A World of Knowledge
    Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ഭൂമട്ഠകഥാദിവണ്ണനാ

    Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā

    ൯൪. മഹാഅട്ഠകഥായം പന സച്ചേപി അലികേപി ദുക്കടമേവ വുത്തം, തം പമാദലിഖിതന്തി വേദിതബ്ബന്തി യഥേതരഹി യുത്തിയാ ഗഹേതബ്ബാ. തത്ഥ ‘‘ചതുവഗ്ഗേന ഠപേത്വാ ഉപസമ്പദപവാരണഅബ്ഭാനാദിസബ്ബം സങ്ഘകമ്മം കാതും വട്ടതി’’ച്ചേവ വത്തബ്ബേ ‘‘ഉപസമ്പദപവാരണകഥിനബ്ഭാനാദീനീ’’തി ലിഖന്തീതി വേദിതബ്ബം. തം ആചരിയാ ‘‘പമാദലേഖാ’’ത്വേവ വണ്ണയന്തി, തേന വുത്തം ‘‘പമാദലിഖിത’’ന്തി. യം യം വചനം മുസാ, തത്ഥ തത്ഥ പാചിത്തിയന്തി വുത്തം. ദുക്കടസ്സ വചനേ പയോജനാഭാവാ ‘‘അദിന്നാദാനസ്സ പുബ്ബപയോഗേ’’തി വുത്തം. അഞ്ഞേസമ്പി പുബ്ബപയോഗേ പാചിത്തിയട്ഠാനേ പാചിത്തിയമേവ. പമാദലിഖിതന്തി ഏത്ഥ ഇധ അധിപ്പേതമേവ ഗഹേത്വാ അട്ഠകഥായം വുത്തന്തി ഗഹിതേ സമേതി വിയ. ആചരിയാ പന ‘‘പാചിത്തിയട്ഠാനേ പാചിത്തിയ’’ന്തി വത്വാ ദുക്കടേ വിസും വത്തബ്ബേ ‘‘സച്ചാലികേ’’തി സാമഞ്ഞതോ വുത്തത്താ ‘‘പമാദലേഖാ’’തി വദന്തീതി വേദിതബ്ബാതി. ‘‘കുസലചിത്തേന ഗമനേ അനാപത്തീ’’തി വുത്തത്താ ‘‘ദാനഞ്ച ദസ്സാമീ’’തി വചനേന അനാപത്തി വിയ.

    94.Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana saccepi alikepi dukkaṭameva vuttaṃ, taṃ pamādalikhitanti veditabbanti yathetarahi yuttiyā gahetabbā. Tattha ‘‘catuvaggena ṭhapetvā upasampadapavāraṇaabbhānādisabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati’’cceva vattabbe ‘‘upasampadapavāraṇakathinabbhānādīnī’’ti likhantīti veditabbaṃ. Taṃ ācariyā ‘‘pamādalekhā’’tveva vaṇṇayanti, tena vuttaṃ ‘‘pamādalikhita’’nti. Yaṃ yaṃ vacanaṃ musā, tattha tattha pācittiyanti vuttaṃ. Dukkaṭassa vacane payojanābhāvā ‘‘adinnādānassa pubbapayoge’’ti vuttaṃ. Aññesampi pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne pācittiyameva. Pamādalikhitanti ettha idha adhippetameva gahetvā aṭṭhakathāyaṃ vuttanti gahite sameti viya. Ācariyā pana ‘‘pācittiyaṭṭhāne pācittiya’’nti vatvā dukkaṭe visuṃ vattabbe ‘‘saccālike’’ti sāmaññato vuttattā ‘‘pamādalekhā’’ti vadantīti veditabbāti. ‘‘Kusalacittena gamane anāpattī’’ti vuttattā ‘‘dānañca dassāmī’’ti vacanena anāpatti viya.

    പാചിത്തിയട്ഠാനേ ദുക്കടാ ന മുച്ചതീതി പാചിത്തിയേന സദ്ധിം ദുക്കടമാപജ്ജതി. ബഹുകാപി ആപത്തിയോ ഹോന്തൂതി ഖണനബ്യൂഹനുദ്ധരണേസു ദസ ദസ കത്വാ ആപത്തിയോ ആപന്നോ, തേസു ഉദ്ധരണേ ദസ പാചിത്തിയോ ദേസേത്വാ മുച്ചതി, ജാതിവസേന ‘‘ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീ’’തി കുരുന്ദിയം വുത്തം, തസ്മാ പുരിമേന സമേതി. ‘‘സമോധാനേത്വാ ദസ്സിതപയോഗേ ‘‘ദുക്കട’’ന്തി വുത്തത്താ സമാനപയോഗാ ബഹുദുക്കടത്തം ഞാപേതി. ഖണനേ ബഹുകാനീതി സമാനപയോഗത്താ ന പടിപ്പസ്സമ്ഭതി. അട്ഠകഥാചരിയപ്പമാണേനാതി യഥാ പനേത്ഥ, ഏവം അഞ്ഞേസുപി ഏവരൂപാനി അട്ഠകഥായ ആഗതവചനാനി സങ്ഗീതിതോ പട്ഠായ ആഗതത്താ ഗഹേതബ്ബാനീതി അത്ഥോ. ‘‘ഇധ ദുതിയപാരാജികേ ഗഹേതബ്ബാ, ന അഞ്ഞേസൂ’’തി ധമ്മസിരിത്ഥേരോ കിരാഹ. ഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘പുരിമഖണനം പച്ഛിമം പത്വാ പടിപ്പസ്സമ്ഭതി, തേനേവ ഏകമേവ ദേസേത്വാ മുച്ചതീ’’തി വുത്തം, ‘‘വിസഭാഗകിരിയം വാ പത്വാ പുരിമം പടിപ്പസ്സമ്ഭതീ’’തി ച വുത്തം.

    Pācittiyaṭṭhāne dukkaṭā na muccatīti pācittiyena saddhiṃ dukkaṭamāpajjati. Bahukāpi āpattiyo hontūti khaṇanabyūhanuddharaṇesu dasa dasa katvā āpattiyo āpanno, tesu uddharaṇe dasa pācittiyo desetvā muccati, jātivasena ‘‘ekameva desetvā muccatī’’ti kurundiyaṃ vuttaṃ, tasmā purimena sameti. ‘‘Samodhānetvā dassitapayoge ‘‘dukkaṭa’’nti vuttattā samānapayogā bahudukkaṭattaṃ ñāpeti. Khaṇane bahukānīti samānapayogattā na paṭippassambhati. Aṭṭhakathācariyappamāṇenāti yathā panettha, evaṃ aññesupi evarūpāni aṭṭhakathāya āgatavacanāni saṅgītito paṭṭhāya āgatattā gahetabbānīti attho. ‘‘Idha dutiyapārājike gahetabbā, na aññesū’’ti dhammasiritthero kirāha. Gaṇṭhipade pana ‘‘purimakhaṇanaṃ pacchimaṃ patvā paṭippassambhati, teneva ekameva desetvā muccatī’’ti vuttaṃ, ‘‘visabhāgakiriyaṃ vā patvā purimaṃ paṭippassambhatī’’ti ca vuttaṃ.

    ഏവം ഏകട്ഠാനേ ഠിതായ കുമ്ഭിയാ ഠാനാചാവനഞ്ചേത്ഥ ഛഹാകാരേഹി വേദിതബ്ബന്തി സമ്ബന്ധോ. കുമ്ഭിയാതി ഭുമ്മവചനം. ഉദ്ധം ഉക്ഖിപന്തോ കേസഗ്ഗമത്തമ്പി ഭൂമിതോ മോചേതി, പാരാജികന്തി ഏത്ഥ മുഖവട്ടിയാ ഫുട്ഠോകാസം ബുന്ദേന മോചിതേ ‘‘ഠാനാചാവനഞ്ചേത്ഥ ഛഹാകാരേഹി വേദിതബ്ബ’’ന്തി ഇമിനാ സമേതി, തഥാ അവത്വാ ‘‘ഭൂമിതോ മുത്തേ കേസഗ്ഗമത്തമ്പി അതിക്കന്തേ ഭൂമിതോ മോചിതം നാമ ഹോതീ’’തി ദള്ഹം കത്വാ വദന്തി, ഉപപരിക്ഖിത്വാ ഗഹേതബ്ബം. ഏത്ഥ ഏകച്ചേ ഏവം അത്ഥം വദന്തി ‘‘പുബ്ബേ ഖണന്തേന അവസേസട്ഠാനാനി വിയോജിതാനി, തസ്മിം വിമുത്തേ പാരാജിക’’ന്തി. സങ്ഖേപമഹാപച്ചരിയാദീസു വുത്തവചനസ്സ പമാദലേഖഭാവോ ‘‘അത്തനോ ഭാജനഗതം വാ കരോതി, മുട്ഠിം വാ ഛിന്ദതീ’’തി വചനേന ദീപിതോ.

    Evaṃ ekaṭṭhāne ṭhitāya kumbhiyā ṭhānācāvanañcettha chahākārehi veditabbanti sambandho. Kumbhiyāti bhummavacanaṃ. Uddhaṃ ukkhipanto kesaggamattampi bhūmito moceti, pārājikanti ettha mukhavaṭṭiyā phuṭṭhokāsaṃ bundena mocite ‘‘ṭhānācāvanañcettha chahākārehi veditabba’’nti iminā sameti, tathā avatvā ‘‘bhūmito mutte kesaggamattampi atikkante bhūmito mocitaṃ nāma hotī’’ti daḷhaṃ katvā vadanti, upaparikkhitvā gahetabbaṃ. Ettha ekacce evaṃ atthaṃ vadanti ‘‘pubbe khaṇantena avasesaṭṭhānāni viyojitāni, tasmiṃ vimutte pārājika’’nti. Saṅkhepamahāpaccariyādīsu vuttavacanassa pamādalekhabhāvo ‘‘attano bhājanagataṃ vā karoti, muṭṭhiṃ vā chindatī’’ti vacanena dīpito.

    യം പന ‘‘പീതമത്തേ പാരാജിക’’ന്തി വുത്തം, തം യഥേതരഹി ‘‘പഞ്ചവിഞ്ഞാണാ ഉപ്പന്നവത്ഥുകാ ഉപ്പന്നാരമ്മണാ’’തി പദസ്സ ‘‘ഉപ്പന്നവത്ഥുകാഹി അനാഗതപടിക്ഖേപോ’’തി അട്ഠകഥാവചനം ‘‘അസമ്ഭിന്നവത്ഥുകാ അസമ്ഭിന്നാരമ്മണാ പുരേജാതവത്ഥുകാ പുരേജാതാരമ്മണാ’’തി വചനമപേക്ഖിത്വാ അതീതാനാഗതപടിക്ഖേപോതി പരിവത്തേതി, തഥാ താദിസേഹി പരിവത്ത’ന്തി വേദിതബ്ബം. ന ഹി അട്ഠകഥാചരിയാ പുബ്ബാപരവിരുദ്ധം വദന്തി. യം പന ആചരിയാ ‘‘ഇദം പമാദലിഖിത’’ന്തി അപനേത്വാ പടിക്ഖിപിത്വാ വചനകാലേ വാചേന്തി, ഉദ്ദിസന്തി, തമേവ ച ഇമിനാപി ആചരിയേന ‘‘പമാദലിഖിത’’ന്തി പടിക്ഖിത്തം. യഞ്ച സുത്തം ദസ്സേത്വാ തേ പടിക്ഖിപന്തി, തമേവ ച ദസ്സേന്തേന ഇമിനാ പടിക്ഖിത്തം, തേന വുത്തം ‘‘തം പന തത്ഥേവാ’’തിആദി.

    Yaṃ pana ‘‘pītamatte pārājika’’nti vuttaṃ, taṃ yathetarahi ‘‘pañcaviññāṇā uppannavatthukā uppannārammaṇā’’ti padassa ‘‘uppannavatthukāhi anāgatapaṭikkhepo’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ ‘‘asambhinnavatthukā asambhinnārammaṇā purejātavatthukā purejātārammaṇā’’ti vacanamapekkhitvā atītānāgatapaṭikkhepoti parivatteti, tathā tādisehi parivatta’nti veditabbaṃ. Na hi aṭṭhakathācariyā pubbāparaviruddhaṃ vadanti. Yaṃ pana ācariyā ‘‘idaṃ pamādalikhita’’nti apanetvā paṭikkhipitvā vacanakāle vācenti, uddisanti, tameva ca imināpi ācariyena ‘‘pamādalikhita’’nti paṭikkhittaṃ. Yañca suttaṃ dassetvā te paṭikkhipanti, tameva ca dassentena iminā paṭikkhittaṃ, tena vuttaṃ ‘‘taṃ pana tatthevā’’tiādi.

    അനാപത്തിമത്തമേവ വുത്തന്തി നേവ അവഹാരോ ന ഗീവാ അനാപത്തീതി ബ്യഞ്ജനതോവ ഭേദോ, ന അത്ഥതോതി ദസ്സനത്ഥം. തം പമാദലിഖിതം കതരേഹീതി ചേ? പുബ്ബേ വുത്തപ്പകാരേഹി, ലേഖകേഹി വാ, ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. ‘‘ന ഹി തദേവ ബഹൂസു ഠാനേസു യുത്തതോ പാരാജികമഹുത്വാ കത്ഥചി ഹോതീ’’തി സബ്ബം അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. ദുട്ഠപിതം വാ ഠപേതീതി ഏത്ഥ തതോ പഗ്ഘരിസ്സതീതി ഠാനാചാവനം സന്ധായ കതത്താ പാരാജികം തം പന ഗണ്ഹതു വാ മാ വാ തത്ഥേവ ‘‘ഭിന്ദതീ’’തിആദിവചനതോ വേദിതബ്ബം. ‘‘തത്ഥേവാതി ഠാനാചാവനം അകരോന്തോവ ഠാനാ അചാവേതുകാമോവ കേവലം ‘ഭിന്ദതീ’തി അട്ഠകഥാവചനതോ ച ഞാപേതബ്ബ’’ന്തി അഞ്ഞതരസ്മിം ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. തഥാ ‘‘പഗ്ഘരിതേഹി തിന്തപംസും ഗഹേത്വാ ഉദകേ പക്ഖിപിത്വാ പചിത്വാ ഗഹേതും സക്കാ, തസ്മാ ഗഹണമേവ സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി അപരേ. ‘‘രിത്തകുമ്ഭിയാ ഉപരി കരോതി, ഭണ്ഡദേയ്യ’’ന്തി വുത്തം, തം ആണത്തിയാ വിരുജ്ഝതി, ‘‘യദാ സക്കോസി, തദാ തം ഭണ്ഡം അവഹരാ’’തി അത്ഥസാധകോ ആണത്തികാലേ ഏവ പാരാജികം. അപിച ആവാടകാദീനി ഥാവരപയോഗാനി ച ഏത്ഥ സാധകാനി. നത്ഥി കാലകതപയോഗാനി പാരാജികവത്ഥൂനീതി തസ്മാ ഉപപരിക്ഖിതബ്ബന്തി ഏകേ. യത്ഥ യത്ഥ ‘‘അപരേ’’തി വാ ‘‘ഏകേ’’തി വാ വുച്ചതി, തത്ഥ തത്ഥ സുട്ഠു ഉപപരിക്ഖിത്വാ യുത്തം ഗഹേതബ്ബം, ഇതരം ഛഡ്ഡേതബ്ബം. വദന്തീതി ആചരിയാ വദന്തി. ന, അഞ്ഞഥാ ഗഹേതബ്ബത്ഥതോതി പാളിപരിഹരണത്ഥം വുത്തം. ഏവമേകേ വദന്തീതി തം ന ഗഹേതബ്ബം. കസ്മാ? ‘‘പസ്സാവം വാ ഛഡ്ഡേതീ’’തി ച ‘‘അപരിഭോഗം വാ കരോതീ’’തി ച അത്ഥതോ ഏകത്താ, അട്ഠകഥായ ‘‘മുഗ്ഗരേന പോഥേത്വാ ഭിന്ദതീ’’തി വുത്തത്താപി.

    Anāpattimattameva vuttanti neva avahāro na gīvā anāpattīti byañjanatova bhedo, na atthatoti dassanatthaṃ. Taṃ pamādalikhitaṃ katarehīti ce? Pubbe vuttappakārehi, lekhakehi vā, esa nayo sabbattha. ‘‘Na hi tadeva bahūsu ṭhānesu yuttato pārājikamahutvā katthaci hotī’’ti sabbaṃ anugaṇṭhipade vuttaṃ. Duṭṭhapitaṃ vā ṭhapetīti ettha tato paggharissatīti ṭhānācāvanaṃ sandhāya katattā pārājikaṃ taṃ pana gaṇhatu vā mā vā tattheva ‘‘bhindatī’’tiādivacanato veditabbaṃ. ‘‘Tatthevāti ṭhānācāvanaṃ akarontova ṭhānā acāvetukāmova kevalaṃ ‘bhindatī’ti aṭṭhakathāvacanato ca ñāpetabba’’nti aññatarasmiṃ gaṇṭhipade vuttaṃ. Tathā ‘‘paggharitehi tintapaṃsuṃ gahetvā udake pakkhipitvā pacitvā gahetuṃ sakkā, tasmā gahaṇameva sandhāya vutta’’nti apare. ‘‘Rittakumbhiyā upari karoti, bhaṇḍadeyya’’nti vuttaṃ, taṃ āṇattiyā virujjhati, ‘‘yadā sakkosi, tadā taṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’ti atthasādhako āṇattikāle eva pārājikaṃ. Apica āvāṭakādīni thāvarapayogāni ca ettha sādhakāni. Natthi kālakatapayogāni pārājikavatthūnīti tasmā upaparikkhitabbanti eke. Yattha yattha ‘‘apare’’ti vā ‘‘eke’’ti vā vuccati, tattha tattha suṭṭhu upaparikkhitvā yuttaṃ gahetabbaṃ, itaraṃ chaḍḍetabbaṃ. Vadantīti ācariyā vadanti. Na, aññathā gahetabbatthatoti pāḷipariharaṇatthaṃ vuttaṃ. Evameke vadantīti taṃ na gahetabbaṃ. Kasmā? ‘‘Passāvaṃ vā chaḍḍetī’’ti ca ‘‘aparibhogaṃ vā karotī’’ti ca atthato ekattā, aṭṭhakathāya ‘‘muggarena pothetvā bhindatī’’ti vuttattāpi.

    അയം പനേത്ഥ സാരോതിആദികഥായ ‘‘അമ്ഹാകം ആചരിയസ്സ വചന’’ന്തി ധമ്മസിരിത്ഥേരോ ആഹ. സങ്ഗഹാചരിയാനം വാദോതി ഏകേ. പുബ്ബേ വുത്താപി തേ ഏവ, തസ്മാ വോഹാരവസേനാതി അഛഡ്ഡേതുകാമമ്പി തഥാ കരോന്തം ‘‘ഛഡ്ഡേതീ’’തി വോഹരന്തി. ഏവമേതേസം പദാനം അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോതി ഏവം സന്തേ ‘‘ഠാനാചാവനസ്സ നത്ഥിതായ ദുക്കട’’ന്തി അട്ഠകഥാവചനേന അതിവിയ സമേതി, തത്ഥ ഠാനാചാവനചിത്തസ്സ നത്ഥിതായ ഠാനാ ചുതമ്പി ന ‘‘ഠാനാ ചുത’’ന്തി വുച്ചതീതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. ഇതരഥാപീതി ഥേയ്യചിത്താഭാവാ ഠാനാ ചാവേതുകാമസ്സപി ദുക്കടം യുജ്ജതി.

    Ayaṃpanettha sārotiādikathāya ‘‘amhākaṃ ācariyassa vacana’’nti dhammasiritthero āha. Saṅgahācariyānaṃ vādoti eke. Pubbe vuttāpi te eva, tasmā vohāravasenāti achaḍḍetukāmampi tathā karontaṃ ‘‘chaḍḍetī’’ti voharanti. Evametesaṃ padānaṃ attho gahetabboti evaṃ sante ‘‘ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭa’’nti aṭṭhakathāvacanena ativiya sameti, tattha ṭhānācāvanacittassa natthitāya ṭhānā cutampi na ‘‘ṭhānā cuta’’nti vuccatīti attho gahetabbo. Itarathāpīti theyyacittābhāvā ṭhānā cāvetukāmassapi dukkaṭaṃ yujjati.

    ൯൬. സയമേവ പതിതമോരസ്സേവ ഇതോ ചിതോ ച കരോതോ ഥുല്ലച്ചയം. ആകാസട്ഠവിനിച്ഛയേ തപ്പസങ്ഗേന തസ്മിം വേഹാസാദിഗതേപി അസമ്മോഹത്ഥം ഏവം ഗഹേതബ്ബന്തി വുത്തം. ‘‘ഏവമഞ്ഞത്രാപി സാമിസേ’’തി ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. ‘‘ഠാനാചാവനം അകരോന്തോ ചാലേതീ’’തി വചനതോ ഠാനാചാവനേ ഥുല്ലച്ചയം നത്ഥീതി വുത്തം ഹോതി. കേചി അഫന്ദാപേത്വാ ഠാനാചാവനാചാവനേഹിപി ദുക്കടഥുല്ലച്ചയേ വദന്തി. ‘‘തേ ഠാനാചാവനം അകരോന്തോതി ഇമം അട്ഠകഥാവചനം ദസ്സേത്വാ പടിസേധേതബ്ബാ’’തി കേചി വദന്തി, വീമംസിതബ്ബം.

    96. Sayameva patitamorasseva ito cito ca karoto thullaccayaṃ. Ākāsaṭṭhavinicchaye tappasaṅgena tasmiṃ vehāsādigatepi asammohatthaṃ evaṃ gahetabbanti vuttaṃ. ‘‘Evamaññatrāpi sāmise’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Ṭhānācāvanaṃ akaronto cāletī’’ti vacanato ṭhānācāvane thullaccayaṃ natthīti vuttaṃ hoti. Keci aphandāpetvā ṭhānācāvanācāvanehipi dukkaṭathullaccaye vadanti. ‘‘Te ṭhānācāvanaṃ akarontoti imaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ dassetvā paṭisedhetabbā’’ti keci vadanti, vīmaṃsitabbaṃ.

    ൯൭. ഛേദനമോചനാദി ഉപരിഭാഗം സന്ധായ വുത്തം. അവസ്സം ഠാനതോ ആകാസഗതം കരോതി. ഏത്ഥ ‘‘ഏകകോടിം നീഹരിത്വാ ഠപിതേ വംസേ ഠിതസ്സ ആകാസകരണം സന്ധായാ’’തി കേചി വദന്തി. തേ പന അഥ ‘‘മൂലം അച്ഛേത്വാ വലയം ഇതോ ചിതോ ച സാരേതി, രക്ഖതി. സചേ പന മൂലതോ അനീഹരിത്വാപി ഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ ആകാസഗതം കരോതി, പാരാജിക’’ന്തി അട്ഠകഥാവചനം ദസ്സേത്വാ പടിസേധേതബ്ബാ. ഭിത്തിനിസ്സിതന്തി ഭിത്തിയാ ഉപത്ഥമ്ഭിതം സന്ധായ വുത്തന്തി ഏകേ. ഭിത്തിം നിസ്സായ ഠപിതന്തി നാഗദന്താദീസു ഠിതം സന്ധായ വുത്തം. ഛിന്നമത്തേതി ഉപരി ഉഗ്ഗന്ത്വാ ഠിതം സന്ധായ വുത്തം.

    97. Chedanamocanādi uparibhāgaṃ sandhāya vuttaṃ. Avassaṃ ṭhānato ākāsagataṃ karoti. Ettha ‘‘ekakoṭiṃ nīharitvā ṭhapite vaṃse ṭhitassa ākāsakaraṇaṃ sandhāyā’’ti keci vadanti. Te pana atha ‘‘mūlaṃ acchetvā valayaṃ ito cito ca sāreti, rakkhati. Sace pana mūlato anīharitvāpi hatthena gahetvā ākāsagataṃ karoti, pārājika’’nti aṭṭhakathāvacanaṃ dassetvā paṭisedhetabbā. Bhittinissitanti bhittiyā upatthambhitaṃ sandhāya vuttanti eke. Bhittiṃ nissāya ṭhapitanti nāgadantādīsu ṭhitaṃ sandhāya vuttaṃ. Chinnamatteti upari uggantvā ṭhitaṃ sandhāya vuttaṃ.

    ൯൮. ഉപരി ഠിതസ്സ പിട്ഠിയാതി ഏത്ഥ അധോ ഓസാരണം സന്ധായ വുത്തം. ഹേട്ഠാ ഓസാരേന്തസ്സ ഉപരിമസ്സ പിട്ഠിയാ ഹേട്ഠിമേന ഠിതോകാസം അതിക്കന്തമത്തേ പാരാജികം, ഉദ്ധം ഉക്ഖിപന്തസ്സ ഉദകതോ മുത്തമത്തേ. ‘‘ഏവം ഗഹിതേ ഭൂമട്ഠേ വുത്തേന സമേതീ’’തി വദന്തി. മതമച്ഛാനം ഠിതട്ഠാനമേവ ഠാനം കിര. ഥേയ്യചിത്തേന മാരേത്വാ ഗണ്ഹതോ ഊനപാദഗ്ഘനകേ ദുക്കടം, സഹപയോഗത്താ പാചിത്തിയം നത്ഥീതി ഏകേ. മദനഫലവസാദീനീതി ഏത്ഥ സീഹളഭാസാ കിര വസ ഇതി വിസന്തി അത്ഥോ, ഗരുളാകാരേന കതുപ്പേയിതം വാ.

    98.Upari ṭhitassa piṭṭhiyāti ettha adho osāraṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Heṭṭhā osārentassa uparimassa piṭṭhiyā heṭṭhimena ṭhitokāsaṃ atikkantamatte pārājikaṃ, uddhaṃ ukkhipantassa udakato muttamatte. ‘‘Evaṃ gahite bhūmaṭṭhe vuttena sametī’’ti vadanti. Matamacchānaṃ ṭhitaṭṭhānameva ṭhānaṃ kira. Theyyacittena māretvā gaṇhato ūnapādagghanake dukkaṭaṃ, sahapayogattā pācittiyaṃ natthīti eke. Madanaphalavasādīnīti ettha sīhaḷabhāsā kira vasa iti visanti attho, garuḷākārena katuppeyitaṃ vā.

    ൯൯. പുബ്ബേ പാസേ ബദ്ധസൂകരഉപമായ വുത്താ ഏവ. ‘‘ഥലേ ഠപിതായ നാവായ ന ഫുട്ഠോകാസമത്തമേവാ’’തി പാഠോ. ‘‘വാതോ ആഗമ്മാതി വചനതോ വാതസ്സ നത്ഥികാലേ പയോഗസ്സ കതത്താ അവഹാരോ നത്ഥി, അത്ഥികാലേ ചേ കതോ, അവഹാരോവാ’’തി വദന്തി. ‘‘ഭണ്ഡദേയ്യം പന കേസന്തി ചേ? യേസം ഹത്ഥേ കഹാപണാനി ഗഹിതാനി, തേസം വാ, നാവാസാമിനാ നാവായ അഗ്ഗഹിതായ നാവാസാമികസ്സ വാ’’തി അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം.

    99.Pubbe pāse baddhasūkaraupamāya vuttā eva. ‘‘Thale ṭhapitāya nāvāya na phuṭṭhokāsamattamevā’’ti pāṭho. ‘‘Vāto āgammāti vacanato vātassa natthikāle payogassa katattā avahāro natthi, atthikāle ce kato, avahārovā’’ti vadanti. ‘‘Bhaṇḍadeyyaṃ pana kesanti ce? Yesaṃ hatthe kahāpaṇāni gahitāni, tesaṃ vā, nāvāsāminā nāvāya aggahitāya nāvāsāmikassa vā’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ.

    ൧൦൪. നിരമ്ബിത്വാ ഉപരി. അകതം വാ പന പതിട്ഠപേതീതി അപുബ്ബം വാ പട്ഠപേതീതി അത്ഥോ.

    104.Nirambitvā upari. Akataṃ vā pana patiṭṭhapetīti apubbaṃ vā paṭṭhapetīti attho.

    ൧൦൬. ഗാമട്ഠേ വാ ‘‘ഗാമോ നാമാ’’തി ന വുത്തം പഠമം ഗാമലക്ഖണസ്സ സബ്ബസോ വുത്തത്താ.

    106. Gāmaṭṭhe vā ‘‘gāmo nāmā’’ti na vuttaṃ paṭhamaṃ gāmalakkhaṇassa sabbaso vuttattā.

    ൧൦൭. അരഞ്ഞട്ഠേ അരഞ്ഞം നാമാതി പുന ന കേവലം പുബ്ബേ വുത്തലക്ഖണഞ്ഞേവ അരഞ്ഞന്തി ഇധാധിപ്പേതം, കിന്തു പരപരിഗ്ഗഹിതമേവ ചേതം ഹോതി, തം ഇധാധിപ്പേതന്തി ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തേനേവ അത്ഥേപി അരഞ്ഞഗ്ഗഹണം കതം. അഗ്ഗേപി മൂലേപി ഛിന്നാതി ഏത്ഥ ‘‘ന വേഠേത്വാ ഠിതാ, ഛിന്നമത്തേ പതനകം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി വദന്തി. തച്ഛേത്വാ ഠപിതോതി അരഞ്ഞസാമികേഹി പരേഹി ലദ്ധേഹി തച്ഛേത്വാ ഠപിതോ. അദ്ധഗതോപീതി ചിരകാലികോപി. ‘‘ന ഗഹേതബ്ബോതി അരഞ്ഞസാമികേഹി അനുഞ്ഞാതേനപീ’’തി ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. ഛല്ലിയാ പരിയോനദ്ധം ഹോതീതി ഇമിനാ സാമികാനം നിരപേക്ഖതം ദീപേതി. തേന വുത്തം ‘‘ഗഹേതും വട്ടതീ’’തി. യദി സാമികാനം സാപേക്ഖതാ അത്ഥി, ന വട്ടതി.

    107. Araññaṭṭhe araññaṃ nāmāti puna na kevalaṃ pubbe vuttalakkhaṇaññeva araññanti idhādhippetaṃ, kintu parapariggahitameva cetaṃ hoti, taṃ idhādhippetanti dassanatthaṃ vuttaṃ. Teneva atthepi araññaggahaṇaṃ kataṃ. Aggepi mūlepi chinnāti ettha ‘‘na veṭhetvā ṭhitā, chinnamatte patanakaṃ sandhāya vutta’’nti vadanti. Tacchetvā ṭhapitoti araññasāmikehi parehi laddhehi tacchetvā ṭhapito. Addhagatopīti cirakālikopi. ‘‘Na gahetabboti araññasāmikehi anuññātenapī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. Challiyā pariyonaddhaṃ hotīti iminā sāmikānaṃ nirapekkhataṃ dīpeti. Tena vuttaṃ ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati.

    ൧൦൮. തത്ഥ ‘‘ഭാജനേസു പോക്ഖരണീതളാകേസു ച ഗാവോ പക്കോസതീതി ഇതോ പട്ഠായ തയോ ദസ വാരാ ആദിമേവ ദസ്സേത്വാ സംഖിത്താ’’തി അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. നിബ്ബഹനഉദകം നാമ തളാകരക്ഖണത്ഥായ അധികോദകനിക്ഖമനദ്വാരേന നിക്ഖമനഉദകം. ‘‘ഗഹേതും ന ലഭതീതി സാമീചികമ്മം ന ഹോതീ’’തി അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. ഇതോ പട്ഠായ ‘‘വുത്ത’’ന്തി വുത്തേ അനുഗണ്ഠിപദേതി ഗഹേതബ്ബം. അനിക്ഖന്തേ ഉദകേതി പാഠസേസോ, സുക്ഖമാതികാപയോഗത്താ ഭണ്ഡദേയ്യമ്പി ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ. തളാകം നിസ്സായ ഖേത്തസ്സ കതത്താതി ‘‘സബ്ബസാധാരണം തളാകം ഹോതീ’’തി പഠമം വുത്തത്താ തം സന്ധായ വുത്തം. ‘‘യസ്മാ തളാകഗതം ഉദകം സബ്ബസാധാരണമ്പി മാതികായ സതി തം അതിക്കമിത്വാ ഗഹേതും ന വട്ടതി, തസ്മാ തം സന്ധായ കുരുന്ദിയാദീസു അവഹാരോതി വുത്ത’’ന്തി അപരേ ആഹൂതി. ഇമിനാ ലക്ഖണേന ന സമേതീതി യസ്മാ സബ്ബസാധാരണദേസോ നാമ തഞ്ച തളാകം സബ്ബസാധാരണം, കതികാഭാവാ ച മഹാഅട്ഠകഥായം വുത്തമേവ യുത്തന്തി ആഹാചരിയോ.

    108. Tattha ‘‘bhājanesu pokkharaṇītaḷākesu ca gāvo pakkosatīti ito paṭṭhāya tayo dasa vārā ādimeva dassetvā saṃkhittā’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Nibbahanaudakaṃ nāma taḷākarakkhaṇatthāya adhikodakanikkhamanadvārena nikkhamanaudakaṃ. ‘‘Gahetuṃ na labhatīti sāmīcikammaṃ na hotī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Ito paṭṭhāya ‘‘vutta’’nti vutte anugaṇṭhipadeti gahetabbaṃ. Anikkhante udaketi pāṭhaseso, sukkhamātikāpayogattā bhaṇḍadeyyampi na hotīti adhippāyo. Taḷākaṃ nissāya khettassa katattāti ‘‘sabbasādhāraṇaṃ taḷākaṃ hotī’’ti paṭhamaṃ vuttattā taṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Yasmā taḷākagataṃ udakaṃ sabbasādhāraṇampi mātikāya sati taṃ atikkamitvā gahetuṃ na vaṭṭati, tasmā taṃ sandhāya kurundiyādīsu avahāroti vutta’’nti apare āhūti. Iminā lakkhaṇena na sametīti yasmā sabbasādhāraṇadeso nāma tañca taḷākaṃ sabbasādhāraṇaṃ, katikābhāvā ca mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttameva yuttanti āhācariyo.

    ൧൦൯. ‘‘തതോ പട്ഠായ അവഹാരോ നത്ഥീതി ഥേയ്യായപി ഗണ്ഹതോ, തസ്മാ യഥാമുണ്ഡമഹാജേതബ്ബത്താ, അരക്ഖിതബ്ബത്താ, സബ്ബസാധാരണത്താ ച അഞ്ഞമ്പി സങ്ഘസന്തകം ഇദം ന ഹോതീ’’തി ഗണ്ഠിപദേ വുത്തം.

    109.‘‘Tatopaṭṭhāya avahāro natthīti theyyāyapi gaṇhato, tasmā yathāmuṇḍamahājetabbattā, arakkhitabbattā, sabbasādhāraṇattā ca aññampi saṅghasantakaṃ idaṃ na hotī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ.

    ൧൧൦. ഉജുകമേവ തിട്ഠതീതി ഏത്ഥ ‘‘സമീപേ രുക്ഖസാഖാദീഹി സന്ധാരിതത്താ ഈസകം ഖലിത്വാ ഉജുകമേവ തിട്ഠതി ചേ, അവഹാരോ. ഛിന്നവേണു വിയ തിട്ഠതി ചേ, അനാപത്തീ’’തി വുത്തം, തം സുവുത്തം, തസ്സ വിനിച്ഛയേ ‘‘സചേ താനി രക്ഖന്തീ’’തി വുത്തത്താ. നോ അഞ്ഞഥാതി സമ്പത്തേ ചേ വാതേ വാതമുഖസോധനം കരോതി, പാരാജികന്തി അത്ഥോ.

    110.Ujukameva tiṭṭhatīti ettha ‘‘samīpe rukkhasākhādīhi sandhāritattā īsakaṃ khalitvā ujukameva tiṭṭhati ce, avahāro. Chinnaveṇu viya tiṭṭhati ce, anāpattī’’ti vuttaṃ, taṃ suvuttaṃ, tassa vinicchaye ‘‘sace tāni rakkhantī’’ti vuttattā. No aññathāti sampatte ce vāte vātamukhasodhanaṃ karoti, pārājikanti attho.

    ൧൧൧. അഞ്ഞേസു പന വിചാരണാ ഏവ നത്ഥീതി തേസു അപ്പടിക്ഖിപിതത്താ അയമേവ വിനിച്ഛയോതി വുത്തം ഹോതി. ‘‘ഏതേന ധുരനിക്ഖേപം കത്വാപി ചോരേഹി ആഹടം ചോദേത്വാ ഗണ്ഹതോ അനാപത്തീതി ദീപിതം ഹോതീ’’തി വുത്തം.

    111.Aññesu pana vicāraṇā eva natthīti tesu appaṭikkhipitattā ayameva vinicchayoti vuttaṃ hoti. ‘‘Etena dhuranikkhepaṃ katvāpi corehi āhaṭaṃ codetvā gaṇhato anāpattīti dīpitaṃ hotī’’ti vuttaṃ.

    ൧൧൨. ഏസേവ നയോതി ഉദ്ധാരേയേവ പാരാജികം, കസ്മാ? അഞ്ഞേഹി പത്തേഹി സാധാരണസ്സ സഞ്ഞാണസ്സ വുത്തത്താ. പദവാരേനാതി ചോരേന നീഹരിത്വാ ദിന്നം ഗഹേത്വാ ഗച്ഛതോ. ഗാമദ്വാരന്തി വോഹാരമത്തമേവ, ഗാമന്തി അത്ഥോ ആണത്തിയാ ദട്ഠബ്ബത്താ, ദ്വിന്നമ്പി ഉദ്ധാരേ ഏവ പാരാജികം. അസുകം നാമ ഗാമം ഗന്ത്വാതി വചനേന യാവ തസ്സ ഗാമസ്സ പരതോ ഉപചാരോ, സബ്ബമേതം ആണത്തമേവ ഹോതി. ‘‘ഠത്വാ വാ നിസീദിത്വാ വാ വിസ്സമിത്വാ പുരിമഥേയ്യചിത്തം വൂപസമിത്വാ ഗമനത്ഥഞ്ചേ ഭണ്ഡം ന നിക്ഖിത്തം, യഥാഗഹിതമേവ, പദവാരേന കാരേതബ്ബോതി, നിക്ഖിത്തഞ്ചേ, ഉദ്ധാരേനാ’’തി ച ലിഖിതം. കേവലം ‘‘ലിഖിത’’ന്തി വുത്തേ ഗണ്ഠിപദേ ഗഹേതബ്ബം. ഥേയ്യചിത്തേന പരിഭുഞ്ജന്തോതി ഠാനാചാവനം അകത്വാ നിവത്ഥപാരുതനീഹാരേന ‘‘പുബ്ബേവേദം മയാ ഗഹിത’’ന്തി ഥേയ്യചിത്തേന പരിഭുഞ്ജന്തോ. ‘‘നട്ഠേ ഭണ്ഡദേയ്യം കിരാ’’തി ലിഖിതം. ‘‘അഞ്ഞോ വാ’’തി വചനേന യേന ഠപിതം, തേന ദിന്നേ അനാപത്തീതി ദീപിതം ഹോതി ഗോപകസ്സ ദാനേ വിയ, ‘‘കേവലം ഇധ ഭണ്ഡദേയ്യന്തി അപരേ’’തി വുത്തം. ‘‘അഞ്ഞോ വാ’’തി വചനതോ യേന ഠപിതം. സോ വാതിപി ലബ്ഭതീതി വിചാരേത്വാ ഗഹേതബ്ബോ. വാ-സദ്ദേന യസ്സ ഹത്ഥേ ഠപിതം, സോ വാ ദേതി രാജഗഹേ ഗണകോ വിയ ധനിയസ്സ, തസ്മാ പാരാജികം യുത്തം വിയ.

    112.Eseva nayoti uddhāreyeva pārājikaṃ, kasmā? Aññehi pattehi sādhāraṇassa saññāṇassa vuttattā. Padavārenāti corena nīharitvā dinnaṃ gahetvā gacchato. Gāmadvāranti vohāramattameva, gāmanti attho āṇattiyā daṭṭhabbattā, dvinnampi uddhāre eva pārājikaṃ. Asukaṃnāma gāmaṃ gantvāti vacanena yāva tassa gāmassa parato upacāro, sabbametaṃ āṇattameva hoti. ‘‘Ṭhatvā vā nisīditvā vā vissamitvā purimatheyyacittaṃ vūpasamitvā gamanatthañce bhaṇḍaṃ na nikkhittaṃ, yathāgahitameva, padavārena kāretabboti, nikkhittañce, uddhārenā’’ti ca likhitaṃ. Kevalaṃ ‘‘likhita’’nti vutte gaṇṭhipade gahetabbaṃ. Theyyacittena paribhuñjantoti ṭhānācāvanaṃ akatvā nivatthapārutanīhārena ‘‘pubbevedaṃ mayā gahita’’nti theyyacittena paribhuñjanto. ‘‘Naṭṭhe bhaṇḍadeyyaṃ kirā’’ti likhitaṃ. ‘‘Añño vā’’ti vacanena yena ṭhapitaṃ, tena dinne anāpattīti dīpitaṃ hoti gopakassa dāne viya, ‘‘kevalaṃ idha bhaṇḍadeyyanti apare’’ti vuttaṃ. ‘‘Añño vā’’ti vacanato yena ṭhapitaṃ. So vātipi labbhatīti vicāretvā gahetabbo. Vā-saddena yassa hatthe ṭhapitaṃ, so vā deti rājagahe gaṇako viya dhaniyassa, tasmā pārājikaṃ yuttaṃ viya.

    തവ ഥൂലസാടകോ ലദ്ധോതി വുത്തക്ഖണേ മുസാവാദേ ദുക്കടം. തസ്സ നാമം ലിഖിത്വാതി ഏത്ഥ ‘‘തേന ‘ഗഹേത്വാ ഠപേയ്യാസീ’തി ആണത്തത്താ നാമലേഖനകാലേ അനാപത്തി കുസസങ്കമനസദിസം ന ഹോതീ’’തി വുത്തം. ന ജാനന്തീതി ന സുണന്തീതി അത്ഥോ. സചേ ജാനിത്വാപി ചിത്തേന ന സമ്പടിച്ഛന്തി ഏസേവ നയോ. ജാനന്തേന പന രക്ഖിതും അനിച്ഛന്തേ പടിക്ഖിപിതബ്ബമേവ ഏതന്തി വത്തം ജാനിതബ്ബം. ഉമ്മഗ്ഗേനാതി പുരാപാണം ഖണിത്വാ കതമഗ്ഗേനാതി അത്ഥോ.

    Tava thūlasāṭako laddhoti vuttakkhaṇe musāvāde dukkaṭaṃ. Tassa nāmaṃ likhitvāti ettha ‘‘tena ‘gahetvā ṭhapeyyāsī’ti āṇattattā nāmalekhanakāle anāpatti kusasaṅkamanasadisaṃ na hotī’’ti vuttaṃ. Na jānantīti na suṇantīti attho. Sace jānitvāpi cittena na sampaṭicchanti eseva nayo. Jānantena pana rakkhituṃ anicchante paṭikkhipitabbameva etanti vattaṃ jānitabbaṃ. Ummaggenāti purāpāṇaṃ khaṇitvā katamaggenāti attho.

    നിസ്സിതവാരികസ്സ പന സഭാഗാ ഭത്തം ദേന്തി, തസ്മാ യഥാ വിഹാരേ പന്തി, തഥേവ കാതബ്ബന്തി സമ്പത്തവാരം അഗ്ഗഹേതും ന ലഭന്തി, ‘‘തസ്സ വാ സഭാഗാ അദാതും ന ലഭന്തീ’’തി വുത്തം. അത്തദുതിയസ്സാതി ന ഹി ഏകേനാനീതം ദ്വിന്നം പഹോതി, സചേ പഹോതി പാപേതബ്ബോതി ദസ്സേതും ‘‘യസ്സ വാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘പരിപുച്ഛം ദേതീതി പുച്ഛിതപഞ്ഹസ്സ വിസ്സജ്ജനം കരോതീ’’തി ലിഖിതം. സങ്ഘസ്സ ഭാരം നാമ ‘‘സദ്ധമ്മവാചനാ ഏവാ’’തി വുത്തം, ‘‘നവകമ്മികോപി വുച്ചതീ’’തി ച, ‘‘ഇതോ ഭണ്ഡതോ വട്ടന്തം പുന അന്തോ പവിസതീതി മഹാഅട്ഠകഥാപദസ്സ കുരുന്ദീസങ്ഖേപട്ഠകഥാഹി അധിപ്പായോ വിവരിതോ’’തി ലിഖിതം.

    Nissitavārikassa pana sabhāgā bhattaṃ denti, tasmā yathā vihāre panti, tatheva kātabbanti sampattavāraṃ aggahetuṃ na labhanti, ‘‘tassa vā sabhāgā adātuṃ na labhantī’’ti vuttaṃ. Attadutiyassāti na hi ekenānītaṃ dvinnaṃ pahoti, sace pahoti pāpetabboti dassetuṃ ‘‘yassa vā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Paripucchaṃ detīti pucchitapañhassa vissajjanaṃ karotī’’ti likhitaṃ. Saṅghassa bhāraṃ nāma ‘‘saddhammavācanā evā’’ti vuttaṃ, ‘‘navakammikopi vuccatī’’ti ca, ‘‘ito bhaṇḍato vaṭṭantaṃ puna anto pavisatīti mahāaṭṭhakathāpadassa kurundīsaṅkhepaṭṭhakathāhi adhippāyo vivarito’’ti likhitaṃ.

    ൧൧൩. ഗച്ഛന്തേ യാനേ വാതി ഏത്ഥ ‘‘സുങ്കട്ഠാനസ്സ ബഹി ഠിതം സന്ധായ വുത്ത’’ന്തി ഉപതിസ്സത്ഥേരോ വദതി കിര. ‘‘ഗച്ഛന്തേ യാനേ വാതിആദി സുങ്കട്ഠാനബ്ഭന്തരേ ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. ബഹി ഠിതസ്സ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി, ‘‘അന്തോ ഠത്വാ’’തി അധികാരേ വുത്തത്താ ചേതി യുത്തം – യാനാദീസു ഠപിതേ തസ്സ പയോഗം വിനായേവ ഗതേസു പാരാജികോ ന ഹോതി. കസ്മാ ന ഭണ്ഡദേയ്യന്തി ചേ? സുങ്കട്ഠാനസ്സ ബഹി ഠിതത്താ. അരഞ്ഞട്ഠേ ‘‘അസ്സതിയാ അതിക്കമന്തസ്സപി ഭണ്ഡദേയ്യമേവാ’’തി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൦൭) വുത്തം തേസം സപരിഗ്ഗഹിതത്താ. ഇധ പന ‘‘അത്ര പവിട്ഠസ്സാ’’തി വചനതോ ന ബഹി ഠിതസ്സ, തം കിര സുങ്കസങ്കേതം. അഞ്ഞം ഹരാപേതീതി തത്ഥ ‘‘സഹത്ഥാ’’തി വചനതോ അനാപത്തി. നിസ്സഗ്ഗിയാനി ഹോന്തീതി അട്ഠകഥാതോ പാചിത്തിയം, ഉപചാരം ഓക്കമിത്വാ പരിഹരണേ സാദീനവത്താ ദുക്കടം.

    113.Gacchante yāne vāti ettha ‘‘suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhitaṃ sandhāya vutta’’nti upatissatthero vadati kira. ‘‘Gacchante yāne vātiādi suṅkaṭṭhānabbhantare gahetabba’’nti vuttaṃ. Bahi ṭhitassa vattabbameva natthi, ‘‘anto ṭhatvā’’ti adhikāre vuttattā ceti yuttaṃ – yānādīsu ṭhapite tassa payogaṃ vināyeva gatesu pārājiko na hoti. Kasmā na bhaṇḍadeyyanti ce? Suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhitattā. Araññaṭṭhe ‘‘assatiyā atikkamantassapi bhaṇḍadeyyamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107) vuttaṃ tesaṃ sapariggahitattā. Idha pana ‘‘atra paviṭṭhassā’’ti vacanato na bahi ṭhitassa, taṃ kira suṅkasaṅketaṃ. Aññaṃ harāpetīti tattha ‘‘sahatthā’’ti vacanato anāpatti. Nissaggiyāni hontīti aṭṭhakathāto pācittiyaṃ, upacāraṃ okkamitvā pariharaṇe sādīnavattā dukkaṭaṃ.

    സുങ്കട്ഠാനേ സുങ്കം ദത്വാവ ഗന്തും വട്ടതീതി ഇദം ദാനി വത്തബ്ബാനം മാതികാതി ധമ്മസിരിത്ഥേരോ. ‘‘അനുരാധപുരസ്സ ചതൂസു ദ്വാരേസു സുങ്കം ഗണ്ഹന്തി, തേസു ദക്ഖിണദ്വാരസ്സ പുരതോ മഗ്ഗോ ഥൂപാരാമതോ ആനന്ദചേതിയം പദക്ഖിണം കത്വാ ജേതവനവിഹാരസ്സന്തരപാകാരസ്സാസന്നേ നിവിട്ഠോ, യോ ന ഗാമം പവിസന്തോ ഉപചാരം ഓക്കന്തോ ഹോതി. ഥൂപാരാമതോ ച മഹാചേതിയം പദക്ഖിണം കത്വാ രാജവിഹാരം ഗച്ഛന്തോ ന ഓക്കമതീ’’തി കിര മഹാഅട്ഠകഥായം ആഗതം. ഏത്ഥ ചാതി സുങ്കഘാതേ ‘‘ദ്വീഹി ലേഡ്ഡുപാതേഹീതി ആചരിയപരമ്പരാഭതാ’’തി ലിഖിതം. ദ്വീഹി ലേഡ്ഡുപാതേഹീതി സുങ്കഘാതസ്സ പരിച്ഛേദേ അട്ഠപിതേ യുജ്ജതി, ഠപിതേ പന അതിരേകയോജനമ്പി സുങ്കഘാതം ഹോതീതി തതോ പരം ദ്വേ ലേഡ്ഡുപാതാ ഉപചാരോതി ഗഹേതബ്ബോ. സോ പനേത്ഥാപി ദുവിധോ ബാഹിരബ്ഭന്തരഭേദതോ. തത്ഥ ദുതിയലേഡ്ഡുപാതസങ്ഖാതം ബാഹിരോപചാരം സന്ധായ പാളിയം, മഹാഅട്ഠകഥായഞ്ച ദുക്കടം വുത്തം. അബ്ഭന്തരം സന്ധായ കുരുന്ദിയന്തി നോ ഖന്തി. ‘‘അത്ര പവിട്ഠസ്സ സുങ്കം ഗണ്ഹന്തൂതി ഹി നിയമിതട്ഠാനം ഏകന്തതോ പാരാജികഖേത്തം ഹോതി, തഞ്ച പരിക്ഖിത്തം, ഏകോ ലേഡ്ഡുപാതോ ദുക്കടഖേത്തം, അപരിക്ഖിത്തഞ്ചേ, ദുതിയോ ലേഡ്ഡുപാതോതി നോ അധിപ്പായോ’’തി ആചരിയോ വദതി.

    Suṅkaṭṭhāne suṅkaṃ datvāva gantuṃ vaṭṭatīti idaṃ dāni vattabbānaṃ mātikāti dhammasiritthero. ‘‘Anurādhapurassa catūsu dvāresu suṅkaṃ gaṇhanti, tesu dakkhiṇadvārassa purato maggo thūpārāmato ānandacetiyaṃ padakkhiṇaṃ katvā jetavanavihārassantarapākārassāsanne niviṭṭho, yo na gāmaṃ pavisanto upacāraṃ okkanto hoti. Thūpārāmato ca mahācetiyaṃ padakkhiṇaṃ katvā rājavihāraṃ gacchanto na okkamatī’’ti kira mahāaṭṭhakathāyaṃ āgataṃ. Ettha cāti suṅkaghāte ‘‘dvīhi leḍḍupātehīti ācariyaparamparābhatā’’ti likhitaṃ. Dvīhi leḍḍupātehīti suṅkaghātassa paricchede aṭṭhapite yujjati, ṭhapite pana atirekayojanampi suṅkaghātaṃ hotīti tato paraṃ dve leḍḍupātā upacāroti gahetabbo. So panetthāpi duvidho bāhirabbhantarabhedato. Tattha dutiyaleḍḍupātasaṅkhātaṃ bāhiropacāraṃ sandhāya pāḷiyaṃ, mahāaṭṭhakathāyañca dukkaṭaṃ vuttaṃ. Abbhantaraṃ sandhāya kurundiyanti no khanti. ‘‘Atra paviṭṭhassa suṅkaṃ gaṇhantūti hi niyamitaṭṭhānaṃ ekantato pārājikakhettaṃ hoti, tañca parikkhittaṃ, eko leḍḍupāto dukkaṭakhettaṃ, aparikkhittañce, dutiyo leḍḍupātoti no adhippāyo’’ti ācariyo vadati.

    ൧൧൪. ധനം പന ഗതട്ഠാനേ വഡ്ഢതീതി ഏത്ഥ ‘‘വഡ്ഢിയാ സഹ അവഹാരകസ്സ ഭണ്ഡദേയ്യ’’ന്തി ലിഖിതം. ‘‘തം വഡ്ഢിം ദസ്സാമീ’’തി അഗ്ഗഹേസി, തത്ഥ കമ്മം അകരോന്തസ്സ വഡ്ഢതീതി കത്വാ വുത്തം. കേവലം ആഠപിതഖേത്തസ്സ ന വഡ്ഢതി. ‘‘യം ധനം വഡ്ഢി, തം ദേന്തസ്സ അവഹാരകസ്സ വഡ്ഢിയാ അദാനേ പാരാജികം ഹോതീ’’തി വദന്തി.

    114.Dhanaṃ pana gataṭṭhāne vaḍḍhatīti ettha ‘‘vaḍḍhiyā saha avahārakassa bhaṇḍadeyya’’nti likhitaṃ. ‘‘Taṃ vaḍḍhiṃ dassāmī’’ti aggahesi, tattha kammaṃ akarontassa vaḍḍhatīti katvā vuttaṃ. Kevalaṃ āṭhapitakhettassa na vaḍḍhati. ‘‘Yaṃ dhanaṃ vaḍḍhi, taṃ dentassa avahārakassa vaḍḍhiyā adāne pārājikaṃ hotī’’ti vadanti.

    നാമേനാതി സപ്പനാമേന വാ സാമികേന കതേന വാ.

    Nāmenāti sappanāmena vā sāmikena katena vā.

    ൧൧൬. രാജഘരസ്സ അന്തോവത്ഥുമ്ഹി, പരിക്ഖിത്തരാജങ്ഗണം വാ അന്തോവത്ഥു. അപരിക്ഖിത്തേ രാജങ്ഗണേ ഠിതസ്സ സകലനഗരം ഠാനം. ഗോണസ്സ ‘‘അപരിക്ഖിത്തേ ഠിതസ്സ അക്കന്തട്ഠാനമേവ ഠാന’’ന്തി വുത്തത്താ ഖണ്ഡദ്വാരന്തി അത്തനാ ഖണ്ഡിതച്ഛിദ്ദം. തത്ഥേവ ഘാതേതീതി ‘‘ജീവിതിന്ദ്രിയാരമ്മണത്താ വധകചിത്തസ്സ പാചിത്തിയം ഹോതീതി? ന ഹോതി. കസ്മാ? അദിന്നാദാനപയോഗത്താ. തമ്പി ഥേയ്യചിത്തം സങ്ഖാരാരമ്മണംവ ഹോതി. ഇധ തദുഭയം ലഭതി സദ്ധിം പുബ്ബഭാഗാപരഭാഗേഹീ’’തി വുത്തം.

    116. Rājagharassa antovatthumhi, parikkhittarājaṅgaṇaṃ vā antovatthu. Aparikkhitte rājaṅgaṇe ṭhitassa sakalanagaraṃ ṭhānaṃ. Goṇassa ‘‘aparikkhitte ṭhitassa akkantaṭṭhānameva ṭhāna’’nti vuttattā khaṇḍadvāranti attanā khaṇḍitacchiddaṃ. Tattheva ghātetīti ‘‘jīvitindriyārammaṇattā vadhakacittassa pācittiyaṃ hotīti? Na hoti. Kasmā? Adinnādānapayogattā. Tampi theyyacittaṃ saṅkhārārammaṇaṃva hoti. Idha tadubhayaṃ labhati saddhiṃ pubbabhāgāparabhāgehī’’ti vuttaṃ.

    ൧൧൮. തസ്സുദ്ധാരേ സബ്ബേസം പാരാജികന്തി യദി യോ ആണത്തോ അവസ്സം തം ഭണ്ഡം ഹരതി, ആണത്തിക്ഖണേ ഏവ പാരാജികം. ‘‘ഇധ തിണ്ണം കസ്മാ പാരാജികം, നനു ‘തുമ്ഹേ, ഭന്തേ, തയോ ഹരഥാ’തി വുത്തത്താ ഥുല്ലച്ചയം, ഇതരേസഞ്ച പടിപാടിയാ ഏകേകസ്സാണത്തത്താ ഏകേകേന ച ദുക്കടേന ഭവിതബ്ബം. കഥം, ഏകോ കിര മാസഗ്ഘനകം പരിസ്സാവനം ഥേനേത്വാ ദേസേത്വാ നിരുസ്സാഹോ ഏവ വാ ഹുത്വാ പുന മാസഗ്ഘനകം സൂചിം തഥേവ കത്വാ പുന മാസഗ്ഘനകന്തി ഏവം സിയാതി? ന ഏവം, തം യഥാ ഉപ്പലഥേനകോ യേന വത്ഥു പൂരതി താവ സഉസ്സാഹത്താ പാരാജികോ ആസി, ഏവമിമേ സഉസ്സാഹാവ ന ദേസയിംസു വാ’’തി ലിഖിതം, പാളിയം, അട്ഠകഥായഞ്ച സംവിദഹിത്വാ ഗതേസു ഏകസ്സുദ്ധാരേ സബ്ബേസം പാരാജികം വിനാ വിയ ആണത്തിയാ കിഞ്ചാപി വുത്തം, അഥ ഖോ ‘‘തസ്സായം അത്ഥോ’’തി വത്വാ പച്ഛാ വുത്തവിനിച്ഛയേസു ച ഏകഭണ്ഡഏകട്ഠാനാദീസു ച സമ്ബഹുലാ ഏകം ആണാപേന്തീതി ആണത്തിമേവ നിയമേത്വാ വുത്തം, തസ്മാ ആണത്തി ഇച്ഛിതബ്ബാ വിയ, വീമംസിതബ്ബം. ‘‘‘ഏകഭണ്ഡം ഏകട്ഠാന’ന്തി ച പാഠോ ‘ഏകകുലസ്സ ഭണ്ഡ’ന്തി വചനതോ’’തി വദന്തി.

    118.Tassuddhāre sabbesaṃ pārājikanti yadi yo āṇatto avassaṃ taṃ bhaṇḍaṃ harati, āṇattikkhaṇe eva pārājikaṃ. ‘‘Idha tiṇṇaṃ kasmā pārājikaṃ, nanu ‘tumhe, bhante, tayo harathā’ti vuttattā thullaccayaṃ, itaresañca paṭipāṭiyā ekekassāṇattattā ekekena ca dukkaṭena bhavitabbaṃ. Kathaṃ, eko kira māsagghanakaṃ parissāvanaṃ thenetvā desetvā nirussāho eva vā hutvā puna māsagghanakaṃ sūciṃ tatheva katvā puna māsagghanakanti evaṃ siyāti? Na evaṃ, taṃ yathā uppalathenako yena vatthu pūrati tāva saussāhattā pārājiko āsi, evamime saussāhāva na desayiṃsu vā’’ti likhitaṃ, pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyañca saṃvidahitvā gatesu ekassuddhāre sabbesaṃ pārājikaṃ vinā viya āṇattiyā kiñcāpi vuttaṃ, atha kho ‘‘tassāyaṃ attho’’ti vatvā pacchā vuttavinicchayesu ca ekabhaṇḍaekaṭṭhānādīsu ca sambahulā ekaṃ āṇāpentīti āṇattimeva niyametvā vuttaṃ, tasmā āṇatti icchitabbā viya, vīmaṃsitabbaṃ. ‘‘‘Ekabhaṇḍaṃ ekaṭṭhāna’nti ca pāṭho ‘ekakulassa bhaṇḍa’nti vacanato’’ti vadanti.

    ൧൧൯-൧൨൦. ഓചരകേ വുത്തനയേനേവാതി അവസ്സംഹാരിയേ ഭണ്ഡേ. തം സങ്കേതന്തി തസ്സ സങ്കേതസ്സ. അഥ വാ തം സങ്കേതം അതിക്കമിത്വാ പച്ഛാ വാ. അപത്വാ പുരേ വാ. ഏസ നയോ തം നിമിത്തന്തി ഏത്ഥാപി. അക്ഖിനിഖണനാദികമ്മം ലഹുകം ഇത്തരകാലം, തങ്ഖണേ ഏവ ഭണ്ഡം അവഹരിതും ന സക്കാ, കിഞ്ചി ഭണ്ഡം ദൂരം ഹോതി, കിഞ്ചി ഭാരിയം, തം ഗഹേതും യാവ ഗച്ഛതി യാവ ഉക്ഖിപതി, താവ നിമിത്തസ്സ പച്ഛാ ഹോതി. സചേ തം ഭണ്ഡം അധിഗതം വിയ ആസന്നം, ലഹുകഞ്ച, സക്കാ നിമിത്തക്ഖണേ അവഹരിതും, തമേവ സന്ധായ വുത്തം കിന്തി? ന, പുബ്ബേ വുത്തമ്പി ‘‘തതോ പട്ഠായ തേനേവ നിമിത്തേന അവഹരതീ’’തി വുച്ചതി ആരദ്ധത്താ. യദി ഏവം ‘‘പുരേഭത്തപയോഗോ ഏസോ’’തി വാരോ പമാണം ഹോതി, ന ച തം പമാണം മഹാപദുമത്ഥേരവാദസ്സ പച്ഛാ വുത്തത്താ, ന സങ്കേതകമ്മം വിയ നിമിത്തകമ്മം ദട്ഠബ്ബം. തത്ഥ ഹി കാലപരിച്ഛേദോ അത്ഥി, ഇധ നത്ഥി, ഇദമേവ തേസം നാനത്തം.

    119-120.Ocarakevuttanayenevāti avassaṃhāriye bhaṇḍe. Taṃ saṅketanti tassa saṅketassa. Atha vā taṃ saṅketaṃ atikkamitvā pacchā vā. Apatvā pure vā. Esa nayo taṃ nimittanti etthāpi. Akkhinikhaṇanādikammaṃ lahukaṃ ittarakālaṃ, taṅkhaṇe eva bhaṇḍaṃ avaharituṃ na sakkā, kiñci bhaṇḍaṃ dūraṃ hoti, kiñci bhāriyaṃ, taṃ gahetuṃ yāva gacchati yāva ukkhipati, tāva nimittassa pacchā hoti. Sace taṃ bhaṇḍaṃ adhigataṃ viya āsannaṃ, lahukañca, sakkā nimittakkhaṇe avaharituṃ, tameva sandhāya vuttaṃ kinti? Na, pubbe vuttampi ‘‘tato paṭṭhāya teneva nimittena avaharatī’’ti vuccati āraddhattā. Yadi evaṃ ‘‘purebhattapayogo eso’’ti vāro pamāṇaṃ hoti, na ca taṃ pamāṇaṃ mahāpadumattheravādassa pacchā vuttattā, na saṅketakammaṃ viya nimittakammaṃ daṭṭhabbaṃ. Tattha hi kālaparicchedo atthi, idha natthi, idameva tesaṃ nānattaṃ.

    ൧൨൧. തഞ്ച അസമ്മോഹത്ഥന്തി ഏകോ ‘‘പുരേഭത്താദീസു വാ, അക്ഖിനിഖണനാദീനി വാ ദിസ്വാ ഗണ്ഹാ’’തി, ഏകോ ഗഹേതബ്ബം ഭണ്ഡനിസ്സിതം കത്വാ ‘‘പുരേഭത്തം ഏവം വണ്ണസണ്ഠാനം ഭണ്ഡം ഗണ്ഹാ’’തി വദതി, ഏവംവിധേസു അസമ്മോഹത്ഥം ഏവംവിധം സങ്കേതം നിമിത്തഞ്ച ദസ്സേതുന്തി ച, യഥാധിപ്പായന്തി ദുതിയോ തതിയസ്സ തതിയോ ചതുത്ഥസ്സാതി ഏവം പടിപാടിയാ ചേ വദന്തീതി അത്ഥോ. സചേ ദുതിയോ ചതുത്ഥസ്സ വദേതി, ന യഥാധിപ്പായോതി ച. ‘‘പടിഗ്ഗഹിതമത്തേതി അവസ്സം ചേ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, പുബ്ബേവ ഥുല്ലച്ചയ’’ന്തി ച ലിഖിതം. പടിഗ്ഗണ്ഹകാനം ദുക്കടം സബ്ബത്ഥോകാസാഭാവതോ ന വുത്തം. പാരാജികാപജ്ജനേനേതം ദുക്കടം ആപജ്ജിത്വാ ആപജ്ജന്തി കിര. അത്ഥസാധകാണത്തിചേതനാഖണേ ഏവ പാരാജികോ ഹോതീതി അധിപ്പായോ. തത്ഥ മഗ്ഗട്ഠാനിയം കതരം, കതരം ഫലട്ഠാനിയന്തി ‘‘അത്ഥസാധകചേതനാ നാമ മഗ്ഗാനന്തരഫലസദിസാ’’തി വുത്തത്താ ഫലട്ഠാനിയാ ചേതനാതി സിദ്ധം. ആണത്തി ചേ മഗ്ഗട്ഠാനിയാ സിയാ, ചേതനാസഹജത്താ ന സമ്ഭവതി, തഥാ ഭണ്ഡസ്സ അവസ്സംഹാരിതാ ച ന സമ്ഭവതി. ആണത്തിക്ഖണേ ഏവ ഹി തം അവസ്സംഹാരിതം ജാതന്തി അവഹാരകസ്സ പടിഗ്ഗണ്ഹഞ്ചേ, തമ്പി ന സമ്ഭവതി അനാഗതത്താ. ചേതനാ ചേ മഗ്ഗട്ഠാനിയാ ഹോതി, ആണത്തിആദീസു അഞ്ഞതരം, ഭണ്ഡസ്സ അവസ്സംഹാരിതാ ഏവ വാ ഫലട്ഠാനിയാ ചേ, അത്ഥോ ന സമ്ഭവതി. പാരാജികാപത്തി ഏവ ഹി ഫലട്ഠാനിയാ ഭവിതുമരഹതി, ന അഞ്ഞന്തി ഏവം താവ ഇധ ഓപമ്മസംസന്ദനം സമ്ഭവതി ചേതനാ മഗ്ഗട്ഠാനിയാ, തസ്സാ പാരാജികാപത്തിഭാവോ ഫലട്ഠാനിയോ. യഥാ കിം? യഥാ പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗേ ‘‘സദ്ധായ ഞാണം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ. സദ്ധായ സദ്ദത്ഥേ ഞാണം അത്ഥപടിസമ്ഭിദാ’’തി ഏത്ഥ അഞ്ഞോ സദ്ധോ, അഞ്ഞോ സദ്ധായ സദ്ദത്ഥോതി സിദ്ധം, യഥാ ച ‘‘ഏകോ അമോഹസങ്ഖാതോ ധമ്മോ സമ്പയുത്തകാനം ധമ്മാനം ഹേതുപച്ചയേന പച്ചയോ അധിപതിസഹജാതഅഞ്ഞമഞ്ഞനിസ്സയഇന്ദ്രിയമഗ്ഗസമ്പയുത്തഅത്ഥിഅവിഗതപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി ഏത്ഥ അമോഹോ ധമ്മോ അഞ്ഞോ, അഞ്ഞേ തസ്സ ഹേതുപച്ചയതാദയോതി സിദ്ധം. യഥാ ച വിനയപിടകേ യാനി ഛ ആപത്തിസമുട്ഠാനാനി, ഏവം യഥാസമ്ഭവം ‘‘സത്ത ആപത്തിക്ഖന്ധാ’’തി വുച്ചന്തി, തേസം അഞ്ഞാ ആപത്തിസമുട്ഠാനതാ, അഞ്ഞോ ആപത്തിക്ഖന്ധഭാവോതി സിദ്ധം. ഇമിനാ ആപത്തിക്ഖന്ധനയേന ആപത്താധികരണസ്സ കതി ഠാനാനീതി? സത്ത ആപത്തിക്ഖന്ധാ ഠാനാനീതി. കതി വത്ഥൂനീതി? സത്ത ആപത്തിക്ഖന്ധാ വത്ഥൂനീതി. കതി ഭൂമിയോതി? സത്ത ആപത്തിക്ഖന്ധാ ഭൂമിയോതി ഏവമാദയോപി ദസ്സേതബ്ബാ. തഥാ ഹി തസ്സാ ഏവം മഗ്ഗട്ഠാനിയായ അത്ഥസാധികായ ചേതനായ യസ്മാ അഞ്ഞാ പാരാജികാപത്തിതാ അനത്ഥന്തരഭൂതാ ആകാരവിസേസസങ്ഖാതാ ഫലട്ഠാനിയാ അത്ഥി, തസ്മാ ‘‘അത്ഥസാധകചേതനാ നാമ മഗ്ഗാനന്തരഫലസദിസാ’’തി വുത്താതി വേദിതബ്ബം. അഥ വാ കേവലം ധമ്മനിയാമത്തംയേവ ഉപമത്തേന ആചരിയേന ഏവം വുത്തന്തിപി സമ്ഭവതീതി ന തത്ഥ ഓപമ്മസംസന്ദനം പരിയേസിതബ്ബം, ‘‘ഇദം സബ്ബം കേവലം തക്കവസേന വുത്തത്താ വിചാരേത്വാ ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി ആചരിയോ.

    121.Tañca asammohatthanti eko ‘‘purebhattādīsu vā, akkhinikhaṇanādīni vā disvā gaṇhā’’ti, eko gahetabbaṃ bhaṇḍanissitaṃ katvā ‘‘purebhattaṃ evaṃ vaṇṇasaṇṭhānaṃ bhaṇḍaṃ gaṇhā’’ti vadati, evaṃvidhesu asammohatthaṃ evaṃvidhaṃ saṅketaṃ nimittañca dassetunti ca, yathādhippāyanti dutiyo tatiyassa tatiyo catutthassāti evaṃ paṭipāṭiyā ce vadantīti attho. Sace dutiyo catutthassa vadeti, na yathādhippāyoti ca. ‘‘Paṭiggahitamatteti avassaṃ ce paṭiggaṇhāti, pubbeva thullaccaya’’nti ca likhitaṃ. Paṭiggaṇhakānaṃ dukkaṭaṃ sabbatthokāsābhāvato na vuttaṃ. Pārājikāpajjanenetaṃ dukkaṭaṃ āpajjitvā āpajjanti kira. Atthasādhakāṇatticetanākhaṇe eva pārājiko hotīti adhippāyo. Tattha maggaṭṭhāniyaṃ kataraṃ, kataraṃ phalaṭṭhāniyanti ‘‘atthasādhakacetanā nāma maggānantaraphalasadisā’’ti vuttattā phalaṭṭhāniyā cetanāti siddhaṃ. Āṇatti ce maggaṭṭhāniyā siyā, cetanāsahajattā na sambhavati, tathā bhaṇḍassa avassaṃhāritā ca na sambhavati. Āṇattikkhaṇe eva hi taṃ avassaṃhāritaṃ jātanti avahārakassa paṭiggaṇhañce, tampi na sambhavati anāgatattā. Cetanā ce maggaṭṭhāniyā hoti, āṇattiādīsu aññataraṃ, bhaṇḍassa avassaṃhāritā eva vā phalaṭṭhāniyā ce, attho na sambhavati. Pārājikāpatti eva hi phalaṭṭhāniyā bhavitumarahati, na aññanti evaṃ tāva idha opammasaṃsandanaṃ sambhavati cetanā maggaṭṭhāniyā, tassā pārājikāpattibhāvo phalaṭṭhāniyo. Yathā kiṃ? Yathā paṭisambhidāmagge ‘‘saddhāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Saddhāya saddatthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti ettha añño saddho, añño saddhāya saddatthoti siddhaṃ, yathā ca ‘‘eko amohasaṅkhāto dhammo sampayuttakānaṃ dhammānaṃ hetupaccayena paccayo adhipatisahajātaaññamaññanissayaindriyamaggasampayuttaatthiavigatapaccayena paccayo’’ti ettha amoho dhammo añño, aññe tassa hetupaccayatādayoti siddhaṃ. Yathā ca vinayapiṭake yāni cha āpattisamuṭṭhānāni, evaṃ yathāsambhavaṃ ‘‘satta āpattikkhandhā’’ti vuccanti, tesaṃ aññā āpattisamuṭṭhānatā, añño āpattikkhandhabhāvoti siddhaṃ. Iminā āpattikkhandhanayena āpattādhikaraṇassa kati ṭhānānīti? Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti. Kati vatthūnīti? Satta āpattikkhandhā vatthūnīti. Kati bhūmiyoti? Satta āpattikkhandhā bhūmiyoti evamādayopi dassetabbā. Tathā hi tassā evaṃ maggaṭṭhāniyāya atthasādhikāya cetanāya yasmā aññā pārājikāpattitā anatthantarabhūtā ākāravisesasaṅkhātā phalaṭṭhāniyā atthi, tasmā ‘‘atthasādhakacetanā nāma maggānantaraphalasadisā’’ti vuttāti veditabbaṃ. Atha vā kevalaṃ dhammaniyāmattaṃyeva upamattena ācariyena evaṃ vuttantipi sambhavatīti na tattha opammasaṃsandanaṃ pariyesitabbaṃ, ‘‘idaṃ sabbaṃ kevalaṃ takkavasena vuttattā vicāretvā gahetabba’’nti ācariyo.

    ഭൂമട്ഠകഥാദിവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
    ഭൂമട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ആകാസട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Ākāsaṭṭhakathāvaṇṇanā
    വേഹാസട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Vehāsaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഉദകട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Udakaṭṭhakathāvaṇṇanā
    നാവട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Nāvaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഖേത്തട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഗാമട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Gāmaṭṭhakathāvaṇṇanā
    അരഞ്ഞട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഉദകകഥാവണ്ണനാ • Udakakathāvaṇṇanā
    ദന്തപോനകഥാവണ്ണനാ • Dantaponakathāvaṇṇanā
    വനപ്പതികഥാവണ്ണനാ • Vanappatikathāvaṇṇanā
    ഹരണകകഥാവണ്ണനാ • Haraṇakakathāvaṇṇanā
    ഉപനിധികഥാവണ്ണനാ • Upanidhikathāvaṇṇanā
    സുങ്കഘാതകഥാവണ്ണനാ • Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
    പാണകഥാവണ്ണനാ • Pāṇakathāvaṇṇanā
    ചതുപ്പദകഥാവണ്ണനാ • Catuppadakathāvaṇṇanā
    സങ്കേതകമ്മകഥാവണ്ണനാ • Saṅketakammakathāvaṇṇanā
    നിമിത്തകമ്മകഥാവണ്ണനാ • Nimittakammakathāvaṇṇanā
    ആണത്തികഥാവണ്ണനാ • Āṇattikathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā
    ഭൂമട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ആകാസട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Ākāsaṭṭhakathāvaṇṇanā
    വേഹാസട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Vehāsaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഉദകട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Udakaṭṭhakathāvaṇṇanā
    നാവട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Nāvaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഖേത്തട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
    വത്ഥുട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Vatthuṭṭhakathāvaṇṇanā
    അരഞ്ഞട്ഠകഥാവണ്ണനാ • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
    ഉദകകഥാവണ്ണനാ • Udakakathāvaṇṇanā
    ദന്തപോനകഥാവണ്ണനാ • Dantaponakathāvaṇṇanā
    വനപ്പതികഥാവണ്ണനാ • Vanappatikathāvaṇṇanā
    ഹരണകകഥാവണ്ണനാ • Haraṇakakathāvaṇṇanā
    ഉപനിധികഥാവണ്ണനാ • Upanidhikathāvaṇṇanā
    സുങ്കഘാതകഥാവണ്ണനാ • Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
    പാണകഥാവണ്ണനാ • Pāṇakathāvaṇṇanā
    ഓചരകകഥാവണ്ണനാ • Ocarakakathāvaṇṇanā
    സങ്കേതകമ്മകഥാവണ്ണനാ • Saṅketakammakathāvaṇṇanā
    നിമിത്തകമ്മകഥാവണ്ണനാ • Nimittakammakathāvaṇṇanā
    ആണത്തികഥാവണ്ണനാ • Āṇattikathāvaṇṇanā


    © 1991-2025 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact