Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ૩. બોજ્ઝઙ્ગકથા

    3. Bojjhaṅgakathā

    બોજ્ઝઙ્ગકથાવણ્ણના

    Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā

    ૧૭. ઇદાનિ સચ્ચપ્પટિવેધસિદ્ધં બોજ્ઝઙ્ગવિસેસં દસ્સેન્તેન કથિતાય સુત્તન્તપુબ્બઙ્ગમાય બોજ્ઝઙ્ગકથાય અપુબ્બત્થાનુવણ્ણના. તત્થ સુત્તન્તે તાવ બોજ્ઝઙ્ગાતિ બોધિયા, બોધિસ્સ વા અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગા. કિં વુત્તં હોતિ (સં॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૩.૫.૧૮૨) – યા હિ અયં ધમ્મસામગ્ગી, યાય લોકુત્તરમગ્ગક્ખણે ઉપ્પજ્જમાનાય લીનુદ્ધચ્ચપતિટ્ઠાનાયૂહનકામસુખત્તકિલમથાનુયોગઉચ્છેદસસ્સતાભિનિવેસાદીનં અનેકેસં ઉપદ્દવાનં પટિપક્ખભૂતાય સતિધમ્મવિચયવીરિયપીતિપસ્સદ્ધિસમાધિઉપેક્ખાસઙ્ખાતાય ધમ્મસામગ્ગિયા અરિયસાવકો બુજ્ઝતીતિ કત્વા બોધીતિ વુચ્ચતિ, બુજ્ઝતીતિ કિલેસસન્તાનનિદ્દાય વુટ્ઠહતિ, ચત્તારિ વા અરિયસચ્ચાનિ પટિવિજ્ઝતિ, નિબ્બાનમેવ વા સચ્છિકરોતીતિ વુત્તં હોતિ. યથાહ – ‘‘સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે ભાવેત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો’’તિ (સં॰ નિ॰ ૫.૩૭૮; દી॰ નિ॰ ૩.૧૪૩). તસ્સા ધમ્મસામગ્ગીસઙ્ખાતાય બોધિયા અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગા ઝાનઙ્ગમગ્ગઙ્ગાદયો વિય. યોપેસ યથાવુત્તપ્પકારાય એતાય ધમ્મસામગ્ગિયા બુજ્ઝતીતિ કત્વા અરિયસાવકો બોધીતિ વુચ્ચતિ, તસ્સ બોધિસ્સ અઙ્ગાતિપિ બોજ્ઝઙ્ગા સેનઙ્ગરથઙ્ગાદયો વિય. તેનાહુ અટ્ઠકથાચરિયા ‘‘બુજ્ઝનકસ્સ પુગ્ગલસ્સ અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગા’’તિ. સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગાદીનં અત્થો અભિઞ્ઞેય્યનિદ્દેસે વુત્તો.

    17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143). Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti. Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.

    બોજ્ઝઙ્ગત્થનિદ્દેસે બોધાય સંવત્તન્તીતિ બુજ્ઝનત્થાય સંવત્તન્તિ. કસ્સ બુજ્ઝનત્થાય? મગ્ગફલેહિ નિબ્બાનસ્સ પચ્ચવેક્ખણાય કતકિચ્ચસ્સ બુજ્ઝનત્થાય, મગ્ગેન વા કિલેસનિદ્દાતો પબુજ્ઝનત્થાય ફલેન પબુદ્ધભાવત્થાયાપીતિ વુત્તં હોતિ. બલવવિપસ્સનાયપિ બોજ્ઝઙ્ગા બોધાય સંવત્તન્તિ . તસ્મા અયં વિપસ્સનામગ્ગફલબોજ્ઝઙ્ગાનં સાધારણત્થો. તીસુપિ હિ ઠાનેસુ બોધાય નિબ્બાનપટિવેધાય સંવત્તન્તિ. એતેન બોધિયા અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગાતિ વુત્તં હોતિ. બુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગાતિઆદીહિ પઞ્ચહિ ચતુક્કેહિ વુત્તાનં બોજ્ઝઙ્ગાનં ઉપ્પત્તિટ્ઠાનં અભિઞ્ઞેય્યનિદ્દેસે વુત્તં. અપિ ચ બુજ્ઝન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગાનં સકિચ્ચકરણે સમત્થભાવદસ્સનત્થં કત્તુનિદ્દેસો . બુજ્ઝનટ્ઠેનાતિ સકિચ્ચકરણસમત્થત્તેપિ સતિ કત્તુનો અભાવદસ્સનત્થં ભાવનિદ્દેસો. બોધેન્તીતિ બોજ્ઝઙ્ગભાવનાય બુજ્ઝન્તાનં યોગીનં પયોજકત્તા બોજ્ઝઙ્ગાનં હેતુકત્તુનિદ્દેસો. બોધનટ્ઠેનાતિ પઠમં વુત્તનયેનેવ પયોજકહેતુકત્તુના ભાવનિદ્દેસો. એતેહિ બોધિયા અઙ્ગા બોજ્ઝઙ્ગાતિ વુત્તં હોતિ. બોધિપક્ખિયટ્ઠેનાતિ બુજ્ઝનટ્ઠેન બોધીતિ લદ્ધનામસ્સ યોગિસ્સ પક્ખે ભવત્તા. અયમેતેસં યોગિનો ઉપકારકત્તનિદ્દેસો. એતેહિ બોધિસ્સ અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગાતિ વુત્તં હોતિ. બુદ્ધિલભનટ્ઠેનાતિઆદિકે છક્કે બુદ્ધિલભનટ્ઠેનાતિ યોગાવચરેન બુદ્ધિયા પાપુણનટ્ઠેન. રોપનટ્ઠેનાતિ સત્તાનં પતિટ્ઠાપનટ્ઠેન . પાપનટ્ઠેનાતિ પતિટ્ઠાપિતાય નિટ્ઠાપનટ્ઠેન. ઇમે વિપસ્સનાબોજ્ઝઙ્ગા પતિ-અભિ-સં-ઇતિ તીહિ ઉપસગ્ગેહિ વિસેસિતા મગ્ગફલબોજ્ઝઙ્ગાતિ વદન્તિ. સબ્બેસમ્પિ ધમ્મવોહારેન નિદ્દિટ્ઠાનં બોજ્ઝઙ્ગાનં બોધિયા અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગાતિ વુત્તં હોતીતિ વેદિતબ્બં.

    Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti. Kassa bujjhanatthāya? Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti. Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti . Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho. Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti. Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ. Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso . Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso. Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso. Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso. Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā. Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso. Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena. Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena . Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena. Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti. Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૩. બોજ્ઝઙ્ગકથા • 3. Bojjhaṅgakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact