Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
૫. બ્રહ્મચરિયસુત્તવણ્ણના
5. Brahmacariyasuttavaṇṇanā
૨૫. પઞ્ચમે નયિદન્તિ એત્થ ન-ઇતિ પટિસેધે નિપાતો, તસ્સ ‘‘વુસ્સતી’’તિ ઇમિના સમ્બન્ધો ‘‘ન વુસ્સતી’’તિ, ય-કારો પદસન્ધિકરો. ઇદં-સદ્દો ‘‘એકમિદાહં, ભિક્ખવે, સમયં ઉક્કટ્ઠાયં વિહરામિ સુભગવને સાલરાજમૂલે’’તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૨.૯૧; મ॰ નિ॰ ૧.૫૦૧) નિપાતમત્તં, ‘‘ઇદં ખો તં, ભિક્ખવે, અપ્પમત્તકં સીલમત્તક’’ન્તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૧.૨૭) યથાવુત્તે આસન્નપચ્ચક્ખે આગતો.
25. Pañcame nayidanti ettha na-iti paṭisedhe nipāto, tassa ‘‘vussatī’’ti iminā sambandho ‘‘na vussatī’’ti, ya-kāro padasandhikaro. Idaṃ-saddo ‘‘ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle’’tiādīsu (dī. ni. 2.91; ma. ni. 1.501) nipātamattaṃ, ‘‘idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ sīlamattaka’’ntiādīsu (dī. ni. 1.27) yathāvutte āsannapaccakkhe āgato.
‘‘ઇદઞ્હિ તં જેતવનં, ઇસિસઙ્ઘનિસેવિતં;
‘‘Idañhi taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ;
આવુત્થં ધમ્મરાજેન, પીતિસઞ્જનનં મમા’’તિ. (મ॰ નિ॰ ૩.૩૮૭-૩૮૮; સં॰ નિ॰ ૧.૪૮, ૧૦૧) –
Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mamā’’ti. (ma. ni. 3.387-388; saṃ. ni. 1.48, 101) –
આદીસુ વક્ખમાને આસન્નપચ્ચક્ખે. ઇધાપિ વક્ખમાનેયેવ આસન્નપચ્ચક્ખે દટ્ઠબ્બો.
Ādīsu vakkhamāne āsannapaccakkhe. Idhāpi vakkhamāneyeva āsannapaccakkhe daṭṭhabbo.
બ્રહ્મચરિય-સદ્દો –
Brahmacariya-saddo –
‘‘કિં તે વતં કિં પન બ્રહ્મચરિયં,
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ,
કિસ્સ સુચિણ્ણસ્સ અયં વિપાકો;
Kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ઇદ્ધી જુતી બલવીરિયૂપપત્તિ,
Iddhī jutī balavīriyūpapatti,
ઇદઞ્ચ તે નાગ મહાવિમાનં.
Idañca te nāga mahāvimānaṃ.
‘‘અહઞ્ચ ભરિયા ચ મનુસ્સલોકે,
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke,
સદ્ધા ઉભો દાનપતી અહુમ્હા;
Saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ઓપાનભૂતં મે ઘરં તદાસિ,
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi,
સન્તપ્પિતા સમણબ્રાહ્મણા ચ.
Santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
‘‘તં મે વતં તં પન બ્રહ્મચરિયં,
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ,
તસ્સ સુચિણ્ણસ્સ અયં વિપાકો;
Tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ઇદ્ધી જુતી બલવીરિયૂપપત્તિ,
Iddhī jutī balavīriyūpapatti,
ઇદઞ્ચ મે વીર મહાવિમાન’’ન્તિ. –
Idañca me vīra mahāvimāna’’nti. –
ઇમસ્મિં પુણ્ણકજાતકે (જા॰ ૨.૨૨.૧૫૯૫) દાને આગતો.
Imasmiṃ puṇṇakajātake (jā. 2.22.1595) dāne āgato.
‘‘કેન પાણિ કામદદો, કેન પાણિ મધુસ્સવો;
‘‘Kena pāṇi kāmadado, kena pāṇi madhussavo;
કેન તે બ્રહ્મચરિયેન, પુઞ્ઞં પાણિમ્હિ ઇજ્ઝતી’’તિ. –
Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatī’’ti. –
ઇમસ્મિં અઙ્કુરપેતવત્થુસ્મિં (પે॰ વ॰ ૨૭૫, ૨૭૭) વેય્યાવચ્ચે.
Imasmiṃ aṅkurapetavatthusmiṃ (pe. va. 275, 277) veyyāvacce.
‘‘એવં ખો તં, ભિક્ખવે, તિત્તિરિયં નામ બ્રહ્મચરિયં અહોસી’’તિ ઇમસ્મિં તિત્તિરજાતકે (ચૂળવ॰ ૩૧૧) પઞ્ચસિક્ખાપદસીલે.
‘‘Evaṃ kho taṃ, bhikkhave, tittiriyaṃ nāma brahmacariyaṃ ahosī’’ti imasmiṃ tittirajātake (cūḷava. 311) pañcasikkhāpadasīle.
‘‘તં ખો પન મે, પઞ્ચસિખ, બ્રહ્મચરિયં નેવ નિબ્બિદાય ન વિરાગાય…પે॰… યાવદેવ બ્રહ્મલોકૂપપત્તિયા’’તિ ઇમસ્મિં મહાગોવિન્દસુત્તે (દી॰ નિ॰ ૨.૩૨૯) બ્રહ્મવિહારે.
‘‘Taṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ neva nibbidāya na virāgāya…pe… yāvadeva brahmalokūpapattiyā’’ti imasmiṃ mahāgovindasutte (dī. ni. 2.329) brahmavihāre.
‘‘પરે અબ્રહ્મચારી ભવિસ્સન્તિ, મયમેત્થ બ્રહ્મચારી ભવિસ્સામા’’તિ ઇમસ્મિં સલ્લેખસુત્તે (મ॰ નિ॰ ૧.૮૩) મેથુનવિરતિયં.
‘‘Pare abrahmacārī bhavissanti, mayamettha brahmacārī bhavissāmā’’ti imasmiṃ sallekhasutte (ma. ni. 1.83) methunaviratiyaṃ.
‘‘મયઞ્ચ ભરિયા નાતિક્કમામ,
‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,
અમ્હે ચ ભરિયા નાતિક્કમન્તિ;
Amhe ca bhariyā nātikkamanti;
અઞ્ઞત્ર તાહિ બ્રહ્મચરિયં ચરામ,
Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,
તસ્મા હિ અમ્હં દહરા ન મીયરે’’તિ. –
Tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti. –
ઇમસ્મિં મહાધમ્મપાલજાતકે (જા॰ ૧.૧૦.૯૭) સદારસન્તોસે.
Imasmiṃ mahādhammapālajātake (jā. 1.10.97) sadārasantose.
‘‘અભિજાનામિ ખો પનાહં, સારિપુત્ત, ચતુરઙ્ગસમન્નાગતં બ્રહ્મચરિયં ચરિતા, તપસ્સી સુદં હોમી’’તિ લોમહંસસુત્તે (મ॰ નિ॰ ૧.૧૫૫) વીરિયે.
‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritā, tapassī sudaṃ homī’’ti lomahaṃsasutte (ma. ni. 1.155) vīriye.
‘‘હીનેન બ્રહ્મચરિયેન, ખત્તિયે ઉપપજ્જતિ;
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
મજ્ઝિમેન ચ દેવત્તં, ઉત્તમેન વિસુજ્ઝતી’’તિ. –
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. –
નિમિજાતકે (જા॰ ૨.૨૨.૪૨૯) અત્તદમનવસેન કતે અટ્ઠઙ્ગિકે ઉપોસથે.
Nimijātake (jā. 2.22.429) attadamanavasena kate aṭṭhaṅgike uposathe.
‘‘ઇદં ખો પન મે, પઞ્ચસિખ, બ્રહ્મચરિયં એકન્તનિબ્બિદાય વિરાગાય…પે॰… અયમેવ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો’’તિ મહાગોવિન્દસુત્તેયેવ (દી॰ નિ॰ ૨.૩૨૯) અરિયમગ્ગે.
‘‘Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya…pe… ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti mahāgovindasutteyeva (dī. ni. 2.329) ariyamagge.
‘‘તયિદં બ્રહ્મચરિયં ઇદ્ધઞ્ચેવ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિત’’ન્તિ પાસાદિકસુત્તે (દી॰ નિ॰ ૩.૧૭૪) સિક્ખત્તયસઙ્ગહિતે સકલસ્મિં સાસને. ઇધાપિ અરિયમગ્ગે સાસને ચ વત્તતિ.
‘‘Tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti pāsādikasutte (dī. ni. 3.174) sikkhattayasaṅgahite sakalasmiṃ sāsane. Idhāpi ariyamagge sāsane ca vattati.
વુસ્સતીતિ વુસીયતિ, ચરીયતીતિ અત્થો. જનકુહનત્થન્તિ ‘‘અહો અય્યો સીલવા વત્તસમ્પન્નો અપ્પિચ્છો સન્તુટ્ઠો મહિદ્ધિકો મહાનુભાવો’’તિઆદિના જનસ્સ સત્તલોકસ્સ વિમ્હાપનત્થં. કેચિ પન ‘‘કુહનત્થન્તિ પાપિચ્છસ્સ ઇચ્છાપકતસ્સ સતો સામન્તજપ્પનઇરિયાપથનિસ્સિતપચ્ચયપટિસેવનસઙ્ખાતેન તિવિધેન કુહનવત્થુના કુહકભાવેન જનસ્સ વિમ્હાપનત્થ’’ન્તિ વદન્તિ. ઇધાપિ અયમેવત્થો દસ્સિતો. તેનેવાહ ‘‘તીહિ કુહનવત્થૂહિ જનસ્સ કુહનત્થાયા’’તિ, જનસ્સ વિમ્હાપનત્થાયાતિ અત્થો. જનલાપનત્થન્તિ ‘‘એવરૂપસ્સ નામ અય્યસ્સ દિન્નં મહપ્ફલં ભવિસ્સતી’’તિ પસન્નચિત્તેહિ ‘‘કેનત્થો, કિં આહરીયતૂ’’તિ વદાપનત્થં. ‘‘જનલપનત્થ’’ન્તિપિ પઠન્તિ, તસ્સ પાપિચ્છસ્સ સતો પચ્ચયત્થં પરિકથોભાસાદિવસેન લપનભાવેન ઉપલાપકભાવેન જનસ્સ લપનત્થન્તિ અત્થો. તેનેવાહ ‘‘ન જનલપનત્થન્તિ ન જનસ્સ ઉપલાપનત્થ’’ન્તિ.
Vussatīti vusīyati, carīyatīti attho. Janakuhanatthanti ‘‘aho ayyo sīlavā vattasampanno appiccho santuṭṭho mahiddhiko mahānubhāvo’’tiādinā janassa sattalokassa vimhāpanatthaṃ. Keci pana ‘‘kuhanatthanti pāpicchassa icchāpakatassa sato sāmantajappanairiyāpathanissitapaccayapaṭisevanasaṅkhātena tividhena kuhanavatthunā kuhakabhāvena janassa vimhāpanattha’’nti vadanti. Idhāpi ayamevattho dassito. Tenevāha ‘‘tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāyā’’ti, janassa vimhāpanatthāyāti attho. Janalāpanatthanti ‘‘evarūpassa nāma ayyassa dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti pasannacittehi ‘‘kenattho, kiṃ āharīyatū’’ti vadāpanatthaṃ. ‘‘Janalapanattha’’ntipi paṭhanti, tassa pāpicchassa sato paccayatthaṃ parikathobhāsādivasena lapanabhāvena upalāpakabhāvena janassa lapanatthanti attho. Tenevāha ‘‘na janalapanatthanti na janassa upalāpanattha’’nti.
ન ઇતિવાદપ્પમોક્ખાનિસંસત્થન્તિ એત્થ ‘‘ન લાભસક્કારસિલોકાનિસંસત્થ’’ન્તિપિ પઠન્તિ. તત્થ ય્વાયં ‘‘આકઙ્ખેય્ય ચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘લાભી અસ્સં ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારાન’ન્તિ, સીલેસ્વેવસ્સ પરિપૂરકારી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૬૫) સીલાનિસંસભાવેન વુત્તો ચતુપચ્ચયલાભો ચ. ચતુન્નં પચ્ચયાનં સક્કચ્ચદાનસઙ્ખાતો આદરબહુમાનગરુકરણસઙ્ખાતો ચ સક્કારો, યો ચ ‘‘સીલસમ્પન્નો બહુસ્સુતો સુતધરો આરદ્ધવીરિયો’’તિઆદિના નયેન ઉગ્ગચ્છનકથુતિઘોસસઙ્ખાતો સિલોકો બ્રહ્મચરિયં વસન્તાનં દિટ્ઠધમ્મિકો આનિસંસો, તદત્થન્તિ અત્થો. કેચિ પન ‘‘લાભસક્કારસિલોકાનિસંસત્થન્તિ પાપિચ્છસ્સેવ સતો લાભાદિગરુતાય લાભસક્કારસિલોકસઙ્ખાતસ્સ આનિસંસસ્સ ઉદયસ્સ નિપ્ફાદનત્થ’’ન્તિ એવમત્થં વદન્તિ.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti ettha ‘‘na lābhasakkārasilokānisaṃsattha’’ntipi paṭhanti. Tattha yvāyaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘lābhī assaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’nti, sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65) sīlānisaṃsabhāvena vutto catupaccayalābho ca. Catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccadānasaṅkhāto ādarabahumānagarukaraṇasaṅkhāto ca sakkāro, yo ca ‘‘sīlasampanno bahussuto sutadharo āraddhavīriyo’’tiādinā nayena uggacchanakathutighosasaṅkhāto siloko brahmacariyaṃ vasantānaṃ diṭṭhadhammiko ānisaṃso, tadatthanti attho. Keci pana ‘‘lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti pāpicchasseva sato lābhādigarutāya lābhasakkārasilokasaṅkhātassa ānisaṃsassa udayassa nipphādanattha’’nti evamatthaṃ vadanti.
ન ઇતિ મં જનો જાનાતૂતિ એવં બ્રહ્મચરિયવાસે સતિ ‘‘સીલવા કલ્યાણધમ્મો’’તિઆદિના મં લોકો જાનાતુ સમ્ભાવેતૂતિ અત્તનો સન્તગુણવસેન સમ્ભાવનત્થમ્પિ ન ઇદં બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતીતિ સમ્બન્ધો. કેચિ પન ‘‘પાપિચ્છસ્સ સતો અસન્તગુણસમ્ભાવનાધિપ્પાયેન ‘ઇતિ એવંગુણોતિ મં લોકો જાનાતૂ’તિ ન ઇદં બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતી’’તિ એવમેત્થ અત્થં વદન્તિ. સબ્બત્થાપિ પનેત્થ પુરિમો પુરિમોયેવ અત્થવિકપ્પો સુન્દરતરો.
Naiti maṃ jano jānātūti evaṃ brahmacariyavāse sati ‘‘sīlavā kalyāṇadhammo’’tiādinā maṃ loko jānātu sambhāvetūti attano santaguṇavasena sambhāvanatthampi na idaṃ brahmacariyaṃ vussatīti sambandho. Keci pana ‘‘pāpicchassa sato asantaguṇasambhāvanādhippāyena ‘iti evaṃguṇoti maṃ loko jānātū’ti na idaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti evamettha atthaṃ vadanti. Sabbatthāpi panettha purimo purimoyeva atthavikappo sundarataro.
અથ ખોતિ એત્થ અથાતિ અઞ્ઞત્થે નિપાતો, ખોતિ અવધારણે. તેન કુહનાદિતો અઞ્ઞદત્થંયેવ ઇદં, ભિક્ખવે, બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતીતિ દસ્સેતિ. ઇદાનિ તં પયોજનં દસ્સેન્તો ‘‘સંવરત્થં પહાનત્થ’’ન્તિ આહ. તત્થ પઞ્ચવિધો સંવરો – પાતિમોક્ખસંવરો, સતિસંવરો, ઞાણસંવરો, ખન્તિસંવરો, વીરિયસંવરોતિ. ‘‘ઇતિ ઇમિના પાતિમોક્ખસંવરેન ઉપેતો હોતિ સમુપેતો’’તિઆદિના (વિભ॰ ૫૧૧) નયેન આગતો અયં પાતિમોક્ખસંવરો, સીલસંવરોતિપિ વુચ્ચતિ. ‘‘રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૯૫; સં॰ નિ॰ ૪.૨૩૯; અ॰ નિ॰ ૩.૧૬) આગતો અયં સતિસંવરો.
Atha khoti ettha athāti aññatthe nipāto, khoti avadhāraṇe. Tena kuhanādito aññadatthaṃyeva idaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ vussatīti dasseti. Idāni taṃ payojanaṃ dassento ‘‘saṃvaratthaṃ pahānattha’’nti āha. Tattha pañcavidho saṃvaro – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti. ‘‘Iti iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’tiādinā (vibha. 511) nayena āgato ayaṃ pātimokkhasaṃvaro, sīlasaṃvarotipi vuccati. ‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) āgato ayaṃ satisaṃvaro.
‘‘યાનિ સોતાનિ લોકસ્મિં, સતિ તેસં નિવારણં;
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
સોતાનં સંવરં બ્રૂમિ, પઞ્ઞાયેતે પિધીયરે’’તિ. (સુ॰ નિ॰ ૧૦૪૧; ચૂળનિ॰ અજિતમાણવપુચ્છાનિદ્દેસો ૪; નેત્તિ॰ ૪.૧૧, ૪૫) –
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti. (su. ni. 1041; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddeso 4; netti. 4.11, 45) –
આગતો અયં ઞાણસંવરો. ‘‘ખમો હોતિ સીતસ્સ ઉણ્હસ્સા’’તિઆદિના (મ॰ નિ॰ ૧.૨૪; અ॰ નિ॰ ૪.૧૧૪; ૬.૫૮) નયેન આગતો અયં ખન્તિસંવરો.
Āgato ayaṃ ñāṇasaṃvaro. ‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato ayaṃ khantisaṃvaro.
‘‘ઉપ્પન્નં કામવિતક્કં નાધિવાસેતી’’તિઆદિના (મ॰ નિ॰ ૧.૨૬; અ॰ નિ॰ ૪.૧૧૪; ૬.૫૮) નયેન આગતો અયં વીરિયસંવરો.
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato ayaṃ vīriyasaṃvaro.
અત્થતો પન પાણાતિપાતાદીનં પજહનવસેન વત્તપ્પટિવત્તાનં પૂરણવસેન ચ પવત્તા ચેતના ચેવ વિરતિ ચ. સઙ્ખેપતો સબ્બો કાયવચીસંયમો, વિત્થારતો સત્તન્નં આપત્તિક્ખન્ધાનં અવીતિક્કમો સીલસંવરો. સતિ એવ સતિસંવરો, સતિપ્પધાના વા કુસલા ખન્ધા. ઞાણમેવ ઞાણસંવરો. અધિવાસનવસેન અદોસો, અદોસપ્પધાના વા તથાપવત્તા કુસલા ખન્ધા ખન્તિસંવરો, પઞ્ઞાતિ એકે. કામવિતક્કાદીનં અભિભવનવસેન પવત્તં વીરિયમેવ વીરિયસંવરો. તેસુ પઠમો કાયદુચ્ચરિતાદીસુ દુસ્સીલસ્સ સંવરણતો સંવરો, દુતિયો મુટ્ઠસ્સચ્ચસ્સ , તતિયો અઞ્ઞાણસ્સ, ચતુત્થો અક્ખન્તિયા, પઞ્ચમો કોસજ્જસ્સ સંવરણતો પિદહનતો સંવરોતિ વેદિતબ્બો. એવમેતસ્સ સંવરસ્સ અત્થાય સંવરત્થં સંવરનિપ્ફાદનત્થન્તિ અત્થો.
Atthato pana pāṇātipātādīnaṃ pajahanavasena vattappaṭivattānaṃ pūraṇavasena ca pavattā cetanā ceva virati ca. Saṅkhepato sabbo kāyavacīsaṃyamo, vitthārato sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamo sīlasaṃvaro. Sati eva satisaṃvaro, satippadhānā vā kusalā khandhā. Ñāṇameva ñāṇasaṃvaro. Adhivāsanavasena adoso, adosappadhānā vā tathāpavattā kusalā khandhā khantisaṃvaro, paññāti eke. Kāmavitakkādīnaṃ abhibhavanavasena pavattaṃ vīriyameva vīriyasaṃvaro. Tesu paṭhamo kāyaduccaritādīsu dussīlassa saṃvaraṇato saṃvaro, dutiyo muṭṭhassaccassa , tatiyo aññāṇassa, catuttho akkhantiyā, pañcamo kosajjassa saṃvaraṇato pidahanato saṃvaroti veditabbo. Evametassa saṃvarassa atthāya saṃvaratthaṃ saṃvaranipphādanatthanti attho.
તીહિ પહાનેહીતિ તદઙ્ગવિક્ખમ્ભનસમુચ્છેદસઙ્ખાતેહિ તીહિ પહાનેહિ. પઞ્ચવિધપ્પહાનમ્પિ ઇધ વત્તું વટ્ટતિયેવ. પઞ્ચવિધઞ્હિ પહાનં તદઙ્ગવિક્ખમ્ભનસમુચ્છેદપ્પટિપ્પસ્સદ્ધિનિસ્સરણવસેન. તત્થ યં દીપાલોકેનેવ તમસ્સ પટિપક્ખભાવતો અલોભાદીહિ લોભાદિકસ્સ નામરૂપપરિચ્છેદાદિવિપસ્સનાઞાણેહિ તસ્સ તસ્સ અનત્થસ્સ પહાનં, સેય્યથિદં – પરિચ્ચાગેન લોભાદિમલસ્સ, સીલેન પાણાતિપાતાદિદુસ્સીલ્યસ્સ, સદ્ધાદીહિ અસ્સદ્ધિયાદિકસ્સ, નામરૂપવવત્થાનેન સક્કાયદિટ્ઠિયા, પચ્ચયપરિગ્ગહેન અહેતુવિસમહેતુદિટ્ઠીનં, તસ્સેવ અપરભાગેન કઙ્ખાવિતરણેન કથંકથીભાવસ્સ, કલાપસમ્મસનેન અહંમમાતિ ગાહસ્સ, મગ્ગામગ્ગવવત્થાનેન અમગ્ગે મગ્ગસઞ્ઞાય, ઉદયદસ્સનેન ઉચ્છેદદિટ્ઠિયા, વયદસ્સનેન સસ્સતદિટ્ઠિયા, ભયદસ્સનેન સભયે અભયસઞ્ઞાય, આદીનવદસ્સનેન અસ્સાદસઞ્ઞાય, નિબ્બિદાનુપસ્સનેન અભિરતિસઞ્ઞાય, મુચ્ચિતુકમ્યતાઞાણેન અમુચ્ચિતુકમ્યતાય, ઉપેક્ખાઞાણેન અનુપેક્ખાય, અનુલોમેન ધમ્મટ્ઠિતિયં નિબ્બાને ચ પટિલોમભાવસ્સ, ગોત્રભુના સઙ્ખારનિમિત્તગ્ગાહસ્સ પહાનં, એતં તદઙ્ગપ્પહાનં નામ.
Tīhi pahānehīti tadaṅgavikkhambhanasamucchedasaṅkhātehi tīhi pahānehi. Pañcavidhappahānampi idha vattuṃ vaṭṭatiyeva. Pañcavidhañhi pahānaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedappaṭippassaddhinissaraṇavasena. Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ, seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ahaṃmamāti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya, upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
યં પન ઉપચારપ્પનાભેદેન સમાધિના પવત્તિભાવનિવારણતો ઘટપ્પહારેનેવ ઉદકપિટ્ઠે સેવાલસ્સ, તેસં તેસં નીવરણાદિધમ્માનં પહાનં, એતં વિક્ખમ્ભનપ્પહાનં નામ. યં ચતુન્નં અરિયમગ્ગાનં ભાવિતત્તા તંતંમગ્ગવતો અત્તનો સન્તાને ‘‘દિટ્ઠિગતાનં પહાનાયા’’તિઆદિના (ધ॰ સ॰ ૨૭૭; વિભ॰ ૬૨૮) નયેન વુત્તસ્સ સમુદયપક્ખિયસ્સ કિલેસગહણસ્સ અચ્ચન્તં અપ્પવત્તિભાવેન સમુચ્છિન્દનં, એતં સમુચ્છેદપ્પહાનં નામ. યં પન ફલક્ખણે પટિપ્પસ્સદ્ધત્થં કિલેસાનં, એતં પટિપ્પસ્સદ્ધિપ્પહાનં નામ. યં સબ્બસઙ્ખતનિસ્સટત્તા પહીનસબ્બસઙ્ખતં નિબ્બાનં, એતં નિસ્સરણપ્પહાનં નામ . તસ્સ પઞ્ચવિધસ્સપિ તથા તથા રાગાદિકિલેસાનં પટિનિસ્સજ્જનટ્ઠેન સમતિક્કમનટ્ઠેન વા પહાનસ્સ અત્થાય, પહાનસાધનત્થન્તિ એવમેત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો.
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagahaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, etaṃ samucchedappahānaṃ nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhatthaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma. Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma . Tassa pañcavidhassapi tathā tathā rāgādikilesānaṃ paṭinissajjanaṭṭhena samatikkamanaṭṭhena vā pahānassa atthāya, pahānasādhanatthanti evamettha attho daṭṭhabbo.
તત્થ સંવરેન કિલેસાનં ચિત્તસન્તાને પવેસનિવારણં પહાનેન ચ પવેસનિવારણમેવ સમુગ્ઘાતો ચાતિ વદન્તિ. ઉભયેનપિ પન યથારહં ઉભયં સમ્પજ્જતીતિ દટ્ઠબ્બં. સીલાદિધમ્મા એવ હિ સંવરણતો સંવરં, પજહનતો પહાનન્તિ.
Tattha saṃvarena kilesānaṃ cittasantāne pavesanivāraṇaṃ pahānena ca pavesanivāraṇameva samugghāto cāti vadanti. Ubhayenapi pana yathārahaṃ ubhayaṃ sampajjatīti daṭṭhabbaṃ. Sīlādidhammā eva hi saṃvaraṇato saṃvaraṃ, pajahanato pahānanti.
અનીતિહન્તિ ઈતિયો વુચ્ચન્તિ ઉપદ્દવા દિટ્ઠધમ્મિકા સમ્પરાયિકા ચ. ઈતિયો હન્તીતિ ઈતિહં, અનુ ઈતિહન્તિ અનીતિહં, સાસનબ્રહ્મચરિયં મગ્ગબ્રહ્મચરિયઞ્ચ. અથ વા ઈતીહિ અનત્થેહિ સદ્ધિં હનન્તિ ગચ્છન્તિ પવત્તન્તીતિ ઈતિહા, તણ્હાદિઉપક્કિલેસા. નત્થિ એત્થ ઈતિહાતિ અનીતિહં. ઈતિહા વા યથાવુત્તેનત્થેન તિત્થિયસમયા, તપ્પટિપક્ખતો ઇદં અનીતિહં. ‘‘અનિતિહ’’ન્તિપિ પાઠો. તસ્સત્થો – ‘‘ઇતિહાય’’ન્તિ ધમ્મેસુ અનેકંસગ્ગાહભાવતો વિચિકિચ્છા ઇતિહં નામ, સમ્માસમ્બુદ્ધપ્પવેદિતત્તા યથાનુસિટ્ઠં પટિપજ્જન્તાનં નિક્કઙ્ખભાવસાધનતો ચ નત્થિ એત્થ ઇતિહન્તિ અનિતિહં, અપરપત્તિયન્તિ અત્થો. વુત્તઞ્હેતં ‘‘પચ્ચત્તં વેદિતબ્બો વિઞ્ઞૂહી’’તિ, ‘‘અતક્કાવચરો’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૬૭; મ॰ નિ॰ ૧.૨૮૧; ૨.૩૩૭; સં॰ નિ॰ ૧.૧૭૨; મહાવ॰ ૭-૮) ચ. ગાથાબન્ધસુખત્થં પન ‘‘અનીતિહ’’ન્તિ દીઘં કત્વા પઠન્તિ. પચ્છિમં પનેત્થ અત્થવિકપ્પં દસ્સેતું ‘‘ઇતિહપરિવજ્જિત’’ન્તિઆદિ વુત્તં.
Anītihanti ītiyo vuccanti upaddavā diṭṭhadhammikā samparāyikā ca. Ītiyo hantīti ītihaṃ, anu ītihanti anītihaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca. Atha vā ītīhi anatthehi saddhiṃ hananti gacchanti pavattantīti ītihā, taṇhādiupakkilesā. Natthi ettha ītihāti anītihaṃ. Ītihā vā yathāvuttenatthena titthiyasamayā, tappaṭipakkhato idaṃ anītihaṃ. ‘‘Anitiha’’ntipi pāṭho. Tassattho – ‘‘itihāya’’nti dhammesu anekaṃsaggāhabhāvato vicikicchā itihaṃ nāma, sammāsambuddhappaveditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantānaṃ nikkaṅkhabhāvasādhanato ca natthi ettha itihanti anitihaṃ, aparapattiyanti attho. Vuttañhetaṃ ‘‘paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti, ‘‘atakkāvacaro’’ti (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) ca. Gāthābandhasukhatthaṃ pana ‘‘anītiha’’nti dīghaṃ katvā paṭhanti. Pacchimaṃ panettha atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘itihaparivajjita’’ntiādi vuttaṃ.
નિબ્બાનસઙ્ખાતં ઓગધં પતિટ્ઠં પારં ગચ્છતીતિ નિબ્બાનોગધગામી, વિમુત્તિરસત્તા એકન્તેનેવ નિબ્બાનસમ્પાપકોતિ અત્થો, તં નિબ્બાનોગધગામિનં બ્રહ્મચરિયં. નિબ્બાનોગધોતિ વા અરિયમગ્ગો વુચ્ચતિ તેન વિના નિબ્બાનાવગાહણસ્સ અસમ્ભવતો તસ્સ ચ નિબ્બાનં અનાલમ્બિત્વા અપ્પવત્તનતો, તઞ્ચેતં એકન્તસમ્પાદનેન ગચ્છતીતિ નિબ્બાનોગધગામી. અથ વા નિબ્બાનોગધગામિનન્તિ નિબ્બાનસ્સ અન્તોગામિનં. મગ્ગબ્રહ્મચરિયઞ્હિ નિબ્બાનં આરમ્મણં કરિત્વા તસ્સ અન્તો એવ પવત્તતીતિ. ઇમમેવ ચ અત્થવિકપ્પં દસ્સેતું ‘‘નિબ્બાનસ્સ અન્તોગામિન’’ન્તિઆદિ વુત્તં. સોતિ યો સો સમતિંસ પારમિયો પૂરેત્વા સબ્બકિલેસે ભઞ્જિત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો, સો ભગવા અદેસયિ દેસેસિ . મહન્તેહીતિ મહાઆતુમેહિ ઉળારજ્ઝાસયેહિ. મહન્તં નિબ્બાનં, મહન્તે વા સીલક્ખન્ધાદિકે એસન્તિ ગવેસન્તીતિ મહેસિનો, બુદ્ધાદયો અરિયા. તેહિ અનુયાતો પટિપન્નો.
Nibbānasaṅkhātaṃ ogadhaṃ patiṭṭhaṃ pāraṃ gacchatīti nibbānogadhagāmī, vimuttirasattā ekanteneva nibbānasampāpakoti attho, taṃ nibbānogadhagāminaṃ brahmacariyaṃ. Nibbānogadhoti vā ariyamaggo vuccati tena vinā nibbānāvagāhaṇassa asambhavato tassa ca nibbānaṃ anālambitvā appavattanato, tañcetaṃ ekantasampādanena gacchatīti nibbānogadhagāmī. Atha vā nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ. Maggabrahmacariyañhi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā tassa anto eva pavattatīti. Imameva ca atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘nibbānassa antogāmina’’ntiādi vuttaṃ. Soti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, so bhagavā adesayi desesi . Mahantehīti mahāātumehi uḷārajjhāsayehi. Mahantaṃ nibbānaṃ, mahante vā sīlakkhandhādike esanti gavesantīti mahesino, buddhādayo ariyā. Tehi anuyāto paṭipanno.
યથા બુદ્ધેન દેસિતન્તિ યથા અભિઞ્ઞેય્યાદિભાવેન સમ્માસમ્બુદ્ધેન મયા દેસિતં, એવં યે એતં મગ્ગબ્રહ્મચરિયં તદત્થં સાસનબ્રહ્મચરિયઞ્ચ પટિપજ્જન્તિ. તે દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થેહિ યથારહં અનુસાસન્તસ્સ સત્થુ મય્હં સાસનકારિનો ઓવાદપ્પટિકરા સકલસ્સ વટ્ટદુક્ખસ્સ અન્તં પરિયન્તં અપ્પવત્તિં કરિસ્સન્તિ, દુક્ખસ્સ વા અન્તં નિબ્બાનં સચ્છિકરિસ્સન્તીતિ.
Yathā buddhena desitanti yathā abhiññeyyādibhāvena sammāsambuddhena mayā desitaṃ, evaṃ ye etaṃ maggabrahmacariyaṃ tadatthaṃ sāsanabrahmacariyañca paṭipajjanti. Te diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsantassa satthu mayhaṃ sāsanakārino ovādappaṭikarā sakalassa vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyantaṃ appavattiṃ karissanti, dukkhassa vā antaṃ nibbānaṃ sacchikarissantīti.
બ્રહ્મચરિયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Brahmacariyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૫. બ્રહ્મચરિયસુત્તં • 5. Brahmacariyasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૫. બ્રહ્મચરિયસુત્તવણ્ણના • 5. Brahmacariyasuttavaṇṇanā