| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ನವಕನಿಪಾತೋ
9. Navakanipāto
೧. ಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Bhūtattheragāthāvaṇṇanā
ನವಕನಿಪಾತೇ ಯದಾ ದುಕ್ಖನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಭೂತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸೇನೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ‘‘ಉಸಭಂ ಪವರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಚತೂಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿ।
Navakanipāte yadā dukkhantiādikā āyasmato bhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā senoti laddhanāmo viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ‘‘usabhaṃ pavara’’ntiādinā catūhi gāthāhi abhitthavi.
ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾಕೇತನಗರಸ್ಸ ದ್ವಾರಗಾಮೇ ಮಹಾವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಜಾತಾ ಜಾತಾ ದಾರಕಾ ಬದ್ಧಾಘಾತೇನ ಏಕೇನ ಯಕ್ಖೇನ ಖಾದಿತಾ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕತ್ತಾ ಭೂತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಯಕ್ಖೋ ಪನ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ, ಪುನ ನಾಗಮಾಸಿ। ನಾಮಕರಣದಿವಸೇ ಚಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತಾ ಪರಿಹರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭೂತೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಅನನ್ತರಾಯೋ ವಡ್ಢಿ, ತಸ್ಸ ‘‘ತಯೋ ಪಾಸಾದಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಯಸಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಭವಕಿತ್ತನೇ ವಿಯ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಸಾಕೇತೇ ವಸನ್ತೇ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಜಕರಣಿಯಾ ನಾಮ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಲೇಣೇ ವಸನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೭.೨೦-೨೮) –
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāketanagarassa dvāragāme mahāvibhavassa seṭṭhissa putto hutvā nibbatti. Tassa kira seṭṭhino jātā jātā dārakā baddhāghātena ekena yakkhena khāditā, imassa pana pacchimabhavikattā bhūtā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Yakkho pana vessavaṇassa upaṭṭhānaṃ gato, puna nāgamāsi. Nāmakaraṇadivase cassa ‘‘evaṃ kate amanussā anukampantā parihareyyu’’nti bhūtoti nāmaṃ akaṃsu. So pana attano puññabalena anantarāyo vaḍḍhi, tassa ‘‘tayo pāsādā ahesu’’ntiādi sabbaṃ yasassa kulaputtassa vibhavakittane viya veditabbaṃ. So viññutaṃ patto satthari sākete vasante upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato. Satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā ajakaraṇiyā nāma nadiyā tīre leṇe vasanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.7.20-28) –
‘‘ಉಸಭಂ ಪವರಂ ವೀರಂ, ಮಹೇಸಿಂ ವಿಜಿತಾವಿನಂ।
‘‘Usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ, mahesiṃ vijitāvinaṃ;
ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಕೋ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಸೀದತಿ॥
Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ಹಿಮವಾ ವಾಪರಿಮೇಯ್ಯೋ, ಸಾಗರೋವ ದುರುತ್ತರೋ।
‘‘Himavā vāparimeyyo, sāgarova duruttaro;
ತಥೇವ ಝಾನಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಕೋ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಸೀದತಿ॥
Tatheva jhānaṃ buddhassa, ko disvā nappasīdati.
‘‘ವಸುಧಾ ಯಥಾಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ, ಚಿತ್ತಾ ವನವಟಂಸಕಾ।
‘‘Vasudhā yathāppameyyā, cittā vanavaṭaṃsakā;
ತಥೇವ ಸೀಲಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಕೋ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಸೀದತಿ॥
Tatheva sīlaṃ buddhassa, ko disvā nappasīdati.
‘‘ಅನಿಲಞ್ಜಸಾಸಙ್ಖುಬ್ಭೋ , ಯಥಾಕಾಸೋ ಅಸಙ್ಖಿಯೋ।
‘‘Anilañjasāsaṅkhubbho , yathākāso asaṅkhiyo;
ತಥೇವ ಞಾಣಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಕೋ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಸೀದತಿ॥
Tatheva ñāṇaṃ buddhassa, ko disvā nappasīdati.
‘‘ಇಮಾಹಿ ಚತುಗಾಥಾಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೇನಸವ್ಹಯೋ।
‘‘Imāhi catugāthāhi, brāhmaṇo senasavhayo;
ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಂ ಥವಿತ್ವಾನ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ಅಪರಾಜಿತಂ॥
Buddhaseṭṭhaṃ thavitvāna, siddhatthaṃ aparājitaṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿಕಪ್ಪಾನಿ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನುಪಪಜ್ಜಥ।
‘‘Catunnavutikappāni, duggatiṃ nupapajjatha;
ಸುಗತಿಂ ಸುಖಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ಅನುಭೋಸಿಮನಪ್ಪಕಂ॥
Sugatiṃ sukhasampattiṃ, anubhosimanappakaṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಥವಿತ್ವಾ ಲೋಕನಾಯಕಂ।
‘‘Catunnavutito kappe, thavitvā lokanāyakaṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಥೋಮನಾಯ ಇದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, thomanāya idaṃ phalaṃ.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಮ್ಹಿ ಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಚತುರೋ ಆಸುಮುಗ್ಗತಾ।
‘‘Cātuddasamhi kappamhi, caturo āsumuggatā;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಞಾತೀನಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಸಾಕೇತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ತೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋ ಅಞ್ಜನವನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನಾ ವಸಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಗಮನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಞಾತಕಾ ‘‘ಇಧೇವ, ಭನ್ತೇ, ವಸಥ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ಪುಞ್ಞೇನ ವಡ್ಢಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ವಿವೇಕಾಭಿರತಿಂ ತತ್ಥ ಚ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā aparena samayena ñātīnaṃ anukampāya sāketaṃ gantvā katipāhaṃ tehi upaṭṭhiyamāno añjanavane vasitvā puna attanā vasitaṭṭhānameva gantukāmo gamanākāraṃ dassesi. Ñātakā ‘‘idheva, bhante, vasatha, tumhepi na kilamissatha, mayampi puññena vaḍḍhissāmā’’ti theraṃ yāciṃsu. Thero attano vivekābhiratiṃ tattha ca phāsuvihāraṃ pakāsento –
೫೧೮.
518.
‘‘ಯದಾ ದುಕ್ಖಂ ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ, ಅವಿದ್ದಸೂ ಯತ್ಥ ಸಿತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ।
‘‘Yadā dukkhaṃ jarāmaraṇanti paṇḍito, aviddasū yattha sitā puthujjanā;
ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಸತೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Dukkhaṃ pariññāya satova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೧೯.
519.
‘‘ಯದಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾವಹನಿಂ ವಿಸತ್ತಿಕಂ, ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಘಾತದುಖಾಧಿವಾಹಿನಿಂ।
‘‘Yadā dukkhassāvahaniṃ visattikaṃ, papañcasaṅghātadukhādhivāhiniṃ;
ತಣ್ಹಂ ಪಹನ್ತ್ವಾನ ಸತೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Taṇhaṃ pahantvāna satova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೦.
520.
‘‘ಯದಾ ಸಿವಂ ದ್ವೇಚತುರಙ್ಗಗಾಮಿನಂ, ಮಗ್ಗುತ್ತಮಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಸೋಧನಂ।
‘‘Yadā sivaṃ dvecaturaṅgagāminaṃ, magguttamaṃ sabbakilesasodhanaṃ;
ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸಿತ್ವ ಸತೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Paññāya passitva satova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೧.
521.
‘‘ಯದಾ ಅಸೋಕಂ ವಿರಜಂ ಅಸಙ್ಖತಂ, ಸನ್ತಂ ಪದಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಸೋಧನಂ।
‘‘Yadā asokaṃ virajaṃ asaṅkhataṃ, santaṃ padaṃ sabbakilesasodhanaṃ;
ಭಾವೇತಿ ಸಞ್ಞೋಜನಬನ್ಧನಚ್ಛಿದಂ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Bhāveti saññojanabandhanacchidaṃ, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೨.
522.
‘‘ಯದಾ ನಭೇ ಗಜ್ಜತಿ ಮೇಘದುನ್ದುಭಿ, ಧಾರಾಕುಲಾ ವಿಹಗಪಥೇ ಸಮನ್ತತೋ।
‘‘Yadā nabhe gajjati meghadundubhi, dhārākulā vihagapathe samantato;
ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಪಬ್ಭಾರಗತೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Bhikkhū ca pabbhāragatova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೩.
523.
‘‘ಯದಾ ನದೀನಂ ಕುಸುಮಾಕುಲಾನಂ, ವಿಚಿತ್ತ-ವಾನೇಯ್ಯ-ವಟಂಸಕಾನಂ।
‘‘Yadā nadīnaṃ kusumākulānaṃ, vicitta-vāneyya-vaṭaṃsakānaṃ;
ತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸುಮನೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Tīre nisinno sumanova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೪.
524.
‘‘ಯದಾ ನಿಸೀಥೇ ರಹಿತಮ್ಹಿ ಕಾನನೇ, ದೇವೇ ಗಳನ್ತಮ್ಹಿ ನದನ್ತಿ ದಾಠಿನೋ।
‘‘Yadā nisīthe rahitamhi kānane, deve gaḷantamhi nadanti dāṭhino;
ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಪಬ್ಭಾರಗತೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Bhikkhū ca pabbhāragatova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೫.
525.
‘‘ಯದಾ ವಿತಕ್ಕೇ ಉಪರುನ್ಧಿಯತ್ತನೋ, ನಗನ್ತರೇ ನಗವಿವರಂ ಸಮಸ್ಸಿತೋ।
‘‘Yadā vitakke uparundhiyattano, nagantare nagavivaraṃ samassito;
ವೀತದ್ದರೋ ವೀತಖಿಲೋವ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
Vītaddaro vītakhilova jhāyati, tato ratiṃ paramataraṃ na vindati.
೫೨೬.
526.
‘‘ಯದಾ ಸುಖೀ ಮಲಖಿಲಸೋಕನಾಸನೋ,
‘‘Yadā sukhī malakhilasokanāsano,
ನಿರಗ್ಗಳೋ ನಿಬ್ಬನಥೋ ವಿಸಲ್ಲೋ।
Niraggaḷo nibbanatho visallo;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಬ್ಯನ್ತಿಕತೋವ ಝಾಯತಿ,
Sabbāsave byantikatova jhāyati,
ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತೀ’’ತಿ॥ – ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Tato ratiṃ paramataraṃ na vindatī’’ti. – imā gāthā abhāsi;
ತತ್ಥಾಯಂ ಪದಯೋಜನಾಮುಖೇನ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ – ಖನ್ಧಾನಂ ಪರಿಪಾಕೋ ಜರಾ। ಭೇದೋ ಮರಣಂ। ಜರಾಮರಣಸೀಸೇನ ಚೇತ್ಥ ಜರಾಮರಣವನ್ತೋ ಧಮ್ಮಾ ಗಹಿತಾ। ‘‘ತಯಿದಂ ಜರಾಮರಣಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಅವಿದ್ದಸೂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಯತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕೇ ಸಿತಾ ಪಟಿಬನ್ಧಾ ಅಲ್ಲೀನಾ, ತಂ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ, ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಸಹಿತಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ, ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಯದಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಝಾಯತಿ। ತತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾರತಿತೋ ಮಗ್ಗಫಲರತಿತೋ ಚ ಪರಮತರಂ ಉತ್ತಮತರಂ ರತಿಂ ನ ವಿನ್ದತಿ ನಪ್ಪಟಿಲಭತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Tatthāyaṃ padayojanāmukhena paṭhamagāthāya atthavaṇṇanā – khandhānaṃ paripāko jarā. Bhedo maraṇaṃ. Jarāmaraṇasīsena cettha jarāmaraṇavanto dhammā gahitā. ‘‘Tayidaṃ jarāmaraṇaṃ dukkha’’nti aviddasū yathābhūtaṃ ajānantā puthujjanā yattha yasmiṃ upādānakkhandhapañcake sitā paṭibandhā allīnā, taṃ ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya parijānitvā, idha imasmiṃ sāsane sato sampajāno, paṇḍito bhikkhu, yadā yasmiṃ kāle lakkhaṇūpanijjhānena jhāyati. Tato vipassanāratito maggaphalaratito ca paramataraṃ uttamataraṃ ratiṃ na vindati nappaṭilabhati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಯತೋ ಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ।
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ಲಭತೀ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅಮತಂ ತಂ ವಿಜಾನತಂ॥
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānataṃ.
‘‘ಪಠಬ್ಯಾ ಏಕರಜ್ಜೇನ, ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಗಮನೇನ ವಾ।
‘‘Paṭhabyā ekarajjena, saggassa gamanena vā;
ಸಬ್ಬಲೋಕಾಧಿಪಚ್ಚೇನ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ವರ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೭೪, ೧೭೮)।
Sabbalokādhipaccena, sotāpattiphalaṃ vara’’nti. (dha. pa. 374, 178);
ಏವಂ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಮುಖೇನ ವಿವೇಕರತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯಾದಿಮುಖೇನಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ದುತಿಯಾದಿಕಾ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾವಹನಿನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ಪವತ್ತಿಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸತ್ತಿಕನ್ತಿ ತಣ್ಹಂ। ಸಾ ಹಿ ವಿಸತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಾಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಟಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಕ್ಕತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಂ ಹರತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಂವಾದಿಕಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಮೂಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಫಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಪರಿಭೋಗಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ವಿಸಾಲಾ ವಾ ಪನ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ರೂಪೇ ಸದ್ದೇ ಗನ್ಧೇ ರಸೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಕುಲೇ ಗಣೇ ವಿತ್ಥಟಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಘಾತದುಖಾಧಿವಾಹಿನಿನ್ತಿ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಸಂಸಾರೇ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೀತಿ ಪಪಞ್ಚಾ, ರಾಗಾದಯೋ ಮಾನಾದಯೋ ಚ। ತೇ ಏವ ಪವತ್ತಿದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾತಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾತಾ, ಸದರಥಪರಿಳಾಹಸಭಾವತ್ತಾ ದುಕ್ಖಞ್ಚಾತಿ ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಘಾತದುಖಂ, ತಸ್ಸ ಅಧಿವಾಹತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಘಾತದುಖಾಧಿವಾಹಿನೀ। ತಂ ತಣ್ಹಂ ಪಹನ್ತ್ವಾನಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ।
Evaṃ pariññābhisamayamukhena vivekaratiṃ dassetvā idāni pahānābhisamayādimukhenapi taṃ dassetuṃ dutiyādikā tisso gāthā abhāsi. Tattha dukkhassāvahaninti dukkhassa āyatiṃ pavattiṃ, dukkhassa nipphattikanti attho. Visattikanti taṇhaṃ. Sā hi visatāti visattikā, visālāti visattikā, visaṭāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃ haratīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe vitthaṭāti visattikāti vuccati. Papañcasaṅghātadukhādhivāhininti sattasantānaṃ saṃsāre papañcenti vitthārentīti papañcā, rāgādayo mānādayo ca. Te eva pavattidukkhassa saṅghātaṭṭhena saṅghātā, sadarathapariḷāhasabhāvattā dukkhañcāti papañcasaṅghātadukhaṃ, tassa adhivāhato nibbattanato papañcasaṅghātadukhādhivāhinī. Taṃ taṇhaṃ pahantvānāti ariyamaggena samucchinditvā.
ಸಿವನ್ತಿ ಖೇಮಂ, ಅಖೇಮಕರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನೇನ ತೇಹಿ ಅನುಪದ್ದುತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ವಸೇನ ದ್ವಿಚತುರಙ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಅರಿಯೇ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಮೇತೀತಿ ದ್ವೇಚತುರಙ್ಗಗಾಮಿನಂ, ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಞ್ಚೇತ್ಥ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪೋ ಕತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ರೂಪೂಪಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಮಗ್ಗುತ್ತಮಂ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಗ್ಗಾನಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಸೇಟ್ಠೋ’’ತಿಆದಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೭೩)। ಸಬ್ಬೇಹಿ ಕಿಲೇಸಮಲೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸೋಧನತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಸೋಧನಂ। ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಯ ಭಾವನಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಅಭಿಸಮೇಚ್ಚ।
Sivanti khemaṃ, akhemakarānaṃ kilesānaṃ samucchindanena tehi anupaddutanti attho. Sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena dvicaturaṅgo hutvā ariye nibbānaṃ gametīti dvecaturaṅgagāminaṃ, gāthāsukhatthañcettha vibhattialopo katoti daṭṭhabbaṃ. Rūpūpapattimaggādīsu sabbesu maggesu uttamattā magguttamaṃ. Tenāha bhagavā – ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho’’tiādi (dha. pa. 273). Sabbehi kilesamalehi sattānaṃ sodhanato sabbakilesasodhanaṃ. Paññāya passitvāti paṭivedhapaññāya bhāvanābhisamayavasena abhisamecca.
ಸೋಕಹೇತೂನಂ ಅಭಾವತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚ ಸೋಕಾಭಾವಹೇತುತೋ ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಸೋಕೋತಿ ಅಸೋಕಂ। ತಥಾ ವಿಗತರಾಗಾದಿರಜತ್ತಾ ವಿರಜಂ। ನ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ಸಙ್ಖತನ್ತಿ ಅಸಙ್ಖತಂ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವೂಪಸಮಭಾವತೋ, ಸಂಸಾರದುಕ್ಖದ್ದಿತೇಹಿ ಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಚ ಸನ್ತಂ ಪದಂ। ಸಬ್ಬೇಹಿ ಕಿಲೇಸಮಲೇಹಿ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಸೋಧನನಿಮಿತ್ತತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಸೋಧನಂ। ಭಾವೇತೀತಿ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ। ಬಹುಕ್ಖತ್ತುಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬಕೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಕಂ ಆಲಮ್ಬಿತಬ್ಬೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಸಂಯೋಜನಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಬನ್ಧನಾನಂ ಛೇದನತೋ ಸಂಯೋಜನಬನ್ಧನಚ್ಛಿದಂ। ನಿಮಿತ್ತಞ್ಹೇತ್ಥ ಕತ್ತುಭಾವೇನ ಉಪಚಾರಿತಂ, ಯಥಾ ಅರಿಯಭಾವಕರಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ। ಯಥಾ ಪುರಿಮಗಾಥಾಸು ಯದಾ ಝಾಯತಿ, ತದಾ ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏವಂ ಇಧ ಯದಾ ಭಾವೇತಿ, ತದಾ ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Sokahetūnaṃ abhāvato puggalassa ca sokābhāvahetuto natthi ettha sokoti asokaṃ. Tathā vigatarāgādirajattā virajaṃ. Na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Sabbesaṃ kilesānaṃ sabbassa ca dukkhassa vūpasamabhāvato, saṃsāradukkhadditehi pajjitabbato adhigantabbato ca santaṃ padaṃ. Sabbehi kilesamalehi sattasantānassa sodhananimittato sabbakilesasodhanaṃ. Bhāvetīti sacchikiriyābhisamayavasena abhisameti. Bahukkhattuñhi nibbānaṃ ārabbha sacchikiriyābhisamayaṃ pavattentassa ālambake labbhamānavisesakaṃ ālambitabbe āropetvā evaṃ vuttaṃ. Saṃyojanasaṅkhātānaṃ bandhanānaṃ chedanato saṃyojanabandhanacchidaṃ. Nimittañhettha kattubhāvena upacāritaṃ, yathā ariyabhāvakarāni saccāni ariyasaccānīti. Yathā purimagāthāsu yadā jhāyati, tadā tato ratiṃ paramataraṃ na vindatīti yojanā. Evaṃ idha yadā bhāveti, tadā tato ratiṃ paramataraṃ na vindatīti yojanā.
ಏವಂ ಥೇರೋ ಚತೂಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನುಪನೇತ್ವಾವ ಚತುಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧಕಿತ್ತನೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ವಸಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಿವಿತ್ತಭಾವೇನ ಫಾಸುತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಾ ನಭೇ’’ತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ನಭೇತಿ ಆಕಾಸೇ। ಸಿನಿದ್ಧಗಮ್ಭೀರನಿಗ್ಘೋಸತಾಯ ಮೇಘೋಯೇವ ದುನ್ದುಭಿ ಮೇಘದುನ್ದುಭಿ। ಸಮನ್ತತೋ ಪಗ್ಘರನ್ತೀಹಿ ಧಾರಾಹಿ ಆಕುಲಾತಿ ಧಾರಾಕುಲಾ। ವಿಹಗಾನಂ ಪಕ್ಖೀನಂ ಗಮನಮಗ್ಗತ್ತಾ ವಿಹಗಪಥೇ ನಭೇತಿ ಯೋಜನಾ। ತತೋತಿ ಝಾನರತಿತೋ।
Evaṃ thero catūhi gāthāhi attānaṃ anupanetvāva catusaccapaṭivedhakittanena aññaṃ byākaritvā idāni attanā vasitaṭṭhānassa vivittabhāvena phāsutaṃ dassento ‘‘yadā nabhe’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha nabheti ākāse. Siniddhagambhīranigghosatāya meghoyeva dundubhi meghadundubhi. Samantato paggharantīhi dhārāhi ākulāti dhārākulā. Vihagānaṃ pakkhīnaṃ gamanamaggattā vihagapathe nabheti yojanā. Tatoti jhānaratito.
ಕುಸುಮಾಕುಲಾನನ್ತಿ ತರೂಹಿ ಗಳಿತಕುಸುಮೇಹಿ ಸಮೋಹಿತಾನಂ। ವಿಚಿತ್ತವಾನೇಯ್ಯವಟಂಸಕಾನನ್ತಿ ವನೇ ಜಾತತ್ತಾ ವಾನೇಯ್ಯಾನಿ ವನಪುಪ್ಫಾನಿ, ವಿಚಿತ್ತಾನಿ ವಾನೇಯ್ಯಾನಿ ವಟಂಸಕಾನಿ ಏತಾಸನ್ತಿ ವಿಚಿತ್ತವಾನೇಯ್ಯವಟಂಸಕಾ ನದಿಯೋ, ತಾಸಂ ನಾನಾವಿಧವನಪುಪ್ಫವಟಂಸಕಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮವಸೇನ ಸುನ್ದರೋ ಮನೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುಮನೋ ಝಾಯತಿ।
Kusumākulānanti tarūhi gaḷitakusumehi samohitānaṃ. Vicittavāneyyavaṭaṃsakānanti vane jātattā vāneyyāni vanapupphāni, vicittāni vāneyyāni vaṭaṃsakāni etāsanti vicittavāneyyavaṭaṃsakā nadiyo, tāsaṃ nānāvidhavanapupphavaṭaṃsakānanti attho. Uttarimanussadhammavasena sundaro mano etassāti sumano jhāyati.
ನಿಸೀಥೇತಿ ರತ್ತಿಯಂ। ರಹಿತಮ್ಹೀತಿ, ಜನಸಮ್ಬಾಧವಿರಹಿತೇ ವಿವಿತ್ತೇ। ದೇವೇತಿ ಮೇಘೇ। ಗಳನ್ತಮ್ಹೀತಿ ವುಟ್ಠಿಧಾರಾಯೋ ಪಗ್ಘರನ್ತೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ। ದಾಠಿನೋತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ ಪಟಿಪಕ್ಖಸತ್ತಾ। ತೇ ಹಿ ದಾಠಾವುಧಾತಿ ‘‘ದಾಠಿನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ನದನ್ತಿ ದಾಠಿನೋತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಜನವಿವೇಕದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ಗಹಿತಂ।
Nisītheti rattiyaṃ. Rahitamhīti, janasambādhavirahite vivitte. Deveti meghe. Gaḷantamhīti vuṭṭhidhārāyo paggharante vassante. Dāṭhinoti sīhabyagghādayo paṭipakkhasattā. Te hi dāṭhāvudhāti ‘‘dāṭhino’’ti vuccanti, nadanti dāṭhinoti idampi janavivekadassanatthameva gahitaṃ.
ವಿತಕ್ಕೇ ಉಪರುನ್ಧಿಯತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತಸನ್ತಾನಪರಿಯಾಪನ್ನತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಕೇ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕೇ ಪಟಿಪಕ್ಖಬಲೇನ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ। ಅತ್ತನೋತಿ ವಾ ಇದಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ‘‘ತತೋ ರತಿಂ ಪರಮತರಂ ಅತ್ತನಾ ನ ವಿನ್ದತೀ’’ತಿ। ನಗನ್ತರೇತಿ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ। ನಗವಿವರನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಗುಹಂ ಪಬ್ಭಾರಂ ವಾ। ಸಮಸ್ಸಿತೋತಿ ನಿಸ್ಸಿತೋ ಉಪಗತೋ। ವೀತದ್ದರೋತಿ ವಿಗತಕಿಲೇಸದರಥೋ। ವೀತಖಿಲೋತಿ ಪಹೀನಚೇತೋಖಿಲೋ।
Vitakke uparundhiyattanoti attasantānapariyāpannatāya attano kāmavitakkādike micchāvitakke paṭipakkhabalena nisedhetvā. Attanoti vā idaṃ vindatīti iminā yojetabbaṃ ‘‘tato ratiṃ paramataraṃ attanā na vindatī’’ti. Nagantareti pabbatantare. Nagavivaranti pabbataguhaṃ pabbhāraṃ vā. Samassitoti nissito upagato. Vītaddaroti vigatakilesadaratho. Vītakhiloti pahīnacetokhilo.
ಸುಖೀತಿ ಝಾನಾದಿಸುಖೇನ ಸುಖಿತೋ। ಮಲಖಿಲಸೋಕನಾಸನೋತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಮಲಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಞ್ಚ ಚೇತೋಖಿಲಾನಂ ಞಾತಿವಿಯೋಗಾದಿಹೇತುಕಸ್ಸ ಸೋಕಸ್ಸ ಚ ಪಹಾಯಕೋ। ನಿರಗ್ಗಳೋತಿ, ಅಗ್ಗಳಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ನಿಬ್ಬಾನಪುರಪವೇಸನಿವಾರಣತೋ, ತದಭಾವತೋ ನಿರಗ್ಗಳೋ। ನಿಬ್ಬನಥೋತಿ ನಿತಣ್ಹೋ। ವಿಸಲ್ಲೋತಿ, ವಿಗತರಾಗಾದಿಸಲ್ಲೋ। ಸಬ್ಬಾಸವೇತಿ, ಕಾಮಾಸವಾದಿಕೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಆಸವೇ। ಬ್ಯನ್ತಿಕತೋತಿ ಬ್ಯನ್ತಿಕತಾವೀ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ವಿಗತನ್ತೇ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಂ ಯದಾ ಝಾಯತಿ, ತತೋ ಝಾನರತಿತೋ ಪರಮತರಂ ರತಿಂ ನ ವಿನ್ದತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏವಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ಅಜಕರಣೀತೀರಮೇವ ಗತೋ।
Sukhīti jhānādisukhena sukhito. Malakhilasokanāsanoti rāgādīnaṃ malānaṃ pañcannañca cetokhilānaṃ ñātiviyogādihetukassa sokassa ca pahāyako. Niraggaḷoti, aggaḷaṃ vuccati avijjā nibbānapurapavesanivāraṇato, tadabhāvato niraggaḷo. Nibbanathoti nitaṇho. Visalloti, vigatarāgādisallo. Sabbāsaveti, kāmāsavādike sabbepi āsave. Byantikatoti byantikatāvī ariyamaggena vigatante katvā ṭhito diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ yadā jhāyati, tato jhānaratito paramataraṃ ratiṃ na vindatīti yojanā. Evaṃ pana vatvā thero ajakaraṇītīrameva gato.
ಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ನವಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Navakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಭೂತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Bhūtattheragāthā
