Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೨. ಭಗುತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
2. Bhaguttheragāthāvaṇṇanā
ಅಹಂ ಮಿದ್ಧೇನಾತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಭಗುತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಸ್ಸ ಧಾತುಯೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ನಿಮ್ಮಾನರತೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಭಗೂತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅನುರುದ್ಧಕಿಮಿಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬಾಲಕಲೋಣಕಗಾಮೇ ವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭವಂ ವಿನೋದೇತುಂ ವಿಹಾರತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಚಙ್ಕಮಂ ಅಭಿರುಹನ್ತೋ ಪಪತಿತ್ವಾ ತದೇವ ಅಙ್ಕುಸಂ ಕತ್ವಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೬.೪೯-೫೭) –
Ahaṃ middhenātiādikā āyasmato bhaguttherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa dhātuyo pupphehi pūjesi. So tena puññakammena nimmānaratīsu nibbattitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sakyarājakule nibbattitvā bhagūti laddhanāmo vayappatto anuruddhakimilehi saddhiṃ nikkhamitvā pabbajitvā bālakaloṇakagāme vasanto ekadivasaṃ thinamiddhābhibhavaṃ vinodetuṃ vihārato nikkhamma caṅkamaṃ abhiruhanto papatitvā tadeva aṅkusaṃ katvā thinamiddhaṃ vinodetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.46.49-57) –
‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ, ಪದುಮುತ್ತರೇ ಮಹಾಯಸೇ।
‘‘Parinibbute bhagavati, padumuttare mahāyase;
ಪುಪ್ಫವಟಂಸಕೇ ಕತ್ವಾ, ಸರೀರಮಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Pupphavaṭaṃsake katvā, sarīramabhiropayiṃ.
‘‘ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ನಿಮ್ಮಾನಂ ಅಗಮಾಸಹಂ।
‘‘Tattha cittaṃ pasādetvā, nimmānaṃ agamāsahaṃ;
ದೇವಲೋಕಗತೋ ಸನ್ತೋ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಸರಾಮಹಂ॥
Devalokagato santo, puññakammaṃ sarāmahaṃ.
‘‘ಅಮ್ಬರಾ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸೋ ಮೇ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಪವಸ್ಸತಿ।
‘‘Ambarā pupphavasso me, sabbakālaṃ pavassati;
ಸಂಸರಾಮಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಚೇ, ರಾಜಾ ಹೋಮಿ ಮಹಾಯಸೋ॥
Saṃsarāmi manusse ce, rājā homi mahāyaso.
‘‘ತಹಿಂ ಕುಸುಮವಸ್ಸೋ ಮೇ, ಅಭಿವಸ್ಸತಿ ಸಬ್ಬದಾ।
‘‘Tahiṃ kusumavasso me, abhivassati sabbadā;
ತಸ್ಸೇವ ಪುಪ್ಫಪೂಜಾಯ, ವಾಹಸಾ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಿನೋ॥
Tasseva pupphapūjāya, vāhasā sabbadassino.
‘‘ಅಯಂ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಮಯ್ಹಂ, ಚರಿಮೋ ವತ್ತತೇ ಭವೋ।
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ಅಜ್ಜಾಪಿ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸೋ ಮೇ, ಅಭಿವಸ್ಸತಿ ಸಬ್ಬದಾ॥
Ajjāpi pupphavasso me, abhivassati sabbadā.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ದೇಹಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, dehapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಫಲಸುಖೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖೇನ ಚ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಏಕವಿಹಾರಂ ಅನುಮೋದಿತುಂ ಉಪಗತೇನ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಂ ನಿವೇದೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmento satthārā ekavihāraṃ anumodituṃ upagatena – ‘‘kacci tvaṃ, bhikkhu, appamatto viharasī’’ti puṭṭho attano appamādavihāraṃ nivedento –
೨೭೧.
271.
‘‘ಅಹಂ ಮಿದ್ಧೇನ ಪಕತೋ, ವಿಹಾರಾ ಉಪನಿಕ್ಖಮಿಂ।
‘‘Ahaṃ middhena pakato, vihārā upanikkhamiṃ;
ಚಙ್ಕಮಂ ಅಭಿರುಹನ್ತೋ, ತತ್ಥೇವ ಪಪತಿಂ ಛಮಾ॥
Caṅkamaṃ abhiruhanto, tattheva papatiṃ chamā.
೨೭೨.
272.
‘‘ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಪುನಪಾರುಯ್ಹ ಚಙ್ಕಮಂ।
‘‘Gattāni parimajjitvā, punapāruyha caṅkamaṃ;
ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಿಂ ಸೋಹಂ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತೋ॥
Caṅkame caṅkamiṃ sohaṃ, ajjhattaṃ susamāhito.
೨೭೩.
273.
‘‘ತತೋ ಮೇ ಮನಸೀಕಾರೋ, ಯೋನಿಸೋ ಉದಪಜ್ಜಥ।
‘‘Tato me manasīkāro, yoniso udapajjatha;
ಆದೀನವೋ ಪಾತುರಹು, ನಿಬ್ಬಿದಾ ಸಮತಿಟ್ಠಥ॥
Ādīnavo pāturahu, nibbidā samatiṭṭhatha.
೨೭೪.
274.
‘‘ತತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿ ಮೇ, ಪಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ।
‘‘Tato cittaṃ vimucci me, passa dhammasudhammataṃ;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Imā catasso gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಮಿದ್ಧೇನ ಪಕತೋತಿ ಕಾಯಾಲಸಿಯಸಙ್ಖಾತೇನ ಅಸತ್ತಿವಿಘಾತಸಭಾವೇನ ಮಿದ್ಧೇನ ಅಭಿಭೂತೋ। ವಿಹಾರಾತಿ ಸೇನಾಸನತೋ। ಉಪನಿಕ್ಖಮಿನ್ತಿ ಚಙ್ಕಮಿತುಂ ನಿಕ್ಖಮಿಂ। ತತ್ಥೇವ ಪಪತಿಂ ಛಮಾತಿ ತತ್ಥೇವ ಚಙ್ಕಮಸೋಪಾನೇ ನಿದ್ದಾಭಿಭೂತತಾಯ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪತಿಂ। ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತನೇನ ಪಂಸುಕಿತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಾವಯವಾನಿ ಅನುಮಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಪುನಪಾರುಯ್ಹ ಚಙ್ಕಮನ್ತಿ ‘‘ಪತಿತೋ ದಾನಾಹ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಕೋಚಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ಚಙ್ಕಮಟ್ಠಾನಂ ಆರುಹಿತ್ವಾ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತೋತಿ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ನೀವರಣವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಿನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಇದಮೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಹೋಸಿ।
Tattha middhena pakatoti kāyālasiyasaṅkhātena asattivighātasabhāvena middhena abhibhūto. Vihārāti senāsanato. Upanikkhaminti caṅkamituṃ nikkhamiṃ. Tattheva papatiṃ chamāti tattheva caṅkamasopāne niddābhibhūtatāya bhūmiyaṃ nipatiṃ. Gattāni parimajjitvāti bhūmiyaṃ patanena paṃsukitāni attano sarīrāvayavāni anumajjitvā. Punapāruyha caṅkamanti ‘‘patito dānāha’’nti saṅkocaṃ anāpajjitvā punapi caṅkamaṭṭhānaṃ āruhitvā. Ajjhattaṃ susamāhitoti gocarajjhatte kammaṭṭhāne nīvaraṇavikkhambhanena suṭṭhu samāhito ekaggacitto hutvā caṅkaminti yojanā. Sesaṃ vuttanayameva. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ಭಗುತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhaguttheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಭಗುತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Bhaguttheragāthā