Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ಭರತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Bharatattheragāthāvaṇṇanā
ಏಹಿ , ನನ್ದಕ, ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಭರತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಮನುಞ್ಞದಸ್ಸನಂ ಮುದುಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಉಪಾಹನದ್ವಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಉಪಾಹನಾ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಭಿರುಹತು ಭಗವಾ ಉಪಾಹನಾ, ಯಂ ಮಮ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಭಿರುಹಿ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಉಪಾಹನಾ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಚಮ್ಪಾನಗರೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಭರತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸೋಪಿ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕತಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೮.೭೧-೮೯) –
Ehi, nandaka, gacchāmāti āyasmato bharatattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira anomadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ manuññadassanaṃ mudusukhasamphassaṃ upāhanadvayaṃ gahetvā gacchanto satthāraṃ caṅkamantaṃ disvā pasannamānaso upāhanā upanāmetvā, ‘‘abhiruhatu bhagavā upāhanā, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti āha. Abhiruhi bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ upāhanā. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde campānagare gahapatikule nibbatti, bharatotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto soṇattherassa pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma pabbajī’’ti sañjātasaṃvego pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.71-89) –
‘‘ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ದಿವಾವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಪಥಮಾರುಹಿ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Divāvihārā nikkhamma, pathamāruhi cakkhumā.
‘‘ಪಾನಧಿಂ ಸುಕತಂ ಗಯ್ಹ, ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಹಂ।
‘‘Pānadhiṃ sukataṃ gayha, addhānaṃ paṭipajjahaṃ;
ತತ್ಥದ್ದಸಾಸಿಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಪತ್ತಿಕಂ ಚಾರುದಸ್ಸನಂ॥
Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, pattikaṃ cārudassanaṃ.
‘‘ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ನೀಹರಿತ್ವಾನ ಪಾನಧಿಂ।
‘‘Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, nīharitvāna pānadhiṃ;
ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾನ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ॥
Pādamūle ṭhapetvāna, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘ಅಭಿರೂಹ ಮಹಾವೀರ, ಸುಗತಿನ್ದ ವಿನಾಯಕ।
‘‘Abhirūha mahāvīra, sugatinda vināyaka;
ಇತೋ ಫಲಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಸಮಿಜ್ಝತು॥
Ito phalaṃ labhissāmi, so me attho samijjhatu.
‘‘ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ಪಾನಧಿಂ ಅಭಿರೂಹಿತ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ॥
Pānadhiṃ abhirūhitvā, idaṃ vacanamabravi.
‘‘ಯೋ ಪಾನಧಿಂ ಮೇ ಅದಾಸಿ, ಪಸನ್ನೋ ಸೇಹಿ ಪಾಣಿಭಿ।
‘‘Yo pānadhiṃ me adāsi, pasanno sehi pāṇibhi;
ತಮಹಂ ಕಿತ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸುಣಾಥ ಮಮ ಭಾಸತೋ॥
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಗಿರಮಞ್ಞಾಯ, ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಸಮಾಗತಾ।
‘‘Buddhassa giramaññāya, sabbe devā samāgatā;
ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ವೇದಜಾತಾ ಕತಞ್ಜಲೀ॥
Udaggacittā sumanā, vedajātā katañjalī.
‘‘ಪಾನಧೀನಂ ಪದಾನೇನ, ಸುಖಿತೋಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Pānadhīnaṃ padānena, sukhitoyaṃ bhavissati;
ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ॥
Pañcapaññāsakkhattuñca, devarajjaṃ karissati.
‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ರಾಜಾ ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī bhavissati;
ಪದೇಸರಜ್ಜಂ ವಿಪುಲಂ, ಗಣನಾತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಂ॥
Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;
ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ದಾಯಾದೋ, ಓರಸೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ।
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ದೇವಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ವಾ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ಪುಞ್ಞವಾ।
‘‘Devaloke manusse vā, nibbattissati puññavā;
ದೇವಯಾನಪಟಿಭಾಗಂ, ಯಾನಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸತಿ॥
Devayānapaṭibhāgaṃ, yānaṃ paṭilabhissati.
‘‘ಪಾಸಾದಾ ಸಿವಿಕಾ ವಯ್ಹಂ, ಹತ್ಥಿನೋ ಸಮಲಙ್ಕತಾ।
‘‘Pāsādā sivikā vayhaṃ, hatthino samalaṅkatā;
ರಥಾ ವಾಜಞ್ಞಸಂಯುತ್ತಾ, ಸದಾ ಪಾತುಭವನ್ತಿ ಮೇ॥
Rathā vājaññasaṃyuttā, sadā pātubhavanti me.
‘‘ಅಗಾರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ, ರಥೇನ ನಿಕ್ಖಮಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Agārā nikkhamantopi, rathena nikkhamiṃ ahaṃ;
ಕೇಸೇಸು ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಸು, ಅರಹತ್ತಮಪಾಪುಣಿಂ॥
Kesesu chijjamānesu, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘ಲಾಭಾ ಮಯ್ಹಂ ಸುಲದ್ಧಂ ಮೇ, ವಾಣಿಜ್ಜಂ ಸುಪ್ಪಯೋಜಿತಂ।
‘‘Lābhā mayhaṃ suladdhaṃ me, vāṇijjaṃ suppayojitaṃ;
ದತ್ವಾನ ಪಾನಧಿಂ ಏಕಂ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಅಚಲಂ ಪದಂ॥
Datvāna pānadhiṃ ekaṃ, pattomhi acalaṃ padaṃ.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪಾನಧಿಮದಾಸಹಂ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, yaṃ pānadhimadāsahaṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಪಾನಧಿಸ್ಸ ಇದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, pānadhissa idaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೇನ ನನ್ದಕತ್ಥೇರೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣೇ ಕತೇ ‘‘ಇದಾನಿ ನನ್ದಕೋಪಿ ಅರಹಾ ಜಾತೋ, ಹನ್ದ ಮಯಂ ಉಭೋಪಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯತಂ ನಿವೇದೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ನನ್ದಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತೋ –
Chaḷabhiñño pana hutvā attano kaniṭṭhabhātikena nandakattherena heṭṭhā vuttanayena aññābyākaraṇe kate ‘‘idāni nandakopi arahā jāto, handa mayaṃ ubhopi satthu santikaṃ gantvā vusitabrahmacariyataṃ nivedessāmāti uppannaṃ parivitakkaṃ nandakattherassa kathento –
೧೭೫.
175.
‘‘ಏಹಿ ನನ್ದಕ ಗಚ್ಛಾಮ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ।
‘‘Ehi nandaka gacchāma, upajjhāyassa santikaṃ;
ಸೀಹನಾದಂ ನದಿಸ್ಸಾಮ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ॥
Sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā.
೧೭೬.
176.
‘‘ಯಾಯ ನೋ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ಅಮ್ಹೇ ಪಬ್ಬಾಜಯೀ ಮುನಿ।
‘‘Yāya no anukampāya, amhe pabbājayī muni;
ಸೋ ನೋ ಅತ್ಥೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
So no attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ನನ್ದಕಾತಿ ಆಲಪನಂ। ಏಹೀತಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಕರಣಂ। ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ತೇನ ಅತ್ತನಾ ಚ ಏಕಜ್ಝಂ ಕಾತಬ್ಬಕಿರಿಯಾವಚನಂ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯಾನುಸಯಚರಿತಾದೀನಂ ಯಥಾಭೂತವಿಲೋಕನೇನ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ವಿಸೇಸತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತಿ। ಯದತ್ಥಂ ಗಮನಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೀಹನಾದಂ ನದಿಸ್ಸಾಮ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ ಆಹ। ಯಥಾಭುಚ್ಚಗುಣಾಭಿಬ್ಯಾಹಾರತಾಯ ಅಭೀತನಾದಭಾವತೋ ಸೀಹನಾದಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮತಾಯ ಸೇಟ್ಠಸ್ಸ, ಬುದ್ಧಾನಂ ವಾ ಸಾವಕಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪುರತೋ ನದಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha nandakāti ālapanaṃ. Ehīti tassa attano santikakaraṇaṃ. Gacchāmāti tena attanā ca ekajjhaṃ kātabbakiriyāvacanaṃ, upajjhāyassāti sammāsambuddhassa, sammāsambuddho hi samantacakkhunā buddhacakkhunā ca sattānaṃ āsayānusayacaritādīnaṃ yathābhūtavilokanena sadevakassa lokassa vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti visesato upajjhāyoti vattabbataṃ arahati. Yadatthaṃ gamanaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘sīhanādaṃ nadissāma, buddhaseṭṭhassa sammukhā’’ti āha. Yathābhuccaguṇābhibyāhāratāya abhītanādabhāvato sīhanādaṃ buddhassa sammāsambuddhassa tato eva sabbasattuttamatāya seṭṭhassa, buddhānaṃ vā sāvakabuddhādīnaṃ seṭṭhassa sammukhā purato nadissāmāti attho.
ಯಥಾ ಪನ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತುಕಾಮೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಾಯಾ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಾಯಾತಿ ಯದತ್ಥಂ, ಯಾಯ ಯದತ್ಥಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ। ಅನುಕಮ್ಪಾಯಾತಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನೇನ ಅಮ್ಹೇ ದ್ವೇಪಿ ಪಬ್ಬಾಜಯಿ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಮುನೀತಿ ಭಗವಾ। ಸೋ ನೋ ಅತ್ಥೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಖಯಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ನೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಧಿಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yathā pana sīhanādaṃ naditukāmo, taṃ dassento ‘‘yāyā’’ti gāthamāha. Tattha yāyāti yadatthaṃ, yāya yadatthānuppattiyāti attho. Noti amhākaṃ. Anukampāyāti anuggaṇhanena amhe dvepi pabbājayi pabbājesi. Munīti bhagavā. So no attho anuppattoti so attho sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayabhūtaṃ arahattaphalaṃ no amhehi anuppatto, adhigatoti attho.
ಭರತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bharatattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ಭರತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Bharatattheragāthā