| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi |
१२. भद्रावुधमाणवपुच्छानिद्देसो
12. Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso
७०.
70.
ओकञ्जहं तण्हच्छिदं अनेजं, [इच्चायस्मा भद्रावुधो]
Okañjahaṃtaṇhacchidaṃ anejaṃ, [iccāyasmā bhadrāvudho]
नन्दिञ्जहं ओघतिण्णं विमुत्तं।
Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;
कप्पञ्जहं अभियाचे सुमेधं, सुत्वान नागस्स अपनमिस्सन्ति 1 इतो॥
Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti2ito.
ओकञ्जहं तण्हच्छिदं अनेजन्ति। ओकञ्जहन्ति रूपधातुया यो छन्दो यो रागो या नन्दी या तण्हा ये उपायुपादाना 3 चेतसो अधिट्ठानाभिनिवेसानुसया, ते बुद्धस्स भगवतो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा बुद्धो ओकञ्जहो। वेदनाधातुया…पे॰… सञ्ञाधातुया… सङ्खारधातुया… विञ्ञाणधातुया यो छन्दो यो रागो या नन्दी या तण्हा ये उपायुपादाना चेतसो अधिट्ठानाभिनिवेसानुसया, ते बुद्धस्स भगवतो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा बुद्धो ओकञ्जहो।
Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejanti. Okañjahanti rūpadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā 4 cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho okañjaho. Vedanādhātuyā…pe… saññādhātuyā… saṅkhāradhātuyā… viññāṇadhātuyā yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā, te buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho okañjaho.
तण्हच्छिदन्ति। तण्हाति रूपतण्हा…पे॰… धम्मतण्हा। सा तण्हा बुद्धस्स भगवतो छिन्ना उच्छिन्ना समुच्छिन्ना वूपसन्ता पटिप्पस्सद्धा अभब्बुप्पत्तिका ञाणग्गिना दड्ढा। तस्मा बुद्धो तण्हच्छिदो। अनेजोति एजा वुच्चति तण्हा। यो रागो सारागो …पे॰… अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं। सा एजा तण्हा बुद्धस्स भगवतो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा बुद्धो अनेजो। एजाय पहीनत्ता अनेजो भगवा लाभेपि न इञ्जति, अलाभेपि न इञ्जति, यसेपि न इञ्जति, अयसेपि न इञ्जति, पसंसायपि न इञ्जति, निन्दायपि न इञ्जति, सुखेपि न इञ्जति, दुक्खेपि न इञ्जति न चलति न वेधति न पवेधति न सम्पवेधतीति। तस्मा बुद्धो अनेजोति – ओकञ्जहं तण्हच्छिदं अनेजं। इच्चायस्मा भद्रावुधोति। इच्चाति पदसन्धि…पे॰… आयस्माति, पियवचनं…पे॰… भद्रावुधोति तस्स ब्राह्मणस्स नामं…पे॰… अभिलापोति – इच्चायस्मा भद्रावुधो।
Taṇhacchidanti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Sā taṇhā buddhassa bhagavato chinnā ucchinnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā. Tasmā buddho taṇhacchido. Anejoti ejā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo …pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anejo. Ejāya pahīnattā anejo bhagavā lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati na pavedhati na sampavedhatīti. Tasmā buddho anejoti – okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ. Iccāyasmā bhadrāvudhoti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti, piyavacanaṃ…pe… bhadrāvudhoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā bhadrāvudho.
नन्दिञ्जहं ओघतिण्णं विमुत्तन्ति नन्दी वुच्चति तण्हा। यो रागो सारागो…पे॰… अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं। सा नन्दी सा तण्हा बुद्धस्स भगवतो पहीना उच्छिन्नमूला तालावत्थुकता अनभावंकता आयतिं अनुप्पादधम्मा। तस्मा बुद्धो नन्दिञ्जहो। ओघतिण्णन्ति भगवा कामोघं तिण्णो भवोघं तिण्णो दिट्ठोघं तिण्णो अविज्जोघं तिण्णो सब्बसंसारपथं तिण्णो उत्तिण्णो नित्थिण्णो अतिक्कन्तो समतिक्कन्तो वीतिवत्तो। सो वुत्थवासो चिण्णचरणो…पे॰… जातिमरणसंसारो नत्थि तस्स पुनब्भवोति – नन्दिञ्जहं ओघतिण्णं। विमुत्तन्ति भगवतो रागा चित्तं मुत्तं विमुत्तं सुविमुत्तं, दोसा चित्तं… मोहा चित्तं…पे॰… सब्बाकुसलाभिसङ्खारेहि चित्तं मुत्तं विमुत्तं सुविमुत्तन्ति – नन्दिञ्जहं ओघतिण्णं विमुत्तं।
Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttanti nandī vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā nandī sā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho nandiñjaho. Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto. So vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ. Vimuttanti bhagavato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ, dosā cittaṃ… mohā cittaṃ…pe… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttanti – nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ.
कप्पञ्जहं अभियाचे सुमेधन्ति। कप्पाति द्वे कप्पा – तण्हाकप्पो च दिट्ठिकप्पो च…पे॰… अयं तण्हाकप्पो…पे॰… अयं दिट्ठिकप्पो। बुद्धस्स भगवतो तण्हाकप्पो पहीनो दिट्ठिकप्पो पटिनिस्सट्ठो। तण्हाकप्पस्स पहीनत्ता दिट्ठिकप्पस्स पटिनिस्सट्ठत्ता तस्मा बुद्धो कप्पञ्जहो । अभियाचेति याचामि अभियाचामि अज्झेसामि सादियामि पत्थयामि पिहयामि जप्पामि अभिजप्पामि। सुमेधा वुच्चति पञ्ञा। या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि। भगवा इमाय मेधाय पञ्ञाय उपेतो समुपेतो उपागतो समुपागतो उपपन्नो समुपपन्नो समन्नागतो। तस्मा बुद्धो सुमेधोति – कप्पञ्जहं अभियाचे सुमेधं।
Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhanti. Kappāti dve kappā – taṇhākappo ca diṭṭhikappo ca…pe… ayaṃ taṇhākappo…pe… ayaṃ diṭṭhikappo. Buddhassa bhagavato taṇhākappo pahīno diṭṭhikappo paṭinissaṭṭho. Taṇhākappassa pahīnattā diṭṭhikappassa paṭinissaṭṭhattā tasmā buddho kappañjaho . Abhiyāceti yācāmi abhiyācāmi ajjhesāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi jappāmi abhijappāmi. Sumedhā vuccati paññā. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā buddho sumedhoti – kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ.
सुत्वान नागस्स अपनमिस्सन्ति इतोति। नागस्साति नागो। भगवा आगुं न करोतीति नागो, न गच्छतीति नागो, न आगच्छतीति नागो…पे॰… एवं भगवा न गच्छतीति नागो। सुत्वान नागस्स अपनमिस्सन्ति इतोति तुय्हं वचनं ब्यप्पथं देसनं अनुसासनं अनुसिट्ठं सुत्वा सुणित्वा उग्गहेत्वा उपधारयित्वा उपलक्खयित्वा इतो अपनमिस्सन्ति वजिस्सन्ति पक्कमिस्सन्ति दिसाविदिसं गमिस्सन्तीति – सुत्वान नागस्स अपनमिस्सन्ति इतो। तेनाह सो ब्राह्मणो –
Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti. Nāgassāti nāgo. Bhagavā āguṃ na karotīti nāgo, na gacchatīti nāgo, na āgacchatīti nāgo…pe… evaṃ bhagavā na gacchatīti nāgo. Sutvāna nāgassa apanamissanti itoti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvā ito apanamissanti vajissanti pakkamissanti disāvidisaṃ gamissantīti – sutvāna nāgassa apanamissanti ito. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ओकञ्जहं तण्हच्छिदं अनेजं, [इच्चायस्मा भद्रावुधो]
‘‘Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ, [iccāyasmā bhadrāvudho]
नन्दिञ्जहं ओघतिण्णं विमुत्तं।
Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;
कप्पञ्जहं अभियाचे सुमेधं, सुत्वान नागस्स अपनमिस्सन्ति इतो’’ति॥
Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna nāgassa apanamissanti ito’’ti.
७१.
71.
नानाजना जनपदेहि सङ्गता, तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमाना।
Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;
तेसं तुवं साधु वियाकरोहि, तथा हि ते विदितो एस धम्मो॥
Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.
नानाजना जनपदेहि सङ्गताति। नानाजनाति खत्तिया च ब्राह्मणा च वेस्सा च सुद्दा च गहट्ठा च पब्बजिता च देवा च मनुस्सा च। जनपदेहि सङ्गताति अङ्गा च मगधा च कलिङ्गा च कासिया च कोसला च वज्जिया च मल्ला च चेतियम्हा च 5 वंसा च कुरुम्हा च पञ्चाला च मच्छा च सुरसेना च अस्सका च अवन्तिया च योना 6 च कम्बोजा च। सङ्गताति सङ्गता समागता समोहिता सन्निपतिताति – नानाजना जनपदेहि सङ्गता।
Nānājanā janapadehi saṅgatāti. Nānājanāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca. Janapadehi saṅgatāti aṅgā ca magadhā ca kaliṅgā ca kāsiyā ca kosalā ca vajjiyā ca mallā ca cetiyamhā ca 7 vaṃsā ca kurumhā ca pañcālā ca macchā ca surasenā ca assakā ca avantiyā ca yonā 8 ca kambojā ca. Saṅgatāti saṅgatā samāgatā samohitā sannipatitāti – nānājanā janapadehi saṅgatā.
तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमानाति। वीराति वीरो। भगवा वीरियवाति वीरो, पहूति वीरो, विसवीति वीरो, अलमत्तोति वीरो, विगतलोमहंसोतिपि वीरो।
Tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti. Vīrāti vīro. Bhagavā vīriyavāti vīro, pahūti vīro, visavīti vīro, alamattoti vīro, vigatalomahaṃsotipi vīro.
विरतो इध सब्बपापकेहि, निरयदुक्खं अतिच्च वीरियवा सो।
Virato idha sabbapāpakehi, nirayadukkhaṃ aticca vīriyavā so;
सो वीरियवा पधानवा, वीरो तादि पवुच्चते तथत्ताति॥
So vīriyavā padhānavā, vīro tādi pavuccate tathattāti.
तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमानाति तुय्हं वचनं ब्यप्पथं देसनं अनुसासनं अनुसिट्ठं। अभिकङ्खमानाति अभिकङ्खमाना इच्छमाना सादियमाना पत्थयमाना पिहयमाना अभिजप्पमानाति – तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमाना।
Tavavīra vākyaṃ abhikaṅkhamānāti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ. Abhikaṅkhamānāti abhikaṅkhamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti – tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā.
तेसं तुवं साधु वियाकरोहीति। तेसन्ति तेसं खत्तियानं ब्राह्मणानं वेस्सानं सुद्दानं गहट्ठानं पब्बजितानं देवानं मनुस्सानं। तुवन्ति भगवन्तं भणति। साधु वियाकरोहीति साधु आचिक्खाहि देसेहि पञ्ञपेहि पट्ठपेहि विवराहि विभजाहि उत्तानीकरोहि पकासेहीति – तेसं तुवं साधु वियाकरोहि।
Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohīti. Tesanti tesaṃ khattiyānaṃ brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ manussānaṃ. Tuvanti bhagavantaṃ bhaṇati. Sādhu viyākarohīti sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi.
तथा हि ते विदितो एस धम्मोति तथा हि ते विदितो तुलितो तीरितो विभूतो विभावितो एस धम्मोति – तथा हि ते विदितो एस धम्मो। तेनाह सो ब्राह्मणो –
Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘नानाजना जनपदेहि सङ्गता, तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमाना।
‘‘Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;
तेसं तुवं साधु वियाकरोहि, तथा हि ते विदितो एस धम्मो’’ति॥
Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.
७२.
72.
आदानतण्हं विनयेथ सब्बं, [भद्रावुधाति भगवा]
Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ, [bhadrāvudhāti bhagavā]
उद्धं अधो तिरियञ्चापि मज्झे।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
यं यञ्हि लोकस्मिमुपादियन्ति, तेनेव मारो अन्वेति जन्तुं॥
Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantuṃ.
आदानतण्हं विनयेथ सब्बन्ति आदानतण्हं वुच्चति रूपतण्हा…पे॰… आदानतण्हाति किंकारणा वुच्चति आदानतण्हा? ताय तण्हाय रूपं आदियन्ति उपादियन्ति गण्हन्ति परामसन्ति अभिनिविसन्ति। वेदनं…पे॰… सञ्ञं… सङ्खारे… विञ्ञाणं… गतिं… उपपत्तिं… पटिसन्धिं… भवं… संसारं… वट्टं आदियन्ति उपादियन्ति गण्हन्ति परामसन्ति अभिनिविसन्ति। तंकारणा वुच्चति आदानतण्हा। आदानतण्हं विनयेथ सब्बन्ति सब्बं आदानतण्हं विनयेय्य पटिविनयेय्य पजहेय्य विनोदेय्य ब्यन्तीकरेय्य अनभावं गमेय्याति – आदानतण्हं विनयेथ सब्बं। भद्रावुधाति भगवाति। भद्रावुधाति भगवा तं ब्राह्मणं नामेन आलपति। भगवाति गारवाधिवचनमेतं…पे॰… सच्छिका पञ्ञत्ति, यदिदं भगवाति – भद्रावुधाति भगवा।
Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti ādānataṇhaṃ vuccati rūpataṇhā…pe… ādānataṇhāti kiṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā? Tāya taṇhāya rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Taṃkāraṇā vuccati ādānataṇhā. Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbanti sabbaṃ ādānataṇhaṃ vinayeyya paṭivinayeyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ. Bhadrāvudhāti bhagavāti. Bhadrāvudhāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – bhadrāvudhāti bhagavā.
उद्धं अधो तिरियञ्चापि मज्झेति। उद्धन्ति अनागतं; अधोति अतीतं; तिरियञ्चापि मज्झेति पच्चुप्पन्नं। उद्धन्ति देवलोको; अधोति निरयलोको; तिरियञ्चापि मज्झेति मनुस्सलोको। अथ वा, उद्धन्ति कुसला धम्मा; अधोति अकुसला धम्मा; तिरियञ्चापि मज्झेति अब्याकता धम्मा। उद्धन्ति अरूपधातु; अधोति कामधातु; तिरियञ्चापि मज्झेति रूपधातु। उद्धन्ति सुखा वेदना; अधोति दुक्खा वेदना; तिरियञ्चापि मज्झेति अदुक्खमसुखा वेदना। उद्धन्ति उद्धं पादतला; अधोति अधो केसमत्थका; तिरियञ्चापि मज्झेति वेमज्झेति – उद्धं अधो तिरियञ्चापि मज्झे।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti. Uddhanti anāgataṃ; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ. Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko. Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā. Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpimajjheti rūpadhātu. Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā. Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.
यं यञ्हि लोकस्मिमुपादियन्तीति यं यं रूपगतं वेदनागतं सञ्ञागतं सङ्खारगतं विञ्ञाणगतं आदियन्ति उपादियन्ति गण्हन्ति परामसन्ति अभिनिविसन्ति। लोकस्मिन्ति अपायलोके…पे॰… आयतनलोकेति – यं यञ्हि लोकस्मिमुपादियन्ति।
Yaṃ yañhi lokasmimupādiyantīti yaṃ yaṃ rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Lokasminti apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti.
तेनेव मारो अन्वेति जन्तुन्ति तेनेव कम्माभिसङ्खारवसेन पटिसन्धिको खन्धमारो धातुमारो आयतनमारो गतिमारो उपपत्तिमारो पटिसन्धिमारो भवमारो संसारमारो वट्टमारो अन्वेति अनुगच्छति अन्वायिको होति। जन्तुन्ति सत्तं जनं नरं माणवं 9 पोसं पुग्गलं जीवं जागुं जन्तुं इन्दगुं मनुजन्ति – तेनेव मारो अन्वेति जन्तुं। तेनाह भगवा –
Teneva māro anveti jantunti teneva kammābhisaṅkhāravasena paṭisandhiko khandhamāro dhātumāro āyatanamāro gatimāro upapattimāro paṭisandhimāro bhavamāro saṃsāramāro vaṭṭamāro anveti anugacchati anvāyiko hoti. Jantunti sattaṃ janaṃ naraṃ māṇavaṃ 10 posaṃ puggalaṃ jīvaṃ jāguṃ jantuṃ indaguṃ manujanti – teneva māro anveti jantuṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘आदानतण्हं विनयेथ सब्बं, [भद्रावुधाति भगवा]
‘‘Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ, [bhadrāvudhāti bhagavā]
उद्धं अधो तिरियञ्चापि मज्झे।
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
यं यञ्हि लोकस्मिमुपादियन्ति, तेनेव मारो अन्वेति जन्तु’’न्ति॥
Yaṃ yañhi lokasmimupādiyanti, teneva māro anveti jantu’’nti.
७३.
73.
तस्मा पजानं न उपादियेथ, भिक्खु सतो किञ्चनं सब्बलोके।
Tasmāpajānaṃ na upādiyetha,bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;
आदानसत्ते इति पेक्खमानो, पजं इमं मच्चुधेय्ये विसत्तं॥
Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ.
तस्मा पजानं न उपादियेथाति। तस्माति तस्मा तंकारणा तंहेतु तप्पच्चया तंनिदाना, एतं आदीनवं सम्पस्समानो आदानतण्हायाति – तस्मा। पजानन्ति जानन्तो पजानन्तो आजानन्तो विजानन्तो पटिविजानन्तो पटिविज्झन्तो ‘‘सब्बे सङ्खारा अनिच्चा’’ति…पे॰… ‘‘यं किञ्चि समुदयधम्मं सब्बं तं निरोधधम्म’’न्ति जानन्तो पजानन्तो आजानन्तो विजानन्तो पटिविजानन्तो पटिविज्झन्तो। न उपादियेथाति रूपं नादियेय्य न उपादियेय्य न गण्हेय्य न परामसेय्य नाभिनिविसेय्य; वेदनं…पे॰… सञ्ञं… सङ्खारे… विञ्ञाणं… गतिं … उपपत्तिं… पटिसन्धिं… भवं… संसारं… वट्टं नादियेय्य न उपादियेय्य न गण्हेय्य न परामसेय्य नाभिनिविसेय्याति – तस्मा पजानं न उपादियेथ।
Tasmā pajānaṃ na upādiyethāti. Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā, etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno ādānataṇhāyāti – tasmā. Pajānanti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti jānanto pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. Na upādiyethāti rūpaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyya; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ … upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ nādiyeyya na upādiyeyya na gaṇheyya na parāmaseyya nābhiniviseyyāti – tasmā pajānaṃ na upādiyetha.
भिक्खु सतो किञ्चनं सब्बलोकेति। भिक्खूति पुथुज्जनकल्याणको वा भिक्खु, सेक्खो वा भिक्खु। सतोति चतूहि कारणेहि सतो – काये कायानुपस्सनासतिपट्ठानं भावेन्तो सतो…पे॰… सो वुच्चति सतोति – भिक्खु सतो। किञ्चनन्ति किञ्चि रूपगतं वेदनागतं सञ्ञागतं सङ्खारगतं विञ्ञाणगतं। सब्बलोकेति सब्बअपायलोके सब्बमनुस्सलोके सब्बदेवलोके सब्बखन्धलोके सब्बधातुलोके सब्बआयतनलोकेति – भिक्खु सतो किञ्चनं सब्बलोके।
Bhikkhusato kiñcanaṃ sabbaloketi. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā bhikkhu, sekkho vā bhikkhu. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – bhikkhu sato. Kiñcananti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ. Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloketi – bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke.
आदानसत्ते इति पेक्खमानोति आदानसत्ता वुच्चन्ति ये रूपं आदियन्ति उपादियन्ति गण्हन्ति परामसन्ति अभिनिविसन्ति; वेदनं…पे॰… सञ्ञं… सङ्खारे… विञ्ञाणं… गतिं… उपपत्तिं… पटिसन्धिं… भवं… संसारं… वट्टं आदियन्ति उपादियन्ति गण्हन्ति परामसन्ति अभिनिविसन्ति। इतीति पदसन्धि…पे॰… पदानुपुब्बतापेतं इतीति। पेक्खमानोति पेक्खमानो दक्खमानो दिस्समानो पस्समानो ओलोकयमानो निज्झायमानो उपपरिक्खमानोति – आदानसत्ते इति पेक्खमानो।
Ādānasatte iti pekkhamānoti ādānasattā vuccanti ye rūpaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ādiyanti upādiyanti gaṇhanti parāmasanti abhinivisanti. Itīti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ itīti. Pekkhamānoti pekkhamāno dakkhamāno dissamāno passamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – ādānasatte iti pekkhamāno.
पजं इमं मच्चुधेय्ये विसत्तन्ति। पजाति सत्ताधिवचनं मच्चुधेय्या वुच्चन्ति किलेसा च खन्धा च अभिसङ्खारा च। पजा मच्चुधेय्ये मारधेय्ये मरणधेय्ये सत्ता विसत्ता आसत्ता लग्गा लग्गिता पलिबुद्धा। यथा भित्तिखिले वा नागदन्ते वा भण्डं सत्तं विसत्तं आसत्तं लग्गं लग्गितं पलिबुद्धं, एवमेव पजा मच्चुधेय्ये मारधेय्ये मरणधेय्ये सत्ता विसत्ता आसत्ता लग्गा लग्गिता पलिबुद्धाति – पजं इमं मच्चुधेय्ये विसत्तं। तेनाह भगवा –
Pajaṃ imaṃ maccudheyye visattanti. Pajāti sattādhivacanaṃ maccudheyyā vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhā. Yathā bhittikhile vā nāgadante vā bhaṇḍaṃ sattaṃ visattaṃ āsattaṃ laggaṃ laggitaṃ palibuddhaṃ, evameva pajā maccudheyye māradheyye maraṇadheyye sattā visattā āsattā laggā laggitā palibuddhāti – pajaṃ imaṃ maccudheyye visattaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘तस्मा पजानं न उपादियेथ, भिक्खु सतो किञ्चनं सब्बलोके।
‘‘Tasmā pajānaṃ na upādiyetha, bhikkhu sato kiñcanaṃ sabbaloke;
आदानसत्ते इति पेक्खमानो, पजं इमं मच्चुधेय्ये विसत्त’’न्ति॥
Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visatta’’nti.
सह गाथापरियोसाना…पे॰… सत्था मे भन्ते भगवा, सावकोहमस्मीति।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
भद्रावुधमाणवपुच्छानिद्देसो द्वादसमो।
Bhadrāvudhamāṇavapucchāniddeso dvādasamo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / १२. भद्रावुधमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना • 12. Bhadrāvudhamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
