Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૭. ભિક્ખુસઙ્ઘપરિહરણપઞ્હો
7. Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho
૭. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ભગવતા ‘તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ન એવં હોતિ ‘‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’’’તિ વા, ‘‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’’તિ વા’તિ. પુન ચ મેત્તેય્યસ્સ ભગવતો સભાવગુણં પરિદીપયમાનેન ભગવતા એવં ભણિતં ‘‘સો અનેકસહસ્સં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સતિ, સેય્યથાપિ અહં એતરહિ અનેકસતં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરામી’’તિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, ભગવતા ભણિતં ‘તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ન એવં હોતિ ‘‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’’તિ વા, ‘‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’’તિ વા’તિ, તેન હિ અનેકસતં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરામીતિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ તથાગતેન ભણિતં ‘સો અનેકસહસ્સં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સતિ, સેય્યથાપિ અહં એતરહિ અનેકસતં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરામી’તિ, તેન હિ તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ન એવં હોતિ ‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’તિ વા, ‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’તિ વાતિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા, અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti. Puna ca metteyyassa bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā evaṃ bhaṇitaṃ ‘‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti, tena hi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti, tena hi tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’ti vā, ‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’ti vāti tampi vacanaṃ micchā, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા ‘તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ન એવં હોતિ ‘‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’’તિ વા, ‘‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’’તિ વા’તિ. પુન ચ મેત્તેય્યસ્સાપિ ભગવતો સભાવગુણં પરિદીપયમાનેન ભગવતા ભણિતં ‘સો અનેકસહસ્સં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સતિ, સેય્યથાપિ અહં એતરહિ અનેકસતં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરામી’તિ. એતસ્મિઞ્ચ, મહારાજ, પઞ્હે એકો અત્થો સાવસેસો, એકો અત્થો નિરવસેસો. ન, મહારાજ, તથાગતો પરિસાય અનુગામિકો, પરિસા પન તથાગતસ્સ અનુગામિકા . સમ્મુતિ, મહારાજ, એસા ‘અહ’ન્તિ ‘મમા’તિ, ન પરમત્થો એસો, વિગતં, મહારાજ, તથાગતસ્સ પેમં, વિગતો સિનેહો, ‘મય્હ’ન્તિપિ તથાગતસ્સ ગહણં નત્થિ, ઉપાદાય પન અવસ્સયો હોતિ.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti ‘‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti vā, ‘‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’’ti vā’ti. Puna ca metteyyassāpi bhagavato sabhāvaguṇaṃ paridīpayamānena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘so anekasahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissati, seyyathāpi ahaṃ etarahi anekasataṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharāmī’ti. Etasmiñca, mahārāja, pañhe eko attho sāvaseso, eko attho niravaseso. Na, mahārāja, tathāgato parisāya anugāmiko, parisā pana tathāgatassa anugāmikā . Sammuti, mahārāja, esā ‘aha’nti ‘mamā’ti, na paramattho eso, vigataṃ, mahārāja, tathāgatassa pemaṃ, vigato sineho, ‘mayha’ntipi tathāgatassa gahaṇaṃ natthi, upādāya pana avassayo hoti.
‘‘યથા, મહારાજ, પથવી ભૂમટ્ઠાનં સત્તાનં પતિટ્ઠા હોતિ ઉપસ્સયં, પથવિટ્ઠા ચેતે સત્તા, ન ચ મહાપથવિયા ‘મય્હેતે’તિ અપેક્ખા હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો સબ્બસત્તાનં પતિટ્ઠા હોતિ ઉપસ્સયં, તથાગતટ્ઠા 1 ચેતે સત્તા, ન ચ તથાગતસ્સ ‘મય્હેતે’તિ અપેક્ખા હોતિ. યથા વા પન, મહારાજ, મહતિમહામેઘો અભિવસ્સન્તો તિણરુક્ખપસુમનુસ્સાનં વુડ્ઢિં દેતિ સન્તતિં અનુપાલેતિ. વુટ્ઠૂપજીવિનો ચેતે સત્તા સબ્બે, ન ચ મહામેઘસ્સ ‘મય્હેતે’તિ અપેક્ખા હોતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો સબ્બસત્તાનં કુસલધમ્મે જનેતિ અનુપાલેતિ, સત્થૂપજીવિનો ચેતે સત્તા સબ્બે, ન ચ તથાગતસ્સ ‘મય્હેતે’તિ અપેક્ખા હોતિ. તં કિસ્સ હેતુ? અત્તાનુદિટ્ઠિયા પહીનત્તા’’તિ.
‘‘Yathā, mahārāja, pathavī bhūmaṭṭhānaṃ sattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, pathaviṭṭhā cete sattā, na ca mahāpathaviyā ‘mayhete’ti apekkhā hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ patiṭṭhā hoti upassayaṃ, tathāgataṭṭhā 2 cete sattā, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Yathā vā pana, mahārāja, mahatimahāmegho abhivassanto tiṇarukkhapasumanussānaṃ vuḍḍhiṃ deti santatiṃ anupāleti. Vuṭṭhūpajīvino cete sattā sabbe, na ca mahāmeghassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbasattānaṃ kusaladhamme janeti anupāleti, satthūpajīvino cete sattā sabbe, na ca tathāgatassa ‘mayhete’ti apekkhā hoti. Taṃ kissa hetu? Attānudiṭṭhiyā pahīnattā’’ti.
‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, સુનિબ્બેઠિતો પઞ્હો બહુવિધેહિ કારણેહિ, ગમ્ભીરો ઉત્તાનીકતો, ગણ્ઠિ ભિન્નો, ગહનં અગહનં કતં, અન્ધકારો આલોકો કતો, ભગ્ગા પરવાદા, જિનપુત્તાનં ચક્ખું ઉપ્પાદિત’’ન્તિ.
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho bahuvidhehi kāraṇehi, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, bhaggā paravādā, jinaputtānaṃ cakkhuṃ uppādita’’nti.
ભિક્ખુસઙ્ઘપરિહરણપઞ્હો સત્તમો.
Bhikkhusaṅghapariharaṇapañho sattamo.
Footnotes: