Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā

    ੯੪. ਫਨ੍ਦਾਪੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਫਨ੍ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਨੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਸਯਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ ਅਫਨ੍ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਪਯੋਗੇਨ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ વਾ ਗਮਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਕਾਰੇਤਿ ਯਥਾ ਦ੍વਾਰਪਿਦਹਨੇ ਕੁਮ੍ਭਿਟ੍ਠਾਨਗਮਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਕਾਰਤ੍ਤਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ વਾ ਗਮਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਕਾਰੇ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। વਾਚਾਯ વਾਚਾਯਾਤਿ ਏਕੇਕਤ੍ਥਦੀਪਿਕਾਯ વਾਚਾਯ વਾਚਾਯ। ਉਪਲਦ੍ਧੋਤਿ ਞਾਤੋ। ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾ’’ਤਿ ਤੀਸੁਪਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇਸੁ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਪਦੇਸੇ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਯਂ ਯਂ વਚਨਂ ਮੁਸਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਨ ਹਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਚ વਕ੍ਖਤਿ। ਏવਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤੇ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ ‘‘ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਪਥવਿਂ ਖਣਨ੍ਤਾਨਂ ਦੁਕ੍ਕਟੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀਤਿ ਮਹਾਪਚ੍ਚਰਿਯਂ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਇਧ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਾ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਚ વਕ੍ਖਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਦਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਂ વਾ ਧਮ੍ਮਪੂਜਂ વਾ ਸਙ੍ਘਭਤ੍ਤਂ વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਮਨੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਇਧ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ।

    94.Phandāpeti, sabbattha dukkaṭamevāti ettha ‘‘uṭṭhahissāmī’’ti phandāpetvā puna anuṭṭhahitvā tattheva sayantassapi aṅgapaccaṅgaṃ aphandāpetvā ekapayogena uṭṭhahantassapi dukkaṭamevāti daṭṭhabbaṃ. Aññasmiṃ vā gamanassaanupakāreti yathā dvārapidahane kumbhiṭṭhānagamanassa anupakārattā anāpatti, evaṃ aññasmiṃ vā gamanassa anupakāre kāyavacīkamme anāpatti. Vācāya vācāyāti ekekatthadīpikāya vācāya vācāya. Upaladdhoti ñāto. Puññāni ca karissāmāti ettha ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni karissāmāti vadantassa dukkaṭamevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ, taṃ imasmiṃyeva padese aṭṭhakathāvacanena virujjhati. Tathā hi ‘‘yaṃ yaṃ vacanaṃ musā, tattha tattha pācittiya’’nti ca ‘‘na hi adinnādānassa pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne dukkaṭaṃ nāma atthī’’ti ca vakkhati. Evaṃ pana vutte na virujjhati ‘‘musāvādaṃ katvā puññāni ca karissāmāti vadantassa pācittiyena saddhiṃ dukkaṭa’’nti. Tathā hi ‘‘akappiyapathaviṃ khaṇantānaṃ dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānīti mahāpaccariyaṃ vutta’’nti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha pācittiyaṭṭhāne dukkaṭā na muccatī’’ti ca vakkhati. Sace pana kusalacitto ‘‘puññāni karissāmā’’ti vadati, anāpatti ‘‘buddhapūjaṃ vā dhammapūjaṃ vā saṅghabhattaṃ vā karissāmāti kusalaṃ uppādeti, kusalacittena gamane anāpattī’’ti ca ‘‘yathā ca idha, evaṃ sabbattha atheyyacittassa anāpattī’’ti ca vakkhamānattā.

    ਪਮਾਦਲਿਖਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪੋਤ੍ਥਕਾਰੁਲ਼੍ਹਕਾਲੇ ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਲਿਖਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੇਸਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਚ ‘‘ਕੁਦਾਲਂ વਾ ਪਿਟਕਂ વਾ’’ਤਿ ਇਦਮੇવ ਦ੍વਯਂ વਤ੍વਾ વਾਸਿਫਰਸੂਨਂ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਖੇਪਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ ਆਗਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਙ੍ਖੇਪਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਮਹਾਪਚ੍ਚਰਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਕਟੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਸੂਤਿ ਬੀਜਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪਰਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਸੁ। ਸਬ੍ਬਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવਾਤਿ ਯਾવ ਪਿਟਕਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਹਤ੍ਥવਾਰਪਦવਾਰੇਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟਂ।

    Pamādalikhitanti veditabbanti aparabhāge potthakāruḷhakāle pamajjitvā likhitanti veditabbaṃ. Pāḷiyaṃ sesaaṭṭhakathāsu ca ‘‘kudālaṃ vā piṭakaṃ vā’’ti idameva dvayaṃ vatvā vāsipharasūnaṃ avuttattā tesampi saṅkhepaṭṭhakathādīsu āgatabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ pana mahāpaccariyañcā’’tiādi vuttaṃ. Theyyacittena katattā ‘‘dukkaṭehi saddhiṃ pācittiyānī’’ti vuttaṃ. Tato paraṃ sabbakiriyāsūti bījaggahaṇato paraṃ kattabbakiriyāsu. Sabbaṃ purimanayenevāti yāva piṭakapariyosānā hatthavārapadavāresu dukkaṭaṃ.

    ਥੇਰੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗਸਹਪਯੋਗਦੁਕ੍ਕਟੇਸੁ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤ੍ਥਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਥੇਰੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਇਮੇਸੁਯੇવ ਅਟ੍ਠਸੁ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ਇਤਰੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਦੁਕ੍ਕਟੇਹਿ વਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ વਿਨਯਦੁਕ੍ਕਟੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਸવਿਧਂ ਰਤਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਮੁਤ੍ਤਾ ਮਣਿ વੇਲ਼ੁਰਿਯੋ ਸਙ੍ਖੋ ਸਿਲਾ ਪવਾਲ਼ਂ ਰਜਤਂ ਜਾਤਰੂਪਂ ਲੋਹਿਤਙ੍ਗੋ ਮਸਾਰਗਲ੍ਲ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਗਤਂ ਦਸવਿਧਂ ਰਤਨਂ।

    Therehi dassitanti pubbapayogasahapayogadukkaṭesu asammohatthaṃ samodhānetvā dhammasaṅgāhakattherehi dassitaṃ. ‘‘Sabbesampi dukkaṭānaṃ imesuyeva aṭṭhasu saṅgahetabbabhāvato itarehi sattahi dukkaṭehi vinimuttaṃ vinayadukkaṭeyeva saṅgahetabba’’nti vadanti. Dasavidhaṃ ratananti ‘‘muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo masāragalla’’nti evamāgataṃ dasavidhaṃ ratanaṃ.

    ‘‘ਮਣਿ ਮੁਤ੍ਤਾ વੇਲ਼ੁਰਿਯੋ ਚ ਸਙ੍ਖੋ,

    ‘‘Maṇi muttā veḷuriyo ca saṅkho,

    ਸਿਲਾ ਪવਾਲ਼ਂ ਰਜਤਞ੍ਚ ਹੇਮਂ।

    Silā pavāḷaṃ rajatañca hemaṃ;

    ਸਲੋਹਿਤਙ੍ਗਞ੍ਚ ਮਸਾਰਗਲ੍ਲਂ,

    Salohitaṅgañca masāragallaṃ,

    ਦਸੇਤਿ ਧੀਰੋ ਰਤਨਾਨਿ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ॥ –

    Daseti dhīro ratanāni jaññā’’ti. –

    ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Hi vuttaṃ.

    ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਧਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਾਲਿ વੀਹਿ ਯવੋ ਕਙ੍ਗੁ ਕੁਦ੍ਰੂਸੋ વਰਕੋ ਗੋਧੁਮੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਧਞ੍ਞਂ। ਆવੁਧਭਣ੍ਡਾਦਿਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤੂਰਿਯਭਣ੍ਡਇਤ੍ਥਿਰੂਪਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਨਾਮਸਿਤਬ੍ਬੇ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਅਨਾਮਾਸਦੁਕ੍ਕਟਂਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ‘‘ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਾਰਿਤਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਦੁਟ੍ਠੁ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਦੁਕ੍ਕਟਂ। વਿਨਯੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ વਿਨਯਦੁਕ੍ਕਟਂ। ‘‘ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਾਯ ਞਾਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਅવਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਏਕਾਦਸ ਸਮਨੁਭਾਸਨਾ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਯਾવਤਤਿਯਕਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾ, ਅਰਿਟ੍ਠਸਿਕ੍ਖਾਪਦਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੇ ਏਕਂ ਯਾવਤਤਿਯਕਂ ਪਾਰਾਜਿਕਂ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾ, ਚਣ੍ਡਕਾਲ਼ੀਸਿਕ੍ਖਾਪਦਨ੍ਤਿ ਛ। વਸ੍ਸਾવਾਸਾਦਿਂ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸવਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਟਿਸ੍ਸવਦੁਕ੍ਕਟਂ

    Sattavidhaṃdhaññanti sāli vīhi yavo kaṅgu kudrūso varako godhumoti idaṃ sattavidhaṃ dhaññaṃ. Āvudhabhaṇḍādinti ādi-saddena tūriyabhaṇḍaitthirūpādiṃ saṅgaṇhāti. Anāmasitabbe vatthumhi dukkaṭaṃ anāmāsadukkaṭaṃ. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. ‘‘Saṅghabhedāya parakkamatī’’ti sutvā taṃnivāraṇatthāya ñāte atthe avadantassa ñātadukkaṭaṃ. Ekādasa samanubhāsanā nāma bhikkhupātimokkhe cattāro yāvatatiyakā saṅghādisesā, ariṭṭhasikkhāpadanti pañca, bhikkhunīpātimokkhe ekaṃ yāvatatiyakaṃ pārājikaṃ, cattāro saṅghādisesā, caṇḍakāḷīsikkhāpadanti cha. Vassāvāsādiṃ paṭissuṇitvā na sampādentassa paṭissavanimittaṃ dukkaṭaṃ paṭissavadukkaṭaṃ.

    ਪੁਬ੍ਬਸਹਪਯੋਗੇ ਚ, ਅਨਾਮਾਸਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣੇ।

    Pubbasahapayoge ca, anāmāsadurupaciṇṇe;

    વਿਨਯੇ ਚੇવ ਞਾਤੇ ਚ, ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਟਿਸ੍ਸવੇ।

    Vinaye ceva ñāte ca, ñattiyā ca paṭissave;

    ਅਟ੍ਠੇਤੇ ਦੁਕ੍ਕਟਾ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਨਯੇ વਿਨਯਞ੍ਞੁਨਾ॥

    Aṭṭhete dukkaṭā vuttā, vinaye vinayaññunā.

    ਸਹਪਯੋਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਥ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਖਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। વਿਯੂਹਨਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ, ਉਦ੍ਧਰਣਦੁਕ੍ਕਟੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਪਨ ਪਂਸੁਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਸਉਸ੍ਸਾਹੋવ ਪੁਨ ਖਣਤਿ, ਉਦ੍ਧਰਣਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ, ਖਣਨਦੁਕ੍ਕਟੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ।

    Sahapayogato paṭṭhāya cettha purimā purimā āpattiyo paṭippassambhantīti āha ‘‘atha dhuranikkhepaṃ akatvā’’tiādi. Tattha ‘‘dhuranikkhepaṃ akatvā’’ti vuttattā dhuranikkhepaṃ katvā khaṇantassa purimāpattiyo na paṭippassambhantīti daṭṭhabbaṃ. Viyūhanadukkaṭaṃ paṭippassambhati, uddharaṇadukkaṭe patiṭṭhātīti idaṃ pāḷiyaṃ āgatānukkamena dassetuṃ vuttaṃ. Yadi pana paṃsuṃ uddharitvā saussāhova puna khaṇati, uddharaṇadukkaṭaṃ paṭippassambhati, khaṇanadukkaṭe patiṭṭhāti.

    ਕਤਂ ਕਰਣਂ ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਰੂਪਾ ਸਾ ਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ। ਇਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਰਿવਾਰਪਾਲ਼ਿਯਾ ਨਿਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਦ੍ਧਂ વਿਰਦ੍ਧਂ ਖਲਿਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਯવਚਨਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਦੁਟ੍ਠੁ ਕਤਂ, વਿਰੂਪਂ વਾ ਕਤਂ , ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਤਂ ਪਨੇਤਂ ਯਥਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਅਪਰਦ੍ਧਂ, ਕੁਸਲਂ વਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਰਦ੍ਧਂ, ਅਰਿਯવਂਸਪ੍ਪਟਿਪਦਂ ਅਨਾਰੁਲ਼੍ਹਤ੍ਤਾ ਖਲਿਤਂਯਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਕਰੇਤਿ ਇਦਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਓਪਮ੍ਮਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਯਂ ਲੋਕੇ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਆવਿ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਹੋ ਪਾਪਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਪવੇਦੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਦਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਪਟਿਕੁਟ੍ਠੇਨ ਲਾਮਕਭਾવੇਨ ਪਾਪਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Kataṃ karaṇaṃ kiriyāti atthato ekanti āha ‘‘virūpā sā kiriyā’’ti. Idāni vuttamevatthaṃ parivārapāḷiyā nidassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha. Tattha aparaddhaṃ viraddhaṃ khalitanti sabbametaṃ yañca dukkaṭanti ettha vuttassa dukkaṭassa pariyāyavacanaṃ. Yañhi duṭṭhu kataṃ, virūpaṃ vā kataṃ , taṃ dukkaṭaṃ. Taṃ panetaṃ yathā satthārā vuttaṃ, evaṃ akatattā aparaddhaṃ, kusalaṃ virajjhitvā pavattattā viraddhaṃ, ariyavaṃsappaṭipadaṃ anāruḷhattā khalitaṃ. Yaṃ manusso kareti idaṃ panettha opammanidassanaṃ. Tassattho – yathā yaṃ loke manusso āvi vā yadi vā raho pāpaṃ karoti, taṃ dukkaṭanti pavedenti, evamidampi buddhapaṭikuṭṭhena lāmakabhāvena pāpaṃ, tasmā dukkaṭanti veditabbanti.

    ਯਥਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਕੁਚ੍ਛਿਤਾ વਾ ਗਤਿ ਦੁਗਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਦੁਗ੍ਗਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਥਾ ਚ ਕਟੁਕਂ ਫਲਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਟੁਕਫਲਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਕਟੁਕਪ੍ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਥੂਲਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਚ ਥੂਲਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਚ ਦੁਗ੍ਗਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਸਂਯੋਗੇ ਪਨ ਕਤੇ ਸਂਯੋਗਪਰਸ੍ਸ ਰਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਸਿਦ੍ਧਮੇવਾਤਿ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਸਂਯੋਗਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਸ੍ਸ ਮੂਲੇਤਿ ਏਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ। ਅਚ੍ਚਯੋ ਤੇਨ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦੇਸਨਾਗਾਮੀਸੁ ਅਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤੇਨ ਸਮੋ ਥੂਲੋ ਅਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨੇਤਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਥੂਲਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਏਤਂ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yathā dukkhā, kucchitā vā gati dugatīti vattabbe ‘‘duggatī’’ti vuttaṃ, yathā ca kaṭukaṃ phalametassāti kaṭukaphalanti vattabbe ‘‘kaṭukapphala’’nti vuttaṃ, evamidhāpi thūlattā accayattā ca thūlaccayanti vattabbe ‘‘thullaccaya’’nti vuttanti dassetuṃ ‘‘samparāye ca duggatī’’tiādimāha. Saṃyoge pana kate saṃyogaparassa rassattaṃ siddhamevāti manasi katvā ‘‘saṃyogabhāvo veditabbo’’ti ettakameva vuttaṃ. Ekassa mūleti ekassa santike. Accayo tena samo natthīti desanāgāmīsu accayesu tena samo thūlo accayo natthi. Tenetaṃ iti vuccatīti thūlattā accayassa etaṃ thullaccayanti vuccatīti attho.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਪਿ ਆਮਸਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਫਨ੍ਦਾਪਨੇ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਞ੍ਚ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਆਮਸਨਫਨ੍ਦਾਪਨਪਯੋਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਹੋਤਿ, ਏਕਪਯੋਗੇਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਉਦ੍ਧਾਰੇ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવ, ਨ ਦੁਕ੍ਕਟਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਹਪਯੋਗਂ ਪਨ ਅਕਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੇ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਸਹਪਯੋਗਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਲਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮਂ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੇ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਤੀਸੁਪਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇਸੁ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨਂ ਪਨ ਕਤੇ ਸਹਪਯੋਗੇ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੇ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤੀਨਮ੍ਪਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੀਪੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਸਹਪਯੋਗਂ ਪਨ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਦਂ વਿਸੇਸਨਮੇવ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਸਿਯਾ। ਯਞ੍ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥਜਾਤਕੇ ਤਿਣਰੁਕ੍ਖਲਤਾਦਿਮ੍ਹਿ ਛਿਨ੍ਨੇਪਿ ਲਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੋ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਂવਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਛੇਦਨਪਚ੍ਚਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਹਪਯੋਗੇ ਕਤੇ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗੇ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਮੇવ ਦੀਪੇਤਿ ਸਹਪਯੋਗੇ ਛੇਦਨਪਚ੍ਚਯਾ ਆਪਨ੍ਨਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸੇવ ਦੇਸਨਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸਹਪਯੋਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯੇવਾਤਿ ਚ ਇਦਂ ਸਹਪਯੋਗਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗਾਪਤ੍ਤੀਨਮ੍ਪਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ ‘‘ਯਾવ ਸਹਪਯੋਗਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾવ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਸਹਪਯੋਗਂ ਪਤ੍ਤਕਾਲਤੋ ਪਨ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਾਸਮ੍ਪਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਤਰਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Sabbatthāpi āmasane dukkaṭaṃ phandāpane thullaccayañca visuṃ visuṃ theyyacittena āmasanaphandāpanapayogaṃ karontasseva hoti, ekapayogena gaṇhantassa pana uddhāre pārājikameva, na dukkaṭathullaccayānī’’ti vadanti. Sahapayogaṃ pana akatvāti ettha ‘‘pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhiyā abhāvato sahapayogaṃ katvāpi lajjidhammaṃ okkantena pubbapayoge āpannāpattiyo desetabbā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Aṭṭhakathāvacanaṃ pana kate sahapayoge pubbapayoge āpannāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti, aññathā ‘‘sahapayogaṃ pana akatvā’’ti idaṃ visesanameva niratthakaṃ siyā. Yañca heṭṭhā vuttaṃ ‘‘sace panassa tatthajātake tiṇarukkhalatādimhi chinnepi lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, chedanapaccayā dukkaṭaṃ desetvā muccatī’’ti, tampi sahapayoge kate pubbapayoge āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhimeva dīpeti sahapayoge chedanapaccayā āpannadukkaṭasseva desanāya vuttattā. Sahapayogato paṭṭhāyevāti ca idaṃ sahapayogaṃ pattassa tato pubbe āpannānaṃ pubbapayogāpattīnampi paṭippassaddhiṃ dīpeti. Tena hi ayamattho viññāyati ‘‘yāva sahapayogaṃ na pāpuṇāti, tāva pubbe āpannāpattīnaṃ paṭippassaddhi na hoti, sahapayogaṃ pattakālato pana paṭṭhāya tāsampi paṭippassaddhi hotī’’ti, tasmā suṭṭhu upaparikkhitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.

    ਬਹੁਕਾਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਏਕਮੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਸਚੇ ਖਣਨવਿਯੂਹਨੁਦ੍ਧਰਣੇਸੁ ਦਸ ਦਸ ਕਤ੍વਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਪਨ੍ਨਾ, ਤਾਸੁ ਉਦ੍ਧਰਣੇ ਦਸ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤਿ વਿਸਭਾਗਕਿਰਿਯਂ ਪਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਾਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾਤਿ। ਜਾਤਿવਸੇਨ ਪਨ ਸਮਾਨਕਿਰਿਯਾਯ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਏਕਤ੍ਤੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਮੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮਿਨਾਪਿ ਕੁਰੁਨ੍ਦਟ੍ਠਕਥਾવਚਨੇਨ ਪਠਮਂ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਮੇવ ਸਮਤ੍ਥਯਤਿ, ਨ ਪਨ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਪਰਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਪਕਾਰਂ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਮਾਨਕਿਰਿਯਾਸੁਪਿ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਖਣਨਪਚ੍ਚਯਾ ਆਪਨ੍ਨਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮਖਣਨਂ ਪਤ੍વਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘ਪਂਸੁਖਣਨਾਦੀਸੁ ਚ ਲਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਬਹੁਕਾਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਏਕਮੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਕੁਰੁਨ੍ਦਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤ’’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਞ੍ਚ ਸਤਿ ‘ਬਹੁਕਾਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੂ’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯ, વੁਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਸਭਾਗਕਿਰਿਯਮੇવ ਪਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨੇવ ਬਹੁਕਾਸੁਪਿ ਆਪਤ੍ਤੀਸੁ ਏਕਮੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਸੁਂਯੇવੇਕੋ ਦੇਸਨਾਕ੍ਕਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਯਮੇਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਥਾ ਇਧ ਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਗਹਿਤਾ, ਏવਂ ਬਹੁਕਾਸੁਪਿ ਆਪਤ੍ਤੀਸੁ ਏਕਮੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਇਧ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਪ੍ਪਮਾਣਤੋਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਚ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਇਧ ਆવੇਣਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਆਪਤ੍ਤਿવਿਸੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਏવਂ ਪੁਰਿਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿਸੇਸੋ ਚ ਦੇਸਨਾવਿਸੇਸੋ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ।

    Bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti etthāyamadhippāyo – sace khaṇanaviyūhanuddharaṇesu dasa dasa katvā āpattiyo āpannā, tāsu uddharaṇe dasa āpattiyo desetvā muccati visabhāgakiriyaṃ patvā purimāpurimāpattīnaṃ paṭippassaddhattāti. Jātivasena pana samānakiriyāya āpannāpattiyo ekattena gahetvā ‘‘ekameva desetvā’’ti vuttaṃ, tasmā imināpi kurundaṭṭhakathāvacanena paṭhamaṃ mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttapurimāpattipaṭippassaddhimeva samatthayati, na pana ubhinnaṃ aṭṭhakathānaṃ atthato nānākaraṇaṃ atthi. Aparampettha pakāraṃ vaṇṇayanti ‘‘samānakiriyāsupi purimapurimakhaṇanapaccayā āpannāpattiyo pacchimapacchimakhaṇanaṃ patvā paṭippassambhantīti iminā adhippāyena ‘paṃsukhaṇanādīsu ca lajjidhamme uppanne bahukāpi āpattiyo hontu, ekameva desetvā muccatīti kurundaṭṭhakathāyaṃ vutta’’’nti. ‘‘Evañca sati ‘bahukāpi āpattiyo hontū’ti na vattabbaṃ bhaveyya, vuttañca, tasmā visabhāgakiriyameva patvā purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiṃ icchanteneva bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti imasmiṃ ṭhāne visuṃyeveko desanākkamo dassito’’tipi vadanti. Ayametesaṃ adhippāyo – yathā idha purimāpattīnaṃ paṭippassaddhi aṭṭhakathācariyappamāṇena gahitā, evaṃ bahukāsupi āpattīsu ekameva desetvā muccatīti idampi idha aṭṭhakathācariyappamāṇatoyeva veditabbaṃ. Yathā ca pāḷiyaṃ pācittiyaṭṭhānepi dukkaṭameva hotīti idha āveṇikaṃ katvā āpattiviseso dassito, evaṃ purimāpattīnaṃ paṭippassaddhiviseso ca desanāviseso ca aṭṭhakathācariyehi dassitoti.

    ਹੇਟ੍ਠਤੋ ਓਸੀਦੇਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਸਾਮਿਕੇਸੁ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਗਤੇਸੁ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾਭੂਮਿਯਂ ਓਸੀਦੇਨ੍ਤੋ। ਬੁਨ੍ਦੇਨਾਤਿ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲੇਨ। ਏવਂ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਾਯ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਠਾਨਾਚਾવਨਂ ਛਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਲਯਂ ਨੀਹਰਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਆਕਾਸਗਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਨੀਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਕੋਟਿਤੋ ਨੀਹਟਮਤ੍ਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਸਾਰੇਤੀਤਿ ਘਂਸਨ੍ਤੋਯੇવ ਆਕਾਸਗਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਾਰੇਤਿ।

    Heṭṭhato osīdentoti ‘‘sāmikesu āgantvā apassitvā gatesu gaṇhissāmī’’ti theyyacittena heṭṭhābhūmiyaṃ osīdento. Bundenāti kumbhiyā heṭṭhimatalena. Evaṃ ekaṭṭhāne ṭhitāya kumbhiyā ṭhānācāvanaṃ chahi ākārehi veditabbanti sambandho. Valayaṃ nīharati, pārājikanti ākāsagataṃ akatvā ghaṃsitvā nīharantassa chinnakoṭito nīhaṭamatte pārājikaṃ. Ito cito ca sāretīti ghaṃsantoyeva ākāsagataṃ akatvā sāreti.

    ਛਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਅવਸ੍ਸਂ ਚੇ ਪਤਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਮਾਸਕਂ વਾ ਅਤਿਰੇਕਪਞ੍ਚਮਾਸਕਂ વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਅਪਬ੍ਯੂਹਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾ ਠਿਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਹਤ੍ਥੇਨ ਦ੍વਿਧਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਉਪਡ੍ਢਕੁਮ੍ਭਿਯਨ੍ਤਿ ਉਪਡ੍ਢਪੁਣ੍ਣਾਯ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ। ਨਨੁ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਹਿ ਆਗਤੇ ਗਰੁਕੇ ਠਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਨਯਧਮ੍ਮਤਾਤਿ વਿਨਯਗਰੁਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤਾ। વਿਨਯਗਰੁਕਾ ਹਿ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਆਗਤੇ ਗਰੁਕੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। વਿਨਯਗਰੁਕਤਾਬ੍ਯਾਪਨਤ੍ਥਞ੍ਹਿ વਿਨਯਗਰੁਕੋਯੇવੇਤ੍ਥ વਿਨਯ-ਸਦ੍ਦੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, વਿਨਯਸ੍ਸ વਾ ਏਸਾ ਧਮ੍ਮਤਾ ਤੇਸਂ ਗਰੁਗਾਰવਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਿਨਯવਿਸਯਤ੍ਤਾ।

    Chinnamattepārājikanti avassaṃ ce patati, chinnamatte pārājikaṃ. Paricchedoti ‘‘pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā’’ti vuttagaṇanaparicchedo. Apabyūhantoti ‘‘heṭṭhā ṭhitaṃ gaṇhissāmī’’ti hatthena dvidhā karonto. Upaḍḍhakumbhiyanti upaḍḍhapuṇṇāya kumbhiyā. Nanu ca aṭṭhakathācariyappamāṇena saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttampi kasmā na gahetabbanti āha – ‘‘vinayavinicchaye hi āgate garuke ṭhātabba’’nti. Vinayadhammatāti vinayagarukānaṃ dhammatā. Vinayagarukā hi vinayavinicchaye āgate garuke tiṭṭhanti. Vinayagarukatābyāpanatthañhi vinayagarukoyevettha vinaya-saddena vutto, vinayassa vā esā dhammatā tesaṃ garugāravaṭṭhānassa vinayavisayattā.

    ਇਦਾਨਿ ਸਙ੍ਖੇਪਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਯਾਪਿ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਭਾਜਨਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਾਦਿਭਾਜਨਂ। ਪਤ੍ਤਾਦਿਂ ਅਪੂਰੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਦ੍ਧਟੇਪਿ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ, ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਉਦ੍ਧਰਣਕਾਲੇ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮੁਖવਟ੍ਟਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ વਾ ਉਦ੍ਧਾਰੇਨ વਾ’’ਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਤੇਲਕੁਮ੍ਭੀਆਦੀਸੁ ਤੇਲਾਦੀਨਂ ਅਬਹੁਭਾવਤੋ ਭਾਜਨਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨੇવ ਹੋਤਿ। ਚਿਕ੍ਕਨਨ੍ਤਿ ਥਦ੍ਧਂ। ਆਕਡ੍ਢਨવਿਕਡ੍ਢਨਯੋਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਭਿਮੁਖਂ ਕਡ੍ਢਨਂ ਆਕਡ੍ਢਨਂ, ਪਰਤੋ ਕਡ੍ਢਨਂ વਿਕਡ੍ਢਨਂਪਟਿਨੀਹਰਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਾਜਨਤੋ ਪਟਿਨੀਹਰਿਤੁਂ। ਹਤ੍ਥਤੋ ਮੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਸਨ੍ਤਕਗ੍ਗਹਣਪਯੋਗਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ। ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮੇવ ‘‘ਸਚੇਪਿ ਮਰਿਯਾਦਂ ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਖਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਉਦਕਨਿਬ੍ਬਹਨਟ੍ਠਾਨਂ ਉਦਕਨਿਦ੍ਧਮਨਤੁਮ੍ਬਂ વਾ ਪਿਦਹਤਿ, ਅਞ੍ਞਤੋ ਚ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਾਲ਼ਿਂ ਬਨ੍ਧਤਿ, ਸੁਕ੍ਖਮਾਤਿਕਂ વਾ ਉਜੁਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਦੇવੇ વੁਟ੍ਠੇ ਉਦਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਰਿਯਾਦਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਭਣ੍ਡਦੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥੇવ ਸੁਕ੍ਖਤਲ਼ਾਕੇ ਸੁਕ੍ਖਮਾਤਿਕਾਯ ਉਜੁਕਰਣવਿਨਿਚ੍ਛਯੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Idāni saṅkhepaṭṭhakathādīsu vuttaṃ pāḷiyāpi na sametīti dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Bhājananti pattādibhājanaṃ. Pattādiṃ apūretvā gaṇhantassa anuddhaṭepi mukhavaṭṭiparicchedo hoti, pūretvā gaṇhantassa pana uddharaṇakāle hotīti āha ‘‘mukhavaṭṭiparicchedena vā uddhārena vā’’ti. Yadā pana telakumbhīādīsu telādīnaṃ abahubhāvato bhājanaṃ nimujjāpetvā gaṇhituṃ na sakkā hoti, tadā mukhavaṭṭiparicchedeneva hoti. Cikkananti thaddhaṃ. Ākaḍḍhanavikaḍḍhanayogganti ettha abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhanaṃ, parato kaḍḍhanaṃ vikaḍḍhanaṃ. Paṭinīharitunti attano bhājanato paṭinīharituṃ. Hatthato muttamatte pārājikanti theyyacittena parasantakaggahaṇapayogassa katattā. Mahāaṭṭhakathāyameva ‘‘sacepi mariyādaṃ dubbalaṃ katvā sukkhataḷākassa udakanibbahanaṭṭhānaṃ udakaniddhamanatumbaṃ vā pidahati, aññato ca gamanamagge vā pāḷiṃ bandhati, sukkhamātikaṃ vā ujuṃ karoti, pacchā deve vuṭṭhe udakaṃ āgantvā mariyādaṃ bhindati, sabbattha bhaṇḍadeyya’’nti vuttattā ‘‘taṃ pana tattheva sukkhataḷāke sukkhamātikāya ujukaraṇavinicchayena virujjhatī’’ti vuttaṃ.

    ਅવਹਾਰਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਅવਹਾਰੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅવਹਾਰਲਕ੍ਖਣਂ, ਠਾਨਾਚਾવਨਪਯੋਗੋ ਏવ વਾ। ਉਦ੍ਧਾਰੇਤਿ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਫੁਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਤੋ ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤੇਪਿ ਉਦ੍ਧਟੇ। ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਠਾਨਾਚਾવਨਪਯੋਗਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਸਙ੍ਗੋਪਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਲਿਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿવਾਰੇਸ੍ਸਤਿ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਤੋ ਮੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋવ ਉਦ੍ਧਰਤੀਤਿ ਕੁਮ੍ਭਿਯਂ ਤੇਲਸ੍ਸ ਆਕਿਰਣਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋવ ਉਦ੍ਧਰਤਿ। ਨੇવ ਅવਹਾਰੋਤਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅવਹਰਣਪਯੋਗਸ੍ਸ ਅਕਤਤ੍ਤਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਾਜਨਤ੍ਤਾ ਪਨ ‘‘ਨ ਗੀવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਏવਂ વਿਚਾਰਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਥ વਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ ਤਤ੍ਥ ‘‘ਗੀવਾ’’ਤਿ વਚਨਾਭਾવਤੋ ‘‘ਨ ਗੀવਾ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾવਾਦਮੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਦਸ੍ਸਿਤੇਨ ਕੁਰੁਨ੍ਦਿવਾਦੇਨਪਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾવਾਦੋવ ਸਮਤ੍ਥਿਤੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਤੇਲਾਕਿਰਣਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਮ੍ਭਿਯਂ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਠਪਿਤਂ ਪੀਤਤੇਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ। ਸਮ੍ਮੋਹਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿવਿਨਿਚ੍ਛਯવਸੇਨ ਸਮ੍ਮੋਹਟ੍ਠਾਨਂ।

    Avahāralakkhaṇanti pañcavīsatiyā avahāresu ekampi avahāralakkhaṇaṃ, ṭhānācāvanapayogo eva vā. Uddhāreti kumbhiyā phuṭṭhaṭṭhānato kesaggamattepi uddhaṭe. Yuttanti ṭhānācāvanapayogasabbhāvato yuttaṃ. Saṅgopanatthāyāti iminā suddhacittataṃ dasseti. Palibujjhissatīti nivāressati. Vuttanayeneva pārājikanti hatthato muttamatteyeva pārājikaṃ. Suddhacittovauddharatīti kumbhiyaṃ telassa ākiraṇato puretarameva suddhacitto nikkhipitvā pacchā suddhacittova uddharati. Neva avahāroti theyyacittena avaharaṇapayogassa akatattā. Attano bhājanattā pana ‘‘na gīvā’’ti vuttaṃ, anāpattimattameva vuttaṃ, na pana evaṃ vicāritanti adhippāyo. Atha vā anāpattimattameva vuttanti imināpi tattha ‘‘gīvā’’ti vacanābhāvato ‘‘na gīvā’’ti pubbe vuttamahāaṭṭhakathāvādameva patiṭṭhāpeti, pacchā dassitena kurundivādenapi mahāaṭṭhakathāvādova samatthito. Attano bhaṇḍanti telākiraṇato puretarameva attano kumbhiyaṃ suddhacittena ṭhapitaṃ pītatelaṃ attano parikkhāraṃ. Sammohaṭṭhānanti āpattivinicchayavasena sammohaṭṭhānaṃ.

    ਬਹਿਗਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਲਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਾਨਭਾવਤੋ ਅਧੋਮੁਖਭਾવਤੋ ਚ ਬਹਿਗਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਅਨ੍ਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਛਿਦ੍ਦੇ ਕਰਿਯਮਾਨੇ ਤੇਲਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾਜਨਸਙ੍ਖ੍ਯਮੇવ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਬਾਹਿਰਨ੍ਤਤੋ ਪਾਦਗ੍ਘਨਕੇ ਗਲ਼ਿਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਤਥਾ વਾ ਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬਾਹਿਰਨ੍ਤਤੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤੋ વਾ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਤਸ੍ਸ। ਮਜ੍ਝੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਤਛਿਦ੍ਦੇਤਿ ਮਜ੍ਝੇ ਥੋਕਂ ਕਪਾਲਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇਨ ਕਤਛਿਦ੍ਦੇ। ‘‘ਮਰਿਯਾਦਚ੍ਛੇਦਨੇ ਅਨ੍ਤੋ ਠਤ੍વਾ ਬਹਿਮੁਖੋ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਬਹਿ ਅਨ੍ਤੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਬਹਿ ਠਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਮੁਖੋ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਅਨ੍ਤੋ ਚ ਬਹਿ ਚ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਮਜ੍ਝੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੮) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਚ ਮਰਿਯਾਦਭੇਦੇਨ ਸਮੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਚ ਬਹਿ ਚ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਤਛਿਦ੍ਦੇ ਮਜ੍ਝੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਨ੍ਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਤੇ ਪਨ ਬਾਹਿਰਨ੍ਤੇਨ, ਬਹਿ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਤੇ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਨ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਯਂ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰੋਪਿ ਏਤ੍ਥ વੇਮਟ੍ਠਛਿਦ੍ਦੇ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਉਦਕੇ ਕਤਪਯੋਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ‘‘ਠਾਨਾਚਾવਨਪਯੋਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Bahigataṃ nāma hotīti tato paṭṭhāya telassa aṭṭhānabhāvato adhomukhabhāvato ca bahigataṃ nāma hoti. Anto paṭṭhāya chidde kariyamāne telassa nikkhamitvā gatagataṭṭhānaṃ bhājanasaṅkhyameva gacchatīti āha – ‘‘bāhirantato pādagghanake gaḷite pārājika’’nti. Yathā tathā vā katassāti bāhirantato abbhantarato vā paṭṭhāya katassa. Majjhe ṭhapetvā katachiddeti majjhe thokaṃ kapālaṃ ṭhapetvā pacchā taṃ chindantena katachidde. ‘‘Mariyādacchedane anto ṭhatvā bahimukho chindanto bahi antena kāretabbo, bahi ṭhatvā antomukho chindanto anto antena kāretabbo, anto ca bahi ca chinditvā majjhe ṭhapetvā taṃ chindanto majjhena kāretabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.108) vuttattā ‘‘taḷākassa ca mariyādabhedena sametī’’ti vuttaṃ. Idamettha yuttanti anto ca bahi ca paṭṭhāya katachidde majjhena kāretabbo. Anto paṭṭhāya kate pana bāhirantena, bahi paṭṭhāya kate abbhantarena kāretabboti ayaṃ tippakāropi ettha vemaṭṭhachidde yutto. Udake katapayogassa abhāvato ‘‘ṭhānācāvanapayogassa abhāvā’’ti vuttaṃ.

    ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਤਾવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਖਾਦਨਂ ਇਤਰਸ੍ਸ ਪਾਨਞ੍ਚ ਸਪ੍ਪਿਆਦੀਨਂ ਪਰਿਭੋਗੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ વਾ ਅਪਾਤਬ੍ਬਂ વਾ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਕਥਂ ਪਨ ਤਥਾ ਕਰੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਚ੍ਚਾਰਂ વਾ ਪਸ੍ਸਾવਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਕਟਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਠਾਨਾਚਾવਨਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਭੇਦਨਂ ਛਡ੍ਡਨਞ੍ਚ। ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕੁਮ੍ਭਿਜਜ੍ਜਰਕਰਣੇਨਾਤਿ ਪੁਣ੍ਣਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਜਜ੍ਜਰਕਰਣੇਨ। ਮਾਤਿਕਾਉਜਉਕਰਣੇਨਾਤਿ ਉਦਕਪੁਣ੍ਣਾਯ ਮਾਤਿਕਾਯ ਉਜੁਕਰਣੇਨ। ਏਕਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਭੇਦਨਂ ਕੁਮ੍ਭਿਜਜ੍ਜਰਕਰਣੇਨ ਛਡ੍ਡਨਂ ਮਾਤਿਕਾਯ ਉਜੁਕਰਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਸਭਾવਂ ਠਾਨਾਚਾવਨਪਯੋਗਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪਨ ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਝਾਪਨਂ ਅਪਰਿਭੋਗਕਰਣਞ੍ਚ।

    Aṭṭhakathāyaṃ tāva vuttanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Patthinnassa khādanaṃ itarassa pānañca sappiādīnaṃ paribhogoti āha – ‘‘akhāditabbaṃ vā apātabbaṃ vā karotī’’ti. Kathaṃ pana tathā karotīti āha ‘‘uccāraṃ vā passāvaṃ vā’’tiādi. Kasmā panettha dukkaṭaṃ vuttanti āha ‘‘ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭa’’nti. Purimadvayanti bhedanaṃ chaḍḍanañca. Kasmā na sametīti āha ‘‘tañhī’’tiādi. Kumbhijajjarakaraṇenāti puṇṇakumbhiyā jajjarakaraṇena. Mātikāujaukaraṇenāti udakapuṇṇāya mātikāya ujukaraṇena. Ekalakkhaṇanti bhedanaṃ kumbhijajjarakaraṇena chaḍḍanaṃ mātikāya ujukaraṇena saddhiṃ ekasabhāvaṃ ṭhānācāvanapayogasabbhāvato. Pacchimaṃ pana dvayanti jhāpanaṃ aparibhogakaraṇañca.

    ਏਤ੍ਥ ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤੇ ਏਕੇ ਆਚਰਿਯਾ ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਦ੍વਯੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਠਾਨਾਚਾવਨਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਕਾਤੁਕਾਮਤਾવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ। વਿਨਾਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ વਿਯ ਕੇવਲਂ વਿਨਾਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯ। ਪੁਰਿਮਦ੍વਯੇ ਕਿਂ ਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪੁਰਿਮਦ੍વਯੇ ਪਨ…ਪੇ॰… ਪਾਰਾਜਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਛਡ੍ਡੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਤਿ ਮੁਗ੍ਗਰੇਨ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦਕਂ વਾ વਾਲਿਕਂ વਾ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪੁਰਿਮਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੁਰਿਮਦ੍વਯੇ…ਪੇ॰… ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਾਤਿ ਅਯੁਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਸਙ੍ਗਂ ਨਿਸੇਧੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤ੍ਥਤੋ’’ਤਿ। ਕਥਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਾਸੇਤੁਕਾਮਤਾਪਕ੍ਖੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅવਿਰੁਜ੍ਝਨਤੋ ‘‘ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਪਕ੍ਖੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਏਕਸ੍ਸੇવ વਚਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਏવਮੇਕੇ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਿਗਮਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।

    Ettha evaṃ vinicchayaṃ vadantīti ettha mahāaṭṭhakathāyaṃ vutte eke ācariyā evaṃ vinicchayaṃ vadanti. Pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti ettha purimadvaye vinicchayo heṭṭhā vuttānusārena sakkā viññātunti tattha kiñci avatvā pacchimadvayaṃ sandhāya ṭhānācāvanassa natthitāya dukkaṭanti idaṃ vuttanti adhippāyo. Theyyacittenāti attano vā parassa vā kātukāmatāvasena uppannatheyyacittena. Vināsetukāmatāyāti hatthapādādiṃ chindanto viya kevalaṃ vināsetukāmatāya. Purimadvaye kiṃ hoti, kiṃ adhippāyena na kiñci vuttanti āha – ‘‘purimadvaye pana…pe… pārājika’’nti. Tattha vuttanayena bhindantassa vā chaḍḍentassa vāti muggarena pothetvā bhindantassa udakaṃ vā vālikaṃ vā ākiritvā uttarāpentassāti attho. Ayuttanti ceti pāḷiyaṃ purimapadadvayepi dukkaṭasseva vuttattā ‘‘purimadvaye…pe… pārājikanti idaṃ ayutta’’nti yadi tumhākaṃ siyāti attho. ti ayuttabhāvappasaṅgaṃ nisedhetvā tattha kāraṇamāha ‘‘aññathā gahetabbatthato’’ti. Kathaṃ panettha attho gahetabboti āha ‘‘pāḷiyaṃ hī’’tiādi. Nāsetukāmatāpakkhe heṭṭhā vuttanayeneva atthassa avirujjhanato ‘‘theyyacittapakkhe’’ti vuttaṃ. ‘‘Evaṃ vinicchayaṃ vadantī’’ti ito paṭṭhāya vuttassa sabbassapi ekasseva vacanattā ‘‘evameke vadantī’’ti nigamanavasena vuttaṃ.

    ਇਦਾਨਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਚਨੇ વਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪਦੇਸੁ ‘‘ਛਡ੍ਡੇਤਿ વਾ ਅਪਰਿਭੋਗਂ વਾ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪਦਾਨਂ વਿਸੇਸਾਭਾવਪ੍ਪਸਙ੍ਗਤੋ ਚ ਸਯਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪਾਲ਼ਿਂ ਅਟ੍ਠਕਥਞ੍ਚ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਿਨੀਤવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ‘‘ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਜਕਿਤਂ ਤਿਣਂ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੋ ਝਾਪੇਸੀ’’ਸਿ (ਪਾਰਾ॰ ੧੫੬) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਤਿਣਜ੍ਝਾਪਕੋ વਿਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾવ ਠਾਨਾ ਅਚਾવੇਤੁਕਾਮੋવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨ ਠਾਨਾ ਅਚਾવੇਤੁਕਾਮੋਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਛਡ੍ਡੇਤੁਕਾਮੋਯੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਪਕ੍ਖਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਨਾਸੇਤੁਕਾਮਤਾਪਕ੍ਖਸ੍ਸ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਨਾਸੇਤੁਕਾਮਤਾਪਕ੍ਖੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਇਤਰਥਾਪਿ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਾਭਾવਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Idāni yathāvuttavasena pāḷiyā atthe gayhamāne mahāaṭṭhakathāyaṃ catunnampi sāmaññato vuttassa pacchimadvayaṃ sandhāya vuttanti vacane visesābhāvato pāḷiyaṃ vuttesu catūsu padesu ‘‘chaḍḍeti vā aparibhogaṃ vā karotī’’ti imesaṃ padānaṃ visesābhāvappasaṅgato ca sayaṃ aññathā pāḷiṃ aṭṭhakathañca saṃsanditvā atthaṃ dassetukāmo ‘‘ayaṃ panettha sāro’’tiādimāha. Vinītavatthumhi ‘‘saṅghassa puñjakitaṃ tiṇaṃ theyyacitto jhāpesī’’si (pārā. 156) vuttattā vinītavatthumhi tiṇajjhāpako viyāti imināva ṭhānā acāvetukāmovāti etthāpi theyyacittena ṭhānā acāvetukāmoti idaṃ vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Achaḍḍetukāmoyevāti etthāpi theyyacittenāti sambandhitabbaṃ. Idañhi theyyacittapakkhaṃ sandhāya vuttaṃ nāsetukāmatāpakkhassa vakkhamānattā. Tenevāha ‘‘nāsetukāmatāpakkhe panā’’tiādi. Itarathāpi yujjatīti theyyacittābhāvā ṭhānā cāvetukāmassapi dukkaṭaṃ yujjatīti vuttaṃ hoti.

    ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact