Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ૮. ભિદુરસુત્તવણ્ણના

    8. Bhidurasuttavaṇṇanā

    ૭૭. અટ્ઠમે ભિદુરાયન્તિ ભિદુરો અયં. કાયોતિ રૂપકાયો. સો હિ અઙ્ગપચ્ચઙ્ગાનં કેસાદીનઞ્ચ સમૂહટ્ઠેન, એવં કુચ્છિતાનં જેગુચ્છાનં આયો ઉપ્પત્તિદેસોતિપિ કાયો. તત્રાયં વચનત્થો – આયન્તિ એત્થાતિ આયો. કે આયન્તિ? કુચ્છિતા કેસાદયો. ઇતિ કુચ્છિતાનં આયોતિપિ કાયો . અત્થતો પન ચતુસન્તતિવસેન પવત્તમાનાનં ભૂતુપાદાયધમ્માનં પુઞ્જો. ઇદં વુત્તં હોતિ – ભિક્ખવે, અયં ચતુમહાભૂતમયો રૂપકાયો ભિદુરો ભેદનસીલો ભેદનસભાવો ખણે ખણે વિદ્ધંસનસભાવોતિ. ‘‘ભિન્દરાય’’ન્તિપિ પાઠો, સો એવત્થો. વિઞ્ઞાણન્તિ તેભૂમકં કુસલાદિચિત્તં. વચનત્થો પન – તં તં આરમ્મણં વિજાનાતીતિ વિઞ્ઞાણં. યઞ્હિ સઞ્જાનનપજાનનવિધુરં આરમ્મણવિજાનનં ઉપલદ્ધિ, તં વિઞ્ઞાણં. વિરાગધમ્મન્તિ વિરજ્જનધમ્મં, પલુજ્જનસભાવન્તિ અત્થો. સબ્બે ઉપધીતિ ખન્ધૂપધિ, કિલેસૂપધિ, અભિસઙ્ખારૂપધિ, પઞ્ચકામગુણૂપધીતિ એતે ‘‘ઉપધીયતિ એત્થ દુક્ખ’’ન્તિ ઉપધિસઞ્ઞિતા સબ્બેપિ ઉપાદાનક્ખન્ધકિલેસાભિસઙ્ખારપઞ્ચકામગુણધમ્મા હુત્વા અભાવટ્ઠેન અનિચ્ચા, ઉદયબ્બયપ્પટિપીળનટ્ઠેન દુક્ખા, જરાય મરણેન ચાતિ દ્વિધા વિપરિણામેતબ્બસભાવતાય પકતિવિજહનટ્ઠેન વિપરિણામધમ્મા. એવમેત્થ અનિચ્ચદસ્સનસુખતાય રૂપધમ્મે વિઞ્ઞાણઞ્ચ વિસું ગહેત્વા પુન ઉપધિવિભાગેન સબ્બેપિ તેભૂમકધમ્મે એકજ્ઝં ગહેત્વા અનિચ્ચદુક્ખાનુપસ્સનામુખેન તથાબુજ્ઝનકાનં પુગ્ગલાનં અજ્ઝાસયેન સમ્મસનચારો.કથિતો. કામઞ્ચેત્થ લક્ખણદ્વયમેવ પાળિયં આગતં, ‘‘યં દુક્ખં, તદનત્તા’’તિ (સં॰ નિ॰ ૩.૧૫) પન વચનતો દુક્ખલક્ખણેનેવ અનત્તલક્ખણમ્પિ દસ્સિતમેવાતિ વેદિતબ્બં.

    77. Aṭṭhame bhidurāyanti bhiduro ayaṃ. Kāyoti rūpakāyo. So hi aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ jegucchānaṃ āyo uppattidesotipi kāyo. Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti etthāti āyo. Ke āyanti? Kucchitā kesādayo. Iti kucchitānaṃ āyotipi kāyo . Atthato pana catusantativasena pavattamānānaṃ bhūtupādāyadhammānaṃ puñjo. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, ayaṃ catumahābhūtamayo rūpakāyo bhiduro bhedanasīlo bhedanasabhāvo khaṇe khaṇe viddhaṃsanasabhāvoti. ‘‘Bhindarāya’’ntipi pāṭho, so evattho. Viññāṇanti tebhūmakaṃ kusalādicittaṃ. Vacanattho pana – taṃ taṃ ārammaṇaṃ vijānātīti viññāṇaṃ. Yañhi sañjānanapajānanavidhuraṃ ārammaṇavijānanaṃ upaladdhi, taṃ viññāṇaṃ. Virāgadhammanti virajjanadhammaṃ, palujjanasabhāvanti attho. Sabbe upadhīti khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhi, pañcakāmaguṇūpadhīti ete ‘‘upadhīyati ettha dukkha’’nti upadhisaññitā sabbepi upādānakkhandhakilesābhisaṅkhārapañcakāmaguṇadhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayappaṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbasabhāvatāya pakativijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammā. Evamettha aniccadassanasukhatāya rūpadhamme viññāṇañca visuṃ gahetvā puna upadhivibhāgena sabbepi tebhūmakadhamme ekajjhaṃ gahetvā aniccadukkhānupassanāmukhena tathābujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena sammasanacāro.kathito. Kāmañcettha lakkhaṇadvayameva pāḷiyaṃ āgataṃ, ‘‘yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) pana vacanato dukkhalakkhaṇeneva anattalakkhaṇampi dassitamevāti veditabbaṃ.

    ગાથાયં ઉપધીસુ ભયં દિસ્વાતિ ઉપધીસુ ભયતુપટ્ઠાનઞાણવસેન ભયં દિસ્વા, તેસં ભાયિતબ્બતં પસ્સિત્વા. ઇમિના બલવવિપસ્સનં દસ્સેતિ. ભયતુપટ્ઠાનઞાણમેવ હિ વિભજિત્વા વિસેસવસેન આદીનવાનુપસ્સના નિબ્બિદાનુપસ્સનાતિ ચ વુચ્ચતિ. જાતિમરણમચ્ચગાતિ એવં સમ્મસન્તો વિપસ્સનાઞાણં મગ્ગેન ઘટેત્વા મગ્ગપરમ્પરાય અરહત્તં પત્તો જાતિમરણં અતીતો નામ હોતિ. કથં? સમ્પત્વા પરમં સન્તિન્તિ પરમં ઉત્તમં અનુત્તરં સન્તિં સબ્બસઙ્ખારૂપસમં નિબ્બાનં અધિગન્ત્વા. એવંભૂતો ચ કાલં કઙ્ખતિ ભાવિતત્તોતિ ચતુન્નં અરિયમગ્ગાનં વસેન ભાવનાભિસમયનિપ્ફત્તિયા ભાવિતકાયસીલચિત્તપઞ્ઞત્તા ભાવિતત્તો મરણં જીવિતઞ્ચ અનભિનન્દન્તો કેવલં અત્તનો ખન્ધપરિનિબ્બાનકાલં કઙ્ખતિ ઉદિક્ખતિ, ન તસ્સ કત્થચિ પત્થના હોતીતિ. તેનાહ –

    Gāthāyaṃ upadhīsu bhayaṃ disvāti upadhīsu bhayatupaṭṭhānañāṇavasena bhayaṃ disvā, tesaṃ bhāyitabbataṃ passitvā. Iminā balavavipassanaṃ dasseti. Bhayatupaṭṭhānañāṇameva hi vibhajitvā visesavasena ādīnavānupassanā nibbidānupassanāti ca vuccati. Jātimaraṇamaccagāti evaṃ sammasanto vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭetvā maggaparamparāya arahattaṃ patto jātimaraṇaṃ atīto nāma hoti. Kathaṃ? Sampatvāparamaṃ santinti paramaṃ uttamaṃ anuttaraṃ santiṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ adhigantvā. Evaṃbhūto ca kālaṃ kaṅkhati bhāvitattoti catunnaṃ ariyamaggānaṃ vasena bhāvanābhisamayanipphattiyā bhāvitakāyasīlacittapaññattā bhāvitatto maraṇaṃ jīvitañca anabhinandanto kevalaṃ attano khandhaparinibbānakālaṃ kaṅkhati udikkhati, na tassa katthaci patthanā hotīti. Tenāha –

    ‘‘નાભિનન્દામિ મરણં, નાભિનન્દામિ જીવિતં;

    ‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;

    કાલઞ્ચ પટિકઙ્ખામિ, નિબ્બિસં ભતકો યથા’’તિ. (થેરગા॰ ૬૦૬);

    Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 606);

    અટ્ઠમસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૮. ભિદુરસુત્તં • 8. Bhidurasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact