Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    ૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના

    3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ૬૧૮. તેન સમયેનાતિ ભેસજ્જસિક્ખાપદં. તત્થ અત્થો, ભન્તેતિ રાજા ભિક્ખૂ ઉય્યુત્તપ્પયુત્તે થેરસ્સ લેણત્થાય પબ્ભારં સોધેન્તે દિસ્વા આરામિકં દાતુકામો પુચ્છિ.

    618.Tena samayenāti bhesajjasikkhāpadaṃ. Tattha attho, bhanteti rājā bhikkhū uyyuttappayutte therassa leṇatthāya pabbhāraṃ sodhente disvā ārāmikaṃ dātukāmo pucchi.

    ૬૧૯-૨૧. પાટિયેક્કોતિ વિસું એકો. માલાકિતેતિ કતમાલે માલાધરે, કુસુમમાલાપટિમણ્ડિતેતિ અત્થો. તિણણ્ડુપકન્તિ તિણચુમ્બટકં. પટિમુઞ્ચીતિ ઠપેસિ. સા અહોસિ સુવણ્ણમાલાતિ દારિકાય સીસે ઠપિતમત્તાયેવ થેરસ્સ અધિટ્ઠાનવસેન સુવણ્ણપદુમમાલા અહોસિ. તઞ્હિ તિણણ્ડુપકં સીસે ઠપિતમત્તમેવ ‘‘સુવણ્ણમાલા હોતૂ’’તિ થેરો અધિટ્ઠાસિ. દુતિયમ્પિ ખો…પે॰…. તેનુપસઙ્કમીતિ દુતિયદિવસેયેવ ઉપસઙ્કમિ.

    619-21.Pāṭiyekkoti visuṃ eko. Mālākiteti katamāle mālādhare, kusumamālāpaṭimaṇḍiteti attho. Tiṇaṇḍupakanti tiṇacumbaṭakaṃ. Paṭimuñcīti ṭhapesi. Sā ahosi suvaṇṇamālāti dārikāya sīse ṭhapitamattāyeva therassa adhiṭṭhānavasena suvaṇṇapadumamālā ahosi. Tañhi tiṇaṇḍupakaṃ sīse ṭhapitamattameva ‘‘suvaṇṇamālā hotū’’ti thero adhiṭṭhāsi. Dutiyampi kho…pe…. Tenupasaṅkamīti dutiyadivaseyeva upasaṅkami.

    સુવણ્ણન્તિ અધિમુચ્ચીતિ ‘‘સોવણ્ણમયો હોતૂ’’તિ અધિટ્ઠાસિ. પઞ્ચન્નં ભેસજ્જાનન્તિ સપ્પિઆદીનં. બાહુલિકાતિ પચ્ચયબાહુલિકતાય પટિપન્ના. કોલમ્બેપિ ઘટેપીતિએત્થ કોલમ્બા નામ મહામુખચાટિયો વુચ્ચન્તિ. ઓલીનવિલીનાનીતિ હેટ્ઠા ચ ઉભતોપસ્સેસુ ચ ગળિતાનિ. ઓકિણ્ણવિકિણ્ણાતિ સપ્પિઆદીનં ગન્ધેન ભૂમિં ખનન્તેહિ ઓકિણ્ણા, ભિત્તિયો ખનન્તેહિ ઉપરિ સઞ્ચરન્તેહિ ચ વિકિણ્ણા. અન્તોકોટ્ઠાગારિકાતિ અબ્ભન્તરે સંવિહિતકોટ્ઠાગારા.

    Suvaṇṇantiadhimuccīti ‘‘sovaṇṇamayo hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Pañcannaṃ bhesajjānanti sappiādīnaṃ. Bāhulikāti paccayabāhulikatāya paṭipannā. Kolambepi ghaṭepītiettha kolambā nāma mahāmukhacāṭiyo vuccanti. Olīnavilīnānīti heṭṭhā ca ubhatopassesu ca gaḷitāni. Okiṇṇavikiṇṇāti sappiādīnaṃ gandhena bhūmiṃ khanantehi okiṇṇā, bhittiyo khanantehi upari sañcarantehi ca vikiṇṇā. Antokoṭṭhāgārikāti abbhantare saṃvihitakoṭṭhāgārā.

    ૬૨૨. પટિસાયનીયાનીતિ પટિસાયિતબ્બાનિ, પરિભુઞ્જિતબ્બાનીતિ અત્થો. ભેસજ્જાનીતિ ભેસજ્જકિચ્ચં કરોન્તુ વા મા વા, એવં લદ્ધવોહારાનિ. ‘‘ગોસપ્પી’’તિઆદીહિ લોકે પાકટં દસ્સેત્વા ‘‘યેસં મંસં કપ્પતી’’તિ ઇમિના અઞ્ઞેસમ્પિ મિગરોહિતસસાદીનં સપ્પિં સઙ્ગહેત્વા દસ્સેસિ. યેસઞ્હિ ખીરં અત્થિ, સપ્પિપિ તેસં અત્થિયેવ, તં પન સુલભં વા હોતુ દુલ્લભં વા, અસમ્મોહત્થં વુત્તં. એવં નવનીતમ્પિ.

    622.Paṭisāyanīyānīti paṭisāyitabbāni, paribhuñjitabbānīti attho. Bhesajjānīti bhesajjakiccaṃ karontu vā mā vā, evaṃ laddhavohārāni. ‘‘Gosappī’’tiādīhi loke pākaṭaṃ dassetvā ‘‘yesaṃ maṃsaṃ kappatī’’ti iminā aññesampi migarohitasasādīnaṃ sappiṃ saṅgahetvā dassesi. Yesañhi khīraṃ atthi, sappipi tesaṃ atthiyeva, taṃ pana sulabhaṃ vā hotu dullabhaṃ vā, asammohatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ navanītampi.

    સન્નિધિકારકં પરિભુઞ્જિતબ્બાનીતિ સન્નિધિં કત્વા નિદહિત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ. કથં? પાળિયા આગતસપ્પિઆદીસુ સપ્પિ તાવ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં તદહુપુરેભત્તં સામિસમ્પિ નિરામિસમ્પિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસં પરિભુઞ્જિતબ્બં. સત્તાહાતિક્કમે સચે એકભાજને ઠપિતં, એકં નિસ્સગ્ગિયં. સચે બહૂસુ વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ, પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. પુરેભત્તં વા પચ્છાભત્તં વા ઉગ્ગહિતકં કત્વા નિક્ખિત્તં અજ્ઝોહરિતું ન વટ્ટતિ; અબ્ભઞ્જનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ, અનજ્ઝોહરણીયતં આપન્નત્તા. ‘‘પટિસાયનીયાની’’તિ હિ વુત્તં. સચે અનુપસમ્પન્નો પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતનવનીતેન સપ્પિં કત્વા દેતિ, પુરેભત્તં સામિસં વટ્ટતિ. સચે સયં કરોતિ, સત્તાહમ્પિ નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતનવનીતેન પન યેન કેનચિ કતસપ્પિ સત્તાહમ્પિ નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. ઉગ્ગહિતકેન કતે પુબ્બે વુત્તસુદ્ધસપ્પિનયેનેવ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.

    Sannidhikārakaṃ paribhuñjitabbānīti sannidhiṃ katvā nidahitvā paribhuñjitabbāni. Kathaṃ? Pāḷiyā āgatasappiādīsu sappi tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi nirāmisampi paribhuñjituṃ vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaṃ paribhuñjitabbaṃ. Sattāhātikkame sace ekabhājane ṭhapitaṃ, ekaṃ nissaggiyaṃ. Sace bahūsu vatthugaṇanāya nissaggiyāni, pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati; abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Sattāhātikkamepi anāpatti, anajjhoharaṇīyataṃ āpannattā. ‘‘Paṭisāyanīyānī’’ti hi vuttaṃ. Sace anupasampanno purebhattaṃ paṭiggahitanavanītena sappiṃ katvā deti, purebhattaṃ sāmisaṃ vaṭṭati. Sace sayaṃ karoti, sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati. Pacchābhattaṃ paṭiggahitanavanītena pana yena kenaci katasappi sattāhampi nirāmisameva vaṭṭati. Uggahitakena kate pubbe vuttasuddhasappinayeneva vinicchayo veditabbo.

    પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતખીરેન વા દધિના વા કતસપ્પિ અનુપસમ્પન્નેન કતં સામિસમ્પિ તદહુપુરેભત્તં વટ્ટતિ. સયંકતં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ . નવનીતં તાપેન્તસ્સ હિ સામંપાકો ન હોતિ, સામંપક્કેન પન તેન સદ્ધિં આમિસં ન વટ્ટતિ. પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય ચ ન વટ્ટતિયેવ. સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ, સવત્થુકસ્સ પટિગ્ગહિતત્તા, ‘‘તાનિ પટિગ્ગહેત્વા’’તિ હિ વુત્તં. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતેહિ કતં પન અબ્ભઞ્જનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તમ્પિ ચ ઉગ્ગહિતકેહિ કતં ઉભયેસમ્પિ સત્તાહાતિક્કમે અનાપત્તિ. એસેવ નયો અકપ્પિયમંસસપ્પિમ્હિ. અયં પન વિસેસો – યત્થ પાળિયં આગતસપ્પિના નિસ્સગ્ગિયં, તત્થ ઇમિના દુક્કટં. અન્ધકટ્ઠકથાયં કારણપતિરૂપકં વત્વા મનુસ્સસપ્પિ ચ નવનીતઞ્ચ પટિક્ખિત્તં, તં દુપ્પટિક્ખિત્તં, સબ્બઅટ્ઠકથાસુ અનુઞ્ઞાતત્તા. પરતો ચસ્સ વિનિચ્છયોપિ આગચ્છિસ્સતિ.

    Purebhattaṃ paṭiggahitakhīrena vā dadhinā vā katasappi anupasampannena kataṃ sāmisampi tadahupurebhattaṃ vaṭṭati. Sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati . Navanītaṃ tāpentassa hi sāmaṃpāko na hoti, sāmaṃpakkena pana tena saddhiṃ āmisaṃ na vaṭṭati. Pacchābhattato paṭṭhāya ca na vaṭṭatiyeva. Sattāhātikkamepi anāpatti, savatthukassa paṭiggahitattā, ‘‘tāni paṭiggahetvā’’ti hi vuttaṃ. Pacchābhattaṃ paṭiggahitehi kataṃ pana abbhañjanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattampi ca uggahitakehi kataṃ ubhayesampi sattāhātikkame anāpatti. Eseva nayo akappiyamaṃsasappimhi. Ayaṃ pana viseso – yattha pāḷiyaṃ āgatasappinā nissaggiyaṃ, tattha iminā dukkaṭaṃ. Andhakaṭṭhakathāyaṃ kāraṇapatirūpakaṃ vatvā manussasappi ca navanītañca paṭikkhittaṃ, taṃ duppaṭikkhittaṃ, sabbaaṭṭhakathāsu anuññātattā. Parato cassa vinicchayopi āgacchissati.

    પાળિયં આગતં નવનીતમ્પિ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં તદહુપુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ. સત્તાહાતિક્કમે નાનાભાજનેસુ ઠપિતે ભાજનગણનાય એકભાજનેપિ અમિસ્સેત્વા પિણ્ડપિણ્ડવસેન ઠપિતે પિણ્ડગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં સપ્પિનયેનેવ વેદિતબ્બં. એત્થ પન દધિગુળિકાયોપિ તક્કબિન્દૂનિપિ હોન્તિ, તસ્મા તં ધોતં વટ્ટતીતિ ઉપડ્ઢત્થેરા આહંસુ. મહાસીવત્થેરો પન ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતકાલતો પટ્ઠાય તક્કતો ઉદ્ધટમત્તમેવ ખાદિંસૂ’’તિ આહ. તસ્મા નવનીતં પરિભુઞ્જન્તેન ધોવિત્વા દધિતક્કમક્ખિકાકિપિલ્લિકાદીનિ અપનેત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં. પચિત્વા સપ્પિં કત્વા પરિભુઞ્જિતુકામેન અધોતમ્પિ પચિતું વટ્ટતિ. યં તત્થ દધિગતં વા તક્કગતં વા તં ખયં ગમિસ્સતિ, એત્તાવતા હિ સવત્થુકપટિગ્ગહિતં નામ ન હોતીતિ અયમેત્થ અધિપ્પાયો. આમિસેન સદ્ધિં પક્કત્તા પન તસ્મિમ્પિ કુક્કુચ્ચાયન્તિ કુક્કુચ્ચકા. ઇદાનિ ઉગ્ગહેત્વા ઠપિતનવનીતે ચ પુરેભત્તં ખીરદધીનિ પટિગ્ગહેત્વા કતનવનીતે ચ પચ્છાભત્તં તાનિ પટિગ્ગહેત્વા કતનવનીતે ચ ઉગ્ગહિતેહિ કતનવવીતે ચ અકપ્પિયમંસનવનીતે ચ સબ્બો આપત્તાનાપત્તિપરિભોગાપરિભોગનયો સપ્પિમ્હિ વુત્તક્કમેનેવ ગહેતબ્બો.

    Pāḷiyaṃ āgataṃ navanītampi purebhattaṃ paṭiggahitaṃ tadahupurebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva. Sattāhātikkame nānābhājanesu ṭhapite bhājanagaṇanāya ekabhājanepi amissetvā piṇḍapiṇḍavasena ṭhapite piṇḍagaṇanāya nissaggiyāni. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sappinayeneva veditabbaṃ. Ettha pana dadhiguḷikāyopi takkabindūnipi honti, tasmā taṃ dhotaṃ vaṭṭatīti upaḍḍhattherā āhaṃsu. Mahāsīvatthero pana ‘‘bhagavatā anuññātakālato paṭṭhāya takkato uddhaṭamattameva khādiṃsū’’ti āha. Tasmā navanītaṃ paribhuñjantena dhovitvā dadhitakkamakkhikākipillikādīni apanetvā paribhuñjitabbaṃ. Pacitvā sappiṃ katvā paribhuñjitukāmena adhotampi pacituṃ vaṭṭati. Yaṃ tattha dadhigataṃ vā takkagataṃ vā taṃ khayaṃ gamissati, ettāvatā hi savatthukapaṭiggahitaṃ nāma na hotīti ayamettha adhippāyo. Āmisena saddhiṃ pakkattā pana tasmimpi kukkuccāyanti kukkuccakā. Idāni uggahetvā ṭhapitanavanīte ca purebhattaṃ khīradadhīni paṭiggahetvā katanavanīte ca pacchābhattaṃ tāni paṭiggahetvā katanavanīte ca uggahitehi katanavavīte ca akappiyamaṃsanavanīte ca sabbo āpattānāpattiparibhogāparibhoganayo sappimhi vuttakkameneva gahetabbo.

    તેલભિક્ખાય પવિટ્ઠાનં પન ભિક્ખૂનં તત્થેવ સપ્પિમ્પિ નવનીતમ્પિ પક્કતેલમ્પિ અપક્કતેલમ્પિ આકિરન્તિ, તત્થ તક્કદધિબિન્દૂનિપિ ભત્તસિત્થાનિપિ તણ્ડુલકણાપિ મક્ખિકાદયોપિ હોન્તિ. આદિચ્ચપાકં કત્વા પરિસ્સાવેત્વા ગહિતં સત્તાહકાલિકં હોતિ, પટિગ્ગહેત્વા ઠપિતભેસજ્જેહિ સદ્ધિં પચિત્વા નત્થુપાનમ્પિ કાતું વટ્ટતિ. સચે વદ્દલિસમયે લજ્જિ સામણેરો યથા તત્થ પતિતતણ્ડુલકણાદયો ન પચ્ચન્તિ, એવં સામિસપાકં મોચેન્તો અગ્ગિમ્હિ વિલીયાપેત્વા પરિસ્સાવેત્વા પુન પચિત્વા દેતિ, પુરિમનયેનેવ સત્તાહં વટ્ટતિ.

    Telabhikkhāya paviṭṭhānaṃ pana bhikkhūnaṃ tattheva sappimpi navanītampi pakkatelampi apakkatelampi ākiranti, tattha takkadadhibindūnipi bhattasitthānipi taṇḍulakaṇāpi makkhikādayopi honti. Ādiccapākaṃ katvā parissāvetvā gahitaṃ sattāhakālikaṃ hoti, paṭiggahetvā ṭhapitabhesajjehi saddhiṃ pacitvā natthupānampi kātuṃ vaṭṭati. Sace vaddalisamaye lajji sāmaṇero yathā tattha patitataṇḍulakaṇādayo na paccanti, evaṃ sāmisapākaṃ mocento aggimhi vilīyāpetvā parissāvetvā puna pacitvā deti, purimanayeneva sattāhaṃ vaṭṭati.

    તેલેસુ તિલતેલં તાવ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ. સત્તાહાતિક્કમે પનસ્સ ભાજનગણનાય નિસ્સગ્ગિયભાવો વેદિતબ્બો. પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. ઉગ્ગહિતકં કત્વા નિક્ખિત્તં અજ્ઝોહરિતું ન વટ્ટતિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પુરેભત્તં તિલે પટિગ્ગહેત્વા કતતેલં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય અનજ્ઝોહરણીયં હોતિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પચ્છાભત્તં તિલે પટિગ્ગહેત્વા કતતેલં અનજ્ઝોહરણીયમેવ, સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તં વા પચ્છાભત્તં વા ઉગ્ગહિતકતિલેહિ કતતેલેપિ એસેવ નયો.

    Telesu tilatelaṃ tāva purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva. Sattāhātikkame panassa bhājanagaṇanāya nissaggiyabhāvo veditabbo. Pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Uggahitakaṃ katvā nikkhittaṃ ajjhoharituṃ na vaṭṭati, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Purebhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya anajjhoharaṇīyaṃ hoti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ tile paṭiggahetvā katatelaṃ anajjhoharaṇīyameva, savatthukapaṭiggahitattā, sattāhātikkamepi anāpatti, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ vā pacchābhattaṃ vā uggahitakatilehi katatelepi eseva nayo.

    પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતકતિલે ભજ્જિત્વા વા તિલપિટ્ઠં વા સેદેત્વા ઉણ્હોદકેન વા તેમેત્વા કતતેલં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ. અત્તના કતતેલં પન નિબ્બટ્ટિતત્તા પુરેભત્તં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. સામંપક્કત્તા સામિસં ન વટ્ટતિ, સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા પન પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય ઉભયમ્પિ અનજ્ઝોહરણીયં, સીસમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. યદિ પન અપ્પં ઉણ્હોદકં હોતિ અબ્ભુક્કિરણમત્તં, અબ્બોહારિકં હોતિ, સામપાકગણનં ન ગચ્છતિ. સાસપતેલાદીસુપિ અવત્થુકપટિગ્ગહિતેસુ અવત્થુકતિલતેલે વુત્તસદિસોવ વિનિચ્છયો.

    Purebhattaṃ paṭiggahitakatile bhajjitvā vā tilapiṭṭhaṃ vā sedetvā uṇhodakena vā temetvā katatelaṃ sace anupasampannena kataṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati. Attanā katatelaṃ pana nibbaṭṭitattā purebhattaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Sāmaṃpakkattā sāmisaṃ na vaṭṭati, savatthukapaṭiggahitattā pana pacchābhattato paṭṭhāya ubhayampi anajjhoharaṇīyaṃ, sīsamakkhanādīsu upanetabbaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Yadi pana appaṃ uṇhodakaṃ hoti abbhukkiraṇamattaṃ, abbohārikaṃ hoti, sāmapākagaṇanaṃ na gacchati. Sāsapatelādīsupi avatthukapaṭiggahitesu avatthukatilatele vuttasadisova vinicchayo.

    સચે પન પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતાનં સાસપાદીનં ચુણ્ણેહિ આદિચ્ચપાકેન સક્કા તેલં કાતું, તં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય નિરામિસમેવ, સત્તાહાતિક્કમે નિસ્સગ્ગિયં. યસ્મા પન સાસપમધુકચુણ્ણાદીનિ સેદેત્વા એરણ્ડકટ્ઠીનિ ચ ભજ્જિત્વા એવ તેલં કરોન્તિ, તસ્મા તેસં તેલં અનુપસમ્પન્નેહિ કતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ. વત્થૂનં યાવજીવિકત્તા પન સવત્થુકપટિગ્ગહણે દોસો નત્થીતિ. અત્તના કતં સત્તાહં નિરામિસપરિભોગેનેવ પરિભુઞ્જિતબ્બં. ઉગ્ગહિતકેહિ કતં અનજ્ઝોહરણીયં બાહિરપરિભોગે વટ્ટતિ, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ.

    Sace pana purebhattaṃ paṭiggahitānaṃ sāsapādīnaṃ cuṇṇehi ādiccapākena sakkā telaṃ kātuṃ, taṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya nirāmisameva, sattāhātikkame nissaggiyaṃ. Yasmā pana sāsapamadhukacuṇṇādīni sedetvā eraṇḍakaṭṭhīni ca bhajjitvā eva telaṃ karonti, tasmā tesaṃ telaṃ anupasampannehi kataṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati. Vatthūnaṃ yāvajīvikattā pana savatthukapaṭiggahaṇe doso natthīti. Attanā kataṃ sattāhaṃ nirāmisaparibhogeneva paribhuñjitabbaṃ. Uggahitakehi kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ bāhiraparibhoge vaṭṭati, sattāhātikkamepi anāpatti.

    તેલકરણત્થાય સાસપમધુકએરણ્ડકટ્ઠીનિ વા પટિગ્ગહેત્વા કતં તેલં સત્તાહકાલિકં. દુતિયદિવસે કતં છાહં વટ્ટતિ. તતિયદિવસે કતં પઞ્ચાહં વટ્ટતિ. ચતુત્થ-પઞ્ચમ-છટ્ઠસત્તામદિવસે કતં તદહેવ વટ્ટતિ. સચે યાવ અરુણસ્સ ઉગ્ગમના તિટ્ઠતિ, નિસ્સગ્ગિયં. અટ્ઠમે દિવસે કતં અનજ્ઝોહરણીયં. અનિસ્સગ્ગિયત્તા પન બાહિરપરિભોગે વટ્ટતિ. સચેપિ ન કરોતિ, તેલત્થાય ગહિતસાસપાદીનં સત્તાહાતિક્કમને દુક્કટમેવ. પાળિયં પન અનાગતાનિ અઞ્ઞાનિપિ નાળિકેરનિમ્બકોસમ્બકકરમન્દઅતસીઆદીનં તેલાનિ અત્થિ, તાનિ પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહં અતિક્કામયતો દુક્કટં હોતિ. અયમેતેસુ વિસેસો. સેસં યાવકાલિકવત્થું યાવજીવિકવત્થુઞ્ચ સલ્લક્ખેત્વા સામંપાકસવત્થુકપુરેભત્તપચ્છાભત્તપટિગ્ગહિતઉગ્ગહિતકવત્થુવિધાનં સબ્બં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.

    Telakaraṇatthāya sāsapamadhukaeraṇḍakaṭṭhīni vā paṭiggahetvā kataṃ telaṃ sattāhakālikaṃ. Dutiyadivase kataṃ chāhaṃ vaṭṭati. Tatiyadivase kataṃ pañcāhaṃ vaṭṭati. Catuttha-pañcama-chaṭṭhasattāmadivase kataṃ tadaheva vaṭṭati. Sace yāva aruṇassa uggamanā tiṭṭhati, nissaggiyaṃ. Aṭṭhame divase kataṃ anajjhoharaṇīyaṃ. Anissaggiyattā pana bāhiraparibhoge vaṭṭati. Sacepi na karoti, telatthāya gahitasāsapādīnaṃ sattāhātikkamane dukkaṭameva. Pāḷiyaṃ pana anāgatāni aññānipi nāḷikeranimbakosambakakaramandaatasīādīnaṃ telāni atthi, tāni paṭiggahetvā sattāhaṃ atikkāmayato dukkaṭaṃ hoti. Ayametesu viseso. Sesaṃ yāvakālikavatthuṃ yāvajīvikavatthuñca sallakkhetvā sāmaṃpākasavatthukapurebhattapacchābhattapaṭiggahitauggahitakavatthuvidhānaṃ sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ૬૨૩. વસાતેલન્તિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વસાનિ ભેસજ્જાનિ, અચ્છવસં, મચ્છવસં, સુસુકાવસં, સૂકરવસં, ગદ્રભવસ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨) એવં અનુઞ્ઞાતવસાનં તેલં. એત્થ ચ ‘‘અચ્છવસ’’ન્તિ વચનેન ઠપેત્વા મનુસ્સવસં સબ્બેસં અકપ્પિયમંસાન વસા અનુઞ્ઞાતા. મચ્છગ્ગહણેન ચ સુસુકાપિ ગહિતા હોન્તિ, વાળમચ્છત્તા પન વિસું વુત્તં. મચ્છાદિગ્ગહણેન ચેત્થ સબ્બેસમ્પિ કપ્પિયમંસાનં વસા અનુઞ્ઞાતા. મંસેસુ હિ દસમનઉસ્સ-હત્થિ-અસ્સ-સુનખ-અહિ-સીહ-બ્યગ્ઘ-દીપિ-અચ્છ-તરચ્છાનં મંસાનિ અકપ્પિયાનિ. વસાસુ એકા મનુસ્સવસાવ. ખીરાદીસુ અકપ્પિયં નામ નત્થિ.

    623.Vasātelanti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjāni, acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ, sūkaravasaṃ, gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) evaṃ anuññātavasānaṃ telaṃ. Ettha ca ‘‘acchavasa’’nti vacanena ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ akappiyamaṃsāna vasā anuññātā. Macchaggahaṇena ca susukāpi gahitā honti, vāḷamacchattā pana visuṃ vuttaṃ. Macchādiggahaṇena cettha sabbesampi kappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā. Maṃsesu hi dasamanaussa-hatthi-assa-sunakha-ahi-sīha-byaggha-dīpi-accha-taracchānaṃ maṃsāni akappiyāni. Vasāsu ekā manussavasāva. Khīrādīsu akappiyaṃ nāma natthi.

    અનુપસમ્પન્નેહિ કતનિબ્બટ્ટિતવસાતેલં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ. પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. યં પન તત્થ સુખુમરજસદિસં મંસં વા ન્હારુ વા અટ્ઠિ વા લોહિતં વા હોતિ, તં અબ્બોહારિકં. સચે પન વસં પટિગ્ગહેત્વા સયં કરોતિ, પુરેભત્તં પટિગ્ગહેત્વા પચિત્વા પરિસ્સાવેત્વા સત્તાહં નિરામિસપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં . નિરામિસપરિભોગઞ્હિ સન્ધાય ઇદં વુત્તં – ‘‘કાલે પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨). તત્રાપિ અબ્બોહારિકં અબ્બોહારિકમેવ. પચ્છાભત્તં પન પટિગ્ગહિતું વા કાતું વા ન વટ્ટતિયેવ. વુત્તઞ્હેતં –

    Anupasampannehi katanibbaṭṭitavasātelaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati. Pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Yaṃ pana tattha sukhumarajasadisaṃ maṃsaṃ vā nhāru vā aṭṭhi vā lohitaṃ vā hoti, taṃ abbohārikaṃ. Sace pana vasaṃ paṭiggahetvā sayaṃ karoti, purebhattaṃ paṭiggahetvā pacitvā parissāvetvā sattāhaṃ nirāmisaparibhogena paribhuñjitabbaṃ . Nirāmisaparibhogañhi sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti (mahāva. 262). Tatrāpi abbohārikaṃ abbohārikameva. Pacchābhattaṃ pana paṭiggahituṃ vā kātuṃ vā na vaṭṭatiyeva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘વિકાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ તિણ્ણં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. કાલે ચે, ભિક્ખવે, પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, અનાપત્તી’’તિ.

    ‘‘Vikāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dvinnaṃ dukkaṭānaṃ. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassa. Kāle ce, bhikkhave, paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, anāpattī’’ti.

    ઉપતિસ્સત્થેરં પન અન્તેવાસિકા પુચ્છિંસુ – ‘‘ભન્તે, સપ્પિનવનીતવસાનિ એકતો પચિત્વા નિબ્બટ્ટિતાનિ વટ્ટન્તિ, ન વટ્ટન્તી’’તિ? ‘‘ન વટ્ટન્તિ, આવુસો’’તિ. થેરો કિરેત્થ પક્કતેલકસટે વિય કુક્કુચ્ચાયતિ. તતો નં ઉત્તરિ પુચ્છિંસુ – ‘‘ભન્તે, નવનીતે દધિગુળિકા વા તક્કબિન્દુ વા હોતિ, એતં વટ્ટતી’’તિ? ‘‘એતમ્પિ, આવુસો, ન વટ્ટતી’’તિ. તતો નં આહંસુ – ‘‘ભન્તે, એકતો પચિત્વા સંસટ્ઠાનિ તેજવન્તાનિ હોન્તિ, રોગં નિગ્ગણ્હન્તી’’તિ? ‘‘સાધાવુસો’’તિ થેરો સમ્પટિચ્છિ.

    Upatissattheraṃ pana antevāsikā pucchiṃsu – ‘‘bhante, sappinavanītavasāni ekato pacitvā nibbaṭṭitāni vaṭṭanti, na vaṭṭantī’’ti? ‘‘Na vaṭṭanti, āvuso’’ti. Thero kirettha pakkatelakasaṭe viya kukkuccāyati. Tato naṃ uttari pucchiṃsu – ‘‘bhante, navanīte dadhiguḷikā vā takkabindu vā hoti, etaṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Etampi, āvuso, na vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ āhaṃsu – ‘‘bhante, ekato pacitvā saṃsaṭṭhāni tejavantāni honti, rogaṃ niggaṇhantī’’ti? ‘‘Sādhāvuso’’ti thero sampaṭicchi.

    મહાસુમત્થેરો પનાહ – ‘‘કપ્પિયમંસવસા સામિસપરિભોગે વટ્ટતિ, ઇતરા નિરામિસપરિભોગે વટ્ટતી’’તિ. મહાપદુમત્થેરો પન ‘‘ઇદં કિ’’ન્તિ પટિક્ખિપિત્વા ‘‘નનુ વાતાબાધિકા ભિક્ખૂ પઞ્ચમૂલકસાવયાગુયં અચ્છસૂકરતેલાદીનિ પક્ખિપિત્વા યાગું પિવન્તિ, સા તેજુસ્સદત્તા રોગં નિગ્ગણ્હાતી’’તિ વત્વા ‘‘વટ્ટતી’’તિ આહ.

    Mahāsumatthero panāha – ‘‘kappiyamaṃsavasā sāmisaparibhoge vaṭṭati, itarā nirāmisaparibhoge vaṭṭatī’’ti. Mahāpadumatthero pana ‘‘idaṃ ki’’nti paṭikkhipitvā ‘‘nanu vātābādhikā bhikkhū pañcamūlakasāvayāguyaṃ acchasūkaratelādīni pakkhipitvā yāguṃ pivanti, sā tejussadattā rogaṃ niggaṇhātī’’ti vatvā ‘‘vaṭṭatī’’ti āha.

    મધુ નામ મક્ખિકામધૂતિ મધુકરીહિ નામ મધુમક્ખિકાહિ ખુદ્દકમક્ખિકાહિ ભમરમક્ખિકાહિ ચ કતં મધુ. તં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસપરિભોગમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસપરિભોગમેવ વટ્ટતિ. સત્તાહાતિક્કમે સચે સિલેસસદિસં મહામધું ખણ્ડં ખણ્ડં કત્વા ઠપિતં, ઇતરં વા નાનાભાજનેસુ, વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયાનિ. સચે એકમેવ ખણ્ડં, એકભાજને વા ઇતરં એકમેવ નિસ્સગ્ગિયં. ઉગ્ગહિતકં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, અરુમક્ખનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. મધુપટલં વા મધુસિત્થકં વા સચે મધુના અમક્ખિતં પરિસુદ્ધં, યાવજીવિકં. મધુમક્ખિતં પન મધુગતિકમેવ. ચીરિકા નામ સપક્ખા દીઘમક્ખિકા, તુમ્બલનામિકા ચ અટ્ઠિપક્ખા કાળમહાભમરા હોન્તિ, તેસં આસયેસુ નિય્યાસસદિસં મધુ હોતિ, તં યાવજીવિકં.

    Madhu nāma makkhikāmadhūti madhukarīhi nāma madhumakkhikāhi khuddakamakkhikāhi bhamaramakkhikāhi ca kataṃ madhu. Taṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisaparibhogameva vaṭṭati. Sattāhātikkame sace silesasadisaṃ mahāmadhuṃ khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ katvā ṭhapitaṃ, itaraṃ vā nānābhājanesu, vatthugaṇanāya nissaggiyāni. Sace ekameva khaṇḍaṃ, ekabhājane vā itaraṃ ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, arumakkhanādīsu upanetabbaṃ. Madhupaṭalaṃ vā madhusitthakaṃ vā sace madhunā amakkhitaṃ parisuddhaṃ, yāvajīvikaṃ. Madhumakkhitaṃ pana madhugatikameva. Cīrikā nāma sapakkhā dīghamakkhikā, tumbalanāmikā ca aṭṭhipakkhā kāḷamahābhamarā honti, tesaṃ āsayesu niyyāsasadisaṃ madhu hoti, taṃ yāvajīvikaṃ.

    ફાણિતં નામ ઉચ્છુમ્હા નિબ્બત્તન્તિ ઉચ્છુરસં ઉપાદાય અપક્કા વા અવત્થુકપક્કા વા સબ્બાપિ અવત્થુકા ઉચ્છુવિકતિ ફાણિતન્તિ વેદિતબ્બા. તં ફાણિતં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. સત્તાહાતિક્કમે વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિયં. બહૂ પિણ્ડા ચુણ્ણેત્વા એકભાજને પક્ખિત્તા હોન્તિ ઘનસન્નિવેસા, એકમેવ નિસ્સગ્ગિયં. ઉગ્ગહિતકં વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, ઘરધૂપનાદીસુ ઉપનેતબ્બં. પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતેન અપરિસ્સાવિતઉચ્છુરસેન કતફાણિતં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં, સામિસમ્પિ વટ્ટતિ. સયંકતં નિરામિસમેવ વટ્ટતિ. પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય પન સવત્થુકપટિગ્ગહિતત્તા અનજ્ઝોહરણીયં, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. પચ્છાભત્તં અપરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતેન કતમ્પિ અનજ્ઝોહરણીયમેવ, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. એસ નયો ઉચ્છું પટિગ્ગહેત્વા કતફાણિતેપિ. પુરેભત્તં પન પરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતકેન કતં સચે અનુપસમ્પન્નેન કતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ. સયંકતં પુરેભત્તમ્પિ નિરામિસમેવ. પચ્છાભત્તં પરિસ્સાવિતપટિગ્ગહિતેન કતં પન નિરામિસમેવ સત્તાહં વટ્ટતિ. ઉગ્ગહિતકકતં વુત્તનયમેવ. ‘‘ઝામઉચ્છુફાણિતં વા કોટ્ટિતઉચ્છુફાણિતં વા પુરેભત્તમેવ વટ્ટતી’’તિ મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbattanti ucchurasaṃ upādāya apakkā vā avatthukapakkā vā sabbāpi avatthukā ucchuvikati phāṇitanti veditabbā. Taṃ phāṇitaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭati. Sattāhātikkame vatthugaṇanāya nissaggiyaṃ. Bahū piṇḍā cuṇṇetvā ekabhājane pakkhittā honti ghanasannivesā, ekameva nissaggiyaṃ. Uggahitakaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ, gharadhūpanādīsu upanetabbaṃ. Purebhattaṃ paṭiggahitena aparissāvitaucchurasena kataphāṇitaṃ sace anupasampannena kataṃ, sāmisampi vaṭṭati. Sayaṃkataṃ nirāmisameva vaṭṭati. Pacchābhattato paṭṭhāya pana savatthukapaṭiggahitattā anajjhoharaṇīyaṃ, sattāhātikkamepi anāpatti. Pacchābhattaṃ aparissāvitapaṭiggahitena katampi anajjhoharaṇīyameva, sattāhātikkamepi anāpatti. Esa nayo ucchuṃ paṭiggahetvā kataphāṇitepi. Purebhattaṃ pana parissāvitapaṭiggahitakena kataṃ sace anupasampannena kataṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva. Sayaṃkataṃ purebhattampi nirāmisameva. Pacchābhattaṃ parissāvitapaṭiggahitena kataṃ pana nirāmisameva sattāhaṃ vaṭṭati. Uggahitakakataṃ vuttanayameva. ‘‘Jhāmaucchuphāṇitaṃ vā koṭṭitaucchuphāṇitaṃ vā purebhattameva vaṭṭatī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    મહાપચ્ચરિયં પન ‘‘એતં સવત્થુકપક્કં વટ્ટતિ, નો વટ્ટતી’’તિ પુચ્છં કત્વા ‘‘ઉચ્છુફાણિતં પચ્છાભત્તં નોવટ્ટનકં નામ નત્થી’’તિ વુત્તં, તં યુત્તં. સીતુદકેન કતં મધુકપુપ્ફફાણિતં પુરેભત્તં સામિસં વટ્ટતિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ. સત્તાહાતિક્કમે વત્થુગણનાય દુક્કટં. ખીરં પક્ખિપિત્વા કતં મધુકફાણિતં યાવકાલિકં. ખણ્ડસક્ખરં પન ખીરજલ્લિકં અપનેત્વા સોધેન્તિ, તસ્મા વટ્ટતિ. મધુકપુપ્ફં પન પુરેભત્તં અલ્લં વટ્ટતિ, ભજ્જિતમ્પિ વટ્ટતિ. ભજ્જિત્વા તિલાદીહિ મિસ્સં વા અમિસ્સં વા કત્વા કોટ્ટિતમ્પિ વટ્ટતિ. યદિ પન તં ગહેત્વા મેરયત્થાય યોજેન્તિ, યોજિતં બીજતો પટ્ઠાય ન વટ્ટતિ. કદલી-ખજ્જૂરી-અમ્બ-લબુજ-પનસ-ચિઞ્ચાદીનં સબ્બેસં યાવકાલિકફલાનં ફાણિતં યાવકાલિકમેવ. મરિચપક્કેહિ ફાણિતં કરોન્તિ, તં યાવજીવિકં.

    Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘etaṃ savatthukapakkaṃ vaṭṭati, no vaṭṭatī’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ucchuphāṇitaṃ pacchābhattaṃ novaṭṭanakaṃ nāma natthī’’ti vuttaṃ, taṃ yuttaṃ. Sītudakena kataṃ madhukapupphaphāṇitaṃ purebhattaṃ sāmisaṃ vaṭṭati, pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva. Sattāhātikkame vatthugaṇanāya dukkaṭaṃ. Khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikaṃ. Khaṇḍasakkharaṃ pana khīrajallikaṃ apanetvā sodhenti, tasmā vaṭṭati. Madhukapupphaṃ pana purebhattaṃ allaṃ vaṭṭati, bhajjitampi vaṭṭati. Bhajjitvā tilādīhi missaṃ vā amissaṃ vā katvā koṭṭitampi vaṭṭati. Yadi pana taṃ gahetvā merayatthāya yojenti, yojitaṃ bījato paṭṭhāya na vaṭṭati. Kadalī-khajjūrī-amba-labuja-panasa-ciñcādīnaṃ sabbesaṃ yāvakālikaphalānaṃ phāṇitaṃ yāvakālikameva. Maricapakkehi phāṇitaṃ karonti, taṃ yāvajīvikaṃ.

    તાનિ પટિગ્ગહેત્વાતિ સચેપિ સબ્બાનિપિ પટિગ્ગહેત્વા એક ઘટે અવિનિબ્ભોગાનિ કત્વા નિક્ખિપતિ , સત્તાહાતિક્કમે એકમેવ નિસ્સગ્ગિયં. વિનિભુત્તેસુ પઞ્ચ નિસ્સગ્ગિયાનિ. સત્તાહં પન અનતિક્કામેત્વા ગિલાનેનપિ અગિલાનેનપિ વુત્તનયેનેવ યથાસુખં પરિભુઞ્જિતબ્બં. સત્તવિધઞ્હિ ઓદિસ્સં નામ – બ્યાધિઓદિસ્સં, પુગ્ગલોદિસ્સં, કાલોદિસ્સં, સમયોદિસ્સં, દેસોદિસ્સં, વસોદિસ્સં, ભેસજ્જોદિસ્સન્તિ.

    Tāni paṭiggahetvāti sacepi sabbānipi paṭiggahetvā eka ghaṭe avinibbhogāni katvā nikkhipati , sattāhātikkame ekameva nissaggiyaṃ. Vinibhuttesu pañca nissaggiyāni. Sattāhaṃ pana anatikkāmetvā gilānenapi agilānenapi vuttanayeneva yathāsukhaṃ paribhuñjitabbaṃ. Sattavidhañhi odissaṃ nāma – byādhiodissaṃ, puggalodissaṃ, kālodissaṃ, samayodissaṃ, desodissaṃ, vasodissaṃ, bhesajjodissanti.

    તત્થ બ્યાધિઓદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અમનુસ્સિકાબાધે આમકમંસં આમકલોહિત’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૪) એવં બ્યાધિં ઉદ્દિસ્સ અનુઞ્ઞાતં, તં તેનેવ આબાધેન આબાધિકસ્સ વટ્ટતિ, ન અઞ્ઞસ્સ. તઞ્ચ ખો કાલેપિ વિકાલેપિ કપ્પિયમ્પિ અકપ્પિયમ્પિ વટ્ટતિયેવ.

    Tattha byādhiodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohita’’nti (mahāva. 264) evaṃ byādhiṃ uddissa anuññātaṃ, taṃ teneva ābādhena ābādhikassa vaṭṭati, na aññassa. Tañca kho kālepi vikālepi kappiyampi akappiyampi vaṭṭatiyeva.

    પુગ્ગલોદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, રોમન્થકસ્સ રોમન્થનં. ન ચ, ભિક્ખવે, બહિમુખદ્વારં નીહરિત્વા અજ્ઝોહરિતબ્બ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૨૭૩) એવં પુગ્ગલં ઉદ્દિસ્સ અનુઞ્ઞાતં, તં તસ્સેવ વટ્ટતિ, ન અઞ્ઞસ્સ.

    Puggalodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, romanthakassa romanthanaṃ. Na ca, bhikkhave, bahimukhadvāraṃ nīharitvā ajjhoharitabba’’nti (cūḷava. 273) evaṃ puggalaṃ uddissa anuññātaṃ, taṃ tasseva vaṭṭati, na aññassa.

    કાલોદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચત્તારિ મહાવિકટાનિ દાતું – ગૂથં, મુત્તં, છારિકં, મત્તિક’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૮) એવં અહિના દટ્ઠકાલં ઉદ્દિસ્સ અનુઞ્ઞાતં, તં તસ્મિંયેવ કાલે અપ્પટિગ્ગહિતકમ્પિ વટ્ટતિ, ન અઞ્ઞસ્મિં.

    Kālodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cattāri mahāvikaṭāni dātuṃ – gūthaṃ, muttaṃ, chārikaṃ, mattika’’nti (mahāva. 268) evaṃ ahinā daṭṭhakālaṃ uddissa anuññātaṃ, taṃ tasmiṃyeva kāle appaṭiggahitakampi vaṭṭati, na aññasmiṃ.

    સમયોદિસ્સં નામ – ‘‘ગણભોજને અઞ્ઞત્ર સમયા’’તિઆદિના (પાચિ॰ ૨૧૭) નયેન તં તં સમયં ઉદ્દિસ્સ અનુઞ્ઞાતા અનાપત્તિયો, તા તસ્મિં તસ્મિંયેવ સમયે અનાપત્તિયો હોન્તિ, ન અઞ્ઞદા.

    Samayodissaṃ nāma – ‘‘gaṇabhojane aññatra samayā’’tiādinā (pāci. 217) nayena taṃ taṃ samayaṃ uddissa anuññātā anāpattiyo, tā tasmiṃ tasmiṃyeva samaye anāpattiyo honti, na aññadā.

    દેસોદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, એવરૂપેસુ પચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ વિનયધરપઞ્ચમેન ગણેન ઉપસમ્પદ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૫૯) એવં પચ્ચન્તદેસે ઉદ્દિસ્સ અનુઞ્ઞાતાનિ ઉપસમ્પદાદીનિ, તાનિ તત્થેવ વટ્ટન્તિ, ન મજ્ઝિમદેસે.

    Desodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, evarūpesu paccantimesu janapadesu vinayadharapañcamena gaṇena upasampada’’nti (mahāva. 259) evaṃ paccantadese uddissa anuññātāni upasampadādīni, tāni tattheva vaṭṭanti, na majjhimadese.

    વસોદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વસાનિ ભેસજ્જાની’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૨) એવં વસાનામેન અનુઞ્ઞાતં , તં ઠપેત્વા મનુસ્સવસં સબ્બેસં કપ્પિયાકપ્પિયવસાનં તેલં તંતદત્થિકાનં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ.

    Vasodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vasāni bhesajjānī’’ti (mahāva. 262) evaṃ vasānāmena anuññātaṃ , taṃ ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ kappiyākappiyavasānaṃ telaṃ taṃtadatthikānaṃ telaparibhogena paribhuñjituṃ vaṭṭati.

    ભેસજ્જોદિસ્સં નામ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પઞ્ચ ભેસજ્જાની’’તિ (મહાવ॰ ૨૬૦-૨૬૧) એવં ભેસજ્જનામેન અનુઞ્ઞાતાનિ આહારત્થં ફરિતું સમત્થાનિ સપ્પિનવનીતતેલમધુફાણિતન્તિ. તાનિ પટિગ્ગહેત્વા તદહુપુરેભત્તં યથાસુખં પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સતિ પચ્ચયે વુત્તનયેનેવ સત્તાહં પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ.

    Bhesajjodissaṃ nāma – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, pañca bhesajjānī’’ti (mahāva. 260-261) evaṃ bhesajjanāmena anuññātāni āhāratthaṃ pharituṃ samatthāni sappinavanītatelamadhuphāṇitanti. Tāni paṭiggahetvā tadahupurebhattaṃ yathāsukhaṃ pacchābhattato paṭṭhāya sati paccaye vuttanayeneva sattāhaṃ paribhuñjitabbāni.

    ૬૨૪. સત્તાહાતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયન્તિ સચેપિ સાસપમત્તં હોતિ સકિં વા અઙ્ગુલિયા ગહેત્વા જિવ્હાય સાયનમત્તં નિસ્સજ્જિતબ્બમેવ, પાચિત્તિયઞ્ચ દેસેતબ્બં.

    624.Sattāhātikkante atikkantasaññī nissaggiyaṃ pācittiyanti sacepi sāsapamattaṃ hoti sakiṃ vā aṅguliyā gahetvā jivhāya sāyanamattaṃ nissajjitabbameva, pācittiyañca desetabbaṃ.

    ન કાયિકેન પરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બન્તિ કાયો વા કાયે અરુ વા ન મક્ખેતબ્બં. તેહિ મક્ખિતાનિ કાસાવકત્તરયટ્ઠિઉપાહનપાદકથલિકમઞ્ચપીઠાદીનિપિ અપરિભોગાનિ. ‘‘દ્વારવાતપાનકવાટેસુપિ હત્થેન ગહણટ્ઠાનં ન મક્ખેતબ્બ’’ન્તિ મહાપચ્ચરિયં વુત્તં. ‘‘કસાવે પન પક્ખિપિત્વા દ્વારવાતપાનકવાટાનિ મક્ખેતબ્બાની’’તિ મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    Na kāyikena paribhogena paribhuñjitabbanti kāyo vā kāye aru vā na makkhetabbaṃ. Tehi makkhitāni kāsāvakattarayaṭṭhiupāhanapādakathalikamañcapīṭhādīnipi aparibhogāni. ‘‘Dvāravātapānakavāṭesupi hatthena gahaṇaṭṭhānaṃ na makkhetabba’’nti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. ‘‘Kasāve pana pakkhipitvā dvāravātapānakavāṭāni makkhetabbānī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    અનાપત્તિ અન્તોસત્તાહં અધિટ્ઠેતીતિ સત્તાહબ્ભન્તરે સપ્પિઞ્ચ તેલઞ્ચ વસઞ્ચ મુદ્ધનિતેલં વા અબ્ભઞ્જનં વા મધું અરુમક્ખનં ફાણિતં ઘરધૂપનં અધિટ્ઠેતિ, અનાપત્તિ. સચે અધિટ્ઠિતતેલં અનધિટ્ઠિતતેલભાજને આકિરિતુકામો હોતિ, ભાજને ચે સુખુમં છિદ્દં પવિટ્ઠં પવિટ્ઠં તેલં પુરાણતેલેન અજ્ઝોત્થરીયતિ, પુન અધિટ્ઠાતબ્બં. અથ મહામુખં હોતિ, સહસાવ બહુતેલં પવિસિત્વા પુરાણતેલં અજ્ઝોત્થરતિ, પુન અધિટ્ઠાનકિચ્ચં નત્થિ. અધિટ્ઠિતગતિકમેવ હિ તં હોતિ, એતેન નયેન અધિટ્ઠિતતેલભાજને અનધિટ્ઠિતતેલાકિરણમ્પિ વેદિતબ્બં.

    Anāpatti antosattāhaṃ adhiṭṭhetīti sattāhabbhantare sappiñca telañca vasañca muddhanitelaṃ vā abbhañjanaṃ vā madhuṃ arumakkhanaṃ phāṇitaṃ gharadhūpanaṃ adhiṭṭheti, anāpatti. Sace adhiṭṭhitatelaṃ anadhiṭṭhitatelabhājane ākiritukāmo hoti, bhājane ce sukhumaṃ chiddaṃ paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ telaṃ purāṇatelena ajjhottharīyati, puna adhiṭṭhātabbaṃ. Atha mahāmukhaṃ hoti, sahasāva bahutelaṃ pavisitvā purāṇatelaṃ ajjhottharati, puna adhiṭṭhānakiccaṃ natthi. Adhiṭṭhitagatikameva hi taṃ hoti, etena nayena adhiṭṭhitatelabhājane anadhiṭṭhitatelākiraṇampi veditabbaṃ.

    ૬૨૫. વિસ્સજ્જેતીતિ એત્થ સચે દ્વિન્નં સન્તકં એકેન પટિગ્ગહિતં અવિભત્તં હોતિ, સત્તાહાતિક્કમે દ્વિન્નમ્પિ અનાપત્તિ, પરિભુઞ્જિતું પન ન વટ્ટતિ. સચે યેન પટિગ્ગહિતં, સો ઇતરં ભણતિ – ‘‘આવુસો, ઇમં તેલં સત્તાહમત્તં પરિભુઞ્જ ત્વ’’ન્તિ. સો ચ પરિભોગં ન કરોતિ, કસ્સ આપત્તિ? ન કસ્સચિપિ આપત્તિ . કસ્મા? યેન પટિગ્ગહિતં તેન વિસ્સજ્જિતત્તા, ઇતરસ્સ અપ્પટિગ્ગહિતત્તા.

    625.Vissajjetīti ettha sace dvinnaṃ santakaṃ ekena paṭiggahitaṃ avibhattaṃ hoti, sattāhātikkame dvinnampi anāpatti, paribhuñjituṃ pana na vaṭṭati. Sace yena paṭiggahitaṃ, so itaraṃ bhaṇati – ‘‘āvuso, imaṃ telaṃ sattāhamattaṃ paribhuñja tva’’nti. So ca paribhogaṃ na karoti, kassa āpatti? Na kassacipi āpatti . Kasmā? Yena paṭiggahitaṃ tena vissajjitattā, itarassa appaṭiggahitattā.

    વિનસ્સતીતિ અપરિભોગં હોતિ. ચત્તેનાતિઆદીસુ યેન ચિત્તેન ભેસજ્જં ચત્તઞ્ચ વન્તઞ્ચ મુત્તઞ્ચ હોતિ, તં ચિત્તં ચત્તં વન્તં મુત્તન્તિ વુચ્ચતિ. તેન ચિત્તેન પુગ્ગલો અનપેક્ખોતિ વુચ્ચત્તિ, એવં અનપેક્ખો સામણેરસ્સ દત્વાતિ અત્થો. ઇદં કસ્મા વુત્તં? ‘‘એવં અન્તોસત્તાહે દત્વા પચ્છા લભિત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તિદસ્સનત્થ’’ન્તિ મહાસુમત્થેરો આહ. મહાપદુમત્થેરો પનાહ – ‘‘નયિદં યાચિતબ્બં, અન્તોસત્તાહે દિન્નસ્સ હિ પુન પરિભોગે આપત્તિયેવ નત્થિ. સત્તાહાતિક્કન્તસ્સ પન પરિભોગે અનાપત્તિદસ્સનત્થમિદં વુત્ત’’ન્તિ. તસ્મા એવં દિન્નં ભેસજ્જં સચે સામણેરો અભિસઙ્ખરિત્વા વા અનભિસઙ્ખરિત્વા વા તસ્સ ભિક્ખુનો નત્થુકમ્મત્થં દદેય્ય, ગહેત્વા નત્થુકમ્મં કાતબ્બં. સચે બાલો હોતિ, દાતું ન જાનાતિ, અઞ્ઞેન ભિક્ખુના વત્તબ્બો – ‘‘અત્થિ તે, સામણેર, તેલ’’ન્તિ ‘‘આમ, ભન્તે, અત્થી’’તિ. ‘‘આહર, થેરસ્સ ભેસજ્જં કરિસ્સામા’’તિ. એવમ્પિ વટ્ટતિ. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ.

    Vinassatīti aparibhogaṃ hoti. Cattenātiādīsu yena cittena bhesajjaṃ cattañca vantañca muttañca hoti, taṃ cittaṃ cattaṃ vantaṃ muttanti vuccati. Tena cittena puggalo anapekkhoti vuccatti, evaṃ anapekkho sāmaṇerassa datvāti attho. Idaṃ kasmā vuttaṃ? ‘‘Evaṃ antosattāhe datvā pacchā labhitvā paribhuñjantassa anāpattidassanattha’’nti mahāsumatthero āha. Mahāpadumatthero panāha – ‘‘nayidaṃ yācitabbaṃ, antosattāhe dinnassa hi puna paribhoge āpattiyeva natthi. Sattāhātikkantassa pana paribhoge anāpattidassanatthamidaṃ vutta’’nti. Tasmā evaṃ dinnaṃ bhesajjaṃ sace sāmaṇero abhisaṅkharitvā vā anabhisaṅkharitvā vā tassa bhikkhuno natthukammatthaṃ dadeyya, gahetvā natthukammaṃ kātabbaṃ. Sace bālo hoti, dātuṃ na jānāti, aññena bhikkhunā vattabbo – ‘‘atthi te, sāmaṇera, tela’’nti ‘‘āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Āhara, therassa bhesajjaṃ karissāmā’’ti. Evampi vaṭṭati. Sesaṃ uttānatthameva.

    કથિનસમુટ્ઠાનં, અકિરિયં, નોસઞ્ઞાવિમોક્ખં, અચિત્તકં, પણ્ણત્તિવજ્જં, કાયકમ્મવચીકમ્મં,

    Kathinasamuṭṭhānaṃ, akiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ,

    તિચિત્તં, તિવેદનન્તિ.

    Ticittaṃ, tivedananti.

    ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદં • 3. Bhesajjasikkhāpadaṃ

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના • 3. Bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact