Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാവണ്ണനാ
Bhattaggavattakathāvaṇṇanā
൩൬൪. മനുസ്സാനം പരിവിസനട്ഠാനന്തി യത്ഥ മനുസ്സാ സപുത്തദാരാ ആവസിത്വാ ദേന്തി. ഹത്ഥധോവനഉദകം സന്ധായാതി ഭുത്താവിസ്സ ഭോജനാവസാനേ ഹത്ഥധോവനഉദകം സന്ധായ. തേനേവാഹ ‘‘അന്തരാ പിപാസിതേന പന…പേ॰… ഹത്ഥാ ന ധോവിതബ്ബാ’’തി. പോത്ഥകേസു പന ‘‘പാനീയം പിവിത്വാ ഹത്ഥാ ന ധോവിതബ്ബാ’’തി ലിഖന്തി, ‘‘ഹത്ഥാ ധോവിതബ്ബാ’’തി പാഠേന ഭവിതബ്ബന്തി അമ്ഹാകം ഖന്തി. അഞ്ഞഥാ ‘‘ന താവ ഉദകന്തി ഇദം ഹത്ഥധോവനഉദകം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി വത്വാ ‘‘അന്തരാ പിപാസിതേന പനാ’’തിആദിനാ വുത്തവിസേസോ ന ഉപലബ്ഭതി. അഥ മതം ‘‘ന താവ ഥേരേന ഉദകം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബന്തി ഇദം കിം പാനീയപടിഗ്ഗഹണം സന്ധായ വുത്തം, ഉദാഹു ഹത്ഥധോവനഉദകഗ്ഗഹണം സന്ധായാതി ആസങ്കാനിവത്തനത്ഥം ‘ഇദം ഹത്ഥധോവനഉദകം സന്ധായ വുത്ത’ന്തിആദി കഥിത’’ന്തി, തഞ്ച ന, തത്ഥ ആസങ്കായ ഏവ അസമ്ഭവതോ. ന ഹി ഭഗവാ ‘‘യാവ അഞ്ഞേ ന ഭുത്താവിനോ ഹോന്തി, താവ പാനീയം ന പാതബ്ബ’’ന്തി വക്ഖതീതി സക്കാ വിഞ്ഞാതും. യദി ചേതം പാനീയപടിഗ്ഗഹണം സന്ധായ വുത്തം, ‘‘ന താവ ഥേരേന ഉദകം പടിഗ്ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി ഉദകസദ്ദപ്പയോഗോ ച ന കത്തബ്ബോ സിയാ, അട്ഠകഥായഞ്ച ‘‘ഇദം ഹത്ഥധോവനഉദകം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി വത്വാ തേന നിവത്തിതബ്ബമത്ഥം ദസ്സേന്തേന ‘‘അന്തരാ പിപാസിതേന പന ഗലേ വിലഗ്ഗാമിസേന വാ പാനീയം പിവിതബ്ബ’’ന്തി ഏത്തകമേവ വത്തബ്ബം, ‘‘പാനീയം പിവിത്വാ ഹത്ഥാ ന ധോവിതബ്ബാ’’തി ഏവം പന ന വത്തബ്ബന്തി. ധുരേ നിസിന്നാ ഹോന്തീതി ദ്വാരസമീപേ നിസിന്നാ ഹോന്തി.
364.Manussānaṃ parivisanaṭṭhānanti yattha manussā saputtadārā āvasitvā denti. Hatthadhovanaudakaṃ sandhāyāti bhuttāvissa bhojanāvasāne hatthadhovanaudakaṃ sandhāya. Tenevāha ‘‘antarā pipāsitena pana…pe… hatthā na dhovitabbā’’ti. Potthakesu pana ‘‘pānīyaṃ pivitvā hatthā na dhovitabbā’’ti likhanti, ‘‘hatthā dhovitabbā’’ti pāṭhena bhavitabbanti amhākaṃ khanti. Aññathā ‘‘na tāva udakanti idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’’nti vatvā ‘‘antarā pipāsitena panā’’tiādinā vuttaviseso na upalabbhati. Atha mataṃ ‘‘na tāva therena udakaṃ paṭiggahetabbanti idaṃ kiṃ pānīyapaṭiggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, udāhu hatthadhovanaudakaggahaṇaṃ sandhāyāti āsaṅkānivattanatthaṃ ‘idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’ntiādi kathita’’nti, tañca na, tattha āsaṅkāya eva asambhavato. Na hi bhagavā ‘‘yāva aññe na bhuttāvino honti, tāva pānīyaṃ na pātabba’’nti vakkhatīti sakkā viññātuṃ. Yadi cetaṃ pānīyapaṭiggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘na tāva therena udakaṃ paṭiggahetabba’’nti udakasaddappayogo ca na kattabbo siyā, aṭṭhakathāyañca ‘‘idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’’nti vatvā tena nivattitabbamatthaṃ dassentena ‘‘antarā pipāsitena pana gale vilaggāmisena vā pānīyaṃ pivitabba’’nti ettakameva vattabbaṃ, ‘‘pānīyaṃ pivitvā hatthā na dhovitabbā’’ti evaṃ pana na vattabbanti. Dhure nisinnā hontīti dvārasamīpe nisinnā honti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / ചൂളവഗ്ഗപാളി • Cūḷavaggapāḷi / ൫. ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാ • 5. Bhattaggavattakathā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ചൂളവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാ • Bhattaggavattakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / അനുമോദനവത്തകഥാവണ്ണനാ • Anumodanavattakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാവണ്ണനാ • Bhattaggavattakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൫. ഭത്തഗ്ഗവത്തകഥാ • 5. Bhattaggavattakathā