱཏོ’’ཏི ཝིལཔནྟིཡཱ ཏསྶཱ ཨིཏྠིཡཱ སདྡཾ སུཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ། སོ མཱཏུལསྶ མཧནྟེན སཀྐཱརེན སརཱིརཀིཙྩཾ ཀཱརེསི།

    Tadā satthā sākiyānaṃ veḷuṃ nāma nigamaṃ upanissāya viharati. Rājā tattha gantvā ārāmato avidūre khandhāvāraṃ nivāsetvā ‘‘mahantena parivārena satthāraṃ vandissāmā’’ti vihāraṃ gantvā pañca rājakakudhabhaṇḍāni dīghakārāyanassa datvā ekakova gandhakuṭiṃ pāvisi. Sabbaṃ dhammacetiyasuttaniyāmeneva (ma. ni. 2.364 ādayo) veditabbaṃ. Tasmiṃ gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dīghakārāyano tāni pañca rājakakudhabhaṇḍāni gahetvā viṭaṭūbhaṃ rājānaṃ katvā rañño ekaṃ assaṃ ekañca upaṭṭhānakārikaṃ mātugāmaṃ nivattetvā sāvatthiṃ agamāsi. Rājā satthārā saddhiṃ piyakathaṃ kathetvā nikkhanto senaṃ adisvā taṃ mātugāmaṃ pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘ahaṃ bhāgineyyaṃ ajātasattuṃ ādāya āgantvā viṭaṭūbhaṃ gahessāmī’’ti rājagahanagaraṃ gacchanto vikāle dvāresu pihitesu nagaraṃ pavisitumasakkonto ekissāya sālāya nipajjitvā vātātapena kilanto rattibhāge tattheva kālamakāsi. Vibhātāya rattiyā ‘‘deva kosalanarinda, idāni anāthosi jāto’’ti vilapantiyā tassā itthiyā saddaṃ sutvā rañño ārocesuṃ. So mātulassa mahantena sakkārena sarīrakiccaṃ kāresi.

    ཝིཊཊཱུབྷོཔི རཛྫཾ ལབྷིཏྭཱ ཏཾ ཝེརཾ སརིཏྭཱ ‘‘སབྦེཔི སཱཀིཡེ མཱརེསྶཱམཱི’’ཏི མཧཏིཡཱ སེནཱཡ ནིཀྑམི། ཏཾ དིཝསཾ སཏྠཱ པཙྩཱུསསམཡེ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ ཉཱཏིསངྒྷསྶ ཝིནཱསཾ དིསྭཱ ‘‘ཉཱཏིསངྒཧཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ པུབྦཎྷསམཡེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟོ གནྡྷཀུཊིཡཾ སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏྭཱ སཱཡནྷསམཡེ ཨཱཀཱསེན གནྟྭཱ ཀཔིལཝཏྠུསཱམནྟེ ཨེཀསྨིཾ ཀབརཙྪཱཡེ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདི། ཏཏོ ཨཝིདཱུརེ ཝིཊཊཱུབྷསྶ རཛྫསཱིམཱཡ ཨནྟོ སནྡཙྪཱཡོ ནིགྲོདྷརུཀྑོ ཨཏྠི, ཝིཊཊཱུབྷོ སཏྠཱརཾ དིསྭཱ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘བྷནྟེ, ཀིཾཀཱརཎཱ ཨེཝརཱུཔཱཡ ཨུཎྷཝེལཱཡ ཨིམསྨིཾ ཀབརཙྪཱཡེ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདཐ, ཨེཏསྨིཾ སནྡཙྪཱཡེ ནིགྲོདྷརུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདཐ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཧོཏུ, མཧཱརཱཛ, ཉཱཏཀཱནཾ ཚཱཡཱ ནཱམ སཱིཏལཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཉཱཏཀཱནཾ རཀྑཎཏྠཱཡ སཏྠཱ ཨཱགཏོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ སཱཝཏྠིམེཝ པཙྩཱགམི། སཏྠཱཔི ཨུཔྤཏིཏྭཱ ཛེཏཝནམེཝ གཏོ།

    Viṭaṭūbhopi rajjaṃ labhitvā taṃ veraṃ saritvā ‘‘sabbepi sākiye māressāmī’’ti mahatiyā senāya nikkhami. Taṃ divasaṃ satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento ñātisaṅghassa vināsaṃ disvā ‘‘ñātisaṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā pubbaṇhasamaye piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto gandhakuṭiyaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā sāyanhasamaye ākāsena gantvā kapilavatthusāmante ekasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdi. Tato avidūre viṭaṭūbhassa rajjasīmāya anto sandacchāyo nigrodharukkho atthi, viṭaṭūbho satthāraṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘bhante, kiṃkāraṇā evarūpāya uṇhavelāya imasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdatha, etasmiṃ sandacchāye nigrodharukkhamūle nisīdatha, bhante’’ti vatvā ‘‘hotu, mahārāja, ñātakānaṃ chāyā nāma sītalā’’ti vutte ‘‘ñātakānaṃ rakkhaṇatthāya satthā āgato bhavissatī’’ti cintetvā satthāraṃ vanditvā sāvatthimeva paccāgami. Satthāpi uppatitvā jetavanameva gato.

    རཱཛཱ སཱཀིཡཱནཾ དོསཾ སརིཏྭཱ དུཏིཡཾ ནིཀྑམིཏྭཱ ཏཐེཝ སཏྠཱརཾ པསྶིཏྭཱ པུན ནིཝཏྟིཏྭཱ ཏཏིཡཝཱརེ ནིཀྑམིཏྭཱ ཏཏྠེཝ སཏྠཱརཾ པསྶིཏྭཱ ནིཝཏྟི། ཙཏུཏྠཝཱརེ པན ཏསྨིཾ ནིཀྑནྟེ སཏྠཱ སཱཀིཡཱནཾ པུབྦཀམྨཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཏེསཾ ནདིཡཾ ཝིསཔཀྑིཔནཔཱཔཀམྨསྶ ཨཔྤཊིབཱཧིརབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཙཏུཏྠཝཱརེ ན ཨགམཱསི། ཝིཊཊཱུབྷརཱཛཱ ཁཱིརཔཱཡཀེ དཱརཀེ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སབྦེ སཱཀིཡེ གྷཱཏེཏྭཱ གལལོཧིཏེན ནིསིནྣཕལཀཾ དྷོཝིཏྭཱ པཙྩཱགམི། སཏྠརི ཏཏིཡཝཱརེ གམནཏོ པཙྩཱགནྟྭཱ པུནདིཝསེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ནིཊྛཱཔིཏབྷཏྟཀིཙྩེ གནྡྷཀུཊིཡཾ པཝིསནྟེ དིསཱཧི སནྣིཔཏིཏཱ བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ‘‘ཨཱཝུསོ, སཏྠཱ ཨཏྟཱནཾ དསྶེཏྭཱ རཱཛཱནཾ ནིཝཏྟཱཔེཏྭཱ ཉཱཏཀེ མརཎབྷཡཱ མོཙེསི, ཨེཝཾ ཉཱཏཀཱནཾ ཨཏྠཙརོ སཏྠཱ’’ཏི བྷགཝཏོ གུཎཀཐཾ ཀཐཡིཾསུ། སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཨིདཱནེཝ ཏཐཱགཏོ ཉཱཏཀཱནཾ ཨཏྠཾ ཙརཏི, པུབྦེཔི ཙརིཡེཝཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།

    Rājā sākiyānaṃ dosaṃ saritvā dutiyaṃ nikkhamitvā tatheva satthāraṃ passitvā puna nivattitvā tatiyavāre nikkhamitvā tattheva satthāraṃ passitvā nivatti. Catutthavāre pana tasmiṃ nikkhante satthā sākiyānaṃ pubbakammaṃ oloketvā tesaṃ nadiyaṃ visapakkhipanapāpakammassa appaṭibāhirabhāvaṃ ñatvā catutthavāre na agamāsi. Viṭaṭūbharājā khīrapāyake dārake ādiṃ katvā sabbe sākiye ghātetvā galalohitena nisinnaphalakaṃ dhovitvā paccāgami. Satthari tatiyavāre gamanato paccāgantvā punadivase piṇḍāya caritvā niṭṭhāpitabhattakicce gandhakuṭiyaṃ pavisante disāhi sannipatitā bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘āvuso, satthā attānaṃ dassetvā rājānaṃ nivattāpetvā ñātake maraṇabhayā mocesi, evaṃ ñātakānaṃ atthacaro satthā’’ti bhagavato guṇakathaṃ kathayiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva tathāgato ñātakānaṃ atthaṃ carati, pubbepi cariyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ བྲཧྨདཏྟོ ནཱམ རཱཛཱ དས རཱཛདྷམྨེ ཨཀོཔེཏྭཱ དྷམྨེན རཛྫཾ ཀཱརེནྟོ ཨེཀདིཝསཾ ཙིནྟེསི ‘‘ཛམྦུདཱིཔཏལེ རཱཛཱནོ བཧུཐམྦྷེསུ པཱསཱདེསུ ཝསནྟི, ཏསྨཱ བཧཱུཧི ཐམྦྷེཧི པཱསཱདཀརཎཾ ནཱམ ཨནཙྪརིཡཾ, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨེཀཐམྦྷཀཾ པཱསཱདཾ ཀཱརེཡྻཾ, ཨེཝཾ སབྦརཱཛཱུནཾ ཨགྒརཱཛཱ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི། སོ ཝཌྜྷཀཱི པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ སོབྷགྒཔྤཏྟཾ ཨེཀཐམྦྷཀཾ པཱསཱདཾ ཀརོཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཨུཛཱུ མཧནྟེ ཨེཀཐམྦྷཀཔཱསཱདཱརཧེ བཧཱུ རུཀྑེ དིསྭཱ ‘‘ཨིམེ རུཀྑཱ སནྟི, མགྒོ པན ཝིསམོ, ན སཀྐཱ ཨོཏཱརེཏུཾ, རཉྙོ ཨཱཙིཀྑིསྶཱམཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཏཐཱ ཨཀཾསུ། རཱཛཱ ‘‘ཀེནཙི ཨུཔཱཡེན སཎིཀཾ ཨོཏཱརེཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘དེཝ, ཡེན ཀེནཙི ཨུཔཱཡེན ན སཀྐཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཏེན ཧི མམ ཨུཡྻཱནེ ཨེཀཾ རུཀྑཾ ཨུཔདྷཱརེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཝཌྜྷཀཱི ཨུཡྻཱནཾ གནྟྭཱ ཨེཀཾ སུཛཱཏཾ ཨུཛུཀཾ གཱམནིགམཔཱུཛིཏཾ རཱཛཀུལཏོཔི ལདྡྷབལིཀམྨཾ མངྒལསཱལརུཀྑཾ དིསྭཱ རཉྙོ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསུཾ། རཱཛཱ ‘‘ཨུཡྻཱནེ རུཀྑོ ནཱམ མམ པཊིབདྡྷོ, གཙྪཐ བྷོ ཏཾ ཚིནྡཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ གནྡྷམཱལཱདིཧཏྠཱ ཨུཡྻཱནཾ གནྟྭཱ རུཀྑེ གནྡྷཔཉྩངྒུལིཀཾ དཏྭཱ སུཏྟེན པརིཀྑིཔིཏྭཱ པུཔྥཀཎྞིཀཾ བནྡྷིཏྭཱ དཱིཔཾ ཛཱལེཏྭཱ བལིཀམྨཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིཏོ སཏྟམེ དིཝསེ ཨཱགནྟྭཱ རུཀྑཾ ཚིནྡིསྶཱམ, རཱཛཱ ཚིནྡཱཔེཏི, ཨིམསྨིཾ རུཀྑེ ནིབྦཏྟདེཝཏཱ ཨཉྙཏྠ གཙྪཏུ, ཨམྷཱཀཾ དོསོ ནཏྠཱི’’ཏི སཱཝེསུཾ།

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatto nāma rājā dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kārento ekadivasaṃ cintesi ‘‘jambudīpatale rājāno bahuthambhesu pāsādesu vasanti, tasmā bahūhi thambhehi pāsādakaraṇaṃ nāma anacchariyaṃ, yaṃnūnāhaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ kāreyyaṃ, evaṃ sabbarājūnaṃ aggarājā bhavissāmī’’ti. So vaḍḍhakī pakkosāpetvā ‘‘mayhaṃ sobhaggappattaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ karothā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā araññaṃ pavisitvā ujū mahante ekathambhakapāsādārahe bahū rukkhe disvā ‘‘ime rukkhā santi, maggo pana visamo, na sakkā otāretuṃ, rañño ācikkhissāmā’’ti cintetvā tathā akaṃsu. Rājā ‘‘kenaci upāyena saṇikaṃ otārethā’’ti vatvā ‘‘deva, yena kenaci upāyena na sakkā’’ti vutte ‘‘tena hi mama uyyāne ekaṃ rukkhaṃ upadhārethā’’ti āha. Vaḍḍhakī uyyānaṃ gantvā ekaṃ sujātaṃ ujukaṃ gāmanigamapūjitaṃ rājakulatopi laddhabalikammaṃ maṅgalasālarukkhaṃ disvā rañño santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Rājā ‘‘uyyāne rukkho nāma mama paṭibaddho, gacchatha bho taṃ chindathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gandhamālādihatthā uyyānaṃ gantvā rukkhe gandhapañcaṅgulikaṃ datvā suttena parikkhipitvā pupphakaṇṇikaṃ bandhitvā dīpaṃ jāletvā balikammaṃ katvā ‘‘ito sattame divase āgantvā rukkhaṃ chindissāma, rājā chindāpeti, imasmiṃ rukkhe nibbattadevatā aññattha gacchatu, amhākaṃ doso natthī’’ti sāvesuṃ.

    ཨཐ ཏསྨིཾ ནིབྦཏྟོ དེཝཔུཏྟོ ཏཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ནིསྶཾསཡཾ ཨིམེ ཝཌྜྷཀཱི ཨིམཾ རུཀྑཾ ཚིནྡིསྶནྟི, ཝིམཱནཾ མེ ནསྶིསྶཏི, ཝིམཱནཔརིཡནྟིཀམེཝ ཁོ པན མཡ྄ཧཾ ཛཱིཝིཏཾ, ཨིམཉྩ རཀྑཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཋིཏེསུ ཏརུཎསཱལརུཀྑེསུ ནིབྦཏྟཱནཾ མམ ཉཱཏིདེཝཏཱནམྤི བཧཱུནི ཝིམཱནཱནི ནསྶིསྶནྟི། ཝིམཱནཔརིཡནྟིཀམེཝ མམ ཉཱཏཱིནཾ དེཝཏཱནམྤི ཛཱིཝིཏཾ, ན ཁོ པན མཾ ཏཐཱ ཨཏྟནོ ཝིནཱསོ བཱདྷཏི, ཡཐཱ ཉཱཏཱིནཾ, ཏསྨཱ ནེསཾ མཡཱ ཛཱིཝིཏཾ དཱཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨཌྜྷརཏྟསམཡེ དིབྦཱལངྐཱརཔཊིམཎྜིཏོ རཉྙོ སིརིགབྦྷཾ པཝིསིཏྭཱ སཀལགབྦྷཾ ཨེཀོབྷཱསཾ ཀཏྭཱ ཨུསྶིསཀཔསྶེ རོདམཱནོ ཨཊྛཱསི། རཱཛཱ ཏཾ དིསྭཱ བྷཱིཏཏསིཏོ ཏེན སདྡྷིཾ སལླཔནྟོ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –

    Atha tasmiṃ nibbatto devaputto taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘nissaṃsayaṃ ime vaḍḍhakī imaṃ rukkhaṃ chindissanti, vimānaṃ me nassissati, vimānapariyantikameva kho pana mayhaṃ jīvitaṃ, imañca rakkhaṃ parivāretvā ṭhitesu taruṇasālarukkhesu nibbattānaṃ mama ñātidevatānampi bahūni vimānāni nassissanti. Vimānapariyantikameva mama ñātīnaṃ devatānampi jīvitaṃ, na kho pana maṃ tathā attano vināso bādhati, yathā ñātīnaṃ, tasmā nesaṃ mayā jīvitaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā aḍḍharattasamaye dibbālaṅkārapaṭimaṇḍito rañño sirigabbhaṃ pavisitvā sakalagabbhaṃ ekobhāsaṃ katvā ussisakapasse rodamāno aṭṭhāsi. Rājā taṃ disvā bhītatasito tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ༡༣.

    13.

    ‘‘ཀཱ ཏྭཾ སུདྡྷེཧི ཝཏྠེཧི, ཨགྷེ ཝེཧཱཡསཾ ཋིཏཱ།

    ‘‘Kā tvaṃ suddhehi vatthehi, aghe vehāyasaṃ ṭhitā;

    ཀེན ཏྱཱསྶཱུནི ཝཏྟནྟི, ཀུཏོ ཏཾ བྷཡམཱགཏ’’ནྟི༎

    Kena tyāssūni vattanti, kuto taṃ bhayamāgata’’nti.

    ཏཏྠ ཀཱ ཏྭནྟི ནཱགཡཀྑསུཔཎྞསཀྐཱདཱིསུ ཀཱ ནཱམ ཏྭནྟི པུཙྪཏི། ཝཏྠེཧཱིཏི ཝཙནམཏྟམེཝེཏཾ, སབྦེཔི པན དིབྦཱལངྐཱརེ སནྡྷཱཡེཝམཱཧ། ཨགྷེཏི ཨཔྤཊིགྷེ ཨཱཀཱསེ། ཝེཧཱཡསནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ། ཀེན ཏྱཱསྶཱུནི ཝཏྟནྟཱིཏི ཀེན ཀཱརཎེན ཏཝ ཨསྶཱུནི ཝཏྟནྟི། ཀུཏོཏི ཉཱཏིཝིཡོགདྷནཝིནཱསཱདཱིནཾ ཀིཾ ནིསྶཱཡ ཏཾ བྷཡམཱགཏནྟི པུཙྪཏི།

    Tattha kā tvanti nāgayakkhasupaṇṇasakkādīsu kā nāma tvanti pucchati. Vatthehīti vacanamattamevetaṃ, sabbepi pana dibbālaṅkāre sandhāyevamāha. Agheti appaṭighe ākāse. Vehāyasanti tasseva vevacanaṃ. Kena tyāssūni vattantīti kena kāraṇena tava assūni vattanti. Kutoti ñātiviyogadhanavināsādīnaṃ kiṃ nissāya taṃ bhayamāgatanti pucchati.

    ཏཏོ དེཝརཱཛཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Tato devarājā dve gāthā abhāsi –

    ༡༤.

    14.

    ‘‘ཏཝེཝ དེཝ ཝིཛིཏེ, བྷདྡསཱལོཏི མཾ ཝིདཱུ།

    ‘‘Taveva deva vijite, bhaddasāloti maṃ vidū;

    སཊྛི ཝསྶསཧསྶཱནི, ཏིཊྛཏོ པཱུཛིཏསྶ མེ༎

    Saṭṭhi vassasahassāni, tiṭṭhato pūjitassa me.

    ༡༥.

    15.

    ‘‘ཀཱརཡནྟཱ ནགརཱནི, ཨགཱརེ ཙ དིསམྤཏི།

    ‘‘Kārayantā nagarāni, agāre ca disampati;

    ཝིཝིདྷེ ཙཱཔི པཱསཱདེ, ན མཾ ཏེ ཨཙྩམཉྙིསུཾ།

    Vividhe cāpi pāsāde, na maṃ te accamaññisuṃ;

    ཡཐེཝ མཾ ཏེ པཱུཛེསུཾ, ཏཐེཝ ཏྭམྤི པཱུཛཡཱ’’ཏི༎

    Yatheva maṃ te pūjesuṃ, tatheva tvampi pūjayā’’ti.

    ཏཏྠ ཏིཊྛཏོཏི སཀལབཱརཱཎསིནགརེཧི ཙེཝ གཱམནིགམེཧི ཙ ཏཡཱ ཙ པཱུཛིཏསྶ ནིཙྩཾ བལིཀམྨཉྩ སཀྐཱརཉྩ ལབྷནྟསྶ མཡ྄ཧཾ ཨིམསྨིཾ ཨུཡྻཱནེ ཏིཊྛནྟསྶ ཨེཏྟཀོ ཀཱལོ གཏོཏི དསྶེཏི། ནགརཱནཱིཏི ནགརཔཊིསངྑརཎཀམྨཱནི། ཨགཱརེཙཱཏི བྷཱུམིགེཧཱནི། དིསམྤཏཱིཏི དིསཱནཾ པཏི, མཧཱརཱཛ། ན མཾ ཏེཏི ཏེ ནགརཔཊིསངྑརཎཱདཱིནི ཀརོནྟཱ ཨིམསྨིཾ ནགརེ པོརཱཎཀརཱཛཱནོ མཾ ནཱཏིམཉྙིསུཾ ནཱཏིཀྐམིཾསུ ན ཝིཧེཋཡིཾསུ, མམ ནིཝཱསརུཀྑཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཀམྨཾ ན ཀརིཾསུ, མཡ྄ཧཾ པན སཀྐཱརམེཝ ཀརིཾསཱུཏི ཨཝཙ། ཡཐེཝཱཏི ཏསྨཱ ཡཐེཝ ཏེ པོརཱཎཀརཱཛཱནོ མཾ པཱུཛཡིཾསུ, ཨེཀོཔི ཨིམཾ རུཀྑཾ ན ཚིནྡཱཔེསི, ཏྭཉྩཱཔི མཾ ཏཐེཝ པཱུཛཡ, མཱ མེ རུཀྑཾ ཚེདཡཱིཏི།

    Tattha tiṭṭhatoti sakalabārāṇasinagarehi ceva gāmanigamehi ca tayā ca pūjitassa niccaṃ balikammañca sakkārañca labhantassa mayhaṃ imasmiṃ uyyāne tiṭṭhantassa ettako kālo gatoti dasseti. Nagarānīti nagarapaṭisaṅkharaṇakammāni. Agārecāti bhūmigehāni. Disampatīti disānaṃ pati, mahārāja. Na maṃ teti te nagarapaṭisaṅkharaṇādīni karontā imasmiṃ nagare porāṇakarājāno maṃ nātimaññisuṃ nātikkamiṃsu na viheṭhayiṃsu, mama nivāsarukkhaṃ chinditvā attano kammaṃ na kariṃsu, mayhaṃ pana sakkārameva kariṃsūti avaca. Yathevāti tasmā yatheva te porāṇakarājāno maṃ pūjayiṃsu, ekopi imaṃ rukkhaṃ na chindāpesi, tvañcāpi maṃ tatheva pūjaya, mā me rukkhaṃ chedayīti.

    ཏཏོ རཱཛཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Tato rājā dve gāthā abhāsi –

    ༡༦.

    16.

    ‘‘ཏཾ ཨིཝཱཧཾ ན པསྶཱམི, ཐཱུལཾ ཀཱཡེན ཏེ དུམཾ།

    ‘‘Taṃ ivāhaṃ na passāmi, thūlaṃ kāyena te dumaṃ;

    ཨཱརོཧཔརིཎཱཧེན, ཨབྷིརཱུཔོསི ཛཱཏིཡཱ༎

    Ārohapariṇāhena, abhirūposi jātiyā.

    ༡༧.

    17.

    ‘‘པཱསཱདཾ ཀཱརཡིསྶཱམི, ཨེཀཏྠམྦྷཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Pāsādaṃ kārayissāmi, ekatthambhaṃ manoramaṃ;

    ཏཏྠ ཏཾ ཨུཔནེསྶཱམི, ཙིརཾ ཏེ ཡཀྑ ཛཱིཝིཏ’’ནྟི༎

    Tattha taṃ upanessāmi, ciraṃ te yakkha jīvita’’nti.

    ཏཏྠ ཀཱཡེནཱཏི པམཱཎེན། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཝ པམཱཎེན ཏཾ ཝིཡ ཐཱུལཾ མཧནྟཾ ཨཉྙཾ དུམཾ ན པསྶཱམི, ཏྭཉྙེཝ པན ཨཱརོཧཔརིཎཱཧེན སུཛཱཏསངྑཱཏཱཡ སམསཎྛཱནཨུཛུབྷཱཝཔྤཀཱརཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཙ ཨབྷིརཱུཔོ སོབྷགྒཔྤཏྟོ ཨེཀཐམྦྷཔཱསཱདཱརཧོཏི། པཱསཱདནྟི ཏསྨཱ ཏཾ ཚེདཱཔེཏྭཱ ཨཧཾ པཱསཱདཾ ཀཱརཱཔེསྶཱམེཝ། ཏཏྠ ཏནྟི ཏཾ པནཱཧཾ སམྨ དེཝརཱཛ, ཏཏྠ པཱསཱདེ ཨུཔནེསྶཱམི, སོ ཏྭཾ མཡཱ སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ ཝསནྟོ ཨགྒགནྡྷམཱལཱདཱིནི ལབྷནྟོ སཀྐཱརཔྤཏྟོ སུཁཾ ཛཱིཝིསྶསི, ནིཝཱསཊྛཱནཱབྷཱཝེན མེ ཝིནཱསོ བྷཝིསྶཏཱིཏི མཱ ཙིནྟཡི, ཙིརཾ ཏེ ཡཀྑ ཛཱིཝིཏཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི།

    Tattha kāyenāti pamāṇena. Idaṃ vuttaṃ hoti – tava pamāṇena taṃ viya thūlaṃ mahantaṃ aññaṃ dumaṃ na passāmi, tvaññeva pana ārohapariṇāhena sujātasaṅkhātāya samasaṇṭhānaujubhāvappakārāya jātiyā ca abhirūpo sobhaggappatto ekathambhapāsādārahoti. Pāsādanti tasmā taṃ chedāpetvā ahaṃ pāsādaṃ kārāpessāmeva. Tattha tanti taṃ panāhaṃ samma devarāja, tattha pāsāde upanessāmi, so tvaṃ mayā saddhiṃ ekato vasanto aggagandhamālādīni labhanto sakkārappatto sukhaṃ jīvissasi, nivāsaṭṭhānābhāvena me vināso bhavissatīti mā cintayi, ciraṃ te yakkha jīvitaṃ bhavissatīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ དེཝརཱཛཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Taṃ sutvā devarājā dve gāthā abhāsi –

    ༡༨.

    18.

    ‘‘ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ཨུདཔཱདི, སརཱིརེན ཝིནཱབྷཱཝོ།

    ‘‘Evaṃ cittaṃ udapādi, sarīrena vinābhāvo;

    པུཐུསོ མཾ ཝིཀནྟིཏྭཱ, ཁཎྜསོ ཨཝཀནྟཐ༎

    Puthuso maṃ vikantitvā, khaṇḍaso avakantatha.

    ༡༩.

    19.

    ‘‘ཨགྒེ ཙ ཚེཏྭཱ མཛ྄ཛྷེ ཙ, པཙྪཱ མཱུལམྷི ཚིནྡཐ།

    ‘‘Agge ca chetvā majjhe ca, pacchā mūlamhi chindatha;

    ཨེཝཾ མེ ཚིཛྫམཱནསྶ, ན དུཀྑཾ མརཎཾ སིཡཱ’’ཏི༎

    Evaṃ me chijjamānassa, na dukkhaṃ maraṇaṃ siyā’’ti.

    ཏཏྠ ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ཨུདཔཱདཱིཏི ཡདི ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ཏཝ ཨུཔྤནྣཾ། སརཱིརེན ཝིནཱབྷཱཝོཏི ཡདི ཏེ མམ སརཱིརེན བྷདྡསཱལརུཀྑེན སདྡྷིཾ མམ ཝིནཱབྷཱཝོ པཏྠིཏོ། པུཐུསོཏི བཧུདྷཱ། ཝིཀནྟིཏྭཱཏི ཚིནྡིཏྭཱ། ཁཎྜསོཏི ཁཎྜཱཁཎྜཾ ཀཏྭཱ ཨཝཀནྟཐ། ཨགྒེ ཙཱཏི ཨཝཀནྟནྟཱ པན པཋམཾ ཨགྒེ, ཏཏོ མཛ྄ཛྷེ ཚེཏྭཱ སབྦཔཙྪཱ མཱུལེ ཚིནྡཐ། ཨེཝཉྷི མེ ཚིཛྫམཱནསྶ ན དུཀྑཾ མརཎཾ སིཡཱ, སུཁཾ ནུ ཁཎྜསོ བྷཝེཡྻཱཏི ཡཱཙཏི།

    Tattha evaṃ cittaṃ udapādīti yadi evaṃ cittaṃ tava uppannaṃ. Sarīrena vinābhāvoti yadi te mama sarīrena bhaddasālarukkhena saddhiṃ mama vinābhāvo patthito. Puthusoti bahudhā. Vikantitvāti chinditvā. Khaṇḍasoti khaṇḍākhaṇḍaṃ katvā avakantatha. Agge cāti avakantantā pana paṭhamaṃ agge, tato majjhe chetvā sabbapacchā mūle chindatha. Evañhi me chijjamānassa na dukkhaṃ maraṇaṃ siyā, sukhaṃ nu khaṇḍaso bhaveyyāti yācati.

    ཏཏོ རཱཛཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Tato rājā dve gāthā abhāsi –

    ༢༠.

    20.

    ‘‘ཧཏྠཔཱདཾ ཡཐཱ ཚིནྡེ, ཀཎྞནཱསཉྩ ཛཱིཝཏོ།

    ‘‘Hatthapādaṃ yathā chinde, kaṇṇanāsañca jīvato;

    ཏཏོ པཙྪཱ སིརོ ཚིནྡེ, ཏཾ དུཀྑཾ མརཎཾ སིཡཱ༎

    Tato pacchā siro chinde, taṃ dukkhaṃ maraṇaṃ siyā.

    ༢༡.

    21.

    ‘‘སུཁཾ ནུ ཁཎྜསོ ཚིནྣཾ, བྷདྡསཱལ ཝནཔྤཏི།

    ‘‘Sukhaṃ nu khaṇḍaso chinnaṃ, bhaddasāla vanappati;

    ཀིཾཧེཏུ ཀིཾ ཨུཔཱདཱཡ, ཁཎྜསོ ཚིནྣམིཙྪསཱི’’ཏི༎

    Kiṃhetu kiṃ upādāya, khaṇḍaso chinnamicchasī’’ti.

    ཏཏྠ ཧཏྠཔཱདནྟི ཧཏྠེ ཙ པཱདེ ཙ། ཏཾ དུཀྑནྟི ཨེཝཾ པཊིཔཱཊིཡཱ ཚིཛྫནྟསྶ ཙོརསྶ ཏཾ མརཎཾ དུཀྑཾ སིཡཱ། སུཁཾ ནཱུཏི སམྨ བྷདྡསཱལ, ཝཛ྄ཛྷཔྤཏྟཱ ཙོརཱ སུཁེན མརིཏུཀཱམཱ སཱིསཙྪེདཾ ཡཱཙནྟི, ན ཁཎྜསོ ཚེདནཾ, ཏྭཾ པན ཨེཝཾ ཡཱཙསི, ཏེན ཏཾ པུཙྪཱམི ‘‘སུཁཾ ནུ ཁཎྜསོ ཚིནྣ’’ནྟི། ཀིཾཧེཏཱུཏི ཁཎྜསོ ཚིནྣཾ ནཱམ ན སུཁཾ, ཀཱརཎེན པནེཏྠ བྷཝིཏབྦནྟི ཏཾ པུཙྪནྟོ ཨེཝམཱཧ།

    Tattha hatthapādanti hatthe ca pāde ca. Taṃ dukkhanti evaṃ paṭipāṭiyā chijjantassa corassa taṃ maraṇaṃ dukkhaṃ siyā. Sukhaṃ nūti samma bhaddasāla, vajjhappattā corā sukhena maritukāmā sīsacchedaṃ yācanti, na khaṇḍaso chedanaṃ, tvaṃ pana evaṃ yācasi, tena taṃ pucchāmi ‘‘sukhaṃ nu khaṇḍaso chinna’’nti. Kiṃhetūti khaṇḍaso chinnaṃ nāma na sukhaṃ, kāraṇena panettha bhavitabbanti taṃ pucchanto evamāha.

    ཨཐསྶ ཨཱཙིཀྑནྟོ བྷདྡསཱལོ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Athassa ācikkhanto bhaddasālo dve gāthā abhāsi –

    ༢༢.

    22.

    ‘‘ཡཉྩ ཧེཏུམུཔཱདཱཡ, ཧེཏུཾ དྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ།

    ‘‘Yañca hetumupādāya, hetuṃ dhammūpasaṃhitaṃ;

    ཁཎྜསོ ཚིནྣམིཙྪཱམི, མཧཱརཱཛ སུཎོཧི མེ༎

    Khaṇḍaso chinnamicchāmi, mahārāja suṇohi me.

    ༢༣.

    23.

    ‘‘ཉཱཏཱི མེ སུཁསཾཝདྡྷཱ, མམ པསྶེ ནིཝཱཏཛཱ།

    ‘‘Ñātī me sukhasaṃvaddhā, mama passe nivātajā;

    ཏེཔིཧཾ ཨུཔཧིཾསེཡྻ, པརེསཾ ཨསུཁོཙིཏ’’ནྟི༎

    Tepihaṃ upahiṃseyya, paresaṃ asukhocita’’nti.

    ཏཏྠ ཧེཏུཾ དྷམྨཱུཔསཾཧིཏནྟི མཧཱརཱཛ, ཡཾ ཧེཏུསབྷཱཝཡུཏྟམེཝ, ན ཧེཏུཔཏིརཱུཔཀཾ, ཧེཏུཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨཱརབྦྷ སནྡྷཱཡཱཧཾ ཁཎྜསོ ཚིནྣམིཙྪཱམི, ཏཾ ཨོཧིཏསོཏོ སུཎོཧཱིཏི ཨཏྠོ། ཉཱཏཱི མེཏི མམ བྷདྡསཱལརུཀྑསྶ ཚཱཡཱཡ སུཁསཾཝདྡྷཱ མམ པསྶེ ཏརུཎསཱལརུཀྑེསུ ནིབྦཏྟཱ མཡཱ ཀཏཝཱཏཔརིཏྟཱཎཏྟཱ ནིཝཱཏཛཱ མམ ཉཱཏཀཱ དེཝསངྒྷཱ ཨཏྠི, ཏེ ཨཧཾ ཝིསཱལསཱཁཝིཊཔོ མཱུལེ ཚིནྡིཏྭཱ པཏནྟོ ཨུཔཧིཾསེཡྻཾ, སཾབྷགྒཝིམཱནེ ཀརོནྟོ ཝིནཱསེཡྻནྟི ཨཏྠོ། པརེསཾ ཨསུཁོཙིཏནྟི ཨེཝཾ སནྟེ མཡཱ ཏེསཾ པརེསཾ ཉཱཏིདེཝསངྒྷཱནཾ ཨསུཁཾ དུཀྑཾ ཨོཙིཏཾ ཝཌྜྷིཏཾ, ན ཙཱཧཾ ཏེསཾ དུཀྑཀཱམོ, ཏསྨཱ བྷདྡསཱལཾ ཁཎྜསོ ཁཎྜསོ ཚིནྡཱཔེམཱིཏི ཨཡམེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ།

    Tattha hetuṃ dhammūpasaṃhitanti mahārāja, yaṃ hetusabhāvayuttameva, na hetupatirūpakaṃ, hetuṃ upādāya ārabbha sandhāyāhaṃ khaṇḍaso chinnamicchāmi, taṃ ohitasoto suṇohīti attho. Ñātīmeti mama bhaddasālarukkhassa chāyāya sukhasaṃvaddhā mama passe taruṇasālarukkhesu nibbattā mayā katavātaparittāṇattā nivātajā mama ñātakā devasaṅghā atthi, te ahaṃ visālasākhaviṭapo mūle chinditvā patanto upahiṃseyyaṃ, saṃbhaggavimāne karonto vināseyyanti attho. Paresaṃ asukhocitanti evaṃ sante mayā tesaṃ paresaṃ ñātidevasaṅghānaṃ asukhaṃ dukkhaṃ ocitaṃ vaḍḍhitaṃ, na cāhaṃ tesaṃ dukkhakāmo, tasmā bhaddasālaṃ khaṇḍaso khaṇḍaso chindāpemīti ayametthādhippāyo.

    ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ‘‘དྷམྨིཀོ ཝཏཱཡཾ, དེཝཔུཏྟོ, ཨཏྟནོ ཝིམཱནཝིནཱསཏོཔི ཉཱཏཱིནཾ ཝིམཱནཝིནཱསཾ ན ཨིཙྪཏི, ཉཱཏཱིནཾ ཨཏྠཙརིཡཾ ཙརཏི, ཨབྷཡམསྶ དསྶཱམཱི’’ཏི ཏུསྶིཏྭཱ ཨོསཱནགཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘dhammiko vatāyaṃ, devaputto, attano vimānavināsatopi ñātīnaṃ vimānavināsaṃ na icchati, ñātīnaṃ atthacariyaṃ carati, abhayamassa dassāmī’’ti tussitvā osānagāthamāha –

    ༢༤.

    24.

    ‘‘ཙེཏེཡྻརཱུཔཾ ཙེཏེསི, བྷདྡསཱལ ཝནཔྤཏི།

    ‘‘Ceteyyarūpaṃ cetesi, bhaddasāla vanappati;

    ཧིཏཀཱམོསི ཉཱཏཱིནཾ, ཨབྷཡཾ སམྨ དམྨི ཏེ’’ཏི༎

    Hitakāmosi ñātīnaṃ, abhayaṃ samma dammi te’’ti.

    ཏཏྠ ཙེཏེཡྻརཱུཔཾ ཙེཏེསཱིཏི ཉཱཏཱིསུ མུདུཙིཏྟཏཱཡ ཙིནྟེནྟོ ཙིནྟེཏབྦཡུཏྟཀམེཝ ཙིནྟེསི། ཚེདེཡྻརཱུཔཾ ཚེདེསཱིཏིཔི པཱཋོ། ཏསྶཏྠོ – ཁཎྜསོ ཚིནྣམིཙྪནྟོ ཚེདེཏབྦཡུཏྟཀམེཝ ཚེདེསཱིཏི། ཨབྷཡནྟི ཨེཏསྨིཾ ཏེ སམྨ, གུཎེ པསཱིདིཏྭཱ ཨབྷཡཾ དདཱམི, ན མེ པཱསཱདེནཏྠོ, ནཱཧཾ ཏཾ ཚེདཱཔེསྶཱམི, གཙྪ ཉཱཏིསངྒྷཔརིཝུཏོ སཀྐཏགརུཀཏོ སུཁཾ ཛཱིཝཱཏི ཨཱཧ།

    Tattha ceteyyarūpaṃ cetesīti ñātīsu muducittatāya cintento cintetabbayuttakameva cintesi. Chedeyyarūpaṃ chedesītipi pāṭho. Tassattho – khaṇḍaso chinnamicchanto chedetabbayuttakameva chedesīti. Abhayanti etasmiṃ te samma, guṇe pasīditvā abhayaṃ dadāmi, na me pāsādenattho, nāhaṃ taṃ chedāpessāmi, gaccha ñātisaṅghaparivuto sakkatagarukato sukhaṃ jīvāti āha.

    དེཝརཱཛཱ རཉྙོ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཨགམཱསི། རཱཛཱ ཏསྶོཝཱདེ ཋཏྭཱ དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ སགྒཔུརཾ པཱུརེསི།

    Devarājā rañño dhammaṃ desetvā agamāsi. Rājā tassovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā saggapuraṃ pūresi.

    སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ, བྷིཀྑཝེ, པུབྦེཔི ཏཐཱགཏོ ཉཱཏཏྠཙརིཡཾ ཨཙརིཡེཝཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – ‘‘ཏདཱ རཱཛཱ ཨཱནནྡོ ཨཧོསི, ཏརུཎསཱལེསུ ནིབྦཏྟདེཝཏཱ བུདྡྷཔརིསཱ, བྷདྡསཱལདེཝརཱཛཱ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསི’’ནྟི།

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato ñātatthacariyaṃ acariyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, taruṇasālesu nibbattadevatā buddhaparisā, bhaddasāladevarājā pana ahameva ahosi’’nti.

    བྷདྡསཱལཛཱཏཀཝཎྞནཱ དུཏིཡཱ།

    Bhaddasālajātakavaṇṇanā dutiyā.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༤༦༥. བྷདྡསཱལཛཱཏཀཾ • 465. Bhaddasālajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact