| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೧೮. ಭೂಮಿನಾನತ್ತಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
18. Bhūminānattañāṇaniddesavaṇṇanā
೭೨. ಭೂಮಿನಾನತ್ತಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಭಾಗಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಾ ವಾ। ಕಾಮಾವಚರಾತಿ ಏತ್ಥ ದುವಿಧೋ ಕಾಮೋ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ವತ್ಥುಕಾಮೋ ಚ। ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ಛನ್ದರಾಗೋ, ವತ್ಥುಕಾಮೋ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ। ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ಕಾಮೇತೀತಿ ಕಾಮೋ, ವತ್ಥುಕಾಮೋ ಕಾಮೀಯತೀತಿ ಕಾಮೋ। ಸೋ ದುವಿಧೋ ಕಾಮೋ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅವಚರತಿ, ಸೋ ಪದೇಸೋ ಕಾಮೋ ಏತ್ಥ ಅವಚರತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರೋ। ಸೋ ಪನ ಪದೇಸೋ ಚತುನ್ನಂ ಅಪಾಯಾನಂ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಸ್ಸ, ಛನ್ನಞ್ಚ ದೇವಲೋಕಾನಂ ವಸೇನ ಏಕಾದಸವಿಧೋ । ಯಥಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಸತ್ಥಾ ಪುರಿಸಾ ಅವಚರನ್ತಿ, ಸೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಅಞ್ಞೇಸು ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದೇಸು ಅವಚರನ್ತೇಸು ತೇಸಂ ಅಭಿಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ‘‘ಸಸತ್ಥಾವಚರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಅಞ್ಞೇಸು ರೂಪಾವಚರಾದೀಸು ತತ್ಥ ಅವಚರನ್ತೇಸು ತೇಸಂ ಅಭಿಲಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಅಯಂ ಪದೇಸೋ ‘‘ಕಾಮಾವಚರೋ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಯಥಾ ರೂಪಭವೋ ರೂಪಂ, ಏವಂ ಉತ್ತರಪದಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಾಮೋ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೋ ಏಕೇಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಏಕಾದಸವಿಧಪದೇಸಸಙ್ಖಾತೇ ಕಾಮೇ ಅವಚರತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮಾ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸುಪಿ ಅವಚರನ್ತಿ, ಯಥಾ ಪನ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಅವಚರಣತೋ ‘‘ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ನಾಗೋ ನಗರೇ ಚರನ್ತೋಪಿ ‘‘ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ, ಥಲಜಲಚರಾ ಚ ಪಾಣಿನೋ ಅಥಲೇ ಅಜಲೇ ಚ ಠಿತಾಪಿ ‘‘ಥಲಚರಾ ಜಲಚರಾ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅವಚರನ್ತಾಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ವಾ ಏತೇಸು ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಕಾಮೋ ಅವಚರತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ। ಕಾಮಞ್ಚೇಸ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಧಮ್ಮೇಸುಪಿ ಅವಚರತಿ, ಯಥಾ ಪನ ‘‘ವದತೀತಿ ವಚ್ಛೋ, ಮಹಿಯಂ ಸೇತೀತಿ ಮಹಿಂಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಯತ್ತಕಾ ವದನ್ತಿ, ಮಹಿಯಂ ವಾ ಸೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ತಂ ನಾಮಂ ಹೋತಿ। ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏಕರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಭೂಮಿಸದ್ದಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಾಮಾವಚರಾತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಚನಂ ಕತಂ। ರೂಪಾವಚರಾತಿಆದೀಸು ರೂಪಭವೋ ರೂಪಂ, ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪೇ ಅವಚರನ್ತೀತಿ ರೂಪಾವಚರಾ। ಅರೂಪಭವೋ ಅರೂಪಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಅರೂಪೇ ಅವಚರನ್ತೀತಿ ಅರೂಪಾವಚರಾ। ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಅನ್ತೋಗಧಾತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ತಸ್ಮಿಂ ನ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ।
72. Bhūminānattañāṇaniddese bhūmiyoti bhāgā paricchedā vā. Kāmāvacarāti ettha duvidho kāmo kilesakāmo vatthukāmo ca. Kilesakāmo chandarāgo, vatthukāmo tebhūmakavaṭṭaṃ. Kilesakāmo kāmetīti kāmo, vatthukāmo kāmīyatīti kāmo. So duvidho kāmo pavattivasena yasmiṃ padese avacarati, so padeso kāmo ettha avacaratīti kāmāvacaro. So pana padeso catunnaṃ apāyānaṃ, manussalokassa, channañca devalokānaṃ vasena ekādasavidho . Yathā hi yasmiṃ padese sasatthā purisā avacaranti, so vijjamānesupi aññesu dvipadacatuppadesu avacarantesu tesaṃ abhilakkhitattā ‘‘sasatthāvacaro’’ti vuccati, evaṃ vijjamānesupi aññesu rūpāvacarādīsu tattha avacarantesu tesaṃ abhilakkhitattā ayaṃ padeso ‘‘kāmāvacaro’’tveva vuccati. Svāyaṃ yathā rūpabhavo rūpaṃ, evaṃ uttarapadalopaṃ katvā ‘‘kāmo’’tveva vuccati. Tappaṭibaddho ekeko dhammo imasmiṃ ekādasavidhapadesasaṅkhāte kāme avacaratīti kāmāvacaro. Kiñcāpi hi ettha keci dhammā rūpārūpabhavesupi avacaranti, yathā pana saṅgāme avacaraṇato ‘‘saṅgāmāvacaro’’ti laddhanāmo nāgo nagare carantopi ‘‘saṅgāmāvacaro’’tveva vuccati, thalajalacarā ca pāṇino athale ajale ca ṭhitāpi ‘‘thalacarā jalacarā’’tveva vuccanti, evaṃ te aññattha avacarantāpi kāmāvacarāyevāti veditabbā. Ārammaṇakaraṇavasena vā etesu vuttappakāresu dhammesu kāmo avacaratīti kāmāvacarā. Kāmañcesa rūpārūpāvacaradhammesupi avacarati, yathā pana ‘‘vadatīti vaccho, mahiyaṃ setīti mahiṃso’’ti vutte na yattakā vadanti, mahiyaṃ vā senti, sabbesaṃ taṃ nāmaṃ hoti. Evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Ettha sabbe te dhamme ekarāsiṃ katvā vuttabhūmisaddamapekkhitvā kāmāvacarāti itthiliṅgavacanaṃ kataṃ. Rūpāvacarātiādīsu rūpabhavo rūpaṃ, tasmiṃ rūpe avacarantīti rūpāvacarā. Arūpabhavo arūpaṃ, tasmiṃ arūpe avacarantīti arūpāvacarā. Tebhūmakavaṭṭe pariyāpannā antogadhāti pariyāpannā, tasmiṃ na pariyāpannāti apariyāpannā.
ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೂಮಿನಿದ್ದೇಸೇಸು ಹೇಟ್ಠತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇನ। ಅವೀಚಿನಿರಯನ್ತಿ ಜಾಲಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ವಾ ವೇದನಾನಂ ವಾ ವೀಚಿ ಅನ್ತರಂ ಛಿದ್ದಂ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ಅವೀಚಿ। ಸುಖಸಙ್ಖಾತೋ ಅಯೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ನಿರಯೋ, ನಿರತಿಅತ್ಥೇನಪಿ ನಿರಯೋ। ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಅವೀಚಿಸಙ್ಖಾತಂ ನಿರಯಂ ಅನ್ತಂ ಕತ್ವಾ। ಉಪರಿತೋತಿ ಉಪರಿಭಾಗೇನ। ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀ ದೇವೇತಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತೇಸು ಕಾಮೇಸು ವಸಂ ವತ್ತನತೋ ಏವಂಲದ್ಧವೋಹಾರೇ ದೇವೇ। ಅನ್ತೋ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇತಿ ಯೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ। ಯನ್ತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ಏತ್ಥಾವಚರಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಚರನ್ತಿ ಕದಾಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ಸಮ್ಭವತೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಅವಚರಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಯೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಓಗಾಳ್ಹಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸದಾ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ, ಅಧೋಭಾಗೇ ಚ ಚರನ್ತಿ ಅವೀಚಿನಿರಯಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂತೂಪಾದಾಯ ಪವತ್ತಿಭಾವೇನ, ತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ ಹೋತಿ। ತೇ ಹಿ ಓಗಾಳ್ಹಾ ಚರನ್ತಿ, ಅಧೋಭಾಗೇ ಚ ಚರನ್ತೀತಿ ಅವಚರಾ। ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಏತೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಅವಚರನ್ತಿ, ನ ಪನ ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಅವಚರನ್ತಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ ಹೋತಿ।
Kāmāvacarādibhūminiddesesu heṭṭhatoti heṭṭhābhāgena. Avīcinirayanti jālānaṃ vā sattānaṃ vā vedanānaṃ vā vīci antaraṃ chiddaṃ ettha natthīti avīci. Sukhasaṅkhāto ayo ettha natthīti nirayo, niratiatthenapi nirayo. Pariyantaṃ karitvāti taṃ avīcisaṅkhātaṃ nirayaṃ antaṃ katvā. Uparitoti uparibhāgena. Paranimmitavasavattī deveti paranimmitesu kāmesu vasaṃ vattanato evaṃladdhavohāre deve. Anto karitvāti anto pakkhipitvā. Yaṃ etasmiṃ antareti ye etasmiṃ okāse. Yanti ca liṅgavacanavipallāso kato. Etthāvacarāti iminā yasmā tasmiṃ antare aññepi caranti kadāci katthaci sambhavato, tasmā tesaṃ asaṅgaṇhanatthaṃ avacarāti vuttaṃ. Tena ye ekasmiṃ antare ogāḷhā hutvā caranti, sabbattha sadā ca sambhavato, adhobhāge ca caranti avīcinirayassa heṭṭhā bhūtūpādāya pavattibhāvena, tesaṃ saṅgaho kato hoti. Te hi ogāḷhā caranti, adhobhāge ca carantīti avacarā. Ettha pariyāpannāti iminā pana yasmā ete etthāvacarā aññatthāpi avacaranti, na pana tattha pariyāpannā honti, tasmā tesaṃ aññatthāpi avacarantānaṃ pariggaho kato hoti.
ಇದಾನಿ ತೇ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಧಮ್ಮೇ ರಾಸಿಸುಞ್ಞತಾಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಚೇವ ಸಭಾವತೋ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಸಙ್ಖಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಟ್ಠಾನಂ। ಅಕನಿಟ್ಠೇತಿ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ನ ಕನಿಟ್ಠೇ। ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ। ಏತೇನ ಕುಸಲಜ್ಝಾನಂ ವುತ್ತಂ। ಉಪಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ। ಏತೇನ ವಿಪಾಕಜ್ಝಾನಂ ವುತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಿಸ್ಸಾತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖೋ ವಿಹಾರೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರೀ, ಅರಹಾ। ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಿಸ್ಸ। ಏತೇನ ಕಿರಿಯಜ್ಝಾನಂ ವುತ್ತಂ। ಚೇತಸಿಕಾತಿ ಚೇತಸಿ ಭವಾ ಚೇತಸಿಕಾ, ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನೂಪಗೇತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಙ್ಖಾತಂ ಭವಂ ಉಪಗತೇ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮಗ್ಗಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ। ಮಗ್ಗಫಲಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಫಲಾನಿ। ಅಸಙ್ಖತಾ ಚ ಧಾತೂತಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಕತಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು।
Idāni te ettha pariyāpanne dhamme rāsisuññatāpaccayabhāvato ceva sabhāvato ca dassento khandhadhātuāyatanātiādimāha. Brahmalokanti paṭhamajjhānabhūmisaṅkhātaṃ brahmaṭṭhānaṃ. Akaniṭṭheti uttamaṭṭhena na kaniṭṭhe. Samāpannassāti samāpattiṃ samāpannassa. Etena kusalajjhānaṃ vuttaṃ. Upapannassāti vipākavasena brahmaloke upapannassa. Etena vipākajjhānaṃ vuttaṃ. Diṭṭhadhammasukhavihārissāti diṭṭheva dhamme paccakkhe attabhāve sukho vihāro diṭṭhadhammasukhavihāro, so assa atthīti diṭṭhadhammasukhavihārī, arahā. Tassa diṭṭhadhammasukhavihārissa. Etena kiriyajjhānaṃ vuttaṃ. Cetasikāti cetasi bhavā cetasikā, cittasampayuttāti attho. Ākāsānañcāyatanūpageti ākāsānañcāyatanasaṅkhātaṃ bhavaṃ upagate. Dutiyapadepi eseva nayo. Maggāti cattāro ariyamaggā. Maggaphalānīti cattāri ariyamaggaphalāni. Asaṅkhatā ca dhātūti paccayehi akatā nibbānadhātu.
ಅಪರಾಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಏಕೇಕಚತುಕ್ಕವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಉಪಟ್ಠಾತಿ ಓಕ್ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತಿಯೇವ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಅಥ ವಾ ಸರಣಟ್ಠೇನ ಸತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಸತಿ ಚ ಸಾ ಪಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿಪಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಬಹುಕಾ ತಾ ಸತಿಯೋತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ। ಪದಹನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಧಾನಂ, ವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ । ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನನ್ತಿ ಅವಿಪರೀತಪ್ಪಧಾನಂ ಕಾರಣಪ್ಪಧಾನಂ ಉಪಾಯಪ್ಪಧಾನಂ ಯೋನಿಸೋಪಧಾನಂ। ಏಕಮೇವ ವೀರಿಯಂ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಚತುಧಾ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾತಿ ಛನ್ದಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ಚಿತ್ತಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀರಿಯಿದ್ಧಿಪಾದೋ, ವೀಮಂಸಿದ್ಧಿಪಾದೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನೀತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ। ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ತಿವಙ್ಗಿಕಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ, ಸುಖಚಿತ್ತಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ದುವಙ್ಗಿಕಂ ತತಿಯಜ್ಝಾನಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾವಸೇನ ದುವಙ್ಗಿಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ। ಇಮಾನಿ ಹಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಟ್ಠೇನ ಝಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋತಿ ಮೇತ್ತಾ, ಕರುಣಾ, ಮುದಿತಾ, ಉಪೇಕ್ಖಾ। ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋ। ಏತಾಯೋ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇ ವಾ ಸತ್ತೇ ಫರನ್ತಿ, ಏಕಂ ಸತ್ತಮ್ಪಿ ವಾ ಅನವಸೇಸಫರಣವಸೇನ ಫರನ್ತೀತಿ ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಚತಸ್ಸೋ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ। ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ವುತ್ತತ್ಥಾ ಏವ।
Aparāpi catasso bhūmiyoti ekekacatukkavasena veditabbā. Cattāro satipaṭṭhānāti kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Tassattho – patiṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, upaṭṭhāti okkanditvā pakkhanditvā pavattatīti attho. Satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ. Atha vā saraṇaṭṭhena sati, upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ, sati ca sā paṭṭhānañcātipi satipaṭṭhānaṃ. Ārammaṇavasena bahukā tā satiyoti satipaṭṭhānā. Cattāro sammappadhānāti anuppannānaṃ akusalānaṃ anuppādāya sammappadhānaṃ, uppannānaṃ akusalānaṃ pahānāya sammappadhānaṃ, anuppannānaṃ kusalānaṃ uppādāya sammappadhānaṃ, uppannānaṃ kusalānaṃ ṭhitiyā sammappadhānaṃ. Padahanti vāyamanti etenāti padhānaṃ, vīriyassetaṃ nāmaṃ . Sammappadhānanti aviparītappadhānaṃ kāraṇappadhānaṃ upāyappadhānaṃ yonisopadhānaṃ. Ekameva vīriyaṃ kiccavasena catudhā katvā sammappadhānāti vuttaṃ. Cattāro iddhipādāti chandiddhipādo, cittiddhipādo, vīriyiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo. Tassattho vuttoyeva. Cattāri jhānānīti vitakkavicārapītisukhacittekaggatāvasena pañcaṅgikaṃ paṭhamajjhānaṃ. Pītisukhacittekaggatāvasena tivaṅgikaṃ dutiyajjhānaṃ, sukhacittakaggatāvasena duvaṅgikaṃ tatiyajjhānaṃ, upekkhācittekaggatāvasena duvaṅgikaṃ catutthajjhānaṃ. Imāni hi aṅgāni ārammaṇūpanijjhānaṭṭhena jhānanti vuccanti. Catasso appamaññāyoti mettā, karuṇā, muditā, upekkhā. Pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyo. Etāyo hi ārammaṇavasena appamāṇe vā satte pharanti, ekaṃ sattampi vā anavasesapharaṇavasena pharantīti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyoti vuccanti. Catasso arūpasamāpattiyoti ākāsānañcāyatanasamāpatti, viññāṇañcāyatanasamāpatti, ākiñcaññāyatanasamāpatti, nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti. Catasso paṭisambhidā vuttatthā eva.
ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾತಿ ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ, ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ, ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ, ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೧೧) ವುತ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ। ಚತ್ತಾರಿ ಆರಮ್ಮಣಾನೀತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಪರಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೮೧ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ। ಕಸಿಣಾದಿಆರಮ್ಮಣಾನಂ ಅವವತ್ಥಾಪೇತಬ್ಬತೋ ಆರಮ್ಮಣವನ್ತಾನಿ ಝಾನಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯವಂಸಾತಿ ಅರಿಯಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ತಥಾಗತಸಾವಕಾ ಚ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸಾ ತನ್ತಿಯೋ ಪವೇಣಿಯೋತಿ ಅರಿಯವಂಸಾ। ಕೇ ಪನ ತೇ? ಚೀವರಸನ್ತೋಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸೋ ಸೇನಾಸನಸನ್ತೋಸೋ ಭಾವನಾರಾಮತಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ। ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸೇ ವುತ್ತೇ ವುತ್ತೋಯೇವ ಹೋತಿ। ಯೋ ಹಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ, ಸೋ ಕಥಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Catassopaṭipadāti ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā, dukkhā paṭipadā khippābhiññā, sukhā paṭipadā dandhābhiññā, sukhā paṭipadā khippābhiññā’’ti (dī. ni. 3.311) vuttā catasso paṭipadā. Cattāri ārammaṇānīti parittaṃ parittārammaṇaṃ, parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ, appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ, appamāṇaṃ appamāṇārammaṇanti (dha. sa. 181 ādayo) vuttāni cattāri ārammaṇāni. Kasiṇādiārammaṇānaṃ avavatthāpetabbato ārammaṇavantāni jhānāni vuttānīti veditabbāni. Cattāro ariyavaṃsāti ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsā tantiyo paveṇiyoti ariyavaṃsā. Ke pana te? Cīvarasantoso piṇḍapātasantoso senāsanasantoso bhāvanārāmatāti ime cattāro. Gilānapaccayasantoso piṇḍapātasantose vutte vuttoyeva hoti. Yo hi piṇḍapāte santuṭṭho, so kathaṃ gilānapaccaye asantuṭṭho bhavissati.
ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಜನಸಙ್ಗಣ್ಹನಕಾರಣಾನಿ – ದಾನಞ್ಚ ಪೇಯ್ಯವಜ್ಜಞ್ಚ ಅತ್ಥಚರಿಯಾ ಚ ಸಮಾನತ್ತತಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ। ದಾನನ್ತಿ ಯಥಾರಹಂ ದಾನಂ। ಪೇಯ್ಯವಜ್ಜನ್ತಿ ಯಥಾರಹಂ ಪಿಯವಚನಂ। ಅತ್ಥಚರಿಯಾತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಕರಣವಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಾನುಸಾಸನವಸೇನ ಚ ವುದ್ಧಿಕಿರಿಯಾ। ಸಮಾನತ್ತತಾತಿ ಸಹ ಮಾನೇನ ಸಮಾನೋ, ಸಪರಿಮಾಣೋ ಸಪರಿಗಣನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾನೋ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತಾ ಏತೇನಾತಿ ಸಮಾನತ್ತೋ, ಸಮಾನತ್ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಮಾನತ್ತತಾ, ‘‘ಅಯಂ ಮಯಾ ಹೀನೋ, ಅಯಂ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ, ಅಯಂ ಮಯಾ ಅಧಿಕೋ’’ತಿ ಪರಿಗಣೇತ್ವಾ ತದನುರೂಪೇನ ಉಪಚರಣಂ ಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖತಾ ಸಮಾನತ್ತತಾ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ।
Cattāri saṅgahavatthūnīti cattāri janasaṅgaṇhanakāraṇāni – dānañca peyyavajjañca atthacariyā ca samānattatā cāti imāni cattāri. Dānanti yathārahaṃ dānaṃ. Peyyavajjanti yathārahaṃ piyavacanaṃ. Atthacariyāti tattha tattha kattabbassa karaṇavasena kattabbākattabbānusāsanavasena ca vuddhikiriyā. Samānattatāti saha mānena samāno, saparimāṇo saparigaṇanoti attho. Samāno parassa attā etenāti samānatto, samānattassa bhāvo samānattatā, ‘‘ayaṃ mayā hīno, ayaṃ mayā sadiso, ayaṃ mayā adhiko’’ti parigaṇetvā tadanurūpena upacaraṇaṃ karaṇanti attho. ‘‘Samānasukhadukkhatā samānattatā’’ti ca vadanti.
ಚತ್ತಾರಿ ಚಕ್ಕಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ದಾರುಚಕ್ಕಂ, ರತನಚಕ್ಕಂ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ, ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಯಂ ಪನ ತಂ, ದೇವ, ಚಕ್ಕಂ ಛಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಛಾರತ್ತೂನೇಹೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೫) ಇದಂ ದಾರುಚಕ್ಕಂ। ‘‘ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತಯತೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೬೮) ಇದಂ ರತನಚಕ್ಕಂ। ‘‘ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಕ್ಕ’’ನ್ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೬೨) ಇದಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ। ‘‘ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯) ಇದಂ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ। ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಕ್ಕಾನಿ, ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚತುಚಕ್ಕಂ ವತ್ತತಿ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸೋ, ಸಪ್ಪುರಿಸಾವಸ್ಸಯೋ, ಅತ್ತಸಮ್ಮಾಪಣಿಧಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಕತಪುಞ್ಞತಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೧) ಇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕಂ। ಇಧಾಪಿ ಏತದೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತತ್ಥ ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸೋತಿ ಯತ್ಥ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವರೂಪೇ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ದೇಸೇ ವಾಸೋ। ಸಪ್ಪುರಿಸಾವಸ್ಸಯೋತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಅವಸ್ಸಯನಂ ಸೇವನಂ ಭಜನಂ। ಅತ್ತಸಮ್ಮಾಪಣಿಧೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಮಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಂ। ಸಚೇ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ಪಹಾಯ ಸದ್ಧಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪನಂ। ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಕತಪುಞ್ಞತಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಚಿತಕುಸಲತಾ। ಇದಮೇವ ಚೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ। ಯೇನ ಹಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತದೇವ ಕುಸಲಂ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪತಿರೂಪದೇಸೇ ಉಪನೇತಿ, ಸಪ್ಪುರಿಸೇ ಭಜಾಪೇತಿ, ಸೋ ಏವ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾ ಠಪೇತೀತಿ।
Cattāri cakkānīti ettha cakkaṃ nāma dārucakkaṃ, ratanacakkaṃ, dhammacakkaṃ, iriyāpathacakkaṃ, sampatticakkanti pañcavidhaṃ. Tattha ‘‘yaṃ pana taṃ, deva, cakkaṃ chahi māsehi niṭṭhitaṃ chārattūnehī’’ti (a. ni. 3.15) idaṃ dārucakkaṃ. ‘‘Cakkaṃ vattayato pariggahetvā’’ti (jā. 1.13.68) idaṃ ratanacakkaṃ. ‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) idaṃ dhammacakkaṃ. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) idaṃ iriyāpathacakkaṃ. ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattati. Katamāni cattāri? Patirūpadesavāso, sappurisāvassayo, attasammāpaṇidhi, pubbe ca katapuññatā’’ti (a. ni. 4.31) idaṃ sampatticakkaṃ. Idhāpi etadeva adhippetaṃ. Tattha patirūpadesavāsoti yattha catasso parisā sandissanti, evarūpe anucchavike dese vāso. Sappurisāvassayoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ avassayanaṃ sevanaṃ bhajanaṃ. Attasammāpaṇidhīti attano sammā patiṭṭhāpanaṃ. Sace pubbe assaddhādīhi samannāgato hoti, tāni pahāya saddhādīsu patiṭṭhāpanaṃ. Pubbe ca katapuññatāti pubbe upacitakusalatā. Idameva cettha pamāṇaṃ. Yena hi ñāṇasampayuttacittena kusalakammaṃ kataṃ hoti, tadeva kusalaṃ taṃ purisaṃ patirūpadese upaneti, sappurise bhajāpeti, so eva puggalo attānaṃ sammā ṭhapetīti.
ಚತ್ತಾರಿ ಧಮ್ಮಪದಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಧಮ್ಮಪದಂ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಅಲೋಭೋ ವಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾವಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ವಾ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಅಕೋಪೋ ವಾ ಮೇತ್ತಾಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಾ। ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಸೂಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿ ವಾ ಸತಿಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಾ। ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಧಮ್ಮಪದಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸೀಸೇನ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಾ। ದಸಅಸುಭವಸೇನ ವಾ ಅಧಿಗತಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಧಮ್ಮಪದಂ, ಚತುಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಧಮ್ಮಪದಂ, ದಸಾನುಸ್ಸತಿಆಹಾರೇಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಧಮ್ಮಪದಂ, ದಸಕಸಿಣಆನಾಪಾನವಸೇನ ಅಧಿಗತಾನಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಧಮ್ಮಪದನ್ತಿ। ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಭೂಮಿಯೋತಿ ಏಕೇಕಂ ಚತುಕ್ಕವಸೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Cattāri dhammapadānīti cattāro dhammakoṭṭhāsā. Katamāni cattāri? Anabhijjhā dhammapadaṃ, abyāpādo dhammapadaṃ, sammāsati dhammapadaṃ, sammāsamādhi dhammapadaṃ. Anabhijjhā dhammapadaṃ nāma alobho vā anabhijjhāvasena adhigatajjhānavipassanāmaggaphalanibbānāni vā. Abyāpādo dhammapadaṃ nāma akopo vā mettāsīsena adhigatajjhānādīni vā. Sammāsati dhammapadaṃ nāma sūpaṭṭhitassati vā satisīsena adhigatajjhānādīni vā. Sammāsamādhi dhammapadaṃ nāma aṭṭhasamāpatti vā aṭṭhasamāpattisīsena adhigatajjhānādīni vā. Dasaasubhavasena vā adhigatajjhānādīni anabhijjhā dhammapadaṃ, catubrahmavihāravasena adhigatāni abyāpādo dhammapadaṃ, dasānussatiāhārepaṭikūlasaññāvasena adhigatāni sammāsati dhammapadaṃ, dasakasiṇaānāpānavasena adhigatāni sammāsamādhi dhammapadanti. Imā catasso bhūmiyoti ekekaṃ catukkavaseneva yojetabbaṃ.
ಭೂಮಿನಾನತ್ತಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhūminānattañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧೮. ಭೂಮಿನಾನತ್ತಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 18. Bhūminānattañāṇaniddeso
