Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੬੫] ੨. ਭਦ੍ਦਸਾਲਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[465] 2. Bhaddasālajātakavaṇṇanā
ਕਾ ਤ੍વਂ ਸੁਦ੍ਧੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਞ੍ਹਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਨਿਬਦ੍ਧਭੋਜਨਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਥਾ વਿਸਾਖਾਯ ਚ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਂ ਦੀਯਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕੋਚਿ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਨ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਭਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ વਾ વਿਸਾਖਾਯ વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਾ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕਾਨਂ ਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਆਹਟਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਭਤ੍ਤਗ੍ਗਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਤ੍ਤਗ੍ਗੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਹਂ ਗਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕਗੇਹੇਸੁ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਭੋਜਨਂ ਨਾਮ ਕਿਂ ਪਰਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। વਿਸ੍ਸਾਸਪਰਮਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਕਞ੍ਜਿਕਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਧੁਰਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਭਨ੍ਤੇ, ਕੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਿਸ੍ਸਾਸੋ ਹੋਤੀਤਿ? ‘‘ਞਾਤੀਹਿ વਾ ਸੇਕ੍ਖਕੁਲੇਹਿ વਾ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਏਕਂ ਸਕ੍ਯਧੀਤਰਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਏવਂ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਞਾਤਕੇ વਿਯ વਿਸ੍ਸਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਦੂਤਂ ਪੇਸੇਸਿ ‘‘ਧੀਤਰਂ ਮੇ ਦੇਥ, ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਞਾਤਿਭਾવਂ ਇਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ।
Kā tvaṃ suddhehi vatthehīti idaṃ satthā jetavane viharanto ñātatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi anāthapiṇḍikassa nivesane pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ nibaddhabhojanaṃ pavattati, tathā visākhāya ca kosalarañño ca. Tattha pana kiñcāpi nānaggarasabhojanaṃ dīyati, bhikkhūnaṃ panettha koci vissāsiko natthi, tasmā bhikkhū rājanivesane na bhuñjanti, bhattaṃ gahetvā anāthapiṇḍikassa vā visākhāya vā aññesaṃ vā vissāsikānaṃ gharaṃ gantvā bhuñjanti. Rājā ekadivasaṃ paṇṇākāraṃ āhaṭaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ dethā’’ti bhattaggaṃ pesetvā ‘‘bhattagge bhikkhū natthī’’ti vutte ‘‘kahaṃ gatā’’ti pucchitvā ‘‘attano vissāsikagehesu nisīditvā bhuñjantī’’ti sutvā bhuttapātarāso satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhante, bhojanaṃ nāma kiṃ parama’’nti pucchi. Vissāsaparamaṃ mahārāja, kañjikamattakampi vissāsikena dinnaṃ madhuraṃ hotīti. Bhante, kena pana saddhiṃ bhikkhūnaṃ vissāso hotīti? ‘‘Ñātīhi vā sekkhakulehi vā, mahārājā’’ti. Tato rājā cintesi ‘‘ekaṃ sakyadhītaraṃ ānetvā aggamahesiṃ karissāmi, evaṃ mayā saddhiṃ bhikkhūnaṃ ñātake viya vissāso bhavissatī’’ti. So uṭṭhāyāsanā attano nivesanaṃ gantvā kapilavatthuṃ dūtaṃ pesesi ‘‘dhītaraṃ me detha, ahaṃ tumhehi saddhiṃ ñātibhāvaṃ icchāmī’’ti.
ਸਾਕਿਯਾ ਦੂਤવਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ ‘‘ਮਯਂ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਆਣਾਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ વਸਾਮ, ਸਚੇ ਦਾਰਿਕਂ ਨ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਮਹਨ੍ਤਂ વੇਰਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਚੇ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਕੁਲવਂਸੋ ਨੋ ਭਿਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨੇ ਮਹਾਨਾਮੋ ਆਹ – ‘‘ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਮਮ ਧੀਤਾ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਨਾਮ ਨਾਗਮੁਣ੍ਡਾਯ ਨਾਮ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸਾ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕਾ ਉਤ੍ਤਮਰੂਪਧਰਾ ਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਪਿਤੁ વਂਸੇਨ ਖਤ੍ਤਿਯਜਾਤਿਕਾ, ਤਮਸ੍ਸ ‘ਖਤ੍ਤਿਯਕਞ੍ਞਾ’ਤਿ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਸਾਕਿਯਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਦੂਤੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਦਾਰਿਕਂ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਇਦਾਨੇવ ਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਦੂਤਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸੁਂ ‘‘ਇਮੇ ਸਾਕਿਯਾ ਨਾਮ ਜਾਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਮਾਨਿਨੋ, ‘ਸਦਿਸੀ ਨੋ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਸਦਿਸਿਮ੍ਪਿ ਦਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਏਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨਮੇવ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ ‘‘ਮਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਯਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਸਾਕਿਯਾ ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਂ ਦਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਮਹਾਨਾਮੋ ਆਹ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਅਹਂ ਉਪਾਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਮ ਭੋਜਨਕਾਲੇ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਆਨੇਤ੍વਾ ਮਯਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਬਲ਼ੇ ਗਹਿਤਮਤ੍ਤੇ ‘ਦੇવ, ਅਸੁਕਰਾਜਾ ਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਣਿ, ਇਮਂ ਤਾવ ਸਾਸਨਂ ਸੁਣਾਥਾ’ਤਿ ਪਣ੍ਣਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੇ ਕੁਮਾਰਿਕਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਂਸੁ।
Sākiyā dūtavacanaṃ sutvā sannipatitvā mantayiṃsu ‘‘mayaṃ kosalarañño āṇāpavattiṭṭhāne vasāma, sace dārikaṃ na dassāma, mahantaṃ veraṃ bhavissati, sace dassāma, kulavaṃso no bhijjissati, kiṃ nu kho kātabba’’nti. Atha ne mahānāmo āha – ‘‘mā cintayittha, mama dhītā vāsabhakhattiyā nāma nāgamuṇḍāya nāma dāsiyā kucchismiṃ nibbatti. Sā soḷasavassuddesikā uttamarūpadharā sobhaggappattā pitu vaṃsena khattiyajātikā, tamassa ‘khattiyakaññā’ti pesessāmā’’ti. Sākiyā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā dūte pakkosāpetvā ‘‘sādhu, dārikaṃ dassāma, idāneva naṃ gahetvā gacchathā’’ti āhaṃsu. Dūtā cintesuṃ ‘‘ime sākiyā nāma jātiṃ nissāya atimānino, ‘sadisī no’ti vatvā asadisimpi dadeyyuṃ, etehi saddhiṃ ekato bhuñjamānameva gaṇhissāmā’’ti. Te evamāhaṃsu ‘‘mayaṃ gahetvā gacchantā yā tumhehi saddhiṃ ekato bhuñjati, taṃ gahetvā gamissāmā’’ti. Sākiyā tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ dāpetvā ‘‘kiṃ karissāmā’’ti cintayiṃsu. Mahānāmo āha – ‘‘tumhe mā cintayittha, ahaṃ upāyaṃ karissāmi, tumhe mama bhojanakāle vāsabhakhattiyaṃ alaṅkaritvā ānetvā mayā ekasmiṃ kabaḷe gahitamatte ‘deva, asukarājā paṇṇaṃ pahiṇi, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’ti paṇṇaṃ dasseyyāthā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tasmiṃ bhuñjamāne kumārikaṃ alaṅkariṃsu.
ਮਹਾਨਾਮੋ ‘‘ਧੀਤਰਂ ਮੇ ਆਨੇਥ, ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭੁਞ੍ਜਤੂ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਤਾવਦੇવ ਥੋਕਂ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਆਨਯਿਂਸੁ। ਸਾ ‘‘ਪਿਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏਕਪਾਤਿਯਂ ਹਤ੍ਥਂ ਓਤਾਰੇਸਿ। ਮਹਾਨਾਮੋਪਿ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਪਿਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮੁਖੇ ਠਪੇਸਿ। ਦੁਤਿਯਪਿਣ੍ਡਾਯ ਹਤ੍ਥੇ ਪਸਾਰਿਤੇ ‘‘ਦੇવ, ਅਸੁਕਰਞ੍ਞਾ ਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਤਂ, ਇਮਂ ਤਾવ ਸਾਸਨਂ ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਂ ਉਪਨਾਮੇਸੁਂ। ਮਹਾਨਾਮੋ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਤ੍વਂ ਭੁਞ੍ਜਾਹੀ’’ਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਪਾਤਿਯਾਯੇવ ਕਤ੍વਾ વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਸਾਸਨਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਇਤਰਾ ਭੁਞ੍ਜਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਭੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਹਤ੍ਥਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦੂਤਾ ‘‘ਨਿਚ੍ਛਯੇਨੇਸਾ ਏਤਸ੍ਸ ਧੀਤਾ’’ਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮਕਂਸੁ, ਨ ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਮਹਾਨਾਮੋ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਧੀਤਰਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਦੂਤਾਪਿ ਨਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਕੁਮਾਰਿਕਾ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਧੀਤਾ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਸਕਲਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਰਤਨਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਟ੍ਠਾਨੇ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਾਪੇਸਿ। ਸਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਿਯਾ ਅਹੋਸਿ ਮਨਾਪਾ।
Mahānāmo ‘‘dhītaraṃ me ānetha, mayā saddhiṃ bhuñjatū’’ti āha. Atha naṃ alaṅkaritvā tāvadeva thokaṃ papañcaṃ katvā ānayiṃsu. Sā ‘‘pitarā saddhiṃ bhuñjissāmī’’ti ekapātiyaṃ hatthaṃ otāresi. Mahānāmopi tāya saddhiṃ ekapiṇḍaṃ gahetvā mukhe ṭhapesi. Dutiyapiṇḍāya hatthe pasārite ‘‘deva, asukaraññā paṇṇaṃ pahitaṃ, imaṃ tāva sāsanaṃ suṇāthā’’ti paṇṇaṃ upanāmesuṃ. Mahānāmo ‘‘amma, tvaṃ bhuñjāhī’’ti dakkhiṇahatthaṃ pātiyāyeva katvā vāmahatthena gahetvā paṇṇaṃ olokesi. Tassa taṃ sāsanaṃ upadhārentasseva itarā bhuñji. So tassā bhuttakāle hatthaṃ dhovitvā mukhaṃ vikkhālesi. Taṃ disvā dūtā ‘‘nicchayenesā etassa dhītā’’ti niṭṭhamakaṃsu, na taṃ antaraṃ jānituṃ sakkhiṃsu. Mahānāmo mahantena parivārena dhītaraṃ pesesi. Dūtāpi naṃ sāvatthiṃ netvā ‘‘ayaṃ kumārikā jātisampannā mahānāmassa dhītā’’ti vadiṃsu. Rājā tussitvā sakalanagaraṃ alaṅkārāpetvā taṃ ratanarāsimhi ṭhapetvā aggamahesiṭṭhāne abhisiñcāpesi. Sā rañño piyā ahosi manāpā.
ਅਥਸ੍ਸਾ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਗਬ੍ਭੋ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ਰਾਜਾ ਗਬ੍ਭਪਰਿਹਾਰਮਦਾਸਿ। ਸਾ ਦਸਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਦਿવਸੇ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਯ੍ਯਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ ‘‘ਸਕ੍ਯਰਾਜਧੀਤਾ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ, ਕਿਮਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਸਾਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਥੋਕਂ ਬਧਿਰਧਾਤੁਕੋ, ਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਅਯ੍ਯਕਸ੍ਸਾਰੋਚੇਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅવਿਜਾਯਿਤ੍વਾਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਜਨਂ ਅਭਿਭવਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਅਤਿવਿਯ ਰਞ੍ਞੋ વਲ੍ਲਭਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਬਧਿਰਅਮਚ੍ਚੋ ‘‘વਲ੍ਲਭਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਦੁਸ੍ਸੁਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘વਿਟਟੂਭੋ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਕਿਰ ‘વਿਟਟੂਭੋ’ਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ‘‘ਪੋਰਾਣਕਂ ਨੋ ਕੁਲਦਤ੍ਤਿਕਂ ਨਾਮਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘વਿਟਟੂਭੋ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕੁਮਾਰੋ ਕੁਮਾਰਪਰਿਹਾਰੇਨ વਡ੍ਢਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਕੁਮਾਰਾਨਂ ਮਾਤਾਮਹਕੁਲਤੋ ਹਤ੍ਥਿਰੂਪਕਅਸ੍ਸਰੂਪਕਾਦੀਨਿ ਆਹਰਿਯਮਾਨਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਮਾਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਮਾਤਾਮਹਕੁਲਤੋ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ ਆਹਰਿਯਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਕੋਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਪੇਸੇਸਿ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਨਿਮ੍ਮਾਤਾ ਨਿਪ੍ਪਿਤਾਸੀ’’ਤਿ? ਅਥ ਨਂ ਸਾ ‘‘ਤਾਤ, ਸਕ੍ਯਰਾਜਾਨੋ ਮਾਤਾਮਹਾ ਦੂਰੇ ਪਨ વਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਪੇਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ વਞ੍ਚੇਸਿ।
Athassā na cirasseva gabbho patiṭṭhahi. Rājā gabbhaparihāramadāsi. Sā dasamāsaccayena suvaṇṇavaṇṇaṃ puttaṃ vijāyi. Athassa nāmaggahaṇadivase rājā attano ayyakassa santikaṃ pesesi ‘‘sakyarājadhītā vāsabhakhattiyā puttaṃ vijāyi, kimassa nāmaṃ karomā’’ti. Taṃ pana sāsanaṃ gahetvā gato amacco thokaṃ badhiradhātuko, so gantvā rañño ayyakassārocesi. So taṃ sutvā ‘‘vāsabhakhattiyā puttaṃ avijāyitvāpi sabbaṃ janaṃ abhibhavati, idāni pana ativiya rañño vallabhā bhavissatī’’ti āha. So badhiraamacco ‘‘vallabhā’’ti vacanaṃ dussutaṃ sutvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti sallakkhetvā rājānaṃ upagantvā ‘‘deva, kumārassa kira ‘viṭaṭūbho’ti nāmaṃ karothā’’ti āha. Rājā ‘‘porāṇakaṃ no kuladattikaṃ nāmaṃ bhavissatī’’ti cintetvā ‘‘viṭaṭūbho’’ti nāmaṃ akāsi. Tato paṭṭhāya kumāro kumāraparihārena vaḍḍhanto sattavassikakāle aññesaṃ kumārānaṃ mātāmahakulato hatthirūpakaassarūpakādīni āhariyamānāni disvā mātaraṃ pucchi ‘‘amma, aññesaṃ mātāmahakulato paṇṇākāro āhariyati, mayhaṃ koci kiñci na pesesi, kiṃ tvaṃ nimmātā nippitāsī’’ti? Atha naṃ sā ‘‘tāta, sakyarājāno mātāmahā dūre pana vasanti, tena te kiñci na pesentī’’ti vatvā vañcesi.
ਪੁਨ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਮਾਤਾਮਹਕੁਲਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਲਂ ਤਾਤ, ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਾਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਸੋ ਪਿਤੁ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਰੇਤਰਂ ਪਣ੍ਣਂ ਪੇਸੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਇਧ ਸੁਖਂ વਸਾਮਿ, ਸਾਮਿਨੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨ੍ਤਰਂ ਮਾ ਦਸ੍ਸਯਿਂਸੂ’’ਤਿ। ਸਾਕਿਯਾ વਿਟਟੂਭਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਦਹਰਦਹਰੇ ਕੁਮਾਰਕੇ ਜਨਪਦਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ। ਕੁਮਾਰੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਸਾਕਿਯਾ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ। ਕੁਮਾਰੋ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ‘‘ਅਯਂ ਤੇ, ਤਾਤ, ਮਾਤਾਮਹੋ, ਅਯਂ ਮਾਤੁਲੋ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ ਸੋ ਸਬ੍ਬੇ વਨ੍ਦਮਾਨੋ વਿਚਰਿ। ਸੋ ਯਾવਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਰੁਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਨ੍ਦਮਾਨਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਂ વਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਾਕਿਯਾ ‘‘ਤਾਤ, ਤવ ਕਨਿਟ੍ਠਕੁਮਾਰਾ ਜਨਪਦਂ ਗਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਸੋ ਕਤਿਪਾਹਂ વਸਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਅਥੇਕਾ ਦਾਸੀ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰੇ ਤੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨਫਲਕਂ ‘‘ਇਦਂ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾਯ ਦਾਸਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਫਲਕ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ਖੀਰੋਦਕੇਨ ਧੋવਿ। ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆવੁਧਂ ਪਮੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੋ ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਟਟੂਭਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਕ੍ਕੋਸਨਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਨਾਮਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਜਾਤਾ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਲਕਾਯਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ। ‘‘વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਕਿਰ ਦਾਸਿਯਾ ਧੀਤਾ’’ਤਿ ਮਹਾਕੋਲਾਹਲਂ ਅਹੋਸਿ।
Puna soḷasavassikakāle ‘‘amma, mātāmahakulaṃ passitukāmomhī’’ti vatvā ‘‘alaṃ tāta, kiṃ tattha gantvā karissasī’’ti vāriyamānopi punappunaṃ yāci. Athassa mātā ‘‘tena hi gacchāhī’’ti sampaṭicchi. So pitu ārocetvā mahantena parivārena nikkhami. Vāsabhakhattiyā puretaraṃ paṇṇaṃ pesesi ‘‘ahaṃ idha sukhaṃ vasāmi, sāmino kiñci antaraṃ mā dassayiṃsū’’ti. Sākiyā viṭaṭūbhassa āgamanaṃ ñatvā ‘‘vandituṃ na sakkā’’ti tassa daharadahare kumārake janapadaṃ pahiṇiṃsu. Kumāre kapilavatthuṃ sampatte sākiyā santhāgāre sannipatiṃsu. Kumāro santhāgāraṃ gantvā aṭṭhāsi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ te, tāta, mātāmaho, ayaṃ mātulo’’ti vadiṃsu so sabbe vandamāno vicari. So yāvapiṭṭhiyā rujanappamāṇā vanditvā ekampi attānaṃ vandamānaṃ adisvā ‘‘kiṃ nu kho maṃ vandantā natthī’’ti pucchi. Sākiyā ‘‘tāta, tava kaniṭṭhakumārā janapadaṃ gatā’’ti vatvā tassa mahantaṃ sakkāraṃ kariṃsu. So katipāhaṃ vasitvā mahantena parivārena nikkhami. Athekā dāsī santhāgāre tena nisinnaphalakaṃ ‘‘idaṃ vāsabhakhattiyāya dāsiyā puttassa nisinnaphalaka’’nti akkositvā paribhāsitvā khīrodakena dhovi. Eko puriso attano āvudhaṃ pamussitvā nivatto taṃ gaṇhanto viṭaṭūbhakumārassa akkosanasaddaṃ sutvā taṃ antaraṃ pucchitvā ‘‘vāsabhakhattiyā dāsiyā kucchismiṃ mahānāmasakkassa jātā’’ti ñatvā gantvā balakāyassa kathesi. ‘‘Vāsabhakhattiyā kira dāsiyā dhītā’’ti mahākolāhalaṃ ahosi.
ਕੁਮਾਰੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਏਤੇ ਤਾવ ਮਮ ਨਿਸਿਨ੍ਨਫਲਕਂ ਖੀਰੋਦਕੇਨ ਧੋવਨ੍ਤੁ, ਅਹਂ ਪਨ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਕਾਲੇ ਏਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਮ ਨਿਸਿਨ੍ਨਫਲਕਂ ਧੋવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਤੇ ਅਮਚ੍ਚਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਮਯ੍ਹਂ ਦਾਸਿਧੀਤਰਂ ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ ਸਾਕਿਯਾਨਂ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾਯ ਚ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਦਿਨ੍ਨਪਰਿਹਾਰਂ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਾਸਦਾਸੀਹਿ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਪਰਿਹਾਰਮਤ੍ਤਮੇવ ਦਾਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਕਤਿਪਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਸਤ੍ਥਾ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਰ ਞਾਤਕੇਹਿ ਦਾਸਿਧੀਤਾ ਮਯ੍ਹਂ ਦਿਨ੍ਨਾ, ਤੇਨਸ੍ਸਾ ਅਹਂ ਸਪੁਤ੍ਤਾਯ ਪਰਿਹਾਰਂ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਾਸਦਾਸੀਹਿ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਪਰਿਹਾਰਮਤ੍ਤਮੇવ ਦਾਪੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਾਕਿਯੇਹਿ ਕਤਂ, ਦਦਨ੍ਤੇਹਿ ਨਾਮ ਸਮਾਨਜਾਤਿਕਾ ਦਾਤਬ੍ਬਾ ਅਸ੍ਸ। ਤਂ ਪਨ ਮਹਾਰਾਜ, વਦਾਮਿ વਾਸਭਖਤ੍ਤਿਯਾ ਖਤ੍ਤਿਯਰਾਜਧੀਤਾ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਗੇਹੇ ਅਭਿਸੇਕਂ ਲਭਿ, વਿਟਟੂਭੋਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਰਾਜਾਨਮੇવ ਪਟਿਚ੍ਚ ਜਾਤੋ, ਮਾਤੁਗੋਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਿਤੁਗੋਤ੍ਤਮੇવ ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾ ਦਲਿਦ੍ਦਿਤ੍ਥਿਯਾ ਕਟ੍ਠਹਾਰਿਕਾਯਪਿ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦਂਸੁ, ਤਸ੍ਸਾ ਚ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਜਾਤਕੁਮਾਰੋ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਿਕਾਯ ਬਾਰਾਣਸਿਯਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਤ੍વਾ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਰਾਜਾ ਨਾਮ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੧.੧.੭) ਕਥੇਸਿ । ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਪਿਤੁਗੋਤ੍ਤਮੇવ ਕਿਰ ਪਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਕਤਿਪਰਿਹਾਰਮੇવ ਦਾਪੇਸਿ।
Kumāro taṃ sutvā ‘‘ete tāva mama nisinnaphalakaṃ khīrodakena dhovantu, ahaṃ pana rajje patiṭṭhitakāle etesaṃ galalohitaṃ gahetvā mama nisinnaphalakaṃ dhovissāmī’’ti cittaṃ paṭṭhapesi. Tasmiṃ sāvatthiṃ gate amaccā sabbaṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Rājā ‘‘sabbe mayhaṃ dāsidhītaraṃ adaṃsū’’ti sākiyānaṃ kujjhitvā vāsabhakhattiyāya ca puttassa ca dinnaparihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi. Tato katipāhaccayena satthā rājanivesanaṃ āgantvā nisīdi. Rājā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, tumhākaṃ kira ñātakehi dāsidhītā mayhaṃ dinnā, tenassā ahaṃ saputtāya parihāraṃ acchinditvā dāsadāsīhi laddhabbaparihāramattameva dāpesi’’nti āha. Satthā ‘‘ayuttaṃ, mahārāja, sākiyehi kataṃ, dadantehi nāma samānajātikā dātabbā assa. Taṃ pana mahārāja, vadāmi vāsabhakhattiyā khattiyarājadhītā khattiyassa rañño gehe abhisekaṃ labhi, viṭaṭūbhopi khattiyarājānameva paṭicca jāto, mātugottaṃ nāma kiṃ karissati, pitugottameva pamāṇanti porāṇakapaṇḍitā dalidditthiyā kaṭṭhahārikāyapi aggamahesiṭṭhānaṃ adaṃsu, tassā ca kucchimhi jātakumāro dvādasayojanikāya bārāṇasiyā rajjaṃ katvā kaṭṭhavāhanarājā nāma jāto’’ti kaṭṭhavāhanajātakaṃ (jā. 1.1.7) kathesi . Rājā satthu dhammakathaṃ sutvā ‘‘pitugottameva kira pamāṇa’’nti sutvā tussitvā mātāputtānaṃ pakatiparihārameva dāpesi.
ਰਞ੍ਞੋ ਪਨ ਬਨ੍ਧੁਲੋ ਨਾਮ ਸੇਨਾਪਤਿ ਮਲ੍ਲਿਕਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਂ વਞ੍ਝਂ ‘‘ਤવ ਕੁਲਘਰਮੇવ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ ਕੁਸਿਨਾਰਮੇવ ਪੇਸੇਸਿ। ਸਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਜੇਤવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ‘‘ਕਹਂ ਗਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਚ ਪੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਸਾਮਿਕੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਲਘਰਂ ਪੇਸੇਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ‘‘વਞ੍ਝਾ ਅਪੁਤ੍ਤਿਕਾ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਗਮਨਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਿવਤ੍ਤਾਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ਤੁਟ੍ਠਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿવੇਸਨਮੇવ ਪੁਨ ਅਗਮਾਸਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਨਿવਤ੍ਤਸੀ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਦਸਬਲੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਾਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੇਨਾਪਤਿ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਤਥਾਗਤੇਨ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਗਬ੍ਭਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦੋਹਲ਼ਾ ‘‘ਦੋਹਲ਼ੋ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸਿ। ‘‘ਕਿਂ ਦੋਹਲ਼ੋ’’ਤਿ? ‘‘વੇਸਾਲਿਯਾ ਨਗਰੇ ਲਿਚ੍ਛવਿਰਾਜਾਨਂ ਅਭਿਸੇਕਮਙ੍ਗਲਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤੁਕਾਮਾਮ੍ਹਿ, ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੇਨਾਪਤਿ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਥਾਮਧਨੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਰਥਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਰਥਂ ਪਾਜੇਨ੍ਤੋ વੇਸਾਲਿਂ ਪਾવਿਸਿ।
Rañño pana bandhulo nāma senāpati mallikaṃ nāma attano bhariyaṃ vañjhaṃ ‘‘tava kulagharameva gacchāhī’’ti kusinārameva pesesi. Sā ‘‘satthāraṃ disvāva gamissāmī’’ti jetavanaṃ pavisitvā tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘sāmiko me, bhante, kulagharaṃ pesesī’’ti vatvā ‘‘kasmā’’ti vuttā ‘‘vañjhā aputtikā, bhante’’ti vatvā satthārā ‘‘yadi evaṃ gamanakiccaṃ natthi, nivattāhī’’ti vuttā tuṭṭhā satthāraṃ vanditvā nivesanameva puna agamāsi. ‘‘Kasmā nivattasī’’ti puṭṭhā ‘‘dasabalena nivattitāmhī’’ti āha. Senāpati ‘‘diṭṭhaṃ bhavissati tathāgatena kāraṇa’’nti āha. Sā na cirasseva gabbhaṃ paṭilabhitvā uppannadohaḷā ‘‘dohaḷo me uppanno’’ti ārocesi. ‘‘Kiṃ dohaḷo’’ti? ‘‘Vesāliyā nagare licchavirājānaṃ abhisekamaṅgalapokkharaṇiṃ otaritvā nhatvā pānīyaṃ pivitukāmāmhi, sāmī’’ti. Senāpati ‘‘sādhū’’ti vatvā sahassathāmadhanuṃ gahetvā taṃ rathaṃ āropetvā sāvatthito nikkhamitvā rathaṃ pājento vesāliṃ pāvisi.
ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਕਾਲੇ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਬਨ੍ਧੁਲਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਚਰਿਯਕੁਲੇ ਉਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਮਹਾਲਿ ਨਾਮ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਅਨ੍ਧੋ ਲਿਚ੍ਛવੀਨਂ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤੋ ਦ੍વਾਰਸਮੀਪੇ વਸਤਿ। ਸੋ ਰਥਸ੍ਸ ਉਮ੍ਮਾਰੇ ਪਟਿਘਟ੍ਟਨਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਬਨ੍ਧੁਲਮਲ੍ਲਸ੍ਸ ਰਥਪਤਨਸਦ੍ਦੋ ਏਸੋ, ਅਜ੍ਜ ਲਿਚ੍ਛવੀਨਂ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਅਨ੍ਤੋ ਚ ਬਹਿ ਚ ਆਰਕ੍ਖਾ ਬਲવਾ, ਉਪਰਿ ਲੋਹਜਾਲਂ ਪਤ੍ਥਟਂ, ਸਕੁਣਾਨਮ੍ਪਿ ਓਕਾਸੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੇਨਾਪਤਿ ਪਨ ਰਥਾ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਆਰਕ੍ਖਕੇ ਖਗ੍ਗੇਨ ਪਹਰਨ੍ਤੋ ਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਲੋਹਜਾਲਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਂ ਭਰਿਯਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਯੇਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲਿਕਂ ਰਥਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਆਗਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਾਯਾਸਿ। ਆਰਕ੍ਖਕਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਲਿਚ੍ਛવੀਨਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਲਿਚ੍ਛવਿਰਾਜਾਨੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਰਥਸਤਾਨਿ ਆਰੁਯ੍ਹ ‘‘ਬਨ੍ਧੁਲਮਲ੍ਲਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਮਹਾਲਿਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਮਹਾਲਿ ‘‘ਮਾ ਗਮਿਤ੍ਥ, ਸੋ ਹਿ વੋ ਸਬ੍ਬੇ ਘਾਤਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਪਿ ‘‘ਮਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਯੇવਾ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਤੇਨ ਹਿ ਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਯਾવ ਨਾਭਿਤੋ ਪਥવਿਂ ਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਥ, ਤਤੋ ਅਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਪੁਰਤੋ ਅਸਨਿਸਦ੍ਦਂ વਿਯ ਸੁਣਿਸ੍ਸਥ, ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਥ, ਤਤੋ ਅਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਥਧੁਰੇਸੁ ਛਿਦ੍ਦਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਥ, ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਥ, ਪੁਰਤੋ ਮਾਗਮਿਤ੍ਥਾਤਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਅਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂਸੁਯੇવ।
Tasmiñca kāle kosalarañño bandhulasenāpatinā saddhiṃ ekācariyakule uggahitasippo mahāli nāma licchavī andho licchavīnaṃ atthañca dhammañca anusāsanto dvārasamīpe vasati. So rathassa ummāre paṭighaṭṭanasaddaṃ sutvā ‘‘bandhulamallassa rathapatanasaddo eso, ajja licchavīnaṃ bhayaṃ uppajjissatī’’ti āha. Pokkharaṇiyā anto ca bahi ca ārakkhā balavā, upari lohajālaṃ patthaṭaṃ, sakuṇānampi okāso natthi. Senāpati pana rathā otaritvā ārakkhake khaggena paharanto palāpetvā lohajālaṃ chinditvā antopokkharaṇiyaṃ bhariyaṃ otāretvā nhāpetvā pāyetvā sayampi nhatvā mallikaṃ rathaṃ āropetvā nagarā nikkhamitvā āgatamaggeneva pāyāsi. Ārakkhakā gantvā licchavīnaṃ ārocesuṃ. Licchavirājāno kujjhitvā pañca rathasatāni āruyha ‘‘bandhulamallaṃ gaṇhissāmā’’ti nikkhamiṃsu. Taṃ pavattiṃ mahālissa ārocesuṃ. Mahāli ‘‘mā gamittha, so hi vo sabbe ghātayissatī’’ti āha. Tepi ‘‘mayaṃ gamissāmayevā’’ti vadiṃsu. Tena hi cakkassa yāva nābhito pathaviṃ paviṭṭhaṭṭhānaṃ disvā nivatteyyātha, tato anivattantā purato asanisaddaṃ viya suṇissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, tato anivattantā tumhākaṃ rathadhuresu chiddaṃ passissatha, tamhā ṭhānā nivatteyyātha, purato māgamitthāti. Te tassa vacanena anivattitvā taṃ anubandhiṃsuyeva.
ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਰਥਾ, ਸਾਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਹਿ ਏਕਸ੍ਸ ਰਥਸ੍ਸ વਿਯ ਪਞ੍ਞਾਯਨਕਾਲੇ ਮਮ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ। ਸਾ ਯਦਾ ਸਬ੍ਬੇ ਏਕੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਂਸੁ, ਤਦਾ ‘‘ਏਕਮੇવ ਸਾਮਿ ਰਥਸੀਸਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬਨ੍ਧੁਲੋ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਇਮਾ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਦਤ੍વਾ ਰਥੇ ਠਿਤੋવ ਧਨੁਂ ਆਰੋਪੇਤਿ, ਰਥਚਕ੍ਕਂ ਯਾવ ਨਾਭਿਤੋ ਪਥવਿਂ ਪਾવਿਸਿ, ਲਿਚ੍ਛવਿਨੋ ਤਂ ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਇਤਰੋ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜਿਯਂ ਪੋਥੇਸਿ, ਅਸਨਿਸਦ੍ਦੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤੇ ਤਤੋਪਿ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ, ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇવ। ਬਨ੍ਧੁਲੋ ਰਥੇ ਠਿਤਕੋવ ਏਕਂ ਸਰਂ ਖਿਪਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਰਥਸਤਾਨਂ ਰਥਸੀਸਂ ਛਿਦ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਰਾਜਸਤਾਨਿ ਪਰਿਕਰਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠਾਨੇ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਦ੍ਧਭਾવਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਿਟ੍ਠ ਰੇ, ਤਿਟ੍ਠ ਰੇ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂਸੁਯੇવ। ਬਨ੍ਧੁਲੋ ਰਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਤਕਾ, ਮਤਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਯੁਦ੍ਧਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ‘‘ਮਤਕਾ ਨਾਮ ਅਮ੍ਹਾਦਿਸਾ ਨੇવ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਰਿਕਰਂ ਮੋਚੇਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਮੋਚਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਮੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਮਰਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤੋ। ਅਥ ਨੇ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏવਰੂਪਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰਾਨਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਂવਿਧਾਤਬ੍ਬਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਅਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਾਹਂ ਮੋਚੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤਾ।
Mallikā disvā ‘‘rathā, sāmi, paññāyantī’’ti āha. Tena hi ekassa rathassa viya paññāyanakāle mama āroceyyāsīti. Sā yadā sabbe eko viya hutvā paññāyiṃsu, tadā ‘‘ekameva sāmi rathasīsaṃ paññāyatī’’ti āha. Bandhulo ‘‘tena hi imā rasmiyo gaṇhāhī’’ti tassā rasmiyo datvā rathe ṭhitova dhanuṃ āropeti, rathacakkaṃ yāva nābhito pathaviṃ pāvisi, licchavino taṃ ṭhānaṃ disvāpi na nivattiṃsu. Itaro thokaṃ gantvā jiyaṃ pothesi, asanisaddo viya ahosi. Te tatopi na nivattiṃsu, anubandhantā gacchanteva. Bandhulo rathe ṭhitakova ekaṃ saraṃ khipi. So pañcannaṃ rathasatānaṃ rathasīsaṃ chiddaṃ katvā pañca rājasatāni parikarabandhanaṭṭhāne vijjhitvā pathaviṃ pāvisi. Te attano viddhabhāvaṃ ajānitvā ‘‘tiṭṭha re, tiṭṭha re’’ti vadantā anubandhiṃsuyeva. Bandhulo rathaṃ ṭhapetvā ‘‘tumhe matakā, matakehi saddhiṃ mayhaṃ yuddhaṃ nāma natthī’’ti āha. Te ‘‘matakā nāma amhādisā neva hontī’’ti vadiṃsu. ‘‘Tena hi sabbapacchimassa parikaraṃ mocethā’’ti. Te mocayiṃsu. So muttamatteyeva maritvā patito. Atha ne ‘‘sabbepi tumhe evarūpā, attano gharāni gantvā saṃvidhātabbaṃ saṃvidahitvā puttadāre anusāsitvā sannāhaṃ mocethā’’ti āha. Te tathā katvā sabbe jīvitakkhayaṃ pattā.
ਬਨ੍ਧੁਲੋਪਿ ਮਲ੍ਲਿਕਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਆਨੇਸਿ। ਸਾ ਸੋਲ਼ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਯਮਕੇ ਪੁਤ੍ਤੇ વਿਜਾਯਿ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸੂਰਾ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਸਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪੇ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਏਕੇਕਸ੍ਸਪਿ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੋ ਅਹੋਸਿ । ਪਿਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ ਤੇਹੇવ ਰਾਜਙ੍ਗਣਂ ਪਰਿਪੂਰਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਕੂਟਡ੍ਡਪਰਾਜਿਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਬਨ੍ਧੁਲਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਰવਂ વਿਰવਨ੍ਤਾ વਿਨਿਚ੍ਛਯਅਮਚ੍ਚਾਨਂ ਕੂਟਡ੍ਡਕਾਰਣਂ ਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸੋਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਅਡ੍ਡਂ ਤੀਰੇਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕਮੇવ ਸਾਮਿਕਂ, ਅਸ੍ਸਾਮਿਕਮੇવ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕਂ ਅਕਾਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕਿਮਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਅਮਚ੍ਚੇ ਹਾਰੇਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧੁਲਸ੍ਸੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਸਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਮ੍ਮਾ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿ। ਤਤੋ ਪੋਰਾਣਕવਿਨਿਚ੍ਛਯਿਕਾ ਲਞ੍ਜਂ ਅਲਭਨ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਲਾਭਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਬਨ੍ਧੁਲੋ ਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍ਥੇਤੀ’’ਤਿ ਰਾਜਕੁਲੇ ਪਰਿਭਿਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਇਧੇવ ਘਾਤਿਯਮਾਨੇ ਗਰਹਾ ਮੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਯੁਤ੍ਤਪੁਰਿਸੇਹਿ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਪਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਕਾਲੇ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਾਰੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਬਨ੍ਧੁਲਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੋ ਕਿਰ ਕੁਪਿਤੋ, ਤવ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚੋਰੇ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਪਹਿਣਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥੇવਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਹਰਥਾ’’ਤਿ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਸਮਤ੍ਥੇ ਮਹਾਯੋਧੇ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਯੇવ ‘‘ਸੇਨਾਪਤਿ ਕਿਰ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾવ ਪਯੁਤ੍ਤਕਚੋਰਾ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਆવਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿ।
Bandhulopi mallikaṃ sāvatthiṃ ānesi. Sā soḷasakkhattuṃ yamake putte vijāyi, sabbepi sūrā thāmasampannā ahesuṃ, sabbasippe nipphattiṃ pāpuṇiṃsu. Ekekassapi purisasahassaparivāro ahosi . Pitarā saddhiṃ rājanivesanaṃ gacchantehi teheva rājaṅgaṇaṃ paripūri. Athekadivasaṃ vinicchaye kūṭaḍḍaparājitā manussā bandhulaṃ āgacchantaṃ disvā mahāravaṃ viravantā vinicchayaamaccānaṃ kūṭaḍḍakāraṇaṃ tassa ārocesuṃ. Sopi vinicchayaṃ gantvā taṃ aḍḍaṃ tīretvā sāmikameva sāmikaṃ, assāmikameva assāmikaṃ akāsi. Mahājano mahāsaddena sādhukāraṃ pavattesi. Rājā ‘‘kimida’’nti pucchitvā tamatthaṃ sutvā tussitvā sabbepi te amacce hāretvā bandhulasseva vinicchayaṃ niyyādesi. So tato paṭṭhāya sammā vinicchini. Tato porāṇakavinicchayikā lañjaṃ alabhantā appalābhā hutvā ‘‘bandhulo rajjaṃ patthetī’’ti rājakule paribhindiṃsu. Rājā taṃ kathaṃ gahetvā cittaṃ niggahetuṃ nāsakkhi, ‘‘imasmiṃ idheva ghātiyamāne garahā me uppajjissatī’’ti puna cintetvā ‘‘payuttapurisehi paccantaṃ paharāpetvā te palāpetvā nivattakāle antarāmagge puttehi saddhiṃ māretuṃ vaṭṭatī’’ti bandhulaṃ pakkosāpetvā ‘‘paccanto kira kupito, tava puttehi saddhiṃ gantvā core gaṇhāhī’’ti pahiṇitvā ‘‘etthevassa dvattiṃsāya puttehi saddhiṃ sīsaṃ chinditvā āharathā’’ti tehi saddhiṃ aññepi samatthe mahāyodhe pesesi. Tasmiṃ paccantaṃ gacchanteyeva ‘‘senāpati kira āgacchatī’’ti sutvāva payuttakacorā palāyiṃsu. So taṃ padesaṃ āvāsāpetvā janapadaṃ saṇṭhapetvā nivatti.
ਅਥਸ੍ਸ ਨਗਰਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਾਨੇ ਤੇ ਯੋਧਾ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯੇ ‘‘ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਤੇ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਂਸੂ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ। ਸਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਂ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਮੇવ ਪਰਿવਿਸਿ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਤ੍ਤਂ ਦਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਚਾਟਿਂ ਆਹਰਨ੍ਤਿਯੋ ਥੇਰਾਨਂ ਪੁਰਤੋ ਚਾਟਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ‘‘ਉਪਾਸਿਕੇ, ਭੇਦਨਧਮ੍ਮਂ ਭਿਨ੍ਨਂ, ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਤੋ ਪਣ੍ਣਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਤੁ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਮੇ ਇਮਂ ਪਣ੍ਣਂ ਆਹਰਿਂਸੁ, ਅਹਂ ਇਦਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਮਿ, ਸਪ੍ਪਿਚਾਟਿਯਾ ਭਿਨ੍ਨਾਯ ਕਿਂ ਚਿਨ੍ਤੇਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ‘‘ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਮਨਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੭੯) વਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਾਪਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਸੁਣਿਸਾਯੋ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਮਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਫਲਂ ਲਭਿਂਸੁ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ, ਰਞ੍ਞੋ ਉਪਰਿ ਮਨੋਪਦੋਸਂ ਮਾ ਕਰਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਓવਦਿ।
Athassa nagarato avidūre ṭhāne te yodhā puttehi saddhiṃ sīsaṃ chindiṃsu. Taṃ divasaṃ mallikāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ dve aggasāvakā nimantitā honti. Athassā pubbaṇhasamaye ‘‘sāmikassa te saddhiṃ puttehi sīsaṃ chindiṃsū’’ti paṇṇaṃ āharitvā adaṃsu. Sā taṃ pavattiṃ ñatvā kassaci kiñci avatvā paṇṇaṃ ucchaṅge katvā bhikkhusaṅghameva parivisi. Athassā paricārikā bhikkhūnaṃ bhattaṃ datvā sappicāṭiṃ āharantiyo therānaṃ purato cāṭiṃ bhindiṃsu. Dhammasenāpati ‘‘upāsike, bhedanadhammaṃ bhinnaṃ, na cintetabba’’nti āha. Sā ucchaṅgato paṇṇaṃ nīharitvā ‘‘dvattiṃsaputtehi saddhiṃ pitu sīsaṃ chinnanti me imaṃ paṇṇaṃ āhariṃsu, ahaṃ idaṃ sutvāpi na cintemi, sappicāṭiyā bhinnāya kiṃ cintemi, bhante’’ti āha. Dhammasenāpati ‘‘animittamanaññāta’’ntiādīni (su. ni. 579) vatvā dhammaṃ desetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ agamāsi. Sāpi dvattiṃsa suṇisāyo pakkosāpetvā ‘‘tumhākaṃ sāmikā attano purimakammaphalaṃ labhiṃsu, tumhe mā socittha mā paridevittha, rañño upari manopadosaṃ mā karitthā’’ti ovadi.
ਰਞ੍ਞੋ ਚਰਪੁਰਿਸਾ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਨਿਦ੍ਦੋਸਭਾવਂ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਸਂવੇਗਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲਿਕਞ੍ਚ ਸੁਣਿਸਾਯੋ ਚਸ੍ਸਾ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ વਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਾ ‘‘ਗਹਿਤੋ ਮੇ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਤੇ ਮਤਕਭਤ੍ਤਂ ਦਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮੇ વਰੋ ਦਿਨ੍ਨੋ, ਮਯ੍ਹਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਮੇ ਸੁਣਿਸਾਨਂ ਮਮ ਚ ਕੁਲਘਰਗਮਨਂ ਅਨੁਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਸਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਸੁਣਿਸਾਨਂ ਸਕਕੁਲਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਕੁਸਿਨਾਰਨਗਰੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲਘਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਬਨ੍ਧੁਲਸੇਨਾਪਤਿਨੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਦੀਘਕਾਰਾਯਨਸ੍ਸ ਨਾਮ ਸੇਨਾਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਪਨ ‘‘ਮਾਤੁਲੋ ਮੇ ਇਮਿਨਾ ਮਾਰਿਤੋ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਓਤਾਰਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਨਿਪ੍ਪਰਾਧਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧੁਲਸ੍ਸ ਮਾਰਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਦਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਰਜ੍ਜਸੁਖਂ ਨਾਨੁਭੋਤਿ।
Rañño carapurisā taṃ kathaṃ sutvā tesaṃ niddosabhāvaṃ rañño kathayiṃsu. Rājā saṃvegappatto tassā nivesanaṃ gantvā mallikañca suṇisāyo cassā khamāpetvā mallikāya varaṃ adāsi. Sā ‘‘gahito me hotū’’ti vatvā tasmiṃ gate matakabhattaṃ datvā nhatvā rājānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘deva, tumhehi me varo dinno, mayhañca aññena attho natthi, dvattiṃsāya me suṇisānaṃ mama ca kulagharagamanaṃ anujānāthā’’ti āha. Rājā sampaṭicchi. Sā dvattiṃsāya suṇisānaṃ sakakulaṃ pesetvā sayaṃ kusināranagare attano kulagharaṃ agamāsi. Rājā bandhulasenāpatino bhāgineyyassa dīghakārāyanassa nāma senāpatiṭṭhānaṃ adāsi. So pana ‘‘mātulo me iminā mārito’’ti rañño otāraṃ gavesanto vicarati. Rājāpi nipparādhassa bandhulassa māritakālato paṭṭhāya vippaṭisārī cittassādaṃ na labhati, rajjasukhaṃ nānubhoti.
ਤਦਾ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਕਿਯਾਨਂ વੇਲ਼ੁਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰਾਮਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਰਾਜਕਕੁਧਭਣ੍ਡਾਨਿ ਦੀਘਕਾਰਾਯਨਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੬੪ ਆਦਯੋ) વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਦੀਘਕਾਰਾਯਨੋ ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਰਾਜਕਕੁਧਭਣ੍ਡਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਟਟੂਭਂ ਰਾਜਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਏਕਂ ਅਸ੍ਸਂ ਏਕਞ੍ਚ ਉਪਟ੍ਠਾਨਕਾਰਿਕਂ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਯਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਸੇਨਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਆਦਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਟਟੂਭਂ ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਾਜਗਹਨਗਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਿਕਾਲੇ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਪਿਹਿਤੇਸੁ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤੁਮਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਏਕਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਲਾਯ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਾਤਾਤਪੇਨ ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਤਤ੍ਥੇવ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ‘‘ਦੇવ ਕੋਸਲਨਰਿਨ੍ਦ, ਇਦਾਨਿ ਅਨਾਥੋਸਿ ਜਾਤੋ’’ਤਿ વਿਲਪਨ੍ਤਿਯਾ ਤਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸੋ ਮਾਤੁਲਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਰੇਸਿ।
Tadā satthā sākiyānaṃ veḷuṃ nāma nigamaṃ upanissāya viharati. Rājā tattha gantvā ārāmato avidūre khandhāvāraṃ nivāsetvā ‘‘mahantena parivārena satthāraṃ vandissāmā’’ti vihāraṃ gantvā pañca rājakakudhabhaṇḍāni dīghakārāyanassa datvā ekakova gandhakuṭiṃ pāvisi. Sabbaṃ dhammacetiyasuttaniyāmeneva (ma. ni. 2.364 ādayo) veditabbaṃ. Tasmiṃ gandhakuṭiṃ paviṭṭhe dīghakārāyano tāni pañca rājakakudhabhaṇḍāni gahetvā viṭaṭūbhaṃ rājānaṃ katvā rañño ekaṃ assaṃ ekañca upaṭṭhānakārikaṃ mātugāmaṃ nivattetvā sāvatthiṃ agamāsi. Rājā satthārā saddhiṃ piyakathaṃ kathetvā nikkhanto senaṃ adisvā taṃ mātugāmaṃ pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘ahaṃ bhāgineyyaṃ ajātasattuṃ ādāya āgantvā viṭaṭūbhaṃ gahessāmī’’ti rājagahanagaraṃ gacchanto vikāle dvāresu pihitesu nagaraṃ pavisitumasakkonto ekissāya sālāya nipajjitvā vātātapena kilanto rattibhāge tattheva kālamakāsi. Vibhātāya rattiyā ‘‘deva kosalanarinda, idāni anāthosi jāto’’ti vilapantiyā tassā itthiyā saddaṃ sutvā rañño ārocesuṃ. So mātulassa mahantena sakkārena sarīrakiccaṃ kāresi.
વਿਟਟੂਭੋਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਤਂ વੇਰਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਾਕਿਯੇ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਹਤਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਿਨਾਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਞਾਤਿਸਙ੍ਗਹਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਆਕਾਸੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸਾਮਨ੍ਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਬਰਚ੍ਛਾਯੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ વਿਟਟੂਭਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਸੀਮਾਯ ਅਨ੍ਤੋ ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯੋ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ, વਿਟਟੂਭੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਏવਰੂਪਾਯ ਉਣ੍ਹવੇਲਾਯ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਬਰਚ੍ਛਾਯੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਥ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯੇ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਹੋਤੁ, ਮਹਾਰਾਜ, ਞਾਤਕਾਨਂ ਛਾਯਾ ਨਾਮ ਸੀਤਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਞਾਤਕਾਨਂ ਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਗਮਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਮੇવ ਗਤੋ।
Viṭaṭūbhopi rajjaṃ labhitvā taṃ veraṃ saritvā ‘‘sabbepi sākiye māressāmī’’ti mahatiyā senāya nikkhami. Taṃ divasaṃ satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento ñātisaṅghassa vināsaṃ disvā ‘‘ñātisaṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā pubbaṇhasamaye piṇḍāya caritvā piṇḍapātapaṭikkanto gandhakuṭiyaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā sāyanhasamaye ākāsena gantvā kapilavatthusāmante ekasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdi. Tato avidūre viṭaṭūbhassa rajjasīmāya anto sandacchāyo nigrodharukkho atthi, viṭaṭūbho satthāraṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘bhante, kiṃkāraṇā evarūpāya uṇhavelāya imasmiṃ kabaracchāye rukkhamūle nisīdatha, etasmiṃ sandacchāye nigrodharukkhamūle nisīdatha, bhante’’ti vatvā ‘‘hotu, mahārāja, ñātakānaṃ chāyā nāma sītalā’’ti vutte ‘‘ñātakānaṃ rakkhaṇatthāya satthā āgato bhavissatī’’ti cintetvā satthāraṃ vanditvā sāvatthimeva paccāgami. Satthāpi uppatitvā jetavanameva gato.
ਰਾਜਾ ਸਾਕਿਯਾਨਂ ਦੋਸਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯવਾਰੇ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥવਾਰੇ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਕਿਯਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਨਦਿਯਂ વਿਸਪਕ੍ਖਿਪਨਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਿਰਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥવਾਰੇ ਨ ਅਗਮਾਸਿ। વਿਟਟੂਭਰਾਜਾ ਖੀਰਪਾਯਕੇ ਦਾਰਕੇ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਾਕਿਯੇ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨਫਲਕਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਾਗਮਿ। ਸਤ੍ਥਰਿ ਤਤਿਯવਾਰੇ ਗਮਨਤੋ ਪਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੇ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੇ ਦਿਸਾਹਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਸਤ੍ਥਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਨਿવਤ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਞਾਤਕੇ ਮਰਣਭਯਾ ਮੋਚੇਸਿ, ਏવਂ ਞਾਤਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਚਰੋ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਭਗવਤੋ ਗੁਣਕਥਂ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ ਤਥਾਗਤੋ ਞਾਤਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਚਰਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਚਰਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Rājā sākiyānaṃ dosaṃ saritvā dutiyaṃ nikkhamitvā tatheva satthāraṃ passitvā puna nivattitvā tatiyavāre nikkhamitvā tattheva satthāraṃ passitvā nivatti. Catutthavāre pana tasmiṃ nikkhante satthā sākiyānaṃ pubbakammaṃ oloketvā tesaṃ nadiyaṃ visapakkhipanapāpakammassa appaṭibāhirabhāvaṃ ñatvā catutthavāre na agamāsi. Viṭaṭūbharājā khīrapāyake dārake ādiṃ katvā sabbe sākiye ghātetvā galalohitena nisinnaphalakaṃ dhovitvā paccāgami. Satthari tatiyavāre gamanato paccāgantvā punadivase piṇḍāya caritvā niṭṭhāpitabhattakicce gandhakuṭiyaṃ pavisante disāhi sannipatitā bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘āvuso, satthā attānaṃ dassetvā rājānaṃ nivattāpetvā ñātake maraṇabhayā mocesi, evaṃ ñātakānaṃ atthacaro satthā’’ti bhagavato guṇakathaṃ kathayiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva tathāgato ñātakānaṃ atthaṃ carati, pubbepi cariyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਦਸ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤਲੇ ਰਾਜਾਨੋ ਬਹੁਥਮ੍ਭੇਸੁ ਪਾਸਾਦੇਸੁ વਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਬਹੂਹਿ ਥਮ੍ਭੇਹਿ ਪਾਸਾਦਕਰਣਂ ਨਾਮ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਏਕਥਮ੍ਭਕਂ ਪਾਸਾਦਂ ਕਾਰੇਯ੍ਯਂ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਰਾਜੂਨਂ ਅਗ੍ਗਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ વਡ੍ਢਕੀ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਏਕਥਮ੍ਭਕਂ ਪਾਸਾਦਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਜੂ ਮਹਨ੍ਤੇ ਏਕਥਮ੍ਭਕਪਾਸਾਦਾਰਹੇ ਬਹੂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮੇ ਰੁਕ੍ਖਾ ਸਨ੍ਤਿ, ਮਗ੍ਗੋ ਪਨ વਿਸਮੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਓਤਾਰੇਤੁਂ, ਰਞ੍ਞੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਸਣਿਕਂ ਓਤਾਰੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮਮ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਏਕਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਉਪਧਾਰੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। વਡ੍ਢਕੀ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਸੁਜਾਤਂ ਉਜੁਕਂ ਗਾਮਨਿਗਮਪੂਜਿਤਂ ਰਾਜਕੁਲਤੋਪਿ ਲਦ੍ਧਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਮਙ੍ਗਲਸਾਲਰੁਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ‘‘ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਰੁਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਮਮ ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ, ਗਚ੍ਛਥ ਭੋ ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਗਨ੍ਧਪਞ੍ਚਙ੍ਗੁਲਿਕਂ ਦਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਕਣ੍ਣਿਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਦੀਪਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮ, ਰਾਜਾ ਛਿਨ੍ਦਾਪੇਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦੇવਤਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਤੁ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਸਾવੇਸੁਂ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatto nāma rājā dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kārento ekadivasaṃ cintesi ‘‘jambudīpatale rājāno bahuthambhesu pāsādesu vasanti, tasmā bahūhi thambhehi pāsādakaraṇaṃ nāma anacchariyaṃ, yaṃnūnāhaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ kāreyyaṃ, evaṃ sabbarājūnaṃ aggarājā bhavissāmī’’ti. So vaḍḍhakī pakkosāpetvā ‘‘mayhaṃ sobhaggappattaṃ ekathambhakaṃ pāsādaṃ karothā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā araññaṃ pavisitvā ujū mahante ekathambhakapāsādārahe bahū rukkhe disvā ‘‘ime rukkhā santi, maggo pana visamo, na sakkā otāretuṃ, rañño ācikkhissāmā’’ti cintetvā tathā akaṃsu. Rājā ‘‘kenaci upāyena saṇikaṃ otārethā’’ti vatvā ‘‘deva, yena kenaci upāyena na sakkā’’ti vutte ‘‘tena hi mama uyyāne ekaṃ rukkhaṃ upadhārethā’’ti āha. Vaḍḍhakī uyyānaṃ gantvā ekaṃ sujātaṃ ujukaṃ gāmanigamapūjitaṃ rājakulatopi laddhabalikammaṃ maṅgalasālarukkhaṃ disvā rañño santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Rājā ‘‘uyyāne rukkho nāma mama paṭibaddho, gacchatha bho taṃ chindathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā gandhamālādihatthā uyyānaṃ gantvā rukkhe gandhapañcaṅgulikaṃ datvā suttena parikkhipitvā pupphakaṇṇikaṃ bandhitvā dīpaṃ jāletvā balikammaṃ katvā ‘‘ito sattame divase āgantvā rukkhaṃ chindissāma, rājā chindāpeti, imasmiṃ rukkhe nibbattadevatā aññattha gacchatu, amhākaṃ doso natthī’’ti sāvesuṃ.
ਅਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਂ ਇਮੇ વਡ੍ਢਕੀ ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વਿਮਾਨਂ ਮੇ ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਮਾਨਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਮੇવ ਖੋ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਜੀવਿਤਂ, ਇਮਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇਸੁ ਤਰੁਣਸਾਲਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਂ ਮਮ ਞਾਤਿਦੇવਤਾਨਮ੍ਪਿ ਬਹੂਨਿ વਿਮਾਨਾਨਿ ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। વਿਮਾਨਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਮੇવ ਮਮ ਞਾਤੀਨਂ ਦੇવਤਾਨਮ੍ਪਿ ਜੀવਿਤਂ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਂ ਤਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਨਾਸੋ ਬਾਧਤਿ, ਯਥਾ ਞਾਤੀਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੇਸਂ ਮਯਾ ਜੀવਿਤਂ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਦਿਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਕਲਗਬ੍ਭਂ ਏਕੋਭਾਸਂ ਕਤ੍વਾ ਉਸ੍ਸਿਸਕਪਸ੍ਸੇ ਰੋਦਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha tasmiṃ nibbatto devaputto taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘nissaṃsayaṃ ime vaḍḍhakī imaṃ rukkhaṃ chindissanti, vimānaṃ me nassissati, vimānapariyantikameva kho pana mayhaṃ jīvitaṃ, imañca rakkhaṃ parivāretvā ṭhitesu taruṇasālarukkhesu nibbattānaṃ mama ñātidevatānampi bahūni vimānāni nassissanti. Vimānapariyantikameva mama ñātīnaṃ devatānampi jīvitaṃ, na kho pana maṃ tathā attano vināso bādhati, yathā ñātīnaṃ, tasmā nesaṃ mayā jīvitaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā aḍḍharattasamaye dibbālaṅkārapaṭimaṇḍito rañño sirigabbhaṃ pavisitvā sakalagabbhaṃ ekobhāsaṃ katvā ussisakapasse rodamāno aṭṭhāsi. Rājā taṃ disvā bhītatasito tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
੧੩.
13.
‘‘ਕਾ ਤ੍વਂ ਸੁਦ੍ਧੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹਿ, ਅਘੇ વੇਹਾਯਸਂ ਠਿਤਾ।
‘‘Kā tvaṃ suddhehi vatthehi, aghe vehāyasaṃ ṭhitā;
ਕੇਨ ਤ੍ਯਾਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ ਤਂ ਭਯਮਾਗਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Kena tyāssūni vattanti, kuto taṃ bhayamāgata’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਕਾ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਨਾਗਯਕ੍ਖਸੁਪਣ੍ਣਸਕ੍ਕਾਦੀਸੁ ਕਾ ਨਾਮ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। વਤ੍ਥੇਹੀਤਿ વਚਨਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਨ ਦਿਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇ ਸਨ੍ਧਾਯੇવਮਾਹ। ਅਘੇਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਘੇ ਆਕਾਸੇ। વੇਹਾਯਸਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਕੇਨ ਤ੍ਯਾਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤવ ਅਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਕੁਤੋਤਿ ਞਾਤਿવਿਯੋਗਧਨવਿਨਾਸਾਦੀਨਂ ਕਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਂ ਭਯਮਾਗਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Tattha kā tvanti nāgayakkhasupaṇṇasakkādīsu kā nāma tvanti pucchati. Vatthehīti vacanamattamevetaṃ, sabbepi pana dibbālaṅkāre sandhāyevamāha. Agheti appaṭighe ākāse. Vehāyasanti tasseva vevacanaṃ. Kena tyāssūni vattantīti kena kāraṇena tava assūni vattanti. Kutoti ñātiviyogadhanavināsādīnaṃ kiṃ nissāya taṃ bhayamāgatanti pucchati.
ਤਤੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Tato devarājā dve gāthā abhāsi –
੧੪.
14.
‘‘ਤવੇવ ਦੇવ વਿਜਿਤੇ, ਭਦ੍ਦਸਾਲੋਤਿ ਮਂ વਿਦੂ।
‘‘Taveva deva vijite, bhaddasāloti maṃ vidū;
ਸਟ੍ਠਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਿਟ੍ਠਤੋ ਪੂਜਿਤਸ੍ਸ ਮੇ॥
Saṭṭhi vassasahassāni, tiṭṭhato pūjitassa me.
੧੫.
15.
‘‘ਕਾਰਯਨ੍ਤਾ ਨਗਰਾਨਿ, ਅਗਾਰੇ ਚ ਦਿਸਮ੍ਪਤਿ।
‘‘Kārayantā nagarāni, agāre ca disampati;
વਿવਿਧੇ ਚਾਪਿ ਪਾਸਾਦੇ, ਨ ਮਂ ਤੇ ਅਚ੍ਚਮਞ੍ਞਿਸੁਂ।
Vividhe cāpi pāsāde, na maṃ te accamaññisuṃ;
ਯਥੇવ ਮਂ ਤੇ ਪੂਜੇਸੁਂ, ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪੂਜਯਾ’’ਤਿ॥
Yatheva maṃ te pūjesuṃ, tatheva tvampi pūjayā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤਿਟ੍ਠਤੋਤਿ ਸਕਲਬਾਰਾਣਸਿਨਗਰੇਹਿ ਚੇવ ਗਾਮਨਿਗਮੇਹਿ ਚ ਤਯਾ ਚ ਪੂਜਿਤਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਂ ਬਲਿਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਕ੍ਕਾਰਞ੍ਚ ਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕੋ ਕਾਲੋ ਗਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਗਰਾਨੀਤਿ ਨਗਰਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਕਮ੍ਮਾਨਿ। ਅਗਾਰੇਚਾਤਿ ਭੂਮਿਗੇਹਾਨਿ। ਦਿਸਮ੍ਪਤੀਤਿ ਦਿਸਾਨਂ ਪਤਿ, ਮਹਾਰਾਜ। ਨ ਮਂ ਤੇਤਿ ਤੇ ਨਗਰਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਗਰੇ ਪੋਰਾਣਕਰਾਜਾਨੋ ਮਂ ਨਾਤਿਮਞ੍ਞਿਸੁਂ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਿਂਸੁ ਨ વਿਹੇਠਯਿਂਸੁ, ਮਮ ਨਿવਾਸਰੁਕ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰਿਂਸੁ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਸਕ੍ਕਾਰਮੇવ ਕਰਿਂਸੂਤਿ ਅવਚ। ਯਥੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਯਥੇવ ਤੇ ਪੋਰਾਣਕਰਾਜਾਨੋ ਮਂ ਪੂਜਯਿਂਸੁ, ਏਕੋਪਿ ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਨ ਛਿਨ੍ਦਾਪੇਸਿ, ਤ੍વਞ੍ਚਾਪਿ ਮਂ ਤਥੇવ ਪੂਜਯ, ਮਾ ਮੇ ਰੁਕ੍ਖਂ ਛੇਦਯੀਤਿ।
Tattha tiṭṭhatoti sakalabārāṇasinagarehi ceva gāmanigamehi ca tayā ca pūjitassa niccaṃ balikammañca sakkārañca labhantassa mayhaṃ imasmiṃ uyyāne tiṭṭhantassa ettako kālo gatoti dasseti. Nagarānīti nagarapaṭisaṅkharaṇakammāni. Agārecāti bhūmigehāni. Disampatīti disānaṃ pati, mahārāja. Na maṃ teti te nagarapaṭisaṅkharaṇādīni karontā imasmiṃ nagare porāṇakarājāno maṃ nātimaññisuṃ nātikkamiṃsu na viheṭhayiṃsu, mama nivāsarukkhaṃ chinditvā attano kammaṃ na kariṃsu, mayhaṃ pana sakkārameva kariṃsūti avaca. Yathevāti tasmā yatheva te porāṇakarājāno maṃ pūjayiṃsu, ekopi imaṃ rukkhaṃ na chindāpesi, tvañcāpi maṃ tatheva pūjaya, mā me rukkhaṃ chedayīti.
ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Tato rājā dve gāthā abhāsi –
੧੬.
16.
‘‘ਤਂ ਇવਾਹਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਥੂਲਂ ਕਾਯੇਨ ਤੇ ਦੁਮਂ।
‘‘Taṃ ivāhaṃ na passāmi, thūlaṃ kāyena te dumaṃ;
ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹੇਨ, ਅਭਿਰੂਪੋਸਿ ਜਾਤਿਯਾ॥
Ārohapariṇāhena, abhirūposi jātiyā.
੧੭.
17.
‘‘ਪਾਸਾਦਂ ਕਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਏਕਤ੍ਥਮ੍ਭਂ ਮਨੋਰਮਂ।
‘‘Pāsādaṃ kārayissāmi, ekatthambhaṃ manoramaṃ;
ਤਤ੍ਥ ਤਂ ਉਪਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਚਿਰਂ ਤੇ ਯਕ੍ਖ ਜੀવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tattha taṃ upanessāmi, ciraṃ te yakkha jīvita’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਕਾਯੇਨਾਤਿ ਪਮਾਣੇਨ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਤવ ਪਮਾਣੇਨ ਤਂ વਿਯ ਥੂਲਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਂ ਦੁਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਤ੍વਞ੍ਞੇવ ਪਨ ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹੇਨ ਸੁਜਾਤਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਸਮਸਣ੍ਠਾਨਉਜੁਭਾવਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਚ ਅਭਿਰੂਪੋ ਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਥਮ੍ਭਪਾਸਾਦਾਰਹੋਤਿ। ਪਾਸਾਦਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਛੇਦਾਪੇਤ੍વਾ ਅਹਂ ਪਾਸਾਦਂ ਕਾਰਾਪੇਸ੍ਸਾਮੇવ। ਤਤ੍ਥ ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਨਾਹਂ ਸਮ੍ਮ ਦੇવਰਾਜ, ਤਤ੍ਥ ਪਾਸਾਦੇ ਉਪਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੋ ਤ੍વਂ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ વਸਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਨਿ ਲਭਨ੍ਤੋ ਸਕ੍ਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸੁਖਂ ਜੀવਿਸ੍ਸਸਿ, ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਾਭਾવੇਨ ਮੇ વਿਨਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ, ਚਿਰਂ ਤੇ ਯਕ੍ਖ ਜੀવਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
Tattha kāyenāti pamāṇena. Idaṃ vuttaṃ hoti – tava pamāṇena taṃ viya thūlaṃ mahantaṃ aññaṃ dumaṃ na passāmi, tvaññeva pana ārohapariṇāhena sujātasaṅkhātāya samasaṇṭhānaujubhāvappakārāya jātiyā ca abhirūpo sobhaggappatto ekathambhapāsādārahoti. Pāsādanti tasmā taṃ chedāpetvā ahaṃ pāsādaṃ kārāpessāmeva. Tattha tanti taṃ panāhaṃ samma devarāja, tattha pāsāde upanessāmi, so tvaṃ mayā saddhiṃ ekato vasanto aggagandhamālādīni labhanto sakkārappatto sukhaṃ jīvissasi, nivāsaṭṭhānābhāvena me vināso bhavissatīti mā cintayi, ciraṃ te yakkha jīvitaṃ bhavissatīti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦੇવਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Taṃ sutvā devarājā dve gāthā abhāsi –
੧੮.
18.
‘‘ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਸਰੀਰੇਨ વਿਨਾਭਾવੋ।
‘‘Evaṃ cittaṃ udapādi, sarīrena vinābhāvo;
ਪੁਥੁਸੋ ਮਂ વਿਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ, ਖਣ੍ਡਸੋ ਅવਕਨ੍ਤਥ॥
Puthuso maṃ vikantitvā, khaṇḍaso avakantatha.
੧੯.
19.
‘‘ਅਗ੍ਗੇ ਚ ਛੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਚ, ਪਚ੍ਛਾ ਮੂਲਮ੍ਹਿ ਛਿਨ੍ਦਥ।
‘‘Agge ca chetvā majjhe ca, pacchā mūlamhi chindatha;
ਏવਂ ਮੇ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ, ਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਰਣਂ ਸਿਯਾ’’ਤਿ॥
Evaṃ me chijjamānassa, na dukkhaṃ maraṇaṃ siyā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ ਯਦਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਸਰੀਰੇਨ વਿਨਾਭਾવੋਤਿ ਯਦਿ ਤੇ ਮਮ ਸਰੀਰੇਨ ਭਦ੍ਦਸਾਲਰੁਕ੍ਖੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਮ વਿਨਾਭਾવੋ ਪਤ੍ਥਿਤੋ। ਪੁਥੁਸੋਤਿ ਬਹੁਧਾ। વਿਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾਤਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਖਣ੍ਡਸੋਤਿ ਖਣ੍ਡਾਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਅવਕਨ੍ਤਥ। ਅਗ੍ਗੇ ਚਾਤਿ ਅવਕਨ੍ਤਨ੍ਤਾ ਪਨ ਪਠਮਂ ਅਗ੍ਗੇ, ਤਤੋ ਮਜ੍ਝੇ ਛੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਾ ਮੂਲੇ ਛਿਨ੍ਦਥ। ਏવਞ੍ਹਿ ਮੇ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਰਣਂ ਸਿਯਾ, ਸੁਖਂ ਨੁ ਖਣ੍ਡਸੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਾਚਤਿ।
Tattha evaṃ cittaṃ udapādīti yadi evaṃ cittaṃ tava uppannaṃ. Sarīrena vinābhāvoti yadi te mama sarīrena bhaddasālarukkhena saddhiṃ mama vinābhāvo patthito. Puthusoti bahudhā. Vikantitvāti chinditvā. Khaṇḍasoti khaṇḍākhaṇḍaṃ katvā avakantatha. Agge cāti avakantantā pana paṭhamaṃ agge, tato majjhe chetvā sabbapacchā mūle chindatha. Evañhi me chijjamānassa na dukkhaṃ maraṇaṃ siyā, sukhaṃ nu khaṇḍaso bhaveyyāti yācati.
ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Tato rājā dve gāthā abhāsi –
੨੦.
20.
‘‘ਹਤ੍ਥਪਾਦਂ ਯਥਾ ਛਿਨ੍ਦੇ, ਕਣ੍ਣਨਾਸਞ੍ਚ ਜੀવਤੋ।
‘‘Hatthapādaṃ yathā chinde, kaṇṇanāsañca jīvato;
ਤਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਸਿਰੋ ਛਿਨ੍ਦੇ, ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਰਣਂ ਸਿਯਾ॥
Tato pacchā siro chinde, taṃ dukkhaṃ maraṇaṃ siyā.
੨੧.
21.
‘‘ਸੁਖਂ ਨੁ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਂ, ਭਦ੍ਦਸਾਲ વਨਪ੍ਪਤਿ।
‘‘Sukhaṃ nu khaṇḍaso chinnaṃ, bhaddasāla vanappati;
ਕਿਂਹੇਤੁ ਕਿਂ ਉਪਾਦਾਯ, ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਮਿਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ॥
Kiṃhetu kiṃ upādāya, khaṇḍaso chinnamicchasī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਪਾਦਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥੇ ਚ ਪਾਦੇ ਚ। ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੋਰਸ੍ਸ ਤਂ ਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਿਯਾ। ਸੁਖਂ ਨੂਤਿ ਸਮ੍ਮ ਭਦ੍ਦਸਾਲ, વਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਚੋਰਾ ਸੁਖੇਨ ਮਰਿਤੁਕਾਮਾ ਸੀਸਚ੍ਛੇਦਂ ਯਾਚਨ੍ਤਿ, ਨ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛੇਦਨਂ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਏવਂ ਯਾਚਸਿ, ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ‘‘ਸੁਖਂ ਨੁ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਿਂਹੇਤੂਤਿ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਨ ਸੁਖਂ, ਕਾਰਣੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ।
Tattha hatthapādanti hatthe ca pāde ca. Taṃ dukkhanti evaṃ paṭipāṭiyā chijjantassa corassa taṃ maraṇaṃ dukkhaṃ siyā. Sukhaṃ nūti samma bhaddasāla, vajjhappattā corā sukhena maritukāmā sīsacchedaṃ yācanti, na khaṇḍaso chedanaṃ, tvaṃ pana evaṃ yācasi, tena taṃ pucchāmi ‘‘sukhaṃ nu khaṇḍaso chinna’’nti. Kiṃhetūti khaṇḍaso chinnaṃ nāma na sukhaṃ, kāraṇena panettha bhavitabbanti taṃ pucchanto evamāha.
ਅਥਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਭਦ੍ਦਸਾਲੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Athassa ācikkhanto bhaddasālo dve gāthā abhāsi –
੨੨.
22.
‘‘ਯਞ੍ਚ ਹੇਤੁਮੁਪਾਦਾਯ, ਹੇਤੁਂ ਧਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਂ।
‘‘Yañca hetumupādāya, hetuṃ dhammūpasaṃhitaṃ;
ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਮਿਚ੍ਛਾਮਿ, ਮਹਾਰਾਜ ਸੁਣੋਹਿ ਮੇ॥
Khaṇḍaso chinnamicchāmi, mahārāja suṇohi me.
੨੩.
23.
‘‘ਞਾਤੀ ਮੇ ਸੁਖਸਂવਦ੍ਧਾ, ਮਮ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿવਾਤਜਾ।
‘‘Ñātī me sukhasaṃvaddhā, mama passe nivātajā;
ਤੇਪਿਹਂ ਉਪਹਿਂਸੇਯ੍ਯ, ਪਰੇਸਂ ਅਸੁਖੋਚਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tepihaṃ upahiṃseyya, paresaṃ asukhocita’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਂ ਧਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਹੇਤੁਸਭਾવਯੁਤ੍ਤਮੇવ, ਨ ਹੇਤੁਪਤਿਰੂਪਕਂ, ਹੇਤੁਂ ਉਪਾਦਾਯ ਆਰਬ੍ਭ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹਂ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਮਿਚ੍ਛਾਮਿ, ਤਂ ਓਹਿਤਸੋਤੋ ਸੁਣੋਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਞਾਤੀ ਮੇਤਿ ਮਮ ਭਦ੍ਦਸਾਲਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯ ਸੁਖਸਂવਦ੍ਧਾ ਮਮ ਪਸ੍ਸੇ ਤਰੁਣਸਾਲਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਕਤવਾਤਪਰਿਤ੍ਤਾਣਤ੍ਤਾ ਨਿવਾਤਜਾ ਮਮ ਞਾਤਕਾ ਦੇવਸਙ੍ਘਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਅਹਂ વਿਸਾਲਸਾਖવਿਟਪੋ ਮੂਲੇ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤਨ੍ਤੋ ਉਪਹਿਂਸੇਯ੍ਯਂ, ਸਂਭਗ੍ਗવਿਮਾਨੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਨਾਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰੇਸਂ ਅਸੁਖੋਚਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਮਯਾ ਤੇਸਂ ਪਰੇਸਂ ਞਾਤਿਦੇવਸਙ੍ਘਾਨਂ ਅਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਓਚਿਤਂ વਡ੍ਢਿਤਂ, ਨ ਚਾਹਂ ਤੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਸਾਲਂ ਖਣ੍ਡਸੋ ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਦਾਪੇਮੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Tattha hetuṃ dhammūpasaṃhitanti mahārāja, yaṃ hetusabhāvayuttameva, na hetupatirūpakaṃ, hetuṃ upādāya ārabbha sandhāyāhaṃ khaṇḍaso chinnamicchāmi, taṃ ohitasoto suṇohīti attho. Ñātīmeti mama bhaddasālarukkhassa chāyāya sukhasaṃvaddhā mama passe taruṇasālarukkhesu nibbattā mayā katavātaparittāṇattā nivātajā mama ñātakā devasaṅghā atthi, te ahaṃ visālasākhaviṭapo mūle chinditvā patanto upahiṃseyyaṃ, saṃbhaggavimāne karonto vināseyyanti attho. Paresaṃ asukhocitanti evaṃ sante mayā tesaṃ paresaṃ ñātidevasaṅghānaṃ asukhaṃ dukkhaṃ ocitaṃ vaḍḍhitaṃ, na cāhaṃ tesaṃ dukkhakāmo, tasmā bhaddasālaṃ khaṇḍaso khaṇḍaso chindāpemīti ayametthādhippāyo.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਿਕੋ વਤਾਯਂ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਮਾਨવਿਨਾਸਤੋਪਿ ਞਾਤੀਨਂ વਿਮਾਨવਿਨਾਸਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਞਾਤੀਨਂ ਅਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਚਰਤਿ, ਅਭਯਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā rājā ‘‘dhammiko vatāyaṃ, devaputto, attano vimānavināsatopi ñātīnaṃ vimānavināsaṃ na icchati, ñātīnaṃ atthacariyaṃ carati, abhayamassa dassāmī’’ti tussitvā osānagāthamāha –
੨੪.
24.
‘‘ਚੇਤੇਯ੍ਯਰੂਪਂ ਚੇਤੇਸਿ, ਭਦ੍ਦਸਾਲ વਨਪ੍ਪਤਿ।
‘‘Ceteyyarūpaṃ cetesi, bhaddasāla vanappati;
ਹਿਤਕਾਮੋਸਿ ਞਾਤੀਨਂ, ਅਭਯਂ ਸਮ੍ਮ ਦਮ੍ਮਿ ਤੇ’’ਤਿ॥
Hitakāmosi ñātīnaṃ, abhayaṃ samma dammi te’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਚੇਤੇਯ੍ਯਰੂਪਂ ਚੇਤੇਸੀਤਿ ਞਾਤੀਸੁ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਛੇਦੇਯ੍ਯਰੂਪਂ ਛੇਦੇਸੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਖਣ੍ਡਸੋ ਛਿਨ੍ਨਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਛੇਦੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ ਛੇਦੇਸੀਤਿ। ਅਭਯਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਤੇ ਸਮ੍ਮ, ਗੁਣੇ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਭਯਂ ਦਦਾਮਿ, ਨ ਮੇ ਪਾਸਾਦੇਨਤ੍ਥੋ, ਨਾਹਂ ਤਂ ਛੇਦਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਚ੍ਛ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਸਕ੍ਕਤਗਰੁਕਤੋ ਸੁਖਂ ਜੀવਾਤਿ ਆਹ।
Tattha ceteyyarūpaṃ cetesīti ñātīsu muducittatāya cintento cintetabbayuttakameva cintesi. Chedeyyarūpaṃ chedesītipi pāṭho. Tassattho – khaṇḍaso chinnamicchanto chedetabbayuttakameva chedesīti. Abhayanti etasmiṃ te samma, guṇe pasīditvā abhayaṃ dadāmi, na me pāsādenattho, nāhaṃ taṃ chedāpessāmi, gaccha ñātisaṅghaparivuto sakkatagarukato sukhaṃ jīvāti āha.
ਦੇવਰਾਜਾ ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸੋવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਪੁਰਂ ਪੂਰੇਸਿ।
Devarājā rañño dhammaṃ desetvā agamāsi. Rājā tassovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā saggapuraṃ pūresi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਤਥਾਗਤੋ ਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਂ ਅਚਰਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਰੁਣਸਾਲੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦੇવਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪਰਿਸਾ, ਭਦ੍ਦਸਾਲਦੇવਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato ñātatthacariyaṃ acariyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, taruṇasālesu nibbattadevatā buddhaparisā, bhaddasāladevarājā pana ahameva ahosi’’nti.
ਭਦ੍ਦਸਾਲਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦੁਤਿਯਾ।
Bhaddasālajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੬੫. ਭਦ੍ਦਸਾਲਜਾਤਕਂ • 465. Bhaddasālajātakaṃ