Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૫. બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણના
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
૩૨૪. ઓલોકનકપદુમન્તિ લીલાઅરવિન્દં. તસ્માતિ કોકનદસણ્ઠાનત્તા કોકનદોતિ સઙ્ખં લભિ.
324.Olokanakapadumanti līlāaravindaṃ. Tasmāti kokanadasaṇṭhānattā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
૩૨૫. યાવ પચ્છિમ…પે॰… ફલકં વુત્તં તસ્સ સબ્બપચ્છા સન્થતત્તા. ઉપરિમફલગતઞ્હિ સોપાનમત્થકં. ઓલોકનત્થંયેવાતિ ન કેવલં ભગવતો આગમનઞ્ઞેવ ઓલોકનત્થં, અથ ખો અત્તનો પત્થનાય સન્થરાપિતાય ચેલપટિકાય અક્કમનસ્સપિ.
325.Yāva pacchima…pe… phalakaṃ vuttaṃ tassa sabbapacchā santhatattā. Uparimaphalagatañhi sopānamatthakaṃ. Olokanatthaṃyevāti na kevalaṃ bhagavato āgamanaññeva olokanatthaṃ, atha kho attano patthanāya santharāpitāya celapaṭikāya akkamanassapi.
સકુણપોતકેતિ કાદમ્બટિટ્ટિભપુત્તકે. અઞ્ઞોવ ભવેય્યાતિ તસ્મિં અત્તભાવે માતુગામતો અઞ્ઞો ઇદાનિ ભરિયાભૂતો માતુગામો ભવેય્ય. પુત્તં લભેય્યાતિ અત્તનો કમ્મવસેન પુત્તં, નો તસ્સ. ઉભોહીતિ ઇમેહિ એવ ઉભોહિ. ઇમેહિ કારણેહીતિ તસ્સ રાજકુમારસ્સ બુદ્ધં પટિચ્ચ મિચ્છાગહણં, તિત્થિયાનં ઉજ્ઝાયનં, અનાગતે મનુસ્સાનં ભિક્ખૂનં ઉદ્દિસ્સ વિપ્પટિસારોતિ ઇમેહિ તીહિ કારણેહિ. પઞ્ઞત્તન્તિ સન્થતં ચેલપટિકં. મઙ્ગલં ઇચ્છન્તીતિ મઙ્ગલિકા.
Sakuṇapotaketi kādambaṭiṭṭibhaputtake. Aññova bhaveyyāti tasmiṃ attabhāve mātugāmato añño idāni bhariyābhūto mātugāmo bhaveyya. Puttaṃ labheyyāti attano kammavasena puttaṃ, no tassa. Ubhohīti imehi eva ubhohi. Imehi kāraṇehīti tassa rājakumārassa buddhaṃ paṭicca micchāgahaṇaṃ, titthiyānaṃ ujjhāyanaṃ, anāgate manussānaṃ bhikkhūnaṃ uddissa vippaṭisāroti imehi tīhi kāraṇehi. Paññattanti santhataṃ celapaṭikaṃ. Maṅgalaṃ icchantīti maṅgalikā.
૩૨૬. તતિયં કારણન્તિ ઇમિના ભિક્ખૂસુ વિપ્પટિસારાનુપ્પાદનમાહ. યં કિઞ્ચિ પરિભુઞ્જન-સુખં કામસુખલ્લિકાનુયોગોતિ અધિપ્પાયેન કામસુખલ્લિકાનુયોગસઞ્ઞી હુત્વા…પે॰… મઞ્ઞમાનો એવમાહ.
326.Tatiyaṃkāraṇanti iminā bhikkhūsu vippaṭisārānuppādanamāha. Yaṃ kiñci paribhuñjana-sukhaṃ kāmasukhallikānuyogoti adhippāyena kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā…pe… maññamāno evamāha.
૩૨૭. અથ નં ભગવા તતો મિચ્છાભિનિવેસતો વિવેચેતુકામો ‘‘સો ખો અહ’’ન્તિઆદિના અત્તનો દુક્કરચરિયં દસ્સેતું આરભિ. મહાસચ્ચકે(મ॰ નિ॰ ૧.૩૬૪ આદયો) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં ‘‘સો ખો અહ’’ન્તિઆદિપાઠસ્સ તત્થ આગતનિયામેનેવ આગતત્તા. પાસરાસિસુત્તે (મ॰ નિ॰ ૧.૨૭૨ આદયો) વુત્તનયેનાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો.
327. Atha naṃ bhagavā tato micchābhinivesato vivecetukāmo ‘‘so kho aha’’ntiādinā attano dukkaracariyaṃ dassetuṃ ārabhi. Mahāsaccake(ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ ‘‘so kho aha’’ntiādipāṭhassa tattha āgataniyāmeneva āgatattā. Pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayenāti etthāpi eseva nayo.
૩૪૩. અઙ્કુસં ગણ્હન્તિ એતેન તસ્સ ગહણે છેકો હોતીતિ અઙ્કુસગહણસિપ્પં. મેઘઉતુન્તિ મેઘં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નસીતઉતું. પબ્બતઉતુન્તિ પબ્બતં પટિચ્ચ ઉણ્હઉતું. ઉભયવસેન ચ તસ્સ તથા સીતુણ્હઉતુતો એનો આગતોતિ ત-કારસ્સ દ-કારં કત્વા ઉદેનોતિ નામં અકાસિ.
343. Aṅkusaṃ gaṇhanti etena tassa gahaṇe cheko hotīti aṅkusagahaṇasippaṃ. Meghautunti meghaṃ paṭicca uppannasītautuṃ. Pabbatautunti pabbataṃ paṭicca uṇhautuṃ. Ubhayavasena ca tassa tathā sītuṇhaututo eno āgatoti ta-kārassa da-kāraṃ katvā udenoti nāmaṃ akāsi.
તાપસો ઓગાળ્હઞાણવસેન રઞ્ઞો મતભાવં ઞત્વા. આદિતો પટ્ઠાયાતિ કોસમ્બિનગરે પરન્તપરઞ્ઞો અગ્ગમહેસિભાવતો પટ્ઠાય. પુબ્બેતિ સીલવન્તકાલે. હત્થિગન્થન્તિ હત્થીનં અત્તનો વસે વત્તાપનસત્થં. તેનેવસ્સ તં સિક્ખાપેતિ, કિચ્ચઞ્ચ ઇજ્ઝતિ.
Tāpaso ogāḷhañāṇavasena rañño matabhāvaṃ ñatvā. Ādito paṭṭhāyāti kosambinagare parantaparañño aggamahesibhāvato paṭṭhāya. Pubbeti sīlavantakāle. Hatthiganthanti hatthīnaṃ attano vase vattāpanasatthaṃ. Tenevassa taṃ sikkhāpeti, kiccañca ijjhati.
૩૪૪. પદહનભાવોતિ ભાવનાનુયોગો. પધાને વા નિયુત્તો પધાનિયો, પધાનિયસ્સ ભિક્ખુનો, તસ્સેવ પધાનિયભાવસ્સ અઙ્ગાનિ કારણાનિ પધાનિયઙ્ગાનિ. સદ્ધા એતસ્સ અત્થીતિ સદ્ધો. કિઞ્ચાપિ પચ્ચેકબોધિસત્તાનમ્પિ અભિનીહારતો પટ્ઠાય આગતા આગમનસદ્ધા એવ, મહાબોધિસત્તાનં પન સદ્ધા ગરુતરાતિ સા એવ ગહિતા. અચલભાવેન ઓકપ્પનં ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધો ભગવા, સ્વાખ્યાતો ધમ્મો, સુપ્પટિપન્નો સઙ્ઘો’’તિ કેનચિ અકમ્પિયભાવેન રતનત્તયગુણે ઓગાહિત્વા કપ્પનં. પસાદુપ્પત્તિ રતનત્તયે પસીદનમેવ. બોધિન્તિ ચતુમગ્ગઞાણન્તિ વુત્તં તંનિમિત્તત્તા સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણસ્સ, બોધીતિ વા સમ્માસમ્બોધિ. સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણપદટ્ઠાનઞ્હિ મગ્ગઞાણં, મગ્ગઞાણપદટ્ઠાનઞ્ચ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણં ‘‘સમ્માસમ્બોધી’’તિ વુચ્ચતિ. નિચ્છિતસુબુદ્ધતાય ધમ્મસ્સ સુધમ્મતા સઙ્ઘસ્સ સુપ્પટિપત્તિ વિનિચ્છિતા એવ હોતીતિ આહ ‘‘દેસનાસીસમેવ ચેત’’ન્તિઆદિ. તસ્સ પધાનં વીરિયં ઇજ્ઝતિ રતનત્તયસદ્ધાય ‘‘ઇમાય પટિપદાય જરામરણતો મુચ્ચિસ્સામી’’તિ પધાનાનુયોગે અવંમુખસમ્ભવતો.
344.Padahanabhāvoti bhāvanānuyogo. Padhāne vā niyutto padhāniyo, padhāniyassa bhikkhuno, tasseva padhāniyabhāvassa aṅgāni kāraṇāni padhāniyaṅgāni. Saddhā etassa atthīti saddho. Kiñcāpi paccekabodhisattānampi abhinīhārato paṭṭhāya āgatā āgamanasaddhā eva, mahābodhisattānaṃ pana saddhā garutarāti sā eva gahitā. Acalabhāvena okappanaṃ ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhyāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti kenaci akampiyabhāvena ratanattayaguṇe ogāhitvā kappanaṃ. Pasāduppatti ratanattaye pasīdanameva. Bodhinti catumaggañāṇanti vuttaṃ taṃnimittattā sabbaññutaññāṇassa, bodhīti vā sammāsambodhi. Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati. Nicchitasubuddhatāya dhammassa sudhammatā saṅghassa suppaṭipatti vinicchitā eva hotīti āha ‘‘desanāsīsameva ceta’’ntiādi. Tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati ratanattayasaddhāya ‘‘imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti padhānānuyoge avaṃmukhasambhavato.
અપ્પાબાધોતિઆદિ હેટ્ઠા વુત્તમેવ. અગુણં પકાસેતા આયતિં સંવરં આપજ્જિતા સમ્માપટિપત્તિયા વિસોધનત્થં. ઉદયઞ્ચ અત્થઞ્ચ ગન્તુન્તિ ‘‘અવિજ્જાસમુદયા’’તિઆદિના પઞ્ચન્નં ઉપાદાનક્ખન્ધાનં ઉદયઞ્ચ વયઞ્ચ જાનિતું. તેનાહ ‘‘એતેના’’તિઆદિ. પરિસુદ્ધાય ઉપક્કિલેસવિનિમુત્તાય. નિબ્બિજ્ઝિતુન્તિ તદઙ્ગવસેન પજહિતું સમુચ્છેદપ્પહાનસ્સ પચ્ચયો ભવિતું. યં દુક્ખં ખીયતીતિ કિલેસેસુ અપ્પહીનેસુ તેન તદુપનિસ્સયકમ્મં પટિચ્ચ યં દુક્ખં ઉપ્પજ્જેય્ય, તં સન્ધાય વુત્તં.
Appābādhotiādi heṭṭhā vuttameva. Aguṇaṃ pakāsetā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjitā sammāpaṭipattiyā visodhanatthaṃ. Udayañca atthañca gantunti ‘‘avijjāsamudayā’’tiādinā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayañca vayañca jānituṃ. Tenāha ‘‘etenā’’tiādi. Parisuddhāya upakkilesavinimuttāya. Nibbijjhitunti tadaṅgavasena pajahituṃ samucchedappahānassa paccayo bhavituṃ. Yaṃ dukkhaṃ khīyatīti kilesesu appahīnesu tena tadupanissayakammaṃ paṭicca yaṃ dukkhaṃ uppajjeyya, taṃ sandhāya vuttaṃ.
૩૪૫. સેસદિવસેતિ સત્તદિવસતો પટ્ઠાય યાવ દ્વે રત્તિન્દિવા.
345.Sesadivaseti sattadivasato paṭṭhāya yāva dve rattindivā.
૩૪૬. કુચ્છિસન્નિસ્સિતો ગબ્ભો નિસ્સયવોહારેન ‘‘કુચ્છી’’તિ વુચ્ચતિ, સો એતિસ્સા અત્થીતિ કુચ્છિમતી. તેનાહ ‘‘આપન્નસત્તા’’તિ. આરક્ખો પનસ્સ પચ્ચુપટ્ઠિતો હોતીતિ માતરા ગહિતસરણં ગબ્ભવુટ્ઠિતસ્સ તસ્સ સરણગમનં પવેદયિતસ્સ કુસલં સરણં નામ, માતુ કતરક્ખો પુત્તસ્સપિ પચ્ચુપટ્ઠિતોતિ. મહલ્લકકાલેતિ વચનત્થં જાનનકાલે. સારેન્તીતિ યથાદિટ્ઠં યથાબલં રતનત્તયગુણપતિટ્ઠાપનવસેન અસ્સ સારેન્તિ. સલ્લક્ખેત્વાતિ વુત્તમત્થં ઉપધારેત્વા. સરણં ગહિતં નામ હોતિ રતનત્તયસ્સ સરણભાવસલ્લક્ખણપુબ્બકતન્નિન્નચિત્તભાવતોવ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
346. Kucchisannissito gabbho nissayavohārena ‘‘kucchī’’ti vuccati, so etissā atthīti kucchimatī. Tenāha ‘‘āpannasattā’’ti. Ārakkho panassa paccupaṭṭhito hotīti mātarā gahitasaraṇaṃ gabbhavuṭṭhitassa tassa saraṇagamanaṃ pavedayitassa kusalaṃ saraṇaṃ nāma, mātu katarakkho puttassapi paccupaṭṭhitoti. Mahallakakāleti vacanatthaṃ jānanakāle. Sārentīti yathādiṭṭhaṃ yathābalaṃ ratanattayaguṇapatiṭṭhāpanavasena assa sārenti. Sallakkhetvāti vuttamatthaṃ upadhāretvā. Saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti ratanattayassa saraṇabhāvasallakkhaṇapubbakatanninnacittabhāvatova. Sesaṃ suviññeyyameva.
બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૫. બોધિરાજકુમારસુત્તં • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. બોધિરાજકુમારસુત્તવણ્ણના • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā