| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ
2. Bhūtagāmavaggo
೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
೮೯. ಫರಸುಂ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ದಸ್ಸಿತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಫರಸುಂ ಉಗ್ಗಿರೀತಿ ಚೇ? ಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರೋ। ‘‘ಆಕೋಟೇಸಿ ಛಿನ್ದೀತಿ ಚ ವಚನತೋ ರುಕ್ಖದೇವತಾನಂ ಹತ್ಥಾನಿ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀನಂ ವಿಯ ಅಚ್ಛೇಜ್ಜಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
89.Pharasuṃ niggahetuṃ asakkontoti dassitabhāvaṃ jānāpeti. Kasmā ayaṃ pharasuṃ uggirīti ce? Manussānantiādi tassa parihāro. ‘‘Ākoṭesi chindīti ca vacanato rukkhadevatānaṃ hatthāni chijjanti, na cātumahārājikādīnaṃ viya acchejjānī’’ti vadanti.
೯೦-೯೨. ಭವನ್ತಿ ಅಹುವುಞ್ಚಾತಿ ದ್ವಿಕಾಲಿಕೋ ಭೂತಸದ್ದೋ। ಯದಿ ಬೀಜತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಬೀಜಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ತದೇವ ಸನ್ತಕಂ ಯದಿದಂ। ಸೋವ ಕುಕ್ಕುಟೋ ಮಂಸಿಮಕ್ಖಿತೋತಿ ಅಯಮೇವ ಹಿ ಪರಿಹಾರೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಸುಪಿ ಹಿ ‘‘ಬೀಜೇ ಬೀಜಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಯಂ ಬೀಜಂ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಬೀಜೇ ಭೂತಗಾಮಬೀಜೇತಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ। ಅಮೂಲಕತ್ತಾ ಕಿರ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮೋ ನ ಹೋತಿ, ‘‘ಸಮೂಲಪತ್ತೋ ಏವ ಹಿ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲತ್ತಾತಿ ಭೂತಗಾಮತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಭೂತಗಾಮಮೂಲಂ, ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಅಮೂಲಕತ್ತಾ ವಾ। ನ ಹಿ ತತೋ ಅಞ್ಞೋ ಭೂತಗಾಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ದ್ವಿಧಾಪಿ ಲಿಖಿತಂ। ಪಿಯಙ್ಗು ಅಸನರುಕ್ಖೋ ವಡ್ಢನತ್ತಚೋ ಖಜ್ಜಫಲೋ, ‘‘ಪೀತಸಾಲೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸೇವಾಯಂ। ಘಟಪಿಟ್ಠಿಜಾತತ್ತಾ, ಬೀಜಗಾಮಾನುಲೋಮತ್ತಾ ಚ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು। ನ ವಾಸೇತಬ್ಬಂ ‘‘ದುರೂಪಚಿಣ್ಣತ್ತಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ, ‘‘ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀತಿ ವಚನತೋ ಯೇಸಂ ನ ರುಹತಿ, ತೇಸಂ ಸಾಖಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಸಿದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮುದ್ದತಿಣನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ‘‘ಮುಞ್ಜತಿಣನ್ತಿ ಪಾಠೋ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ।
90-92.Bhavanti ahuvuñcāti dvikāliko bhūtasaddo. Yadi bījato nibbattena bījaṃ dassitaṃ, tadeva santakaṃ yadidaṃ. Sova kukkuṭo maṃsimakkhitoti ayameva hi parihāro. Aṭṭhakathāsupi hi ‘‘bīje bījasaññī’’ti likhitaṃ. Yaṃ bījaṃ bhūtagāmo nāma hoti, tasmiṃ bīje bhūtagāmabījeti yojetvā. Amūlakattā kira sampuṇṇabhūtagāmo na hoti, ‘‘samūlapatto eva hi bhūtagāmo nāmā’’ti kāraṇaṃ vadanti. ‘‘Abhūtagāmamūlattāti bhūtagāmato anuppannattā abhūtagāmamūlaṃ, bhūtagāmassa amūlakattā vā. Na hi tato añño bhūtagāmo uppajjatī’’ti dvidhāpi likhitaṃ. Piyaṅgu asanarukkho vaḍḍhanattaco khajjaphalo, ‘‘pītasālo’’tipi vuccati. Amūlakabhūtagāme saṅgahaṃ gacchatīti nāḷikerassevāyaṃ. Ghaṭapiṭṭhijātattā, bījagāmānulomattā ca dukkaṭavatthu. Na vāsetabbaṃ ‘‘durūpaciṇṇattā’’ti likhitaṃ, ‘‘yesaṃ rukkhānaṃ sākhā ruhatīti vacanato yesaṃ na ruhati, tesaṃ sākhāya kappiyakaraṇakiccaṃ natthīti siddha’’nti vuttaṃ. Muddatiṇanti tassa nāmaṃ. ‘‘Muñjatiṇanti pāṭho’’ti likhitaṃ.
ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ, ತಸ್ಮಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಸಾಮಣೇರಾದಿನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾವ ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಿದ್ಧಂ। ಅಗ್ಗಿಪರಿಜಿತಾದೀನಿ ವಿಯ ಕಪ್ಪಿಯತ್ತಾ ಅಬೀಜನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಾನಿಪಿ ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೫೦) ಏತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಾನಿ, ಯಥಾಲಾಭತೋ ವಾ ಸಮಣಕಪ್ಪವಚನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’ನ್ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘ಕಪ್ಪ’ನ್ತಿ ಚೇ ವದತಿ, ‘ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಸಕಸಕಭಾಸಾಯಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘ಕಪ್ಪಿಯಂ’ಇಚ್ಚೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ‘‘ಇತರೇನ ಪನ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಉಚ್ಛುಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಾರುಂ ವಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಿರದ್ಧೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯಾ ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಸಿತ್ಥಾದಿಂ ಕಾರೇತಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟನಭಾವೇನೇವ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕತೇಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಜಾತಂ। ಯದಿ ನ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ಸಿತ್ಥಾದಿಮ್ಹಿ ಕತೇ ನ ವಟ್ಟೇಯ್ಯಾತಿ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಉಟ್ಠಿತಸೇವಾಲಘಟಂ ಆತಪೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಕೋಪೇತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಯುತ್ತಂ ವಿಯ। ‘‘ಪುಪ್ಫರಜ್ಜುಭಾಜನಗತಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತಿ। ನಾಳೇ ವಾ ಬದ್ಧಪುಪ್ಫಕಲಾಪೇ ನಾಳಸ್ಮಿಂ ಕತೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪೋರಾಣಗಣ್ಠಿಪದೇ ‘‘ಬೀಜಗಾಮೇನ ಭೂತಗಾಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Samaṇakappehīti samaṇavohārehi, tasmā vattabbaṃ bhikkhunā ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti. Tassa āṇattiyā karontenāpi sāmaṇerādinā ‘‘kappiya’’nti vatvāva aggiparijitaṃ kātabbanti siddhaṃ. Aggiparijitādīni viya kappiyattā abījanibbaṭṭabījānipi ‘‘pañcahi samaṇakappehī’’ti (cūḷava. 250) ettha paviṭṭhāni, yathālābhato vā samaṇakappavacanaṃ gahetabbaṃ. ‘‘Kappiya’nti vattukāmo ‘kappa’nti ce vadati, ‘vaṭṭatī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. ‘‘Kappiya’nti vacanaṃ sakasakabhāsāyapi vaṭṭatī’’ti vadanti. ‘‘Kappiyanti vatvā’’ti vuttattā bhikkhunā ‘kappiyaṃ’icceva vattabbaṃ, ‘‘itarena pana yāya kāyaci bhāsāyā’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. ‘‘Ucchuṃ kappiyaṃ karissāmīti dāruṃ vijjhatī’’ti vacanato kappiyaṃ kātabbaṃ sandhāya viraddheti vuttaṃ hoti, ācariyā pana ‘‘kappiyaṃ kāretabbaṃ sandhāya kappiyanti sitthādiṃ kāreti, vaṭṭatī’’ti vadanti, tassa kāraṇaṃ vadantā kātuṃ vaṭṭanabhāveneva virajjhitvā katepi kappiyaṃ jātaṃ. Yadi na vaṭṭeyya, sitthādimhi kate na vaṭṭeyyāti, upaparikkhitabbaṃ. Uṭṭhitasevālaghaṭaṃ ātape nikkhipituṃ vaṭṭati, vikopetukāmatāya sati dukkaṭaṃ yuttaṃ viya. ‘‘Puppharajjubhājanagatikā, tasmā na vaṭṭati. Nāḷe vā baddhapupphakalāpe nāḷasmiṃ katepi vaṭṭati tasmiṃ pupphassa atthitāyā’’ti vadanti. Porāṇagaṇṭhipade ‘‘bījagāmena bhūtagāmo dassito anavasesapariyādānattha’’nti vuttaṃ.
ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ • 2. Bhūtagāmavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpada-atthayojanā
