Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ೧. ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    1. Brahmajālasuttavaṇṇanā

    ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Paribbājakakathāvaṇṇanā

    ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಯಾ ವತ್ತಮಾನಾಯ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಾವಸಾನೇ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಆದಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ಆದಿಸುತ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೇನ – ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಕತ್ಥ ಭಾಸಿತ’’ನ್ತಿ, ಏವಮಾದಿವುತ್ತವಚನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯತ್ಥ ಚ ಭಾಸಿತಂ, ಯಞ್ಚಾರಬ್ಭ ಭಾಸಿತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸ್ಸಾಪಿ ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿಆದಿಕಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಾಲೇ ವುತ್ತಂ ನಿದಾನಮಾದೀ’’ತಿ।

    Imissā paṭhamamahāsaṅgītiyā vattamānāya vinayasaṅgahāvasāne suttantapiṭake ādinikāyassa ādisuttaṃ brahmajālaṃ pucchantena āyasmatā mahākassapena – ‘‘brahmajālaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti, evamādivuttavacanapariyosāne yattha ca bhāsitaṃ, yañcārabbha bhāsitaṃ, taṃ sabbaṃ pakāsento āyasmā ānando evaṃ me sutantiādimāha. Tena vuttaṃ ‘‘brahmajālassāpi evaṃ me sutantiādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādī’’ti.

    ೧. ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ನಿಪಾತಪದಂ। ಮೇತಿಆದೀನಿ ನಾಮಪದಾನಿ। ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗಪದಂ, ಹೋತೀತಿ ಆಖ್ಯಾತಪದನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ತಾವ ನಯೇನ ಪದವಿಭಾಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    1. Tattha evanti nipātapadaṃ. Metiādīni nāmapadāni. Paṭipanno hotīti ettha paṭīti upasaggapadaṃ, hotīti ākhyātapadanti. Iminā tāva nayena padavibhāgo veditabbo.

    ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಏವಂ-ಸದ್ದೋ ತಾವ ಉಪಮೂಪದೇಸಸಮ್ಪಹಂಸನಗರಹಣವಚನಸಮ್ಪಟಿಗ್ಗಹಾಕಾರನಿದಸ್ಸನಾವಧಾರಣಾದಿಅನೇಕತ್ಥಪ್ಪಭೇದೋ। ತಥಾಹೇಸ – ‘‘ಏವಂ ಜಾತೇನ ಮಚ್ಚೇನ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೩) ಏವಮಾದೀಸು ಉಪಮಾಯಂ ಆಗತೋ। ‘‘ಏವಂ ತೇ ಅಭಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ತೇ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೨) ಉಪದೇಸೇ। ‘‘ಏವಮೇತಂ ಭಗವಾ, ಏವಮೇತಂ ಸುಗತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೬೬) ಸಮ್ಪಹಂಸನೇ। ‘‘ಏವಮೇವಂ ಪನಾಯಂ ವಸಲೀ ಯಸ್ಮಿಂ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ತಸ್ಸ ಮುಣ್ಡಕಸ್ಸ ಸಮಣಕಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೭) ಗರಹಣೇ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇತಿ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧) ವಚನಸಮ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇ। ‘‘ಏವಂ ಬ್ಯಾ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೯೮) ಆಕಾರೇ। ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಮಾಣವಕ, ಯೇನ ಸಮಣೋ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಸಮಣಂ ಆನನ್ದಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ। ‘‘ಸುಭೋ ಮಾಣವೋ ತೋದೇಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಭವನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ, ಸಾಧು ಕಿರ ಭವಂ ಆನನ್ದೋ ಯೇನ ಸುಭಸ್ಸ ಮಾಣವಸ್ಸ ತೋದೇಯ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮತು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೫) ನಿದಸ್ಸನೇ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಕಾಲಾಮಾ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ ವಾ ಅಕುಸಲಾ ವಾತಿ? ಅಕುಸಲಾ, ಭನ್ತೇ। ಸಾವಜ್ಜಾ ವಾ ಅನವಜ್ಜಾ ವಾತಿ? ಸಾವಜ್ಜಾ, ಭನ್ತೇ। ವಿಞ್ಞುಗರಹಿತಾ ವಾ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾ ವಾತಿ? ವಿಞ್ಞುಗರಹಿತಾ, ಭನ್ತೇ। ಸಮತ್ತಾ ಸಮಾದಿನ್ನಾ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ವಾ, ಕಥಂ ವೋ ಏತ್ಥ ಹೋತೀತಿ? ಸಮತ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಾದಿನ್ನಾ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ಏವಂ ನೋ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೬೬) ಅವಧಾರಣೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಆಕಾರನಿದಸ್ಸನಾವಧಾರಣೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

    Atthato pana evaṃ-saddo tāva upamūpadesasampahaṃsanagarahaṇavacanasampaṭiggahākāranidassanāvadhāraṇādianekatthappabhedo. Tathāhesa – ‘‘evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu’’nti (dha. pa. 53) evamādīsu upamāyaṃ āgato. ‘‘Evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabba’’ntiādīsu (a. ni. 4.122) upadese. ‘‘Evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) sampahaṃsane. ‘‘Evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.187) garahaṇe. ‘‘Evaṃ, bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosu’’ntiādīsu (ma. ni. 1.1) vacanasampaṭiggahe. ‘‘Evaṃ byā kho ahaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.398) ākāre. ‘‘Ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo ānando tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha. ‘‘Subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’’ti. ‘‘Evañca vadehi, sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ, tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’tiādīsu (dī. ni. 1.445) nidassane. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, kālāmā, ime dhammā kusalā vā akusalā vāti? Akusalā, bhante. Sāvajjā vā anavajjā vāti? Sāvajjā, bhante. Viññugarahitā vā viññuppasatthā vāti? Viññugarahitā, bhante. Samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti no vā, kathaṃ vo ettha hotīti? Samattā, bhante, samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, evaṃ no ettha hotī’’tiādīsu (a. ni. 3.66) avadhāraṇe. Svāyamidha ākāranidassanāvadhāraṇesu daṭṭhabbo.

    ತತ್ಥ ಆಕಾರತ್ಥೇನ ಏವಂ-ಸದ್ದೇನ ಏತಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ, ನಾನಾನಯನಿಪುಣಮನೇಕಜ್ಝಾಸಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನಂ, ವಿವಿಧಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ, ಧಮ್ಮತ್ಥದೇಸನಾಪಟಿವೇಧಗಮ್ಭೀರಂ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಕಸಕಭಾಸಾನುರೂಪತೋ ಸೋತಪಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಂ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಕೋ ಸಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾತುಂ, ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಪನ ಸೋತುಕಾಮತಂ ಜನೇತ್ವಾಪಿ ‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ’ ಮಯಾಪಿ ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಸುತನ್ತಿ।

    Tattha ākāratthena evaṃ-saddena etamatthaṃ dīpeti, nānānayanipuṇamanekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ, atthabyañjanasampannaṃ, vividhapāṭihāriyaṃ, dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ, sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathamāgacchantaṃ tassa bhagavato vacanaṃ sabbappakārena ko samattho viññātuṃ, sabbathāmena pana sotukāmataṃ janetvāpi ‘evaṃ me sutaṃ’ mayāpi ekenākārena sutanti.

    ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇನ – ‘‘ನಾಹಂ ಸಯಮ್ಭೂ, ನ ಮಯಾ ಇದಂ ಸಚ್ಛಿಕತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚೇನ್ತೋ – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ’, ‘ಮಯಾಪಿ ಏವಂ ಸುತ’ನ್ತಿ ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಕಲಂ ಸುತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ।

    Nidassanatthena – ‘‘nāhaṃ sayambhū, na mayā idaṃ sacchikata’’nti attānaṃ parimocento – ‘evaṃ me sutaṃ’, ‘mayāpi evaṃ suta’nti idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ nidasseti.

    ಅವಧಾರಣತ್ಥೇನ – ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಯದಿದಂ ಆನನ್ದೋ, ಗತಿಮನ್ತಾನಂ, ಸತಿಮನ್ತಾನಂ, ಧಿತಿಮನ್ತಾನಂ, ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಆನನ್ದೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೩)। ಏವಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ, ಧಮ್ಮಕುಸಲೋ, ಬ್ಯಞ್ಜನಕುಸಲೋ, ನಿರುತ್ತಿಕುಸಲೋ, ಪುಬ್ಬಾಪರಕುಸಲೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೬೯)। ಏವಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಚ ಪಸತ್ಥಭಾವಾನುರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ಧಾರಣಬಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಸೋತುಕಾಮತಂ ಜನೇತಿ – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ’, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅತ್ಥತೋ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ವಾ ಅನೂನಮನಧಿಕಂ, ಏವಮೇವ ನ ಅಞ್ಞಥಾ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।

    Avadhāraṇatthena – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando, gatimantānaṃ, satimantānaṃ, dhitimantānaṃ, upaṭṭhākānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.223). Evaṃ bhagavatā – ‘‘āyasmā ānando atthakusalo, dhammakusalo, byañjanakusalo, niruttikusalo, pubbāparakusalo’’ti (a. ni. 5.169). Evaṃ dhammasenāpatinā ca pasatthabhāvānurūpaṃ attano dhāraṇabalaṃ dassento sattānaṃ sotukāmataṃ janeti – ‘evaṃ me sutaṃ’, tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ, evameva na aññathā daṭṭhabba’’nti.

    ಮೇ-ಸದ್ದೋ ತೀಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ – ‘‘ಗಾಥಾಭಿಗೀತಂ ಮೇ ಅಭೋಜನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೧) ಮಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಾಧು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಸಙ್ಖಿತ್ತೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೂ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೮೮) ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಧಮ್ಮದಾಯಾದಾ ಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಭವಥಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯) ಮಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಧ ಪನ ಮಯಾ ಸುತನ್ತಿ ಚ, ಮಮ ಸುತನ್ತಿ ಚ ಅತ್ಥದ್ವಯೇ ಯುಜ್ಜತಿ।

    Me-saddo tīsu atthesu dissati. Tathā hissa – ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’ntiādīsu (su. ni. 81) mayāti attho. ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.88) mayhanti attho. ‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave , bhavathā’’tiādīsu (ma. ni. 1.29) mamāti attho. Idha pana mayā sutanti ca, mama sutanti ca atthadvaye yujjati.

    ಸುತನ್ತಿ ಅಯಂ ಸುತ-ಸದ್ದೋ ಸಉಪಸಗ್ಗೋ ಚ ಅನುಪಸಗ್ಗೋ ಚ – ಗಮನವಿಸ್ಸುತಕಿಲಿನ್ನ-ಉಪಚಿತಾನುಯೋಗ-ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ-ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರ-ವಿಞ್ಞಾತಾದಿಅನೇಕತ್ಥಪ್ಪಭೇದೋ, ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ‘‘ಸೇನಾಯ ಪಸುತೋ’’ತಿಆದೀಸು ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಸ್ಸತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಉದಾ॰ ೧೧) ವಿಸ್ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅವಸ್ಸುತಾ ಅವಸ್ಸುತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾಚಿ॰ ೬೫೭) ಕಿಲಿನ್ನಾಕಿಲಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸುತಂ ಅನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಖು॰ ಪಾ॰ ೭.೧೨) ಉಪಚಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯೇ ಝಾನಪಸುತಾ ಧೀರಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಪ॰ ೧೮೧) ಝಾನಾನುಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತ’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೧) ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸುತಧರೋ ಸುತಸನ್ನಿಚಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೩೯) ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರವಿಞ್ಞಾತಧರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಉಪಧಾರಿತನ್ತಿ ವಾ ಉಪಧಾರಣನ್ತಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘ಮೇ’ ಸದ್ದಸ್ಸ ಹಿ ‘ಮಯಾ’ತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ‘ಏವಂ ಮಯಾ ಸುತಂ’ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಉಪಧಾರಿತನ್ತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ‘ಮಮಾ’ತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಏವಂ ಮಮ ಸುತಂ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಉಪಧಾರಣನ್ತಿ ಯುಜ್ಜತಿ।

    Sutanti ayaṃ suta-saddo saupasaggo ca anupasaggo ca – gamanavissutakilinna-upacitānuyoga-sotaviññeyya-sotadvārānusāra-viññātādianekatthappabhedo, tathā hissa ‘‘senāya pasuto’’tiādīsu gacchantoti attho. ‘‘Sutadhammassa passato’’tiādīsu (udā. 11) vissutadhammassāti attho. ‘‘Avassutā avassutassā’’tiādīsu (pāci. 657) kilinnākilinnassāti attho. ‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’ntiādīsu (khu. pā. 7.12) upacitanti attho. ‘‘Ye jhānapasutā dhīrā’’tiādīsu (dha. pa. 181) jhānānuyuttāti attho. ‘Diṭṭhaṃ sutaṃ muta’ntiādīsu (ma. ni. 1.241) sotaviññeyyanti attho. ‘‘Sutadharo sutasannicayo’’tiādīsu (ma. ni. 1.339) sotadvārānusāraviññātadharoti attho. Idha panassa sotadvārānusārena upadhāritanti vā upadhāraṇanti vāti attho. ‘Me’ saddassa hi ‘mayā’ti atthe sati ‘evaṃ mayā sutaṃ’ sotadvārānusārena upadhāritanti yujjati. ‘Mamā’ti atthe sati evaṃ mama sutaṃ sotadvārānusārena upadhāraṇanti yujjati.

    ಏವಮೇತೇಸು ತೀಸು ಪದೇಸು ಏವನ್ತಿ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವಿಞ್ಞಾಣಕಿಚ್ಚನಿದಸ್ಸನಂ। ಮೇತಿ ವುತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲನಿದಸ್ಸನಂ। ಸುತನ್ತಿ ಅಸ್ಸವನಭಾವಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋ ಅನೂನಾಧಿಕಾವಿಪರೀತಗ್ಗಹಣನಿದಸ್ಸನಂ। ತಥಾ ಏವನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಪವತ್ತಾಯ ವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿಭಾವಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಮೇತಿ ಅತ್ತಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಸುತನ್ತಿ ಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ‘‘ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಾಯ ವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ಮಯಾ ನ ಅಞ್ಞಂ ಕತಂ, ಇದಂ ಪನ ಕತಂ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸುತೋ’’ತಿ।

    Evametesu tīsu padesu evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassanaṃ. Meti vuttaviññāṇasamaṅgipuggalanidassanaṃ. Sutanti assavanabhāvapaṭikkhepato anūnādhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ. Tathā evanti tassā sotadvārānusārena pavattāya viññāṇavīthiyā nānappakārena ārammaṇe pavattibhāvappakāsanaṃ. Meti attappakāsanaṃ. Sutanti dhammappakāsanaṃ. Ayañhettha saṅkhepo – ‘‘nānappakārena ārammaṇe pavattāya viññāṇavīthiyā mayā na aññaṃ kataṃ, idaṃ pana kataṃ, ayaṃ dhammo suto’’ti.

    ತಥಾ ಏವನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಮೇತಿ ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಸುತನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಕಿಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಯಂ ಸುತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಮಯಾ ಏವಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ।

    Tathā evanti niddisitabbadhammappakāsanaṃ. Meti puggalappakāsanaṃ. Sutanti puggalakiccappakāsanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti. ‘‘Yaṃ suttaṃ niddisissāmi, taṃ mayā evaṃ suta’’nti.

    ತಥಾ ಏವನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ನಾನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ನಾನತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ನಾನಾಕಾರನಿದ್ದೇಸೋ। ಏವನ್ತಿ ಹಿ ಅಯಮಾಕಾರಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಮೇತಿ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೋ। ಸುತನ್ತಿ ವಿಸಯನಿದ್ದೇಸೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ನಾನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತೇನ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇನ ತಂ ಸಮಙ್ಗಿನೋ ಕತ್ತು ವಿಸಯಗ್ಗಹಣಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತಂ ಹೋತಿ।

    Tathā evanti yassa cittasantānassa nānākārappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddeso. Evanti hi ayamākārapaññatti. Meti kattuniddeso. Sutanti visayaniddeso. Ettāvatā nānākārappavattena cittasantānena taṃ samaṅgino kattu visayaggahaṇasanniṭṭhānaṃ kataṃ hoti.

    ಅಥವಾ ಏವನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಕಿಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೋ। ಸುತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕಿಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೋ। ಮೇತಿ ಉಭಯಕಿಚ್ಚಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲನಿದ್ದೇಸೋ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ‘‘ಮಯಾ ಸವನಕಿಚ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮಙ್ಗಿನಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ವಿಞ್ಞಾಣವಸೇನ ಲದ್ಧಸವನಕಿಚ್ಚವೋಹಾರೇನ ಸುತ’’ನ್ತಿ।

    Athavā evanti puggalakiccaniddeso. Sutanti viññāṇakiccaniddeso. Meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso. Ayaṃ panettha saṅkhepo, ‘‘mayā savanakiccaviññāṇasamaṅginā puggalena viññāṇavasena laddhasavanakiccavohārena suta’’nti.

    ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಚ ಮೇತಿ ಚ ಸಚ್ಚಿಕಟ್ಠಪರಮತ್ಥವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಕಿಞ್ಹೇತ್ಥ ತಂ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಏವನ್ತಿ ವಾ ಮೇತಿ ವಾ ನಿದ್ದೇಸಂ ಲಭೇಥ? ಸುತನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಯಞ್ಹಿ ತಂ ಏತ್ಥ ಸೋತೇನ ಉಪಲದ್ಧಂ, ತಂ ಪರಮತ್ಥತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನನ್ತಿ। ತಥಾ ‘ಏವ’ನ್ತಿ ಚ, ಮೇತಿ ಚ, ತಂ ತಂ ಉಪಾದಾಯ ವತ್ತಬ್ಬತೋ ಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ‘ಸುತ’ನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ಉಪನಿಧಾಯ ವತ್ತಬ್ಬತೋ ಉಪನಿಧಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಏವನ್ತಿ ವಚನೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹಂ ದೀಪೇತಿ। ನ ಹಿ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಪಟಿವೇಧಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ। ‘ಸುತ’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ಸುತಸ್ಸ ಅಸಮ್ಮೋಸಂ ದೀಪೇತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಸುತಂ ಸಮ್ಮುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ನ ಸೋ ಕಾಲನ್ತರೇನ ಮಯಾ ಸುತನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಅಸಮ್ಮೋಹೇನ ಪಞ್ಞಾಸಿದ್ಧಿ, ಅಸಮ್ಮೋಸೇನ ಪನ ಸತಿಸಿದ್ಧಿ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ಸತಿಯಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಾವಧಾರಣಸಮತ್ಥತಾ, ಸತಿಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಪಟಿವೇಧಸಮತ್ಥತಾ। ತದುಭಯಸಮತ್ಥತಾಯೋಗೇನ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕೋಸಸ್ಸ ಅನುಪಾಲನಸಮತ್ಥತೋ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತ್ತಸಿದ್ಧಿ।

    Tattha evanti ca meti ca saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññatti. Kiñhettha taṃ paramatthato atthi, yaṃ evanti vā meti vā niddesaṃ labhetha? Sutanti vijjamānapaññatti. Yañhi taṃ ettha sotena upaladdhaṃ, taṃ paramatthato vijjamānanti. Tathā ‘eva’nti ca, meti ca, taṃ taṃ upādāya vattabbato upādāpaññatti. ‘Suta’nti diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato upanidhāpaññatti. Ettha ca evanti vacanena asammohaṃ dīpeti. Na hi sammūḷho nānappakārapaṭivedhasamattho hoti. ‘Suta’nti vacanena sutassa asammosaṃ dīpeti. Yassa hi sutaṃ sammuṭṭhaṃ hoti, na so kālantarena mayā sutanti paṭijānāti. Iccassa asammohena paññāsiddhi, asammosena pana satisiddhi. Tattha paññāpubbaṅgamāya satiyā byañjanāvadhāraṇasamatthatā, satipubbaṅgamāya paññāya atthapaṭivedhasamatthatā. Tadubhayasamatthatāyogena atthabyañjanasampannassa dhammakosassa anupālanasamatthato dhammabhaṇḍāgārikattasiddhi.

    ಅಪರೋ ನಯೋ, ಏವನ್ತಿ ವಚನೇನ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಂ ದೀಪೇತಿ। ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಪಟಿವೇಧಾಭಾವತೋ। ಸುತನ್ತಿ ವಚನೇನ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ದೀಪೇತಿ, ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸವನಾಭಾವತೋ। ತಥಾ ಹಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನ ಮಯಾ ಸುತಂ, ಪುನ ಭಣಥಾ’’ತಿ ಭಣತಿ। ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ತಸಮ್ಮಾಪಣಿಧಿಂ ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಕತಪುಞ್ಞತಂ ಸಾಧೇತಿ, ಸಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ತದಭಾವತೋ। ಅವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸೂಪನಿಸ್ಸಯಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ। ನ ಹಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಸೋತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಚ ಸಪ್ಪುರಿಸೇ ಅನುಪಸ್ಸಯಮಾನಸ್ಸ ಸವನಂ ಅತ್ಥೀತಿ।

    Aparo nayo, evanti vacanena yoniso manasikāraṃ dīpeti. Ayoniso manasikaroto hi nānappakārapaṭivedhābhāvato. Sutanti vacanena avikkhepaṃ dīpeti, vikkhittacittassa savanābhāvato. Tathā hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiyā vuccamānopi ‘‘na mayā sutaṃ, puna bhaṇathā’’ti bhaṇati. Yoniso manasikārena cettha attasammāpaṇidhiṃ pubbe ca katapuññataṃ sādheti, sammā appaṇihitattassa pubbe akatapuññassa vā tadabhāvato. Avikkhepena saddhammassavanaṃ sappurisūpanissayañca sādheti. Na hi vikkhittacitto sotuṃ sakkoti, na ca sappurise anupassayamānassa savanaṃ atthīti.

    ಅಪರೋ ನಯೋ, ಯಸ್ಮಾ ಏವನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ನಾನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ನಾನತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ನಾನಾಕಾರನಿದ್ದೇಸೋತಿ ವುತ್ತಂ, ಸೋ ಚ ಏವಂ ಭದ್ದಕೋ ಆಕಾರೋ ನ ಸಮ್ಮಾಅಪ್ಪಣಿಹಿತತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಭದ್ದಕೇನಾಕಾರೇನ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕದ್ವಯಸಮ್ಪತ್ತಿಮತ್ತನೋ ದೀಪೇತಿ। ಸುತನ್ತಿ ಸವನಯೋಗೇನ ಪುರಿಮಚಕ್ಕದ್ವಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ। ನ ಹಿ ಅಪ್ಪತಿರೂಪದೇಸೇ ವಸತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೂಪನಿಸ್ಸಯವಿರಹಿತಸ್ಸ ವಾ ಸವನಂ ಅತ್ಥಿ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕದ್ವಯಸಿದ್ಧಿಯಾ ಆಸಯಸುದ್ಧಿಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಪುರಿಮಚಕ್ಕದ್ವಯಸಿದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಗಸುದ್ಧಿ, ತಾಯ ಚ ಆಸಯಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಧಿಗಮಬ್ಯತ್ತಿಸಿದ್ಧಿ, ಪಯೋಗಸುದ್ಧಿಯಾ ಆಗಮಬ್ಯತ್ತಿಸಿದ್ಧಿ। ಇತಿ ಪಯೋಗಾಸಯಸುದ್ಧಸ್ಸ ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಚನಂ ಅರುಣುಗ್ಗಂ ವಿಯ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯತೋ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ವಿಯ ಚ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅರಹತಿ ಭಗವತೋ ವಚನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಭವಿತುನ್ತಿ ಠಾನೇ ನಿದಾನಂ ಠಪೇನ್ತೋ – ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Aparo nayo, yasmā evanti yassa cittasantānassa nānākārappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddesoti vuttaṃ, so ca evaṃ bhaddako ākāro na sammāappaṇihitattano pubbe akatapuññassa vā hoti, tasmā evanti iminā bhaddakenākārena pacchimacakkadvayasampattimattano dīpeti. Sutanti savanayogena purimacakkadvayasampattiṃ. Na hi appatirūpadese vasato sappurisūpanissayavirahitassa vā savanaṃ atthi. Iccassa pacchimacakkadvayasiddhiyā āsayasuddhisiddhā hoti, purimacakkadvayasiddhiyā payogasuddhi, tāya ca āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhi, payogasuddhiyā āgamabyattisiddhi. Iti payogāsayasuddhassa āgamādhigamasampannassa vacanaṃ aruṇuggaṃ viya sūriyassa udayato yoniso manasikāro viya ca kusalakammassa arahati bhagavato vacanassa pubbaṅgamaṃ bhavitunti ṭhāne nidānaṃ ṭhapento – ‘‘evaṃ me suta’’ntiādimāha.

    ಅಪರೋ ನಯೋ, ‘ಏವ’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಪಟಿವೇಧದೀಪಕೇನ ವಚನೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸಮ್ಪತ್ತಿಸಬ್ಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ‘ಸುತ’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸೋತಬ್ಬಪ್ಪಭೇದಪಟಿವೇಧದೀಪಕೇನ ಧಮ್ಮನಿರುತ್ತಿಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸಮ್ಪತ್ತಿಸಬ್ಭಾವಂ। ‘ಏವ’ನ್ತಿ ಚ ಇದಂ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರದೀಪಕಂ ವಚನಂ ಭಾಸಮಾನೋ – ‘‘ಏತೇ ಮಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖಿತಾ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ‘ಸುತ’ನ್ತಿ ಇದಂ ಸವನಯೋಗದೀಪಕಂ ವಚನಂ ಭಾಸಮಾನೋ – ‘‘ಬಹೂ ಮಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಸುತಾ ಧಾತಾ ವಚಸಾ ಪರಿಚಿತಾ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ತದುಭಯೇನಾಪಿ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಪಾರಿಪೂರಿಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಸವನೇ ಆದರಂ ಜನೇತಿ। ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಪುಣ್ಣಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಆದರೇನ ಅಸ್ಸುಣನ್ತೋ ಮಹತಾ ಹಿತಾ ಪರಿಬಾಹಿರೋ ಹೋತೀತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆದರಂ ಜನೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸೋತಬ್ಬೋತಿ।

    Aparo nayo, ‘eva’nti iminā nānappakārapaṭivedhadīpakena vacanena attano atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ dīpeti. ‘Suta’nti iminā sotabbappabhedapaṭivedhadīpakena dhammaniruttipaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ. ‘Eva’nti ca idaṃ yoniso manasikāradīpakaṃ vacanaṃ bhāsamāno – ‘‘ete mayā dhammā manasānupekkhitā, diṭṭhiyā suppaṭividdhā’’ti dīpeti. ‘Suta’nti idaṃ savanayogadīpakaṃ vacanaṃ bhāsamāno – ‘‘bahū mayā dhammā sutā dhātā vacasā paricitā’’ti dīpeti. Tadubhayenāpi atthabyañjanapāripūriṃ dīpento savane ādaraṃ janeti. Atthabyañjanaparipuṇṇañhi dhammaṃ ādarena assuṇanto mahatā hitā paribāhiro hotīti, tasmā ādaraṃ janetvā sakkaccaṃ ayaṃ dhammo sotabboti.

    ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಸಕಲೇನ ವಚನೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅತ್ತನೋ ಅದಹನ್ತೋ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಭೂಮಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ। ಸಾವಕತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ತಥಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ವುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ‘‘ಕೇವಲಂ ಸುತಮೇವೇತಂ ಮಯಾ, ತಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ವಚನ’’ನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚೇತಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಅಪದಿಸತಿ, ಜಿನವಚನಂ ಅಪ್ಪೇತಿ, ಧಮ್ಮನೇತ್ತಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ।

    ‘‘Evaṃ me suta’’nti iminā pana sakalena vacanena āyasmā ānando tathāgatappaveditaṃ dhammaṃ attano adahanto asappurisabhūmiṃ atikkamati. Sāvakattaṃ paṭijānanto sappurisabhūmiṃ okkamati. Tathā asaddhammā cittaṃ vuṭṭhāpeti, saddhamme cittaṃ patiṭṭhāpeti. ‘‘Kevalaṃ sutamevetaṃ mayā, tasseva bhagavato vacana’’nti dīpento attānaṃ parimoceti, satthāraṃ apadisati, jinavacanaṃ appeti, dhammanettiṃ patiṭṭhāpeti.

    ಅಪಿಚ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಭಾವಂ ಅಪ್ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ ಪುರಿಮವಚನಂ ವಿವರನ್ತೋ – ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮಿದಂ ಮಯಾ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜವಿಸಾರದಸ್ಸ ದಸಬಲಧರಸ್ಸ ಆಸಭಟ್ಠಾನಟ್ಠಾಯಿನೋ ಸೀಹನಾದನಾದಿನೋ ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಿಸ್ಸರಸ್ಸ ಧಮ್ಮರಾಜಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತಿನೋ ಧಮ್ಮದೀಪಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸರಣಸ್ಸ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚನಂ, ನ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ ವಾ ಪದೇ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ವಾ ಕಙ್ಖಾ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ ಕಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ವಿನಾಸೇತಿ, ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ತೇನೇತಂ ವುಚ್ಚತಿ –

    Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimavacanaṃ vivaranto – ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammasaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa vacanaṃ, na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kātabbā’’ti sabbesaṃ devamanussānaṃ imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādeti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ವಿನಾಸಯತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಂ, ಸದ್ಧಂ ವಡ್ಢೇತಿ ಸಾಸನೇ।

    ‘‘Vināsayati assaddhaṃ, saddhaṃ vaḍḍheti sāsane;

    ಏವಂ ಮೇ ಸುತಮಿಚ್ಚೇವಂ, ವದಂ ಗೋತಮಸಾವಕೋ’’ತಿ॥

    Evaṃ me sutamiccevaṃ, vadaṃ gotamasāvako’’ti.

    ಏಕನ್ತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದನಿದ್ದೇಸೋ। ಸಮಯನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನಿದ್ದೇಸೋ। ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಅನಿಯಮಿತಪರಿದೀಪನಂ। ತತ್ಥ ಸಮಯಸದ್ದೋ –

    Ekanti gaṇanaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekaṃ samayanti aniyamitaparidīpanaṃ. Tattha samayasaddo –

    ‘‘ಸಮವಾಯೇ ಖಣೇ ಕಾಲೇ, ಸಮೂಹೇ ಹೇತುದಿಟ್ಠಿಸು।

    ‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;

    ಪಟಿಲಾಭೇ ಪಹಾನೇ ಚ, ಪಟಿವೇಧೇ ಚ ದಿಸ್ಸತಿ’’॥

    Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissati’’.

    ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ – ‘‘ಅಪ್ಪೇವನಾಮ ಸ್ವೇಪಿ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯಾಮ ಕಾಲಞ್ಚ ಸಮಯಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೭) ಸಮವಾಯೋ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏಕೋವ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಣೋ ಚ ಸಮಯೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೨೯) ಖಣೋ। ‘‘ಉಣ್ಹಸಮಯೋ ಪರಿಳಾಹಸಮಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾಚಿ॰ ೩೫೮) ಕಾಲೋ। ‘‘ಮಹಾಸಮಯೋ ಪವನಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೨) ಸಮೂಹೋ। ‘‘ಸಮಯೋಪಿ ಖೋ ತೇ, ಭದ್ದಾಲಿ, ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ, ಭಗವಾ ಖೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ, ಭಗವಾಪಿ ಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಭದ್ದಾಲಿ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಪರಿಪೂರಕಾರೀ’ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ತೇ ಭದ್ದಾಲಿ, ಸಮಯೋ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೩೫) ಹೇತು। ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಉಗ್ಗಹಮಾನೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಸಮಣಮುಣ್ಡಿಕಾಪುತ್ತೋ ಸಮಯಪ್ಪವಾದಕೇ ತಿನ್ದುಕಾಚೀರೇ ಏಕಸಾಲಕೇ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಆರಾಮೇ ಪಟಿವಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೬೦) ದಿಟ್ಠಿ।

    Tathā hissa – ‘‘appevanāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.447) samavāyo attho. ‘‘Ekova kho bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) khaṇo. ‘‘Uṇhasamayo pariḷāhasamayo’’tiādīsu (pāci. 358) kālo. ‘‘Mahāsamayo pavanasmi’’ntiādīsu (dī. ni. 2.332) samūho. ‘‘Samayopi kho te, bhaddāli, appaṭividdho ahosi, bhagavā kho sāvatthiyaṃ viharati, bhagavāpi maṃ jānissati, bhaddāli nāma bhikkhu satthusāsane sikkhāya aparipūrakārī’ti. Ayampi kho, te bhaddāli, samayo appaṭividdho ahosī’’tiādīsu (ma. ni. 2.135) hetu. ‘‘Tena kho pana samayena uggahamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.260) diṭṭhi.

    ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಯೋ ಅತ್ಥೋ, ಯೋ ಚತ್ಥೋ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೋ।

    ‘‘Diṭṭhe dhamme ca yo attho, yo cattho samparāyiko;

    ಅತ್ಥಾಭಿಸಮಯಾ ಧೀರೋ, ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೮) –

    Atthābhisamayā dhīro, paṇḍitoti pavuccatī’’ti. (saṃ. ni. 1.128) –

    ಆದೀಸು ಪಟಿಲಾಭೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಮಾನಾಭಿಸಮಯಾ ಅನ್ತಮಕಾಸಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೯) ಪಹಾನಂ। ‘‘ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಟ್ಠೋ ಸಙ್ಖತಟ್ಠೋ ಸನ್ತಾಪಟ್ಠೋ ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠೋ ಅಭಿಸಮಯಟ್ಠೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ೧೦೮) ಪಟಿವೇಧೋ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರಉತುಮಾಸಡ್ಢಮಾಸರತ್ತಿದಿವಪುಬ್ಬಣ್ಹಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಾಯನ್ಹಪಠಮಮಜ್ಝಿ-ಮಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಮುಹುತ್ತಾದೀಸು ಕಾಲಪ್ಪಭೇದಭೂತೇಸು ಸಮಯೇಸು ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ।

    Ādīsu paṭilābho. ‘‘Sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassā’’tiādīsu (a. ni. 7.9) pahānaṃ. ‘‘Dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho abhisamayaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. 108) paṭivedho. Idha panassa kālo attho. Tena saṃvaccharautumāsaḍḍhamāsarattidivapubbaṇhamajjhanhikasāyanhapaṭhamamajjhi-mapacchimayāmamuhuttādīsu kālappabhedabhūtesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.

    ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏತೇಸು ಸಂವಚ್ಛರಾದೀಸು ಸಮಯೇಸು ಯಂ ಯಂ ಸುತ್ತಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಉತುಮ್ಹಿ ಮಾಸೇ ಪಕ್ಖೇ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ವಾ ದಿವಸಭಾಗೇ ವಾ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸುವಿದಿತಂ ಸುವವತ್ಥಾಪಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ – ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ’’ ಅಸುಕಸಂವಚ್ಛರೇ ಅಸುಕಉತುಮ್ಹಿ ಅಸುಕಮಾಸೇ ಅಸುಕಪಕ್ಖೇ ಅಸುಕರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅಸುಕದಿವಸಭಾಗೇ ವಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ಧಾರೇತುಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತುಂ ವಾ, ಬಹು ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೇನೇವ ಪದೇನ ತಮತ್ಥಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಯೇ ವಾ ಇಮೇ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಸಮಯೋ, ಜಾತಿಸಮಯೋ, ಸಂವೇಗಸಮಯೋ, ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಸಮಯೋ, ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಸಮಯೋ, ಮಾರವಿಜಯಸಮಯೋ, ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಸಮಯೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಸಮಯೋ, ದೇಸನಾಸಮಯೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸಮಯೋತಿ, ಏವಮಾದಯೋ ಭಗವತೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಅತಿವಿಯ ಪಕಾಸಾ ಅನೇಕಕಾಲಪ್ಪಭೇದಾ ಏವ ಸಮಯಾ। ತೇಸು ಸಮಯೇಸು ದೇಸನಾಸಮಯಸಙ್ಖಾತಂ ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಯೋ ಚಾಯಂ ಞಾಣಕರುಣಾಕಿಚ್ಚಸಮಯೇಸು ಕರುಣಾಕಿಚ್ಚಸಮಯೋ, ಅತ್ತಹಿತಪರಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿಸಮಯೇಸು ಪರಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿಸಮಯೋ, ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಕರಣೀಯದ್ವಯಸಮಯೇಸು ಧಮ್ಮಿಕಥಾಸಮಯೋ ದೇಸನಾಪಟಿಪತ್ತಿಸಮಯೇಸು ದೇಸನಾಸಮಯೋ, ತೇಸುಪಿ ಸಮಯೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ।

    Tattha kiñcāpi etesu saṃvaccharādīsu samayesu yaṃ yaṃ suttaṃ yasmiṃ yasmiṃ saṃvacchare utumhi māse pakkhe rattibhāge vā divasabhāge vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ therassa suviditaṃ suvavatthāpitaṃ paññāya. Yasmā pana – ‘‘evaṃ me sutaṃ’’ asukasaṃvacchare asukautumhi asukamāse asukapakkhe asukarattibhāge asukadivasabhāge vāti evaṃ vutte na sakkā sukhena dhāretuṃ vā uddisituṃ vā uddisāpetuṃ vā, bahu ca vattabbaṃ hoti, tasmā ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha. Ye vā ime gabbhokkantisamayo, jātisamayo, saṃvegasamayo, abhinikkhamanasamayo, dukkarakārikasamayo, māravijayasamayo, abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, desanāsamayo, parinibbānasamayoti, evamādayo bhagavato devamanussesu ativiya pakāsā anekakālappabhedā eva samayā. Tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti dīpeti. Yo cāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahitapaṭipattisamayesu parahitapaṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammikathāsamayo desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesupi samayesu aññataraṃ samayaṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಯಥಾ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಮಾವಚರ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧) ಚ, ಇತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಸುತ್ತಪದೇಸು – ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹೀ’’ತಿ ಚ ಭುಮ್ಮವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ, ವಿನಯೇ ಚ – ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಕರಣವಚನೇನ, ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ? ತತ್ಥ ತಥಾ ಇಧ ಚ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ। ತತ್ಥ ಹಿ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಇತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಸುತ್ತಪದೇಸು ಚ ಅಧಿಕರಣತ್ಥೋ ಭಾವೇನ ಭಾವಲಕ್ಖಣತ್ಥೋ ಚ ಸಮ್ಭವತಿ। ಅಧಿಕರಣಞ್ಹಿ ಕಾಲತ್ಥೋ, ಸಮೂಹತ್ಥೋ ಚ ಸಮಯೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತಾನಂ ಫಸ್ಸಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಖಣಸಮವಾಯಹೇತುಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಚ ಸಮಯಸ್ಸ ಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಲಕ್ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತದತ್ಥಜೋತನತ್ಥಂ ತತ್ಥ ಭುಮ್ಮವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ।

    Kasmā panettha yathā abhidhamme ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacara’’nti (dha. sa. 1) ca, ito aññesu ca suttapadesu – ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehī’’ti ca bhummavacananiddeso kato, vinaye ca – ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’ti karaṇavacanena, tathā akatvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti upayogavacananiddeso katoti? Tattha tathā idha ca aññathā atthasambhavato. Tattha hi abhidhamme ito aññesu suttapadesu ca adhikaraṇattho bhāvena bhāvalakkhaṇattho ca sambhavati. Adhikaraṇañhi kālattho, samūhattho ca samayo, tattha tattha vuttānaṃ phassādidhammānaṃ khaṇasamavāyahetusaṅkhātassa ca samayassa bhāvena tesaṃ bhāvo lakkhīyati, tasmā tadatthajotanatthaṃ tattha bhummavacananiddeso kato.

    ವಿನಯೇ ಚ ಹೇತುಅತ್ಥೋ ಕರಣತ್ಥೋ ಚ ಸಮ್ಭವತಿ। ಯೋ ಹಿ ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಸಮಯೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಾದೀಹಿಪಿ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ತೇನ ಸಮಯೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪಯನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಹೇತುಞ್ಚ ಅಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಭಗವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಹಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತದತ್ಥಜೋತನತ್ಥಂ ತತ್ಥ ಕರಣವಚನೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ।

    Vinaye ca hetuattho karaṇattho ca sambhavati. Yo hi so sikkhāpadapaññattisamayo sāriputtādīhipi dubbiññeyyo, tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtena ca sikkhāpadāni paññāpayanto sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno bhagavā tattha tattha vihāsi, tasmā tadatthajotanatthaṃ tattha karaṇavacanena niddeso kato.

    ಇಧ ಪನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಞ್ಚ ಏವಂ ಜಾತಿಕೇ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗತ್ಥೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ಯಞ್ಹಿ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಂ ದೇಸೇಸಿ, ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ತಂ ಸಮಯಂ ಕರುಣಾವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತದತ್ಥಜೋತನತ್ಥಂ ಇಧ ಉಪಯೋಗವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ।

    Idha pana aññasmiñca evaṃ jātike accantasaṃyogattho sambhavati. Yañhi samayaṃ bhagavā imaṃ aññaṃ vā suttantaṃ desesi, accantameva taṃ samayaṃ karuṇāvihārena vihāsi, tasmā tadatthajotanatthaṃ idha upayogavacananiddeso katoti.

    ತೇನೇತಂ ವುಚ್ಚತಿ –

    Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ತಂ ತಂ ಅತ್ಥಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಭುಮ್ಮೇನ ಕರಣೇನ ಚ।

    ‘‘Taṃ taṃ atthamapekkhitvā, bhummena karaṇena ca;

    ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಮಯೋ ವುತ್ತೋ, ಉಪಯೋಗೇನ ಸೋ ಇಧಾ’’ತಿ॥

    Aññatra samayo vutto, upayogena so idhā’’ti.

    ಪೋರಾಣಾ ಪನ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ – ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನಾ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯ’’ನ್ತಿ ವಾ, ಅಭಿಲಾಪಮತ್ತಭೇದೋ ಏಸ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭುಮ್ಮಮೇವತ್ಥೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Porāṇā pana vaṇṇayanti – ‘‘tasmiṃ samaye’’ti vā, ‘‘tena samayenā’’ti vā, ‘‘ekaṃ samaya’’nti vā, abhilāpamattabhedo esa, sabbattha bhummamevatthoti. Tasmā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttepi ‘‘ekasmiṃ samaye’’ti attho veditabbo.

    ಭಗವಾತಿ ಗರು। ಗರುಞ್ಹಿ ಲೋಕೇ ಭಗವಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಗರು, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪೋರಾಣೇಹಿಪಿ ವುತ್ತಂ –

    Bhagavāti garu. Garuñhi loke bhagavāti vadanti. Ayañca sabbaguṇavisiṭṭhatāya sabbasattānaṃ garu, tasmā bhagavāti veditabbo. Porāṇehipi vuttaṃ –

    ‘‘ಭಗವಾತಿ ವಚನಂ ಸೇಟ್ಠಂ, ಭಗವಾತಿ ವಚನಮುತ್ತಮಂ।

    ‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;

    ಗರು ಗಾರವಯುತ್ತೋ ಸೋ, ಭಗವಾ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥

    Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti.

    ಅಪಿ ಚ –

    Api ca –

    ‘‘ಭಾಗ್ಯವಾ ಭಗ್ಗವಾ ಯುತ್ತೋ, ಭಗೇಹಿ ಚ ವಿಭತ್ತವಾ।

    ‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;

    ಭತ್ತವಾ ವನ್ತಗಮನೋ, ಭವೇಸು ಭಗವಾ ತತೋ’’ತಿ॥

    Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti.

    ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ವಸೇನಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಚ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತೋಯೇವ।

    Imissā gāthāya vasenassa padassa vitthāraattho veditabbo. So ca visuddhimagge buddhānussatiniddese vuttoyeva.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ವಚನೇನ ಯಥಾಸುತಂ ಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಕಾಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರೋತಿ। ತೇನ ‘‘ನಯಿದಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಸತ್ಥುಕಂ ಪಾವಚನಂ, ಅಯಂ ವೋ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಅದಸ್ಸನೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಂ ಜನಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಿ।

    Ettāvatā cettha evaṃ me sutanti vacanena yathāsutaṃ dhammaṃ dassento bhagavato dhammakāyaṃ paccakkhaṃ karoti. Tena ‘‘nayidaṃ atikkantasatthukaṃ pāvacanaṃ, ayaṃ vo satthā’’ti satthu adassanena ukkaṇṭhitaṃ janaṃ samassāseti.

    ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾತಿ ವಚನೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಭಗವತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ರೂಪಕಾಯಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಾಧೇತಿ। ತೇನ ‘‘ಏವಂವಿಧಸ್ಸ ನಾಮ ಅರಿಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ದೇಸಕೋ ದಸಬಲಧರೋ ವಜಿರಸಙ್ಘಾತ ಸಮಾನಕಾಯೋ ಸೋಪಿ ಭಗವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಕೇನ ಅಞ್ಞೇನ ಜೀವಿತೇ ಆಸಾ ಜನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಜೀವಿತಮದಮತ್ತಂ ಜನಂ ಸಂವೇಜೇತಿ, ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಚಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇತಿ।

    Ekaṃ samayaṃ bhagavāti vacanena tasmiṃ samaye bhagavato avijjamānabhāvaṃ dassento rūpakāyaparinibbānaṃ sādheti. Tena ‘‘evaṃvidhassa nāma ariyadhammassa desako dasabaladharo vajirasaṅghāta samānakāyo sopi bhagavā parinibbuto, kena aññena jīvite āsā janetabbā’’ti jīvitamadamattaṃ janaṃ saṃvejeti, saddhamme cassa ussāhaṃ janeti.

    ಏವನ್ತಿ ಚ ಭಣನ್ತೋ ದೇಸನಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಸಾವಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ। ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಂ। ಭಗವಾತಿ ದೇಸಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ।

    Evanti ca bhaṇanto desanāsampattiṃ niddisati. Me sutanti sāvakasampattiṃ. Ekaṃ samayanti kālasampattiṃ. Bhagavāti desakasampattiṃ.

    ಅನ್ತರಾ ಚ ರಾಜಗಹಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ನಾಳನ್ದನ್ತಿ ಅನ್ತರಾ-ಸದ್ದೋ ಕಾರಣಖಣಚಿತ್ತವೇಮಜ್ಝವಿವರಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ತದನ್ತರಂ ಕೋ ಜಾನೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೪೪) ಚ, ‘‘ಜನಾ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಮನ್ತೇನ್ತಿ ಮಞ್ಚ ತಞ್ಚ ಕಿಮನ್ತರ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೮) ಚ ಆದೀಸು ಹಿ ಕಾರಣೇ ಅನ್ತರಾ-ಸದ್ದೋ। ‘‘ಅದ್ದಸ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞತರಾ ಇತ್ಥೀ ವಿಜ್ಜನ್ತರಿಕಾಯ ಭಾಜನಂ ಧೋವನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೯) ಖಣೇ। ‘‘ಯಸ್ಸನ್ತರತೋ ನ ಸನ್ತಿ ಕೋಪಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಉದಾ॰ ೨೦) ಚಿತ್ತೇ। ‘‘ಅನ್ತರಾ ವೋಸಾನಮಾಪಾದೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೩೫೦) ವೇಮಜ್ಝೇ। ‘‘ಅಪಿ ಚಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಪೋದಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾನಿರಯಾನಂ ಅನ್ತರಿಕಾಯ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೨೩೧) ವಿವರೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ವಿವರೇ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಗಹಸ್ಸ ಚ ನಾಳನ್ದಾಯ ಚ ವಿವರೇತಿ ಏವಮೇತ್ಥತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅನ್ತರಾ-ಸದ್ದೇನ ಪನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ। ಈದಿಸೇಸು ಚ ಠಾನೇಸು ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ ‘‘ಅನ್ತರಾ ಗಾಮಞ್ಚ ನದಿಞ್ಚ ಯಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಏಕಮೇವ ಅನ್ತರಾಸದ್ದಂ ಪಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಸೋ ದುತಿಯಪದೇನಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಅಯೋಜಿಯಮಾನೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇಧ ಪನ ಯೋಜೇತ್ವಾಯೇವ ವುತ್ತೋತಿ।

    Antarā ca rājagahaṃ antarā ca nāḷandanti antarā-saddo kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu dissati. ‘‘Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti mañca tañca kimantara’’nti (saṃ. ni. 1.228) ca ādīsu hi kāraṇe antarā-saddo. ‘‘Addasa maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte. ‘‘Antarā vosānamāpādī’’tiādīsu (cūḷava. 350) vemajjhe. ‘‘Api cāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare. Svāyamidha vivare vattati, tasmā rājagahassa ca nāḷandāya ca vivareti evametthattho veditabbo. Antarā-saddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti, ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvāyeva vuttoti.

    ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ‘‘ದೀಘಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯಸ್ಸ ಹಿ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾಚಿ॰ ೨೧೮) ಅಡ್ಢಯೋಜನಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗೋ ಹೋತಿ। ರಾಜಗಹತೋ ಪನ ನಾಳನ್ದಾ ಯೋಜನಮೇವ।

    Addhānamaggappaṭipannohotīti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipanno hoti, ‘‘dīghamagga’’nti attho. Addhānagamanasamayassa hi vibhaṅge ‘‘aḍḍhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) aḍḍhayojanampi addhānamaggo hoti. Rājagahato pana nāḷandā yojanameva.

    ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ‘ಮಹತಾ’ತಿ ಗುಣಮಹತ್ತೇನಪಿ ಮಹತಾ, ಸಙ್ಖ್ಯಾಮಹತ್ತೇನಪಿ ಮಹತಾ। ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಗುಣೇಹಿಪಿ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ। ಸಙ್ಖ್ಯಾಯಪಿ ಮಹಾ, ಪಞ್ಚಸತಸಙ್ಖ್ಯತ್ತಾ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಙ್ಘೋ ‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ’, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ। ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಸಙ್ಘಾತಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಮಣಗಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏಕತೋ।

    Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti ‘mahatā’ti guṇamahattenapi mahatā, saṅkhyāmahattenapi mahatā. So hi bhikkhusaṅgho guṇehipi mahā ahosi, appicchatādiguṇasamannāgatattā. Saṅkhyāyapi mahā, pañcasatasaṅkhyattā. Bhikkhūnaṃ saṅgho ‘bhikkhusaṅgho’, tena bhikkhusaṅghena. Diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātasaṅkhātena samaṇagaṇenāti attho. Saddhinti ekato.

    ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ। ಮತ್ತಾತಿ ಪಮಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ‘‘ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಮಾಣಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ – ‘‘ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾ ಪಞ್ಚಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ, ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ।

    Pañcamattehi bhikkhusatehīti pañcamattā etesanti pañcamattāni. Mattāti pamāṇaṃ vuccati, tasmā yathā ‘‘bhojane mattaññū’’ti vutte ‘‘bhojane mattaṃ jānāti, pamāṇaṃ jānātī’’ti attho hoti, evamidhāpi – ‘‘tesaṃ bhikkhusatānaṃ pañcamattā pañcapamāṇa’’nti evamattho daṭṭhabbo. Bhikkhūnaṃ satāni bhikkhusatāni, tehi pañcamattehi bhikkhusatehi.

    ಸುಪ್ಪಿಯೋಪಿ ಖೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ಸುಪ್ಪಿಯೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಪಿ-ಕಾರೋ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸಭಾಗತಾಯ ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ಖೋ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ಸಞ್ಜಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಯದಾ ಭಗವಾ ತಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ, ತದಾ ಸುಪ್ಪಿಯೋಪಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ಅತೀತಕಾಲತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಹೋತಿ-ಸದ್ದೋ।

    Suppiyopikho paribbājakoti suppiyoti tassa nāmaṃ. Pi-kāro maggappaṭipannasabhāgatāya puggalasampiṇḍanattho. Kho-kāro padasandhikaro, byañjanasiliṭṭhatāvasena vutto. Paribbājakoti sañjayassa antevāsī channaparibbājako. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yadā bhagavā taṃ addhānamaggaṃ paṭipanno, tadā suppiyopi paribbājako paṭipanno ahosī’’ti. Atītakālattho hettha hoti-saddo.

    ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ಮಾಣವೇನಾತಿ – ಏತ್ಥ ಅನ್ತೇ ವಸತೀತಿ ಅನ್ತೇವಾಸೀ। ಸಮೀಪಚಾರೋ ಸನ್ತಿಕಾವಚರೋ ಸಿಸ್ಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಮಾಣವೋತಿ ಸತ್ತೋಪಿ ಚೋರೋಪಿ ತರುಣೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Saddhiṃ antevāsinā brahmadattena māṇavenāti – ettha ante vasatīti antevāsī. Samīpacāro santikāvacaro sissoti attho. Brahmadattoti tassa nāmaṃ. Māṇavoti sattopi coropi taruṇopi vuccati.

    ‘‘ಚೋದಿತಾ ದೇವದೂತೇಹಿ, ಯೇ ಪಮಜ್ಜನ್ತಿ ಮಾಣವಾ।

    ‘‘Coditā devadūtehi, ye pamajjanti māṇavā;

    ತೇ ದೀಘರತ್ತಂ ಸೋಚನ್ತಿ, ಹೀನಕಾಯೂಪಗಾ ನರಾ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೧) –

    Te dīgharattaṃ socanti, hīnakāyūpagā narā’’ti. (ma. ni. 3.271) –

    ಆದೀಸು ಹಿ ಸತ್ತೋ ಮಾಣವೋತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಮಾಣವೇಹಿಪಿ ಸಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕತಕಮ್ಮೇಹಿಪಿ ಅಕತಕಮ್ಮೇಹಿಪೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೯) ಚೋರೋ। ‘‘ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ ಮಾಣವೋ, ಅಙ್ಗಕೋ ಮಾಣವೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೧೬) ತರುಣೋ ‘ಮಾಣವೋ’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಧಾಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಇದಞ್ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ನಾಮ ತರುಣನ್ತೇವಾಸಿನಾ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ।

    Ādīsu hi satto māṇavoti vutto. ‘‘Māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) coro. ‘‘Ambaṭṭho māṇavo, aṅgako māṇavo’’tiādīsu (dī. ni. 1.316) taruṇo ‘māṇavo’ti vutto. Idhāpi ayamevattho. Idañhi vuttaṃ hoti – brahmadattena nāma taruṇantevāsinā saddhinti.

    ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗೇ, ತೇಸು ವಾ ದ್ವೀಸು ಜನೇಸು। ಸುದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಪರಿಯಾಯ-ಸದ್ದೋ ತಾವ ವಾರದೇಸನಾಕಾರಣೇಸು ವತ್ತತಿ। ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಅಜ್ಜ ಪರಿಯಾಯೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದಿತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯೮) ಹಿ ವಾರೇ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ। ‘‘ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಪರಿಯಾಯೋತ್ವೇವ ನಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೫) ದೇಸನಾಯಂ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ, ತೇ ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೧೧) ಕಾರಣೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧಾಪಿ ಕಾರಣೇ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ‘‘ಅನೇಕವಿಧೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ, ‘‘ಬಹೂಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Tatrāti tasmiṃ addhānamagge, tesu vā dvīsu janesu. Sudanti nipātamattaṃ. Anekapariyāyenāti pariyāya-saddo tāva vāradesanākāraṇesu vattati. ‘‘Kassa nu kho, ānanda, ajja pariyāyo bhikkhuniyo ovaditu’’ntiādīsu (ma. ni. 3.398) hi vāre pariyāyasaddo vattati. ‘‘Madhupiṇḍikapariyāyotveva naṃ dhārehī’’tiādīsu (ma. ni. 1.205) desanāyaṃ. ‘‘Imināpi kho, te rājañña, pariyāyena evaṃ hotū’’tiādīsu (dī. ni. 2.411) kāraṇe. Svāyamidhāpi kāraṇe vattati, tasmā ayamettha attho – ‘‘anekavidhena kāraṇenā’’ti, ‘‘bahūhi kāraṇehī’’ti vuttaṃ hoti.

    ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅವಣ್ಣವಿರಹಿತಸ್ಸ ಅಪರಿಮಾಣವಣ್ಣಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸಾಪಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ – ‘‘ಯಂ ಲೋಕೇ ಜಾತಿವುಡ್ಢೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಭಿವಾದನಾದಿಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ ‘ಸಾಮಗ್ಗಿರಸೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ತಸ್ಮಾ ಅರಸರೂಪೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ನಿಬ್ಭೋಗೋ, ಅಕಿರಿಯವಾದೋ, ಉಚ್ಛೇದವಾದೋ, ಜೇಗುಚ್ಛೀ, ವೇನಯಿಕೋ, ತಪಸ್ಸೀ, ಅಪಗಬ್ಭೋ। ನತ್ಥಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ। ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ವೀಮಂಸಾನುಚರಿತಂ, ಸಯಂಪಟಿಭಾನಂ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ನ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ನ ಲೋಕವಿದೂ, ನ ಅನುತ್ತರೋ, ನ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ। ಏವಂ ತಂ ತಂ ಅಕಾರಣಮೇವ ಕಾರಣನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಥಾ ತಥಾ ಅವಣ್ಣಂ ದೋಸಂ ನಿನ್ದಂ ಭಾಸತಿ।

    Buddhassa avaṇṇaṃ bhāsatīti avaṇṇavirahitassa aparimāṇavaṇṇasamannāgatassāpi buddhassa bhagavato – ‘‘yaṃ loke jātivuḍḍhesu kattabbaṃ abhivādanādisāmīcikammaṃ ‘sāmaggiraso’ti vuccati, taṃ samaṇassa gotamassa natthi tasmā arasarūpo samaṇo gotamo, nibbhogo, akiriyavādo, ucchedavādo, jegucchī, venayiko, tapassī, apagabbho. Natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso. Takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti, vīmaṃsānucaritaṃ, sayaṃpaṭibhānaṃ. Samaṇo gotamo na sabbaññū, na lokavidū, na anuttaro, na aggapuggalo’’ti. Evaṃ taṃ taṃ akāraṇameva kāraṇanti vatvā tathā tathā avaṇṇaṃ dosaṃ nindaṃ bhāsati.

    ಯಥಾ ಚ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಪಿ ತಂ ತಂ ಅಕಾರಣಮೇವ ಕಾರಣತೋ ವತ್ವಾ – ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ದುರಕ್ಖಾತೋ, ದುಪ್ಪಟಿವೇದಿತೋ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ, ಅನುಪಸಮಸಂವತ್ತನಿಕೋ’’ತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ।

    Yathā ca buddhassa, evaṃ dhammassāpi taṃ taṃ akāraṇameva kāraṇato vatvā – ‘‘samaṇassa gotamassa dhammo durakkhāto, duppaṭivedito, aniyyāniko, anupasamasaṃvattaniko’’ti tathā tathā avaṇṇaṃ bhāsati.

    ಯಥಾ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾಪಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಅಕಾರಣಮೇವ ಕಾರಣತೋ ವತ್ವಾ – ‘‘ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ, ಕುಟಿಲಪಟಿಪನ್ನೋ, ಪಚ್ಚನೀಕಪಟಿಪದಂ ಅನನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಅಧಮ್ಮಾನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ।

    Yathā ca dhammassa, evaṃ saṅghassāpi yaṃ vā taṃ vā akāraṇameva kāraṇato vatvā – ‘‘micchāpaṭipanno samaṇassa gotamassa sāvakasaṅgho, kuṭilapaṭipanno, paccanīkapaṭipadaṃ ananulomapaṭipadaṃ adhammānulomapaṭipadaṃ paṭipanno’’ti tathā tathā avaṇṇaṃ bhāsati.

    ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಪನಸ್ಸ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಂ ಪರಾಮಸತಿ, ಅನಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ ಅಕ್ಕಮತಿ, ಸ್ವಾಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಗಿಲನ್ತೋ ವಿಯ, ಹತ್ಥೇನ ಅಸಿಧಾರಂ ಪರಾಮಸನ್ತೋ ವಿಯ, ಮುಟ್ಠಿನಾ ಸಿನೇರುಂ ಪದಾಲೇತುಕಾಮೋ ವಿಯ, ಕಕಚದನ್ತಪನ್ತಿಯಂ ಕೀಳಮಾನೋ ವಿಯ, ಪಭಿನ್ನಮದಂ ಚಣ್ಡಹತ್ಥಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ವಣ್ಣಾರಹಸ್ಸೇವ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸಮಾನೋ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ। ಆಚರಿಯೇ ಖೋ ಪನ ಗೂಥಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ವಾ ಕಣ್ಟಕಂ ವಾ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಂ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತೇ, ಸೂಲಂ ವಾ ಅಭಿರೂಹನ್ತೇ, ಹಲಾಹಲಂ ವಾ ವಿಸಂ ಖಾದನ್ತೇ, ಖಾರೋದಕಂ ವಾ ಪಕ್ಖಲನ್ತೇ, ನರಕಪಪಾತಂ ವಾ ಪಪತನ್ತೇ, ನ ಅನ್ತೇವಾಸಿನಾ ತಂ ಸಬ್ಬಮನುಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಾನುರೂಪಮೇವ ಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನೇವ ಪಿತಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಕಮ್ಮೇನ, ನ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ, ನ ಪುತ್ತೋ ಮಾತುಯಾ, ನ ಭಾತಾ ಭಗಿನಿಯಾ, ನ ಭಗಿನೀ ಭಾತು, ನ ಆಚರಿಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿನೋ, ನ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಆಚರಿಯೋ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ ಖೋ ಪನಾರಿಯೂಪವಾದೋತಿ। ಏವಂ ಯೋನಿಸೋ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯವಾದಂ ಮದ್ದಮಾನೋ ಸಮ್ಮಾಕಾರಣಮೇವ ಕಾರಣತೋ ಅಪದಿಸನ್ತೋ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಿತುಮಾರದ್ಧೋ, ಯಥಾ ತಂ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ’’। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸುಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಪನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀ’’ತಿ।

    Antevāsī panassa – ‘‘amhākaṃ ācariyo aparāmasitabbaṃ parāmasati, anakkamitabbaṃ akkamati, svāyaṃ aggiṃ gilanto viya, hatthena asidhāraṃ parāmasanto viya, muṭṭhinā sineruṃ padāletukāmo viya, kakacadantapantiyaṃ kīḷamāno viya, pabhinnamadaṃ caṇḍahatthiṃ hatthena gaṇhanto viya ca vaṇṇārahasseva ratanattayassa avaṇṇaṃ bhāsamāno anayabyasanaṃ pāpuṇissati. Ācariye kho pana gūthaṃ vā aggiṃ vā kaṇṭakaṃ vā kaṇhasappaṃ vā akkamante, sūlaṃ vā abhirūhante, halāhalaṃ vā visaṃ khādante, khārodakaṃ vā pakkhalante, narakapapātaṃ vā papatante, na antevāsinā taṃ sabbamanukātabbaṃ hoti. Kammassakā hi sattā attano kammānurūpameva gatiṃ gacchanti. Neva pitā puttassa kammena gacchati, na putto pitu kammena, na mātā puttassa, na putto mātuyā, na bhātā bhaginiyā, na bhaginī bhātu, na ācariyo antevāsino, na antevāsī ācariyassa kammena gacchati. Mayhañca ācariyo tiṇṇaṃ ratanānaṃ avaṇṇaṃ bhāsati, mahāsāvajjo kho panāriyūpavādoti. Evaṃ yoniso ummujjitvā ācariyavādaṃ maddamāno sammākāraṇameva kāraṇato apadisanto anekapariyāyena tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ bhāsitumāraddho, yathā taṃ paṇḍitajātiko kulaputto’’. Tena vuttaṃ – ‘‘suppiyassa pana paribbājakassa antevāsī brahmadatto māṇavo anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsati, dhammassa vaṇṇaṃ bhāsati, saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’ti.

    ತತ್ಥ ವಣ್ಣನ್ತಿ ವಣ್ಣ-ಸದ್ದೋ ಸಣ್ಠಾನ-ಜಾತಿ-ರೂಪಾಯತನ-ಕಾರಣ-ಪಮಾಣ-ಗುಣ-ಪಸಂಸಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ । ತತ್ಥ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಸಪ್ಪರಾಜವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೪೨) ಸಣ್ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦೨) ಜಾತಿ। ‘‘ಪರಮಾಯ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೩) ರೂಪಾಯತನಂ।

    Tattha vaṇṇanti vaṇṇa-saddo saṇṭhāna-jāti-rūpāyatana-kāraṇa-pamāṇa-guṇa-pasaṃsādīsu dissati . Tattha ‘‘mahantaṃ sapparājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.142) saṇṭhānaṃ vuccati. ‘‘Brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo’’tiādīsu (ma. ni. 2.402) jāti. ‘‘Paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato’’tiādīsu (dī. ni. 1.303) rūpāyatanaṃ.

    ‘‘ನ ಹರಾಮಿ ನ ಭಞ್ಜಾಮಿ, ಆರಾ ಸಿಙ್ಘಾಮಿ ವಾರಿಜಂ।

    ‘‘Na harāmi na bhañjāmi, ārā siṅghāmi vārijaṃ;

    ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಗನ್ಧತ್ಥೇನೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪) –

    Atha kena nu vaṇṇena, gandhatthenoti vuccatī’’ti. (saṃ. ni. 1.234) –

    ಆದೀಸು ಕಾರಣಂ। ‘‘ತಯೋ ಪತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೬೦೨) ಪಮಾಣಂ। ‘‘ಕದಾ ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಾ ಪನ, ತೇ ಗಹಪತಿ, ಇಮೇ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೭೭) ಗುಣೋ। ‘‘ವಣ್ಣಾರಹಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೧೩೫) ಪಸಂಸಾ। ಇಧ ಗುಣೋಪಿ ಪಸಂಸಾಪಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ತಂ ತಂ ಭೂತಮೇವ ಕಾರಣಂ ಅಪದಿಸನ್ತೋ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಗುಣೂಪಸಞ್ಹಿತಂ ಪಸಂಸಂ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ – ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೧) ನಯೇನ, ‘‘ಯೇ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬುದ್ಧೇ ಪಸನ್ನಾ ಅಗ್ಗೇ ತೇ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ॰… ಅಸಮೋ ಅಸಮಸಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೪) ಚ ನಯೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೯) ಚ ‘‘ಆಲಯಸಮುಗ್ಘಾತೋ ವಟ್ಟುಪಚ್ಛೇದೋ’’ತಿ (ಇತಿ॰ ೯೦, ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪) ಚ, ‘‘ಯೇ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯೇ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೇ ಮಗ್ಗೇ ಪಸನ್ನಾ, ಅಗ್ಗೇ ತೇ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ ಚ ಏವಮಾದೀಹಿ ನಯೇಹಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೯) ಚ, ‘‘ಯೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘೇ ಪಸನ್ನಾ, ಅಗ್ಗೇ ತೇ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪) ಚ ಏವಮಾದೀಹಿ ಪನ ನಯೇಹಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಹೋನ್ತೇನ ಪನ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೇನ ಪಞ್ಚನಿಕಾಯೇ ನವಙ್ಗಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಚತುರಾಸೀತಿಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓಗಾಹಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ವಣ್ಣೋ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಅತಿತ್ಥೇನ ಪಕ್ಖನ್ದೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ಈದಿಸೇಸು ಹಿ ಠಾನೇಸು ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಥಾಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಪನ ಮಾಣವೋ ಅನುಸ್ಸವಾದಿಮತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧಿತೇನ ಅತ್ತನೋ ಥಾಮೇನ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ।

    Ādīsu kāraṇaṃ. ‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’tiādīsu (pārā. 602) pamāṇaṃ. ‘‘Kadā saññūḷhā pana, te gahapati, ime samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’tiādīsu (ma. ni. 2.77) guṇo. ‘‘Vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’tiādīsu (a. ni. 2.135) pasaṃsā. Idha guṇopi pasaṃsāpi. Ayaṃ kira taṃ taṃ bhūtameva kāraṇaṃ apadisanto anekapariyāyena ratanattayassa guṇūpasañhitaṃ pasaṃsaṃ abhāsi. Tattha – ‘‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā (pārā. 1) nayena, ‘‘ye bhikkhave, buddhe pasannā agge te pasannā’’tiādinā ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati…pe… asamo asamasamo’’tiādinā (a. ni. 1.174) ca nayena buddhassa vaṇṇo veditabbo. ‘‘Svākkhāto bhagavatā dhammo’’ti (dī. ni. 2.159) ca ‘‘ālayasamugghāto vaṭṭupacchedo’’ti (iti. 90, a. ni. 4.34) ca, ‘‘ye bhikkhave, ariye aṭṭhaṅgike magge pasannā, agge te pasannā’’ti ca evamādīhi nayehi dhammassa vaṇṇo veditabbo. ‘‘Suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’ti (dī. ni. 2.159) ca, ‘‘ye, bhikkhave, saṅghe pasannā, agge te pasannā’’ti (a. ni. 4.34) ca evamādīhi pana nayehi saṅghassa vaṇṇo veditabbo. Pahontena pana dhammakathikena pañcanikāye navaṅgaṃ satthusāsanaṃ caturāsītidhammakkhandhasahassāni ogāhitvā buddhādīnaṃ vaṇṇo pakāsetabbo. Imasmiñhi ṭhāne buddhādīnaṃ guṇe pakāsento atitthena pakkhando dhammakathikoti na sakkā vattuṃ. Īdisesu hi ṭhānesu dhammakathikassa thāmo veditabbo. Brahmadatto pana māṇavo anussavādimattasambandhitena attano thāmena ratanattayassa vaṇṇaṃ bhāsati.

    ಇತಿಹ ತೇ ಉಭೋ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸೀತಿ ಏವಂ ತೇ ದ್ವೇ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕಾ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ। ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕವಾದಾತಿ ಈಸಕಮ್ಪಿ ಅಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಉಜುಮೇವ ವಿವಿಧಪಚ್ಚನೀಕವಾದಾ, ಅನೇಕವಾರಂ ವಿರುದ್ಧವಾದಾ ಏವ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಚರಿಯೇನ ಹಿ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣೇ ಭಾಸಿತೇ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಪುನ ಇತರೋ ಅವಣ್ಣಂ, ಇತರೋ ವಣ್ಣನ್ತಿ ಏವಂ ಆಚರಿಯೋ ಸಾರಫಲಕೇ ವಿಸರುಕ್ಖಆಣಿಂ ಆಕೋಟಯಮಾನೋ ವಿಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ। ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಪನ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮಯಾಯ ಆಣಿಯಾ ತಂ ಆಣಿಂ ಪಟಿಬಾಹಯಮಾನೋ ವಿಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕವಾದಾ’’ತಿ।

    Itiha te ubho ācariyantevāsīti evaṃ te dve ācariyantevāsikā. Aññamaññassāti añño aññassa. Ujuvipaccanīkavādāti īsakampi apariharitvā ujumeva vividhapaccanīkavādā, anekavāraṃ viruddhavādā eva hutvāti attho. Ācariyena hi ratanattayassa avaṇṇe bhāsite antevāsī vaṇṇaṃ bhāsati, puna itaro avaṇṇaṃ, itaro vaṇṇanti evaṃ ācariyo sāraphalake visarukkhaāṇiṃ ākoṭayamāno viya punappunaṃ ratanattayassa avaṇṇaṃ bhāsati. Antevāsī pana suvaṇṇarajatamaṇimayāya āṇiyā taṃ āṇiṃ paṭibāhayamāno viya punappunaṃ ratanattayassa vaṇṇaṃ bhāsati. Tena vuttaṃ – ‘‘ujuvipaccanīkavādā’’ti.

    ಭಗವನ್ತಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚಾತಿ ಭಗವನ್ತಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅವಿಜಹನ್ತಾ ಇರಿಯಾಪಥಾನುಬನ್ಧನೇನ ಅನುಬನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸೀಸಾನುಲೋಕಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಅನುಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti bhikkhusaṅghañcāti bhagavantañca bhikkhusaṅghañca pacchato pacchato dassanaṃ avijahantā iriyāpathānubandhanena anubandhā honti, sīsānulokino hutvā anugatā hontīti attho.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ? ಕಸ್ಮಾ ಚ ಸುಪ್ಪಿಯೋ ಅನುಬನ್ಧೋ? ಕಸ್ಮಾ ಚ ಸೋ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ? ಭಗವಾ ತಾವ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಾಜಗಹಪರಿವತ್ತಕೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಮಹಾವಿಹಾರೇಸು ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ। ಸೋ ತಂ ದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಲಭಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ನಾಳನ್ದಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ರಾಜಗಹತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಸುಪ್ಪಿಯೋಪಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಾಜಗಹಪರಿವತ್ತಕೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹೇ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರತಿ। ಸೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಸಾಯ ಸುಲಭಭಿಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ – ನಾಳನ್ದಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿಚ್ಚೇವ ಭಗವತೋ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋವ ಅನುಬನ್ಧೋ। ಸಚೇ ಪನ ಜಾನೇಯ್ಯ ನಾನುಬನ್ಧೇಯ್ಯ। ಸೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗೀವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅದ್ದಸ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಸೋಭಮಾನಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಮಿವ ಜಙ್ಗಮಕನಕಗಿರಿಸಿಖರಂ।

    Kasmā pana bhagavā taṃ addhānaṃ paṭipanno? Kasmā ca suppiyo anubandho? Kasmā ca so ratanattayassa avaṇṇaṃ bhāsatīti? Bhagavā tāva tasmiṃ kāle rājagahaparivattakesu aṭṭhārasasu mahāvihāresu aññatarasmiṃ vasitvā pātova sarīrappaṭijagganaṃ katvā bhikkhācāravelāyaṃ bhikkhusaṅghaparivuto rājagahe piṇḍāya carati. So taṃ divasaṃ bhikkhusaṅghassa sulabhapiṇḍapātaṃ katvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto bhikkhusaṅghaṃ pattacīvaraṃ gāhāpetvā – ‘‘nāḷandaṃ gamissāmī’’ti, rājagahato nikkhamitvā taṃ addhānaṃ paṭipanno. Suppiyopi kho tasmiṃ kāle rājagahaparivattake aññatarasmiṃ paribbājakārāme vasitvā paribbājakaparivuto rājagahe bhikkhāya carati. Sopi taṃ divasaṃ paribbājakaparisāya sulabhabhikkhaṃ katvā bhuttapātarāso paribbājake paribbājakaparikkhāraṃ gāhāpetvā – nāḷandaṃ gamissāmicceva bhagavato taṃ maggaṃ paṭipannabhāvaṃ ajānantova anubandho. Sace pana jāneyya nānubandheyya. So ajānitvāva gacchanto gīvaṃ ukkhipitvā olokayamāno bhagavantaṃ addasa buddhasiriyā sobhamānaṃ rattakambalaparikkhittamiva jaṅgamakanakagirisikharaṃ.

    ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರೀರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ಸಮನ್ತಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಆಧಾವನ್ತಿ ವಿಧಾವನ್ತಿ ರತನಾವೇಳರತನದಾಮರತನಚುಣ್ಣವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ ವಿಯ, ಪಸಾರಿತರತನಚಿತ್ತಕಞ್ಚನಪಟಮಿವ, ರತ್ತಸುವಣ್ಣರಸನಿಸಿಞ್ಚಮಾನಮಿವ, ಉಕ್ಕಾಸತನಿಪಾತಸಮಾಕುಲಮಿವ, ನಿರನ್ತರವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಮಿವ ವಾಯುವೇಗಕ್ಖಿತ್ತಚೀನಪಿಟ್ಠಚುಣ್ಣಮಿವ, ಇನ್ದಧನುವಿಜ್ಜುಲತಾತಾರಾಗಣಪ್ಪಭಾವಿಸರವಿಪ್ಫುರಿತವಿಚ್ಛರಿತಮಿವ ಚ ತಂ ವನನ್ತರಂ ಹೋತಿ।

    Tasmiṃ kira samaye dasabalassa sarīrato nikkhamitvā chabbaṇṇarasmiyo samantā asītihatthappamāṇe padese ādhāvanti vidhāvanti ratanāveḷaratanadāmaratanacuṇṇavippakiṇṇaṃ viya, pasāritaratanacittakañcanapaṭamiva, rattasuvaṇṇarasanisiñcamānamiva, ukkāsatanipātasamākulamiva, nirantaravippakiṇṇakaṇikārapupphamiva vāyuvegakkhittacīnapiṭṭhacuṇṇamiva, indadhanuvijjulatātārāgaṇappabhāvisaravipphuritaviccharitamiva ca taṃ vanantaraṃ hoti.

    ಅಸೀತಿ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಾನುರಞ್ಜಿತಞ್ಚ ಪನ ಭಗವತೋ ಸರೀರಂ ವಿಕಸಿತಕಮಲುಪ್ಪಲಮಿವ, ಸರಂ ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲಮಿವ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಂ, ತಾರಾಮರೀಚಿವಿಕಸಿತಮಿವ, ಗಗನತಲಂ ಸಿರಿಯಾ ಅವಹಸನ್ತಮಿವ, ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖೇಪವಿಲಾಸಿನೀ ಚಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣಮಾಲಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಠಪಿತದ್ವತ್ತಿಂಸಚನ್ದಮಾಲಾಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸಸೂರಿಯಮಾಲಾಯ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತದ್ವತ್ತಿಂಸಚಕ್ಕವತ್ತಿದ್ವತ್ತಿಂಸಸಕ್ಕದೇವರಾಜದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಸಿರಿಂ ಸಿರಿಯಾ ಅಭಿಭವನ್ತಿಮಿವ। ತಞ್ಚ ಪನ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬೇವ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಪವಿವಿತ್ತಾ ಅಸಂಸಟ್ಠಾ ಚೋದಕಾ ಪಾಪಗರಹಿನೋ ವತ್ತಾರೋ ವಚನಕ್ಖಮಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞ್ಞಾಣದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಾ। ತೇಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಗವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಕಞ್ಚನಥಮ್ಭೋ, ರತ್ತಪದುಮಸಣ್ಡಮಜ್ಝಗತಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣನಾವಾ, ಪವಾಳವೇದಿಕಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ, ತಾರಾಗಣಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ಮಿಗಪಕ್ಖೀನಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖೂನಿ ಪೀಣಯತಿ, ಪಗೇವ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪನ ದಿವಸೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರಾ ಮೇಘವಣ್ಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಏಕಂಸಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ಸುವಮ್ಮವಮ್ಮಿತಾ ವಿಯ ಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ ವಿಗತದೋಸಾ ವನ್ತದೋಸಾ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸಾ ವಿಜಟಿತಜಟಾ ಛಿನ್ನಬನ್ಧನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ಸೋ ಸಯಂ ವೀತರಾಗೋ ವೀತರಾಗೇಹಿ, ಸಯಂ ವೀತದೋಸೋ ವೀತದೋಸೇಹಿ, ಸಯಂ ವೀತಮೋಹೋ ವೀತಮೋಹೇಹಿ, ಸಯಂ ವೀತತಣ್ಹೋ ವೀತತಣ್ಹೇಹಿ, ಸಯಂ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ, ಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಅನುಬುದ್ಧೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋ; ಪತ್ತಪರಿವಾರಿತಂ ವಿಯ ಕೇಸರಂ, ಕೇಸರಪರಿವಾರಿತಾ ವಿಯ ಕಣ್ಣಿಕಾ, ಅಟ್ಠನಾಗಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಛದ್ದನ್ತೋ ನಾಗರಾಜಾ, ನವುತಿಹಂಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಧತರಟ್ಠೋ ಹಂಸರಾಜಾ, ಸೇನಙ್ಗಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ, ದೇವಗಣಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ಬ್ರಹ್ಮಗಣಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಯ ಹಾರಿತೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ, ಅಪರಿಮಿತಕಾಲಸಞ್ಚಿತಪುಞ್ಞಬಲನಿಬ್ಬತ್ತಾಯ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾಯ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಚನ್ದೋ ವಿಯ ಗಗನತಲಂ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ।

    Asīti anubyañjanānurañjitañca pana bhagavato sarīraṃ vikasitakamaluppalamiva, saraṃ sabbapāliphullamiva pāricchattakaṃ, tārāmarīcivikasitamiva, gaganatalaṃ siriyā avahasantamiva, byāmappabhāparikkhepavilāsinī cassa dvattiṃsavaralakkhaṇamālā ganthetvā ṭhapitadvattiṃsacandamālāya dvattiṃsasūriyamālāya paṭipāṭiyā ṭhapitadvattiṃsacakkavattidvattiṃsasakkadevarājadvattiṃsamahābrahmānaṃ siriṃ siriyā abhibhavantimiva. Tañca pana bhagavantaṃ parivāretvā ṭhitā bhikkhū sabbeva appicchā santuṭṭhā pavivittā asaṃsaṭṭhā codakā pāpagarahino vattāro vacanakkhamā sīlasampannā samādhipaññāvimuttivimuttiññāṇadassanasampannā. Tesaṃ majjhe bhagavā rattakambalapākāraparikkhitto viya kañcanathambho, rattapadumasaṇḍamajjhagatā viya suvaṇṇanāvā, pavāḷavedikāparikkhitto viya aggikkhandho, tārāgaṇaparivārito viya puṇṇacando migapakkhīnampi cakkhūni pīṇayati, pageva devamanussānaṃ. Tasmiñca pana divase yebhuyyena asītimahātherā meghavaṇṇaṃ paṃsukūlaṃ ekaṃsaṃ karitvā kattaradaṇḍaṃ ādāya suvammavammitā viya gandhahatthino vigatadosā vantadosā bhinnakilesā vijaṭitajaṭā chinnabandhanā bhagavantaṃ parivārayiṃsu. So sayaṃ vītarāgo vītarāgehi, sayaṃ vītadoso vītadosehi, sayaṃ vītamoho vītamohehi, sayaṃ vītataṇho vītataṇhehi, sayaṃ nikkileso nikkilesehi, sayaṃ buddho anubuddhehi parivārito; pattaparivāritaṃ viya kesaraṃ, kesaraparivāritā viya kaṇṇikā, aṭṭhanāgasahassaparivārito viya chaddanto nāgarājā, navutihaṃsasahassaparivārito viya dhataraṭṭho haṃsarājā, senaṅgaparivārito viya cakkavattirājā, devagaṇaparivārito viya sakko devarājā, brahmagaṇaparivārito viya hārito mahābrahmā, aparimitakālasañcitapuññabalanibbattāya acinteyyāya anopamāya buddhalīlāya cando viya gaganatalaṃ taṃ maggaṃ paṭipanno hoti.

    ಅಥೇವಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅನೋಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂ ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸನ್ತಮಾನಸೇ ಉಪರಿನಭೇ ಠಿತಂ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಂ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ನಮಸ್ಸಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾವ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಅವಲೋಕೇಸಿ। ಸಾ ಹೋತಿ ಕಾಜದಣ್ಡಕೇ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಗಹಿತೋಲುಗ್ಗವಿಲುಗ್ಗಪಿಟ್ಠಕತಿದಣ್ಡಮೋರಪಿಞ್ಛಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಪಸಿಬ್ಬಕಕುಣ್ಡಿಕಾದಿಅನೇಕಪರಿಕ್ಖಾರಭಾರಭರಿತಾ । ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಾ ಸೋಭಣಾ, ಅಸುಕಸ್ಸ ಪಾದಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಿರತ್ಥಕವಚನಾ ಮುಖರಾ ವಿಕಿಣ್ಣವಾಚಾ ಅದಸ್ಸನೀಯಾ ಅಪಾಸಾದಿಕಾ। ತಸ್ಸ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉದಪಾದಿ।

    Athevaṃ bhagavantaṃ anopamāya buddhalīlāya gacchantaṃ bhikkhū ca okkhittacakkhū santindriye santamānase uparinabhe ṭhitaṃ puṇṇacandaṃ viya bhagavantaṃyeva namassamāne disvāva paribbājako attano parisaṃ avalokesi. Sā hoti kājadaṇḍake olambetvā gahitoluggaviluggapiṭṭhakatidaṇḍamorapiñchamattikāpattapasibbakakuṇḍikādianekaparikkhārabhārabharitā . ‘‘Asukassa hatthā sobhaṇā, asukassa pādā’’ti evamādiniratthakavacanā mukharā vikiṇṇavācā adassanīyā apāsādikā. Tassa taṃ disvā vippaṭisāro udapādi.

    ಇದಾನಿ ತೇನ ಭಗವತೋ ವಣ್ಣೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಹಾನಿಯಾ ಚೇವ ಪಕ್ಖಹಾನಿಯಾ ಚ ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಸೂಯತಿ। ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಞ್ಹಿ ಯಾವ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾವದೇವ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಹೋನ್ತಿ , ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಾ ವಿಯ ನಿಸ್ಸಿರೀಕತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಉಪತಿಸ್ಸಕೋಲಿತಾನಞ್ಚ ಸಞ್ಜಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಯೇವ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಮಹಾಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ತೇಸು ಪನ ಪಕ್ಕನ್ತೇಸು ಸಾಪಿ ತೇಸಂ ಪರಿಸಾ ಭಿನ್ನಾ। ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಯಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಯಸ್ಮಾ ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಸೂಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಉಸೂಯವಿಸುಗ್ಗಾರಂ ಉಗ್ಗಿರನ್ತೋ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಮೇವ ಭಾಸತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Idāni tena bhagavato vaṇṇo vattabbo bhaveyya. Yasmā panesa lābhasakkārahāniyā ceva pakkhahāniyā ca niccampi bhagavantaṃ usūyati. Aññatitthiyānañhi yāva buddho loke nuppajjati, tāvadeva lābhasakkārā nibbattanti, buddhuppādato pana paṭṭhāya parihīnalābhasakkārā honti , sūriyuggamane khajjopanakā viya nissirīkataṃ āpajjanti. Upatissakolitānañca sañjayassa santike pabbajitakāleyeva paribbājakā mahāparisā ahesuṃ, tesu pana pakkantesu sāpi tesaṃ parisā bhinnā. Iti imehi dvīhi kāraṇehi ayaṃ paribbājako yasmā niccampi bhagavantaṃ usūyati, tasmā taṃ usūyavisuggāraṃ uggiranto ratanattayassa avaṇṇameva bhāsatīti veditabbo.

    ೨. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯಂ ರಾಜಾಗಾರಕೇ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಭಗವಾ ತಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಗಚ್ಛಮಾನೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಕಾಲೋ ದಾನಿ ಗನ್ತುಂ, ಅತ್ಥಸಮೀಪಂ ಗತೋ ಸೂರಿಯೋ’’ತಿ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯಂ ರಾಜಾಗಾರಕೇ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ।

    2.Atha kho bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ rājāgārake ekarattivāsaṃ upagacchi saddhiṃ bhikkhusaṅghenāti bhagavā tāya buddhalīlāya gacchamāno anupubbena ambalaṭṭhikādvāraṃ pāpuṇitvā sūriyaṃ oloketvā – ‘‘akālo dāni gantuṃ, atthasamīpaṃ gato sūriyo’’ti ambalaṭṭhikāyaṃ rājāgārake ekarattivāsaṃ upagacchi.

    ತತ್ಥ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಉಯ್ಯಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ತರುಣಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ‘‘ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಭವತ್ತಾ ಉಯ್ಯಾನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾ ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ। ತಂ ಛಾಯೂದಕಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸುಯೋಜಿತದ್ವಾರಂ ಮಞ್ಜುಸಾ ವಿಯ ಸುಗುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ರಞ್ಞೋ ಕೀಳನತ್ಥಂ ಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತವಿಚಿತ್ತಂ ಅಗಾರಂ ಅಕಂಸು। ತಂ ‘‘ರಾಜಾಗಾರಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tattha ambalaṭṭhikāti rañño uyyānaṃ. Tassa kira dvārasamīpe taruṇaambarukkho atthi, taṃ ‘‘ambalaṭṭhikā’’ti vadanti. Tassa avidūre bhavattā uyyānampi ambalaṭṭhikā tveva saṅkhyaṃ gataṃ. Taṃ chāyūdakasampannaṃ pākāraparikkhittaṃ suyojitadvāraṃ mañjusā viya suguttaṃ. Tattha rañño kīḷanatthaṃ paṭibhānacittavicittaṃ agāraṃ akaṃsu. Taṃ ‘‘rājāgāraka’’nti vuccati.

    ಸುಪ್ಪಿಯೋಪಿ ಖೋತಿ ಸುಪ್ಪಿಯೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಕಾಲೋ ದಾನಿ ಗನ್ತುಂ, ಬಹೂ ಖುದ್ದಕಮಹಲ್ಲಕಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ, ಬಹುಪರಿಸ್ಸಯೋ ಚ ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಚೋರೇಹಿಪಿ ವಾಳಯಕ್ಖೇಹಿಪಿ ವಾಳಮಿಗೇಹಿಪಿ। ಅಯಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಚ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ದೇವತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಹನ್ದಾಹಮ್ಪಿ ಇಧ ಏಕರತ್ತಿವಾಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸ್ವೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತದೇವುಯ್ಯಾನಂ ಪಾವಿಸಿ। ತತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಭಗವತೋ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಪಿ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ। ಪಾಳಿಯಮಾರೂಳ್ಹವಸೇನೇವ ಪನ – ‘‘ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ಮಾಣವೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Suppiyopi khoti suppiyopi tasmiṃ ṭhāne sūriyaṃ oloketvā – ‘‘akālo dāni gantuṃ, bahū khuddakamahallakā paribbājakā, bahuparissayo ca ayaṃ maggo corehipi vāḷayakkhehipi vāḷamigehipi. Ayaṃ kho pana samaṇo gotamo uyyānaṃ paviṭṭho, samaṇassa ca gotamassa vasanaṭṭhāne devatā ārakkhaṃ gaṇhanti, handāhampi idha ekarattivāsaṃ upagantvā sveva gamissāmī’’ti tadevuyyānaṃ pāvisi. Tato bhikkhusaṅgho bhagavato vattaṃ dassetvā attano attano vasanaṭṭhānaṃ sallakkhesi. Paribbājakopi uyyānassa ekapasse paribbājakaparikkhāre otāretvā vāsaṃ upagacchi saddhiṃ attano parisāya. Pāḷiyamārūḷhavaseneva pana – ‘‘saddhiṃ attano antevāsinā brahmadattena māṇavenā’’ti vuttaṃ.

    ಏವಂ ವಾಸಂ ಉಪಗತೋ ಪನ ಸೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ದಸಬಲಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಸಮನ್ತಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣತಾರಕಾ ವಿಯ ಪದೀಪಾ ಜಲನ್ತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಭಗವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ। ತತ್ಥ ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಪಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದೋ ವಾ ಖಿಪಿತಸದ್ದೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಸಾ ಹಿ ಪರಿಸಾ ಅತ್ತನೋ ಚ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖತಾಯ ಸತ್ಥರಿ ಚ ಗಾರವೇನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನಿವಾತೇ ಪದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾವ ಅಹೋಸಿ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತಂ ವಿಭೂತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಹತ್ಥಂ ಖಿಪನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಪಾದಂ, ಕೇಚಿ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ನಿಲ್ಲಾಲಿತಜಿವ್ಹಾ ಪಗ್ಘರಿತಖೇಳಾ, ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾ ಘರುಘರುಪಸ್ಸಾಸಿನೋ ಸಯನ್ತಿ। ಸೋ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಗುಣವಣ್ಣೇ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಇಸ್ಸಾವಸೇನ ಪುನ ಅವಣ್ಣಮೇವ ಆರಭಿ। ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಣ್ಣಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತತ್ರಾಪಿ ಸುದಂ ಸುಪ್ಪಿಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ತತ್ರಾಪೀತಿ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ, ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಾಯಂ ಉಯ್ಯಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Evaṃ vāsaṃ upagato pana so paribbājako rattibhāge dasabalaṃ olokesi. Tasmiñca samaye samantā vippakiṇṇatārakā viya padīpā jalanti, majjhe bhagavā nisinno hoti, bhikkhusaṅgho ca bhagavantaṃ parivāretvā. Tattha ekabhikkhussapi hatthakukkuccaṃ vā pādakukkuccaṃ vā ukkāsitasaddo vā khipitasaddo vā natthi. Sā hi parisā attano ca sikkhitasikkhatāya satthari ca gāravenāti dvīhi kāraṇehi nivāte padīpasikhā viya niccalā sannisinnāva ahosi. Paribbājako taṃ vibhūtiṃ disvā attano parisaṃ olokesi. Tattha keci hatthaṃ khipanti, keci pādaṃ, keci vippalapanti, keci nillālitajivhā paggharitakheḷā, dante khādantā kākacchamānā gharugharupassāsino sayanti. So ratanattayassa guṇavaṇṇe vattabbepi issāvasena puna avaṇṇameva ārabhi. Brahmadatto pana vuttanayeneva vaṇṇaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘tatrāpi sudaṃ suppiyo paribbājako’’ti sabbaṃ vattabbaṃ. Tattha tatrāpīti tasmimpi, ambalaṭṭhikāyaṃ uyyāneti attho.

    ೩. ಸಮ್ಬಹುಲಾನನ್ತಿ ಬಹುಕಾನಂ। ತತ್ಥ ವಿನಯಪರಿಯಾಯೇನ ತಯೋ ಜನಾ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತತೋ ಪರಂ ಸಙ್ಘೋ। ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ತಯೋ ತಯೋವ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮ್ಬಹುಲಾ। ಇಧ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇತಿ ಕತ್ಥಚಿ ದ್ವೇ ಕಣ್ಣಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಹಂಸವಟ್ಟಕಚ್ಛನ್ನೇನ ಕತಾ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಪಿ ‘‘ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಏಕಂ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಾ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಪಿ ‘‘ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಧ ಪನ ನಿಸೀದನಸಾಲಾ ‘‘ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾನನ್ತಿ ನಿಸಜ್ಜನವಸೇನ। ಸನ್ನಿಪತಿತಾನನ್ತಿ ಸಮೋಧಾನವಸೇನ। ಅಯಂ ಸಙ್ಖಿಯಧಮ್ಮೋತಿ ಸಙ್ಖಿಯಾ ವುಚ್ಚತಿ ಕಥಾ , ಕಥಾಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದಪಾದೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಕತಮೋ ಪನ ಸೋತಿ? ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಆವುಸೋತಿ ಏವಮಾದಿ। ತತ್ಥ ಅನ್ಧಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಾರೋಹಣಂ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ। ಅಯಂ ತಾವ ಸದ್ದನಯೋ। ಅಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾನಯೋ – ಅಚ್ಛರಾಯೋಗ್ಗನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ। ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅಬ್ಭುತಂ। ಉಭಯಂ ಪೇತಂ ವಿಮ್ಹಯಸ್ಸೇವಾಧಿವಚನಂ। ಯಾವಞ್ಚಿದನ್ತಿ ಯಾವ ಚ ಇದಂ ತೇನ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದಿತತಾಯ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ।

    3.Sambahulānanti bahukānaṃ. Tattha vinayapariyāyena tayo janā ‘‘sambahulā’’ti vuccanti. Tato paraṃ saṅgho. Suttantapariyāyena pana tayo tayova tato paṭṭhāya sambahulā. Idha suttantapariyāyena ‘‘sambahulā’’ti veditabbā. Maṇḍalamāḷeti katthaci dve kaṇṇikā gahetvā haṃsavaṭṭakacchannena katā kūṭāgārasālāpi ‘‘maṇḍalamāḷo’’ti vuccati, katthaci ekaṃ kaṇṇikaṃ gahetvā thambhapantiṃ parikkhipitvā katā upaṭṭhānasālāpi ‘‘maṇḍalamāḷo’’ti vuccati. Idha pana nisīdanasālā ‘‘maṇḍalamāḷo’’ti veditabbo. Sannisinnānanti nisajjanavasena. Sannipatitānanti samodhānavasena. Ayaṃ saṅkhiyadhammoti saṅkhiyā vuccati kathā , kathādhammoti attho. Udapādīti uppanno. Katamo pana soti? Acchariyaṃ āvusoti evamādi. Tattha andhassa pabbatārohaṇaṃ viya niccaṃ na hotīti acchariyaṃ. Ayaṃ tāva saddanayo. Ayaṃ pana aṭṭhakathānayo – accharāyogganti acchariyaṃ. Accharaṃ paharituṃ yuttanti attho. Abhūtapubbaṃ bhūtanti abbhutaṃ. Ubhayaṃ petaṃ vimhayassevādhivacanaṃ. Yāvañcidanti yāva ca idaṃ tena suppaṭividitatāya appameyyattaṃ dasseti.

    ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ…ಪೇ॰… ಸುಪ್ಪಟಿವಿದಿತಾತಿ ಏತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ಯೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಸಮತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತೇನ ಭಗವತಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯಾನುಸಯಂ ಜಾನತಾ, ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪಿತಂ ಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಾ।

    Tena bhagavatā jānatā…pe… suppaṭividitāti etthāyaṃ saṅkhepattho. Yo so bhagavā samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tena bhagavatā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ āsayānusayaṃ jānatā, hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya sabbañeyyadhammaṃ passatā.

    ಅಪಿ ಚ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾದೀಹಿ ಜಾನತಾ, ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತಾ। ತೀಹಿ ವಿಜ್ಜಾಹಿ ಛಹಿ ವಾ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಜಾನತಾ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತೇನ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತಾ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಜಾನನಸಮತ್ಥಾಯ ವಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನತಾ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಚಕ್ಖುವಿಸಯಾತೀತಾನಿ ತಿರೋಕುಟ್ಟಾದಿಗತಾನಿಪಿ ರೂಪಾನಿ ಅತಿವಿಸುದ್ಧೇನ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತಾ। ಅತ್ತಹಿತಸಾಧಿಕಾಯ ವಾ ಸಮಾಧಿಪದಟ್ಠಾನಾಯ ಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನತಾ, ಪರಹಿತಸಾಧಿಕಾಯ ಕರುಣಾಪದಟ್ಠಾನಾಯ ದೇಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತಾ।

    Api ca pubbenivāsādīhi jānatā, dibbena cakkhunā passatā. Tīhi vijjāhi chahi vā pana abhiññāhi jānatā, sabbattha appaṭihatena samantacakkhunā passatā. Sabbadhammajānanasamatthāya vā paññāya jānatā, sabbasattānaṃ cakkhuvisayātītāni tirokuṭṭādigatānipi rūpāni ativisuddhena maṃsacakkhunā passatā. Attahitasādhikāya vā samādhipadaṭṭhānāya paṭivedhapaññāya jānatā, parahitasādhikāya karuṇāpadaṭṭhānāya desanāpaññāya passatā.

    ಅರೀನಂ ಹತತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯಾದೀನಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಾ ಅರಹತಾ। ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಅನ್ತರಾಯಿಕಧಮ್ಮೇ ವಾ ಜಾನತಾ, ನಿಯ್ಯಾನಿಕಧಮ್ಮೇ ಪಸ್ಸತಾ, ಕಿಲೇಸಾರೀನಂ ಹತತ್ತಾ ಅರಹತಾ। ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾತಿ। ಏವಂ ಚತೂವೇಸಾರಜ್ಜವಸೇನ ಚತೂಹಾಕಾರೇಹಿ ಥೋಮಿತೇನ ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾ ನಾನಜ್ಝಾಸಯತಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದಿತಾ ಯಾವ ಚ ಸುಟ್ಠು ಪಟಿವಿದಿತಾ।

    Arīnaṃ hatattā paccayādīnañca arahattā arahatā. Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhena antarāyikadhamme vā jānatā, niyyānikadhamme passatā, kilesārīnaṃ hatattā arahatā. Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhenāti. Evaṃ catūvesārajjavasena catūhākārehi thomitena sattānaṃ nānādhimuttikatā nānajjhāsayatā suppaṭividitā yāva ca suṭṭhu paṭividitā.

    ಇದಾನಿಸ್ಸ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಞ್ಹೀತಿಆದಿಮಾಹ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ಯಾ ಚ ಅಯಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಧಾತುಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮೇನ್ತಿ, ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮೇನ್ತಿ, ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮೇನ್ತಿ। ಅತೀತಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಾನಂ ಧಾತುಸೋವ ಸತ್ತಾ ಸಂಸನ್ದಿಂಸು ಸಮಿಂಸು, ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ…ಪೇ॰… ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದಿಂಸು ಸಮಿಂಸು, ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಾನಂ…ಪೇ॰… ಸಂಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಏತರಹಿಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಧಾತುಸೋವ ಸತ್ತಾ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮೇನ್ತಿ, ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ…ಪೇ॰… ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ ಕಲ್ಯಾಣಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮೇನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾ, ನಾನಜ್ಝಾಸಯತಾ, ನಾನಾದಿಟ್ಠಿಕತಾ, ನಾನಾಖನ್ತಿತಾ, ನಾನಾರುಚಿತಾ, ನಾಳಿಯಾ ಮಿನನ್ತೇನ ವಿಯ ತುಲಾಯ ತುಲಯನ್ತೇನ ವಿಯ ಚ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾಞಾಣೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ವಿದಿತಾ, ಸಾ ಯಾವ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದಿತಾ। ದ್ವೇಪಿ ನಾಮ ಸತ್ತಾ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ದುಲ್ಲಭಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೇ ಏಕೋ ಠಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಿವಿತುಕಾಮೇ ಏಕೋ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ। ಇಮೇಸು ಚಾಪಿ ದ್ವೀಸು ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸೀಸು ಅಯಞ್ಹಿ ‘‘ಸುಪ್ಪಿಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ…ಪೇ॰… ಭಗವನ್ತಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಇತಿಹಮೇತಿ ಇತಿಹ ಇಮೇ, ಏವಂ ಇಮೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Idānissa suppaṭividitabhāvaṃ dassetuṃ ayañhītiādimāha. Idaṃ vuttaṃ hoti yā ca ayaṃ bhagavatā ‘‘dhātuso, bhikkhave, sattā saṃsandanti samenti, hīnādhimuttikā hīnādhimuttikehi saddhiṃ saṃsandanti samenti, kalyāṇādhimuttikā kalyāṇādhimuttikehi saddhiṃ saṃsandanti samenti. Atītampi kho, bhikkhave, addhānaṃ dhātusova sattā saṃsandiṃsu samiṃsu, hīnādhimuttikā hīnādhimuttikehi…pe… kalyāṇādhimuttikā kalyāṇādhimuttikehi saddhiṃ saṃsandiṃsu samiṃsu, anāgatampi kho, bhikkhave, addhānaṃ…pe… saṃsandissanti samessanti, etarahipi kho, bhikkhave, paccuppannaṃ addhānaṃ dhātusova sattā saṃsandanti samenti, hīnādhimuttikā hīnādhimuttikehi…pe… kalyāṇādhimuttikā kalyāṇādhimuttikehi saddhiṃ saṃsandanti samentī’’ti evaṃ sattānaṃ nānādhimuttikatā, nānajjhāsayatā, nānādiṭṭhikatā, nānākhantitā, nānārucitā, nāḷiyā minantena viya tulāya tulayantena viya ca nānādhimuttikatāñāṇena sabbaññutaññāṇena viditā, sā yāva suppaṭividitā. Dvepi nāma sattā ekajjhāsayā dullabhā lokasmiṃ. Ekasmiṃ gantukāme eko ṭhātukāmo hoti, ekasmiṃ pivitukāme eko bhuñjitukāmo. Imesu cāpi dvīsu ācariyantevāsīsu ayañhi ‘‘suppiyo paribbājako…pe… bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti bhikkhusaṅghañcā’’ti. Tattha itihameti itiha ime, evaṃ imeti attho. Sesaṃ vuttanayameva.

    ೪. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಇಮಂ ಸಙ್ಖಿಯಧಮ್ಮಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಭಗವಾ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ ಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಮಹನ್ತಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಂ ಗಙ್ಗಾಯ ನದಿಯಾ ಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೧) ವಿಯ। ಕತ್ಥಚಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ ಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತಾ ದೇವತಾಯೋ ಸಹಸ್ಸಸ್ಸೇವ ಪಾಟಲಿಗಾಮೇ ವತ್ಥೂನಿ ಪರಿಗಣ್ಹನ್ತಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೨) ವಿಯ। ಕತ್ಥಚಿ ಪಕತಿಸೋತೇನ ಸುತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಸುಭದ್ದೇನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಇಮಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧೩) ವಿಯ। ಕತ್ಥಚಿ ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ಸುತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬಾಯ ಸೋತಧಾತುಯಾ ವಿಸುದ್ಧಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಿಕಾಯ ಸನ್ಧಾನಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ನಿಗ್ರೋಧೇನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಇಮಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೫೪) ವಿಯ। ಇಧ ಪನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞಾಸಿ? ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ, ಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಾತ್ಥಕಂ, ನಿರತ್ಥಕನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ನಿರತ್ಥಕಕಿಚ್ಚಂ ಭಗವತಾ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಕತಂ। ಸಾತ್ಥಕಂಯೇವ ಪನ ಭಗವತೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಪಞ್ಚವಿಧಂ – ಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ, ಪುರಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ, ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚನ್ತಿ।

    4.Atha kho bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ saṅkhiyadhammaṃ viditvāti ettha viditvāti sabbaññutaññāṇena jānitvā. Bhagavā hi katthaci maṃsacakkhunā disvā jānāti – ‘‘addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.241) viya. Katthaci dibbacakkhunā disvā jānāti – ‘‘addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tā devatāyo sahassasseva pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo’’tiādīsu (dī. ni. 2.152) viya. Katthaci pakatisotena sutvā jānāti – ‘‘assosi kho bhagavā āyasmato ānandassa subhaddena paribbājakena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpa’’ntiādīsu (dī. ni. 2.213) viya. Katthaci dibbasotena sutvā jānāti – ‘‘assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya sandhānassa gahapatissa nigrodhena paribbājakena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpa’’ntiādīsu (dī. ni. 3.54) viya. Idha pana sabbaññutaññāṇena sutvā aññāsi. Kiṃ karonto aññāsi? Pacchimayāmakiccaṃ, kiccañca nāmetaṃ sātthakaṃ, niratthakanti duvidhaṃ hoti. Tattha niratthakakiccaṃ bhagavatā bodhipallaṅkeyeva arahattamaggena samugghātaṃ kataṃ. Sātthakaṃyeva pana bhagavato kiccaṃ hoti. Taṃ pañcavidhaṃ – purebhattakiccaṃ, pacchābhattakiccaṃ, purimayāmakiccaṃ, majjhimayāmakiccaṃ, pacchimayāmakiccanti.

    ತತ್ರಿದಂ ಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ –

    Tatridaṃ purebhattakiccaṃ –

    ಭಗವಾ ಹಿ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನುಗ್ಗಹತ್ಥಂ ಸರೀರಫಾಸುಕತ್ಥಞ್ಚ ಮುಖಧೋವನಾದಿಸರೀರಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ ತಾವ ವಿವಿತ್ತಾಸನೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ, ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ಕದಾಚಿ ಏಕಕೋ, ಕದಾಚಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ, ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ; ಕದಾಚಿ ಪಕತಿಯಾ, ಕದಾಚಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಹಿ ವತ್ತಮಾನೇಹಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತೋ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುದುಗತವಾತಾ ಪಥವಿಂ ಸೋಧೇನ್ತಿ, ವಲಾಹಕಾ ಉದಕಫುಸಿತಾನಿ ಮುಞ್ಚನ್ತಾ ಮಗ್ಗೇ ರೇಣುಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅಪರೇ ವಾತಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಉಪಸಂಹರಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಉನ್ನತಾ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸಾ ಓನಮನ್ತಿ, ಓನತಾ ಉನ್ನಮನ್ತಿ, ಪಾದನಿಕ್ಖೇಪಸಮಯೇ ಸಮಾವ ಭೂಮಿ ಹೋತಿ, ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾನಿ ಪದುಮಪುಪ್ಫಾನಿ ವಾ ಪಾದೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ। ಇನ್ದಖೀಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಠಪಿತಮತ್ತೇ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ ಸರೀರತೋ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಸಪಿಞ್ಜರಾನಿ ವಿಯ ಚಿತ್ರಪಟಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ವಿಯ ಚ ಪಾಸಾದಕೂಟಾಗಾರಾದೀನಿ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಧಾವನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸವಿಹಙ್ಗಾದಯೋ ಸಕಸಕಟ್ಠಾನೇಸು ಠಿತಾಯೇವ ಮಧುರೇನಾಕಾರೇನ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಭೇರಿವೀಣಾದೀನಿ ತೂರಿಯಾನಿ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಕಾಯೂಪಗಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ। ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಜಾನನ್ತಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಭಗವಾ ಇಧ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ’’ತಿ। ತೇ ಸುನಿವತ್ಥಾ ಸುಪಾರುತಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಘರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಭನ್ತೇ, ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೀಸತಿ, ಪಞ್ಞಾಸಂ…ಪೇ॰… ಸತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಭಗವತೋಪಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತಿ। ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ತೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಾನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಯಥಾ ಕೇಚಿ ಸರಣಗಮನೇಸು ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು, ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಫಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ; ಕೇಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಅರಹತ್ತೇತಿ। ಏವಂ ಮಹಾಜನಂ ಅನುಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದತಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ। ತತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಭಗವತೋ ನಿವೇದೇತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸತಿ। ಇದಂ ತಾವ ಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ।

    Bhagavā hi pātova uṭṭhāya upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañca mukhadhovanādisarīraparikammaṃ katvā yāva bhikkhācāravelā tāva vivittāsane vītināmetvā, bhikkhācāravelāyaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ pārupitvā pattamādāya kadāci ekako, kadāci bhikkhusaṅghaparivuto, gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya pavisati; kadāci pakatiyā, kadāci anekehi pāṭihāriyehi vattamānehi. Seyyathidaṃ, piṇḍāya pavisato lokanāthassa purato purato gantvā mudugatavātā pathaviṃ sodhenti, valāhakā udakaphusitāni muñcantā magge reṇuṃ vūpasametvā upari vitānaṃ hutvā tiṭṭhanti, apare vātā pupphāni upasaṃharitvā magge okiranti, unnatā bhūmippadesā onamanti, onatā unnamanti, pādanikkhepasamaye samāva bhūmi hoti, sukhasamphassāni padumapupphāni vā pāde sampaṭicchanti. Indakhīlassa anto ṭhapitamatte dakkhiṇapāde sarīrato chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā suvaṇṇarasapiñjarāni viya citrapaṭaparikkhittāni viya ca pāsādakūṭāgārādīni alaṅkarontiyo ito cito ca dhāvanti, hatthiassavihaṅgādayo sakasakaṭṭhānesu ṭhitāyeva madhurenākārena saddaṃ karonti, tathā bherivīṇādīni tūriyāni manussānañca kāyūpagāni ābharaṇāni. Tena saññāṇena manussā jānanti – ‘‘ajja bhagavā idha piṇḍāya paviṭṭho’’ti. Te sunivatthā supārutā gandhapupphādīni ādāya gharā nikkhamitvā antaravīthiṃ paṭipajjitvā bhagavantaṃ gandhapupphādīhi sakkaccaṃ pūjetvā vanditvā – ‘‘amhākaṃ, bhante, dasa bhikkhū, amhākaṃ vīsati, paññāsaṃ…pe… sataṃ dethā’’ti yācitvā bhagavatopi pattaṃ gahetvā āsanaṃ paññapetvā sakkaccaṃ piṇḍapātena paṭimānenti. Bhagavā katabhattakicco tesaṃ sattānaṃ cittasantānāni oloketvā tathā dhammaṃ deseti, yathā keci saraṇagamanesu patiṭṭhahanti, keci pañcasu sīlesu, keci sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalānaṃ aññatarasmiṃ; keci pabbajitvā aggaphale arahatteti. Evaṃ mahājanaṃ anuggahetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ gacchati. Tattha gantvā maṇḍalamāḷe paññattavarabuddhāsane nisīdati, bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamayamāno. Tato bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosāne upaṭṭhāko bhagavato nivedeti. Atha bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati. Idaṃ tāva purebhattakiccaṃ.

    ಅಥ ಭಗವಾ ಏವಂ ಕತಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಾದೇ ಪಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಪಾದಪೀಠೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓವದತಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸಮ್ಪಾದೇಥ, ದುಲ್ಲಭೋ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ದುಲ್ಲಭೋ ಮನುಸ್ಸತ್ತಪಟಿಲಾಭೋ, ದುಲ್ಲಭಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ದುಲ್ಲಭಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ದುಲ್ಲಭಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಭಗವನ್ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಭಗವಾಪಿ ತೇಸಂ ಚರಿಯಾನುರೂಪಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದೇತಿ। ತತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ಅರಞ್ಞಂ, ಕೇಚಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ಕೇಚಿ ಪಬ್ಬತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ, ಕೇಚಿ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಭವನಂ…ಪೇ॰… ಕೇಚಿ ವಸವತ್ತಿಭವನನ್ತಿ। ತತೋ ಭಗವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಆಕಙ್ಖತಿ, ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಅಥ ಸಮಸ್ಸಾಸಿತಕಾಯೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದುತಿಯಭಾಗೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇತಿ। ತತಿಯಭಾಗೇ ಯಂ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ ತತ್ಥ ಮಹಾಜನೋ ಪುರೇಭತ್ತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಸುನಿವತ್ಥೋ ಸುಪಾರುತೋ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆದಾಯ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ನಿಪತತಿ। ತತೋ ಭಗವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಅನುರೂಪೇನ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಜ್ಜ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಕಾಲಯುತ್ತಂ ಸಮಯಯುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಾಲಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಇದಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ।

    Atha bhagavā evaṃ katapurebhattakicco gandhakuṭiyā upaṭṭhāne nisīditvā pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadati – ‘‘bhikkhave, appamādena sampādetha, dullabho buddhuppādo lokasmiṃ, dullabho manussattapaṭilābho, dullabhā sampatti, dullabhā pabbajjā, dullabhaṃ saddhammassavana’’nti. Tattha keci bhagavantaṃ kammaṭṭhānaṃ pucchanti. Bhagavāpi tesaṃ cariyānurūpaṃ kammaṭṭhānaṃ deti. Tato sabbepi bhagavantaṃ vanditvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gacchanti. Keci araññaṃ, keci rukkhamūlaṃ, keci pabbatādīnaṃ aññataraṃ, keci cātumahārājikabhavanaṃ…pe… keci vasavattibhavananti. Tato bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sato sampajāno muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappeti. Atha samassāsitakāyo vuṭṭhahitvā dutiyabhāge lokaṃ voloketi. Tatiyabhāge yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati tattha mahājano purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ sunivattho supāruto gandhapupphādīni ādāya vihāre sannipatati. Tato bhagavā sampattaparisāya anurūpena pāṭihāriyena gantvā dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisajja dhammaṃ deseti kālayuttaṃ samayayuttaṃ, atha kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, manussā bhagavantaṃ vanditvā pakkamanti. Idaṃ pacchābhattakiccaṃ.

    ಸೋ ಏವಂ ನಿಟ್ಠಿತಪಚ್ಛಾಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಸಚೇ ಗತ್ತಾನಿ ಓಸಿಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಬುದ್ಧಾಸನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಕೇನ ಪಟಿಯಾದಿತಉದಕೇನ ಗತ್ತಾನಿ ಉತುಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಉಪಟ್ಠಾಕೋಪಿ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಆನೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ಭಗವಾ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಏಕಂಸಂ ಕರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ ಏಕಕೋವ ಮುಹುತ್ತಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ, ಅಥ ಭಿಕ್ಖೂ ತತೋ ತತೋ ಆಗಮ್ಮ ಭಗವತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಏಕಚ್ಚೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಏಕಚ್ಚೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಯಾಚನ್ತಿ। ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಪುರಿಮಯಾಮಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ಇದಂ ಪುರಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ।

    So evaṃ niṭṭhitapacchābhattakicco sace gattāni osiñcitukāmo hoti, buddhāsanā vuṭṭhāya nhānakoṭṭhakaṃ pavisitvā upaṭṭhākena paṭiyāditaudakena gattāni utuṃ gaṇhāpeti. Upaṭṭhākopi buddhāsanaṃ ānetvā gandhakuṭipariveṇe paññapeti. Bhagavā surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā uttarāsaṅgaṃ ekaṃsaṃ karitvā tattha gantvā nisīdati ekakova muhuttaṃ paṭisallīno, atha bhikkhū tato tato āgamma bhagavato upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Tattha ekacce pañhaṃ pucchanti, ekacce kammaṭṭhānaṃ, ekacce dhammassavanaṃ yācanti. Bhagavā tesaṃ adhippāyaṃ sampādento purimayāmaṃ vītināmeti. Idaṃ purimayāmakiccaṃ.

    ಪುರಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇಸು ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುದೇವತಾಯೋ ಓಕಾಸಂ ಲಭಮಾನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಥಾಭಿಸಙ್ಖತಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಕ್ಖರಮ್ಪಿ। ಭಗವಾ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ಇದಂ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ।

    Purimayāmakiccapariyosāne pana bhikkhūsu bhagavantaṃ vanditvā pakkantesu sakaladasasahassilokadhātudevatāyo okāsaṃ labhamānā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathābhisaṅkhataṃ antamaso caturakkharampi. Bhagavā tāsaṃ devatānaṃ pañhaṃ vissajjento majjhimayāmaṃ vītināmeti. Idaṃ majjhimayāmakiccaṃ.

    ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಂ ಪನ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಪುರೇಭತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಪೀಳಿತಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ಕಿಲಾಸುಭಾವಮೋಚನತ್ಥಂ ಏಕಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಚಙ್ಕಮೇನ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ದುತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ತತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ದಾನಸೀಲಾದಿವಸೇನ ಕತಾಧಿಕಾರಪುಗ್ಗಲದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇತಿ। ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ।

    Pacchimayāmaṃ pana tayo koṭṭhāse katvā purebhattato paṭṭhāya nisajjāya pīḷitassa sarīrassa kilāsubhāvamocanatthaṃ ekaṃ koṭṭhāsaṃ caṅkamena vītināmeti. Dutiyakoṭṭhāse gandhakuṭiṃ pavisitvā dakkhiṇena passena sato sampajāno sīhaseyyaṃ kappeti. Tatiyakoṭṭhāse paccuṭṭhāya nisīditvā purimabuddhānaṃ santike dānasīlādivasena katādhikārapuggaladassanatthaṃ buddhacakkhunā lokaṃ voloketi. Idaṃ pacchimayāmakiccaṃ.

    ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಭಗವಾ ಪುರೇಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ರಾಜಗಹೇ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇ ಮಗ್ಗಂ ಆಗತೋ, ಪುರಿಮಯಾಮೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದೇವತಾನಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಚಙ್ಕಮಂ ಆರುಯ್ಹ ಚಙ್ಕಮಮಾನೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಇಮಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಂ ಕಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನೇವ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ।

    Tasmiṃ pana divase bhagavā purebhattakiccaṃ rājagahe pariyosāpetvā pacchābhatte maggaṃ āgato, purimayāme bhikkhūnaṃ kammaṭṭhānaṃ kathetvā, majjhimayāme devatānaṃ pañhaṃ vissajjetvā, pacchimayāme caṅkamaṃ āruyha caṅkamamāno pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ imaṃ sabbaññutaññāṇaṃ ārabbha pavattaṃ kathaṃ sabbaññutaññāṇeneva sutvā aññāsīti. Tena vuttaṃ – ‘‘pacchimayāmakiccaṃ karonto aññāsī’’ti.

    ಞತ್ವಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಯ್ಹಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಏತೇಸಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಕಿಚ್ಚಂ ನ ಪಾಕಟಂ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಪಾಕಟಂ। ಮಯಿ ಪನ ಗತೇ ಏತೇ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ನಿರನ್ತರಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸನ್ತಿ, ತತೋ ನೇಸಂ ಅಹಂ ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ತಿವಿಧಂ ಸೀಲಂ ವಿಭಜನ್ತೋ, ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ, ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಪಾಕಟೇ ಕತ್ವಾ, ಸಿನೇರುಂ ಉಕ್ಖಿಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಕೂಟೇನ ನಭಂ ಪಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಕಮ್ಪನಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತನ್ತಂ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾ ಮೇ ದೇಸನಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯೇನ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ । ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ, ಸೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ವಾ ಏತಂ ಕರಣವಚನಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸೋ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋ, ತತ್ಥ ಗತೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

    Ñatvā ca panassa etadahosi – ‘‘ime bhikkhū mayhaṃ sabbaññutaññāṇaṃ ārabbha guṇaṃ kathenti, etesañca sabbaññutaññāṇakiccaṃ na pākaṭaṃ, mayhameva pākaṭaṃ. Mayi pana gate ete attano kathaṃ nirantaraṃ ārocessanti, tato nesaṃ ahaṃ taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā tividhaṃ sīlaṃ vibhajanto, dvāsaṭṭhiyā ṭhānesu appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadanto, paccayākāraṃ samodhānetvā buddhaguṇe pākaṭe katvā, sineruṃ ukkhipento viya suvaṇṇakūṭena nabhaṃ paharanto viya ca dasasahassilokadhātukampanaṃ brahmajālasuttantaṃ arahattanikūṭena niṭṭhāpento desessāmi, sā me desanā parinibbutassāpi pañcavassasahassāni sattānaṃ amatamahānibbānaṃ sampāpikā bhavissatī’’ti. Evaṃ cintetvā yena maṇḍalamāḷo tenupasaṅkamīti . Yenāti yena disābhāgena, so upasaṅkamitabbo. Bhummatthe vā etaṃ karaṇavacanaṃ, yasmiṃ padese so maṇḍalamāḷo, tattha gatoti ayamettha attho.

    ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದೀತಿ ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಏಕೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ವಿಹರತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಭಗವಾ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ – ‘‘ಅಸುಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನೋ ವಾ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಪಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕಯಮಾನಂ, ತತೋ ‘‘ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಂ ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕಾ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗೇ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇ ಸಂಸಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥಂ ತತ್ಥೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥೇವಂ ಓವದಿಯಮಾನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮನಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂಯೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ’’। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ನಿಸೀದಥ, ಇಧ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಆಸನಪರಿಯೇಸನಂ ನಾಮ ಭಾರೋತಿ। ತೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾವ ವಿಹರನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಪೀಠಂ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ತಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಫಲಕಂ ವಾ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ವಾಲುಕಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ತಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಾನಿಪಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಇಧ ಪನ ರಞ್ಞೋ ನಿಸೀದನಾಸನಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಅಧಿಮುತ್ತಿಕಞಾಣಮಾರಬ್ಭ ಗುಣಂ ಥೋಮಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದೀ’’ತಿ।

    Paññatte āsane nisīdīti buddhakāle kira yattha yattha ekopi bhikkhu viharati sabbattha buddhāsanaṃ paññattameva hoti. Kasmā? Bhagavā kira attano santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā phāsukaṭṭhāne viharante manasi karoti – ‘‘asuko mayhaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā gato, sakkhissati nu kho visesaṃ nibbattetuṃ no vā’’ti. Atha naṃ passati kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā akusalavitakkaṃ vitakkayamānaṃ, tato ‘‘kathañhi nāma mādisassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharantaṃ imaṃ kulaputtaṃ akusalavitakkā abhibhavitvā anamatagge vaṭṭadukkhe saṃsāressantī’’ti tassa anuggahatthaṃ tattheva attānaṃ dassetvā taṃ kulaputtaṃ ovaditvā ākāsaṃ uppatitvā puna attano vasanaṭṭhānameva gacchati. Athevaṃ ovadiyamānā te bhikkhū cintayiṃsu – ‘‘satthā amhākaṃ manaṃ jānitvā āgantvā amhākaṃ samīpe ṭhitaṃyeva attānaṃ dasseti’’. Tasmiṃ khaṇe – ‘‘bhante, idha nisīdatha, idha nisīdathā’’ti āsanapariyesanaṃ nāma bhāroti. Te āsanaṃ paññapetvāva viharanti. Yassa pīṭhaṃ atthi, so taṃ paññapeti. Yassa natthi, so mañcaṃ vā phalakaṃ vā kaṭṭhaṃ vā pāsāṇaṃ vā vālukapuñjaṃ vā paññapeti. Taṃ alabhamānā purāṇapaṇṇānipi saṅkaḍḍhitvā tattha paṃsukūlaṃ pattharitvā ṭhapenti. Idha pana rañño nisīdanāsanameva atthi, taṃ papphoṭetvā paññapetvā parivāretvā te bhikkhū bhagavato adhimuttikañāṇamārabbha guṇaṃ thomayamānā nisīdiṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘paññatte āsane nisīdī’’ti.

    ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪನ ಜಾನನ್ತೋಯೇವ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ಚಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಕಥಯಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಕಾಯ ನುತ್ಥಾತಿ ಕತಮಾಯ ನು ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭವಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಯ ನೇತ್ಥಾತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ತಸ್ಸಾ ಕತಮಾಯ ನು ಏತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಕಾಯ ನೋತ್ಥಾತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಮೋಯೇವ ಅತ್ಥೋ।

    Evaṃ nisinno pana jānantoyeva kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ bhikkhū pucchi. Te cassa sabbaṃ kathayiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘nisajja kho bhagavā’’tiādi. Tattha kāya nutthāti katamāya nu kathāya sannisinnā bhavathāti attho. Kāya netthātipi pāḷi, tassā katamāya nu etthāti attho kāya notthātipi pāḷi. Tassāpi purimoyeva attho.

    ಅನ್ತರಾಕಥಾತಿ , ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಂ ಅನ್ತರಾ ಅಞ್ಞಾ ಏಕಾ ಕಥಾ। ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ, ಮಮ ಆಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ಅಪರಿನಿಟ್ಠಿತಾ ಸಿಖಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾ। ತೇನ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ‘‘ನಾಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಾಭಙ್ಗತ್ಥಂ ಆಗತೋ, ಅಹಂ ಪನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಗತೋ’’ತಿ ನಿಸಜ್ಜೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇತಿ। ಅಯಂ ಖೋ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರಾಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ , ಅಥ ಭಗವಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಯಂ ಭನ್ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಆರಬ್ಭ ಗುಣಕಥಾ ವಿಪ್ಪಕತಾ, ನ ರಾಜಕಥಾದಿಕಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ, ಅಥ ಭಗವಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ; ತಂ ನೋ ಇದಾನಿ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ದೇಸೇಥಾತಿ।

    Antarākathāti , kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīnaṃ antarā aññā ekā kathā. Vippakatāti, mama āgamanapaccayā apariniṭṭhitā sikhaṃ appattā. Tena kiṃ dasseti? ‘‘Nāhaṃ tumhākaṃ kathābhaṅgatthaṃ āgato, ahaṃ pana sabbaññutāya tumhākaṃ kathaṃ niṭṭhāpetvā matthakappattaṃ katvā dassāmīti āgato’’ti nisajjeva sabbaññupavāraṇaṃ pavāreti. Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā , atha bhagavā anuppattoti etthāpi ayamadhippāyo. Ayaṃ bhante amhākaṃ bhagavato sabbaññutaññāṇaṃ ārabbha guṇakathā vippakatā, na rājakathādikā tiracchānakathā, atha bhagavā anuppatto; taṃ no idāni niṭṭhāpetvā desethāti.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಯಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಕಮಲಕುವಲಯುಜ್ಜಲವಿಮಲಸಾಧುರಸಸಲಿಲಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಸುಖಾವತರಣತ್ಥಂ ನಿಮ್ಮಲಸಿಲಾತಲರಚನವಿಲಾಸಸೋಭಿತರತನಸೋಪಾನಂ, ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಮುತ್ತಾತಲಸದಿಸವಾಲುಕಾಕಿಣ್ಣಪಣ್ಡರಭೂಮಿಭಾಗಂ ತಿತ್ಥಂ ವಿಯ ಸುವಿಭತ್ತಭಿತ್ತಿವಿಚಿತ್ರವೇದಿಕಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತಪಥಂ ಫುಸಿತುಕಾಮತಾಯ ವಿಯ, ವಿಜಮ್ಭಿತಸಮುಸ್ಸಯಸ್ಸ ಪಾಸಾದವರಸ್ಸ ಸುಖಾರೋಹಣತ್ಥಂ ದನ್ತಮಯಸಣ್ಹಮುದುಫಲಕಕಞ್ಚನಲತಾವಿನದ್ಧಮಣಿಗಣಪ್ಪಭಾಸಮುದಯುಜ್ಜಲಸೋಭಂ ಸೋಪಾನಂ ವಿಯ, ಸುವಣ್ಣವಲಯನೂಪುರಾದಿಸಙ್ಘಟ್ಟನಸದ್ದಸಮ್ಮಿಸ್ಸಿತಕಥಿತಹಸಿತಮಧುರಸ್ಸರಗೇಹಜನವಿಚರಿತಸ್ಸ ಉಳಾರಿಸ್ಸರಿವಿಭವಸೋಭಿತಸ್ಸ ಮಹಾಘರಸ್ಸ ಸುಖಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಂ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮುತ್ತಪವಾಳಾದಿಜುತಿವಿಸ್ಸರವಿಜ್ಜೋತಿತಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತವಿಸಾಲದ್ವಾರಬಾಹಂ ಮಹಾದ್ವಾರಂ ವಿಯ ಚ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಗುಣಾನುಭಾವಸಂಸೂಚಕಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸುಖಾವಗಹಣತ್ಥಂ ಕಾಲದೇಸದೇಸಕವತ್ಥುಪರಿಸಾಪದೇಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ನಿದಾನಂ ಭಾಸಿತಂ, ತಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾತಿ।

    Ettāvatā ca yaṃ āyasmatā ānandena kamalakuvalayujjalavimalasādhurasasalilāya pokkharaṇiyā sukhāvataraṇatthaṃ nimmalasilātalaracanavilāsasobhitaratanasopānaṃ, vippakiṇṇamuttātalasadisavālukākiṇṇapaṇḍarabhūmibhāgaṃ titthaṃ viya suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassa nakkhattapathaṃ phusitukāmatāya viya, vijambhitasamussayassa pāsādavarassa sukhārohaṇatthaṃ dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhaṃ sopānaṃ viya, suvaṇṇavalayanūpurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasitamadhurassaragehajanavicaritassa uḷārissarivibhavasobhitassa mahāgharassa sukhappavesanatthaṃ suvaṇṇarajatamaṇimuttapavāḷādijutivissaravijjotitasuppatiṭṭhitavisāladvārabāhaṃ mahādvāraṃ viya ca atthabyañjanasampannassa buddhaguṇānubhāvasaṃsūcakassa imassa suttassa sukhāvagahaṇatthaṃ kāladesadesakavatthuparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitaṃ, tassatthavaṇṇanā samattāti.

    ೫. ಇದಾನಿ – ‘‘ಮಮಂ ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರೇ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಭಗವತಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾಯ ಓಕಾಸೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ। ಯಸ್ಮಾ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪಂ ತಾವ ವಿಚಾರಯಿಸ್ಸಾಮ। ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಸುತ್ತನಿಕ್ಖೇಪಾ – ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯೋ, ಪರಜ್ಝಾಸಯೋ, ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೋತಿ।

    5. Idāni – ‘‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare avaṇṇaṃ bhāseyyu’’ntiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā suttavaṇṇanā. Yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicārayissāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti.

    ತತ್ಥ ಯಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ಭಗವಾ ಪರೇಹಿ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನೇವ ಕಥೇಸಿ; ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಸುತ್ತಂ, ವತ್ಥಸುತ್ತಂ, ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಮಹಾಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ, ಅರಿಯವಂಸಸುತ್ತಂ, ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸುತ್ತನ್ತಹಾರಕೋ, ಇದ್ಧಿಪಾದಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಸುತ್ತನ್ತಹಾರಕೋತಿ ಏವಮಾದೀನಿ; ತೇಸಂ ಅತ್ತಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Tattha yāni suttāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva kathesi; seyyathidaṃ, ākaṅkheyyasuttaṃ, vatthasuttaṃ, mahāsatipaṭṭhānaṃ, mahāsaḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ, ariyavaṃsasuttaṃ, sammappadhānasuttantahārako, iddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgasuttantahārakoti evamādīni; tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    ಯಾನಿ ಪನ ‘‘ಪರಿಪಕ್ಕಾ ಖೋ ರಾಹುಲಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ; ಯಂನೂನಾಹಂ ರಾಹುಲಂ ಉತ್ತರಿಂ ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ವಿನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ; (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೧) ಏವಂ ಪರೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಖನ್ತಿಂ ಮನಂ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಬುಜ್ಝನಭಾವಞ್ಚ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಕಥಿತಾನಿ; ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಚೂಳರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತಂ, ಮಹಾರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತಂ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಂ, ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಿ; ತೇಸಂ ಪರಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācaniyā dhammā; yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti; (saṃ. ni. 4.121) evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ manaṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca avekkhitvā parajjhāsayavasena kathitāni; seyyathidaṃ, cūḷarāhulovādasuttaṃ, mahārāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanaṃ, dhātuvibhaṅgasuttanti evamādīni; tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    ಭಗವನ್ತಂ ಪನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ, ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ, ನಾಗಾ, ಸುಪಣ್ಣಾ, ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಅಸುರಾ, ಯಕ್ಖಾ, ಮಹಾರಾಜಾನೋ, ತಾವತಿಂಸಾದಯೋ ದೇವಾ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾತಿ ಏವಮಾದಯೋ – ‘‘ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ’’ತಿ, ಭನ್ತೇ, ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ‘‘ನೀವರಣಾ ನೀವರಣಾ’’ತಿ, ಭನ್ತೇ, ವುಚ್ಚನ್ತಿ; ‘‘ಇಮೇ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ’’। ‘‘ಕಿಂ ಸೂಧ ವಿತ್ತಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಪುಟ್ಠೇನ ಭಗವತಾ ಯಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಂಯುತ್ತಾದೀನಿ, ಯಾನಿ ವಾ ಪನಞ್ಞಾನಿಪಿ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತ-ಮಾರಸಂಯುತ್ತ-ಬ್ರಹ್ಮಸಂಯುತ್ತ-ಸಕ್ಕಪಞ್ಹ-ಚೂಳವೇದಲ್ಲ-ಮಹಾವೇದಲ್ಲ-ಸಾಮಞ್ಞಫಲ-ಆಳವಕ-ಸೂಚಿಲೋಮ-ಖರಲೋಮಸುತ್ತಾದೀನಿ; ತೇಸಂ ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā catasso parisā, cattāro vaṇṇā, nāgā, supaṇṇā, gandhabbā, asurā, yakkhā, mahārājāno, tāvatiṃsādayo devā, mahābrahmāti evamādayo – ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgā’’ti, bhante, vuccanti. ‘‘Nīvaraṇā nīvaraṇā’’ti, bhante, vuccanti; ‘‘ime nu kho, bhante, pañcupādānakkhandhā’’. ‘‘Kiṃ sūdha vittaṃ purisassa seṭṭha’’ntiādinā nayena pañhaṃ pucchanti. Evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni, yāni vā panaññānipi devatāsaṃyutta-mārasaṃyutta-brahmasaṃyutta-sakkapañha-cūḷavedalla-mahāvedalla-sāmaññaphala-āḷavaka-sūciloma-kharalomasuttādīni; tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    ಯಾನಿ ಪನ ತಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಥಿತಾನಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಧಮ್ಮದಾಯಾದಂ, ಚೂಳಸೀಹನಾದಂ, ಚನ್ದೂಪಮಂ, ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಂ, ದಾರುಕ್ಖನ್ಧೂಪಮಂ, ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೂಪಮಂ, ಫೇಣಪಿಣ್ಡೂಪಮಂ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೂಪಮನ್ತಿ ಏವಮಾದೀನಿ; ತೇಸಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ।

    Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ, cūḷasīhanādaṃ, candūpamaṃ, puttamaṃsūpamaṃ, dārukkhandhūpamaṃ, aggikkhandhūpamaṃ, pheṇapiṇḍūpamaṃ, pāricchattakūpamanti evamādīni; tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.

    ಏವಮೇತೇಸು ಚತೂಸು ನಿಕ್ಖೇಪೇಸು ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹಿ ಇದಂ ಭಗವತಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಕತರಾಯ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ? ವಣ್ಣಾವಣ್ಣೇ। ಆಚರಿಯೋ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಅಭಾಸಿ, ಅನ್ತೇವಾಸೀ ವಣ್ಣಂ। ಇತಿ ಇಮಂ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ದೇಸನಾಕುಸಲೋ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಮಂ ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರೇ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಮಮನ್ತಿ , ಸಾಮಿವಚನಂ, ಮಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಾಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥೋ। ಪರೇತಿ, ಪಟಿವಿರುದ್ಧಾ ಸತ್ತಾ। ತತ್ರಾತಿ ಯೇ ಅವಣ್ಣಂ ವದನ್ತಿ ತೇಸು।

    Evametesu catūsu nikkhepesu imassa suttassa aṭṭhuppattiko nikkhepo. Aṭṭhuppattiyā hi idaṃ bhagavatā nikkhittaṃ. Katarāya aṭṭhuppattiyā? Vaṇṇāvaṇṇe. Ācariyo ratanattayassa avaṇṇaṃ abhāsi, antevāsī vaṇṇaṃ. Iti imaṃ vaṇṇāvaṇṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā desanākusalo bhagavā – ‘‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare avaṇṇaṃ bhāseyyu’’nti desanaṃ ārabhi. Tattha mamanti , sāmivacanaṃ, mamāti attho. Vāsaddo vikappanattho. Pareti, paṭiviruddhā sattā. Tatrāti ye avaṇṇaṃ vadanti tesu.

    ನ ಆಘಾತೋತಿಆದೀಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಘಾತೋಯೇವ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ಆಯತಿಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಈದಿಸೇಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಅಕುಸಲುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮನೇತ್ತಿಂ ಠಪೇತಿ। ತತ್ಥ ಆಹನತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ‘ಆಘಾತೋ’; ಕೋಪಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಪ್ಪತೀತಾ ಹೋನ್ತಿ ತೇನ ಅತುಟ್ಠಾ ಅಸೋಮನಸ್ಸಿಕಾತಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯೋ; ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ನೇವ ಅತ್ತನೋ ನ ಪರೇಸಂ ಹಿತಂ ಅಭಿರಾಧಯತೀತಿ ಅನಭಿರದ್ಧಿ; ಕೋಪಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏವಮೇತ್ಥ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ದ್ವೇ ಖನ್ಧಾ ವುತ್ತಾ। ತೇಸಂ ವಸೇನ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ।

    Na āghātotiādīhi kiñcāpi tesaṃ bhikkhūnaṃ āghātoyeva natthi, atha kho āyatiṃ kulaputtānaṃ īdisesupi ṭhānesu akusaluppattiṃ paṭisedhento dhammanettiṃ ṭhapeti. Tattha āhanati cittanti ‘āghāto’; kopassetaṃ adhivacanaṃ. Appatītā honti tena atuṭṭhā asomanassikāti appaccayo; domanassassetaṃ adhivacanaṃ. Neva attano na paresaṃ hitaṃ abhirādhayatīti anabhiraddhi; kopassetaṃ adhivacanaṃ. Evamettha dvīhi padehi saṅkhārakkhandho, ekena vedanākkhandhoti dve khandhā vuttā. Tesaṃ vasena sesānampi sampayuttadhammānaṃ kāraṇaṃ paṭikkhittameva.

    ಏವಂ ಪಠಮೇನ ನಯೇನ ಮನೋಪದೋಸಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ, ದುತಿಯೇನ ನಯೇನ ತತ್ಥ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ತತ್ರ ಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅಸ್ಸಥ ಕುಪಿತಾ ವಾ ಅನತ್ತಮನಾ ವಾ, ತುಮ್ಹಂ ಯೇವಸ್ಸ ತೇನ ಅನ್ತರಾಯೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ‘ತತ್ರ ಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅಸ್ಸಥಾ’ತಿ ತೇಸು ಅವಣ್ಣಭಾಸಕೇಸು, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅವಣ್ಣೇ ತುಮ್ಹೇ ಭವೇಯ್ಯಾಥ ಚೇ; ಯದಿ ಭವೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘ಕುಪಿತಾ’ ಕೋಪೇನ, ಅನತ್ತಮನಾ ದೋಮನಸ್ಸೇನ। ‘ತುಮ್ಹಂ ಯೇವಸ್ಸ ತೇನ ಅನ್ತರಾಯೋ’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ತೇನ ಕೋಪೇನ, ತಾಯ ಚ ಅನತ್ತಮನತಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವೇಯ್ಯ।

    Evaṃ paṭhamena nayena manopadosaṃ nivāretvā, dutiyena nayena tattha ādīnavaṃ dassento āha – ‘‘tatra ce tumhe assatha kupitā vā anattamanā vā, tumhaṃ yevassa tena antarāyo’’ti. Tattha ‘tatra ce tumhe assathā’ti tesu avaṇṇabhāsakesu, tasmiṃ vā avaṇṇe tumhe bhaveyyātha ce; yadi bhaveyyāthāti attho. ‘Kupitā’ kopena, anattamanā domanassena. ‘Tumhaṃ yevassa tena antarāyo’ti tumhākaṃyeva tena kopena, tāya ca anattamanatāya paṭhamajjhānādīnaṃ antarāyo bhaveyya.

    ಏವಂ ದುತಿಯೇನ ನಯೇನ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ತತಿಯೇನ ನಯೇನ ವಚನತ್ಥಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮತ್ತೇಪಿ ಅಸಮತ್ಥತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇ ಪರೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪರೇಸನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಕೇಸಂ ಚಿ। ಕುಪಿತೋ ಹಿ ನೇವ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ, ನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ, ನ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನಾತಿ। ಯಥಾಹ –

    Evaṃ dutiyena nayena ādīnavaṃ dassetvā, tatiyena nayena vacanatthasallakkhaṇamattepi asamatthataṃ dassento – ‘‘api nu tumhe paresa’’ntiādimāha. Tattha paresanti yesaṃ kesaṃ ci. Kupito hi neva buddhapaccekabuddhaariyasāvakānaṃ, na mātāpitūnaṃ, na paccatthikānaṃ subhāsitadubbhāsitassa atthaṃ ājānāti. Yathāha –

    ‘‘ಕುದ್ಧೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಕುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati;

    ಅನ್ಧಂ ತಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ, ಯಂ ಕೋಧೋ ಸಹತೇ ನರಂ॥

    Andhaṃ tamaṃ tadā hoti, yaṃ kodho sahate naraṃ.

    ಅನತ್ಥಜನನೋ ಕೋಧೋ, ಕೋಧೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪಕೋಪನೋ।

    Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano;

    ಭಯಮನ್ತರತೋ ಜಾತಂ, ತಂ ಜನೋ ನಾವಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೪)।

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatī’’ti. (a. ni. 7.64);

    ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅವಣ್ಣೇ ಮನೋಪದೋಸಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಭೂತಂ ಅಭೂತತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Evaṃ sabbathāpi avaṇṇe manopadosaṃ nisedhetvā idāni paṭipajjitabbākāraṃ dassento – ‘‘tatra tumhehi abhūtaṃ abhūtato’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇಹೀತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಣ್ಣೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ। ಅಭೂತಂ ಅಭೂತತೋ ನಿಬ್ಬೇಠೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಂ ಅಭೂತಂ, ತಂ ಅಭೂತಭಾವೇನೇವ ಅಪನೇತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಇತಿಪೇತಂ ಅಭೂತನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ। ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ನ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಧಮ್ಮೋ ದುರಕ್ಖಾತೋ, ಸಙ್ಘೋ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ನ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಂ – ‘‘ಇತಿ ಪೇತಂ ಅಭೂತಂ, ಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಅಭೂತಂ, ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಅತಚ್ಛಂ, ‘ನತ್ಥಿ ಚೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸು’, ‘ನ ಚ ಪನೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸು ಸಂವಿಜ್ಜತಿ’, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂಯೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ, ತತ್ರ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಪಠಮಸ್ಸ, ಚತುತ್ಥಞ್ಚ ತತಿಯಸ್ಸ ವೇವಚನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಚ ಅವಣ್ಣೇಯೇವ ನಿಬ್ಬೇಠನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಯದಿ ಹಿ ‘‘ತ್ವಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ತವಾಚರಿಯೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ತಯಾ ಕತಂ, ತವಾಚರಿಯೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ಆಸಙ್ಕನೀಯೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಮನೋಪದೋಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಅವಣ್ಣೋ ನಿಬ್ಬೇಠೇತಬ್ಬೋ। ‘‘ಓಟ್ಠೋಸಿ, ಗೋಣೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯೇವ ತತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬಾ।

    Tattha tatra tumhehīti, tasmiṃ avaṇṇe tumhehi. Abhūtaṃ abhūtato nibbeṭhetabbanti yaṃ abhūtaṃ, taṃ abhūtabhāveneva apanetabbaṃ. Kathaṃ? Itipetaṃ abhūtantiādinā nayena. Tatrāyaṃ yojanā – ‘‘tumhākaṃ satthā na sabbaññū, dhammo durakkhāto, saṅgho duppaṭipanno’’tiādīni sutvā na tuṇhī bhavitabbaṃ. Evaṃ pana vattabbaṃ – ‘‘iti petaṃ abhūtaṃ, yaṃ tumhehi vuttaṃ, taṃ imināpi kāraṇena abhūtaṃ, imināpi kāraṇena atacchaṃ, ‘natthi cetaṃ amhesu’, ‘na ca panetaṃ amhesu saṃvijjati’, sabbaññūyeva amhākaṃ satthā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, tatra idañcidañca kāraṇa’’nti. Ettha ca dutiyaṃ padaṃ paṭhamassa, catutthañca tatiyassa vevacananti veditabbaṃ. Idañca avaṇṇeyeva nibbeṭhanaṃ kātabbaṃ, na sabbattha. Yadi hi ‘‘tvaṃ dussīlo, tavācariyo dussīlo, idañcidañca tayā kataṃ, tavācariyena kata’’nti vutte tuṇhībhūto adhivāseti, āsaṅkanīyo hoti. Tasmā manopadosaṃ akatvā avaṇṇo nibbeṭhetabbo. ‘‘Oṭṭhosi, goṇosī’’tiādinā pana nayena dasahi akkosavatthūhi akkosantaṃ puggalaṃ ajjhupekkhitvā adhivāsanakhantiyeva tattha kātabbā.

    ೬. ಏವಂ ಅವಣ್ಣಭೂಮಿಯಂ ತಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಣ್ಣಭೂಮಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಮಂ ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರೇ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪರೇತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಸನ್ನಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ। ಆನನ್ದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆನನ್ದೋ, ಪೀತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸುಮನಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಚೇತಸಿಕಸುಖಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಉಪ್ಪಿಲಾವಿನೋ ಭಾವೋ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತಂ। ಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತನ್ತಿ? ಚೇತಸೋತಿ। ಉದ್ಧಚ್ಚಾವಹಾಯ ಉಪ್ಪಿಲಾಪನಪೀತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಇಧಾಪಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ವುತ್ತೋ।

    6. Evaṃ avaṇṇabhūmiyaṃ tādilakkhaṇaṃ dassetvā idāni vaṇṇabhūmiyaṃ dassetuṃ ‘‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyu’’ntiādimāha. Tattha pareti ye keci pasannā devamanussā. Ānandanti etenāti ānando, pītiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sumanassa bhāvo somanassaṃ, cetasikasukhassetaṃ adhivacanaṃ. Uppilāvino bhāvo uppilāvitattaṃ. Kassa uppilāvitattanti? Cetasoti. Uddhaccāvahāya uppilāpanapītiyā etaṃ adhivacanaṃ. Idhāpi dvīhi padehi saṅkhārakkhandho, ekena vedanākkhandho vutto.

    ಏವಂ ಪಠಮನಯೇನ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ, ದುತಿಯೇನ ತತ್ಥ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ತತ್ರ ಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅಸ್ಸಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇಧಾಪಿ ತುಮ್ಹಂ ಯೇವಸ್ಸ ತೇನ ಅನ್ತರಾಯೋತಿ ತೇನ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ? ನನು ಭಗವತಾ –

    Evaṃ paṭhamanayena uppilāvitattaṃ nivāretvā, dutiyena tattha ādīnavaṃ dassento – ‘‘tatra ce tumhe assathā’’tiādimāha. Idhāpi tumhaṃ yevassa tena antarāyoti tena uppilāvitattena tumhākaṃyeva paṭhamajjhānādīnaṃ antarāyo bhaveyyāti attho veditabbo. Kasmā panetaṃ vuttaṃ? Nanu bhagavatā –

    ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ಕಿತ್ತಯನ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯೇ ಭವತಿ ಯಾ ಪೀತಿ।

    ‘‘Buddhoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;

    ವರಮೇವ ಹಿ ಸಾ ಪೀತಿ, ಕಸಿಣೇನಾಪಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ॥

    Varameva hi sā pīti, kasiṇenāpi jambudīpassa.

    ಧಮ್ಮೋತಿ ಕಿತ್ತಯನ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯೇ ಭವತಿ ಯಾ ಪೀತಿ।

    Dhammoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;

    ವರಮೇವ ಹಿ ಸಾ ಪೀತಿ, ಕಸಿಣೇನಾಪಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ॥

    Varameva hi sā pīti, kasiṇenāpi jambudīpassa.

    ಸಙ್ಘೋತಿ ಕಿತ್ತಯನ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯೇ ಭವತಿ ಯಾ ಪೀತಿ।

    Saṅghoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;

    ವರಮೇವ ಹಿ ಸಾ ಪೀತಿ, ಕಸಿಣೇನಾಪಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ॥

    Varameva hi sā pīti, kasiṇenāpi jambudīpassā’’ti ca.

    ‘‘ಯೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬುದ್ಧೇ ಪಸನ್ನಾ, ಅಗ್ಗೇ ತೇ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ ಚ ಏವಮಾದೀಹಿ ಅನೇಕಸತೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ರತನತ್ತಯೇ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ವಣ್ಣಿತನ್ತಿ। ಸಚ್ಚಂ ವಣ್ಣಿತಂ, ತಂ ಪನ ನೇಕ್ಖಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಂ। ಇಧ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಛನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಸದಿಸಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಝಾನಾದಿಪಟಿಲಾಭಾಯ ಅನ್ತರಾಯಕರಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಯಸ್ಮಾ ಛನ್ನೋಪಿ ಯಾವ ಬುದ್ಧೋ ನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ತಾವ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇನ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡೇನ ತಜ್ಜಿತೋ ತಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪಹಾಯ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತರಾಯಕರಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಞ್ಹಿ ಲೋಭಸಹಗತಾ ಪೀತಿ। ಲೋಭೋ ಚ ಕೋಧಸದಿಸೋವ। ಯಥಾಹ –

    ‘‘Ye, bhikkhave, buddhe pasannā, agge te pasannā’’ti ca evamādīhi anekasatehi suttehi ratanattaye pītisomanassameva vaṇṇitanti. Saccaṃ vaṇṇitaṃ, taṃ pana nekkhammanissitaṃ. Idha – ‘‘amhākaṃ buddho, amhākaṃ dhammo’’tiādinā nayena āyasmato channassa uppannasadisaṃ gehassitaṃ pītisomanassaṃ adhippetaṃ. Idañhi jhānādipaṭilābhāya antarāyakaraṃ hoti. Tenevāyasmā channopi yāva buddho na parinibbāyi, tāva visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi, parinibbānakāle paññattena pana brahmadaṇḍena tajjito taṃ pītisomanassaṃ pahāya visesaṃ nibbattesi. Tasmā antarāyakaraṃyeva sandhāya idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ayañhi lobhasahagatā pīti. Lobho ca kodhasadisova. Yathāha –

    ‘‘ಲುದ್ಧೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಲುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ।

    ‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

    ಅನ್ಧಂ ತಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ, ಯಂ ಲೋಭೋ ಸಹತೇ ನರಂ॥

    Andhaṃ tamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ.

    ಅನತ್ಥಜನನೋ ಲೋಭೋ, ಲೋಭೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪಕೋಪನೋ।

    Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;

    ಭಯಮನ್ತರತೋ ಜಾತಂ, ತಂ ಜನೋ ನಾವಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಇತಿವು॰ ೮೮)।

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatī’’ti. (itivu. 88);

    ತತಿಯವಾರೋ ಪನ ಇಧ ಅನಾಗತೋಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಆಗತೋ ಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥೇವ ಹಿ ಕುದ್ಧೋ, ಏವಂ ಲುದ್ಧೋಪಿ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ।

    Tatiyavāro pana idha anāgatopi atthato āgato yevāti veditabbo. Yatheva hi kuddho, evaṃ luddhopi atthaṃ na jānātīti.

    ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರದಸ್ಸನವಾರೇ ಪನಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಧಮ್ಮೋ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ, ಸಙ್ಘೋ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ನ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಪನ ಪಟಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಇತಿಪೇತಂ ಭೂತಂ , ಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಭೂತಂ, ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ತಚ್ಛಂ। ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ ಇತಿಪಿ ಅರಹಂ, ಇತಿಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ; ಧಮ್ಮೋ ಇತಿಪಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ, ಇತಿಪಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ ; ಸಙ್ಘೋ ಇತಿಪಿ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ, ಇತಿಪಿ ಉಜುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಸೀಲವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇನಾಪಿ ಸಚೇ ಸೀಲವಾ, ‘‘ಸೀಲವಾಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತಬ್ಬಮೇವ। ‘‘ತ್ವಂ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ…ಪೇ॰… ಅರಹಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೇನಾಪಿ ಸಭಾಗಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಪಟಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ ಚೇವ ಪರಿವಜ್ಜಿತಾ ಹೋತಿ, ಸಾಸನಸ್ಸ ಚ ಅಮೋಘತಾ ದೀಪಿತಾ ಹೋತೀತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Paṭipajjitabbākāradassanavāre panāyaṃ yojanā – ‘‘tumhākaṃ satthā sabbaññū arahaṃ sammāsambuddho, dhammo svākkhāto, saṅgho suppaṭipanno’’tiādīni sutvā na tuṇhī bhavitabbaṃ. Evaṃ pana paṭijānitabbaṃ – ‘‘itipetaṃ bhūtaṃ, yaṃ tumhehi vuttaṃ, taṃ imināpi kāraṇena bhūtaṃ, imināpi kāraṇena tacchaṃ. So hi bhagavā itipi arahaṃ, itipi sammāsambuddho; dhammo itipi svākkhāto, itipi sandiṭṭhiko ; saṅgho itipi suppaṭipanno, itipi ujuppaṭipanno’’ti. ‘‘Tvaṃ sīlavā’’ti pucchitenāpi sace sīlavā, ‘‘sīlavāhamasmī’’ti paṭijānitabbameva. ‘‘Tvaṃ paṭhamassa jhānassa lābhī…pe… arahā’’ti puṭṭhenāpi sabhāgānaṃ bhikkhūnaṃyeva paṭijānitabbaṃ. Evañhi pāpicchatā ceva parivajjitā hoti, sāsanassa ca amoghatā dīpitā hotīti. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ಚೂಳಸೀಲವಣ್ಣನಾ

    Cūḷasīlavaṇṇanā

    ೭. ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ? ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಆಬದ್ಧಂ ವಣ್ಣೇನ ಚ ಅವಣ್ಣೇನ ಚ। ತತ್ಥ ಅವಣ್ಣೋ – ‘‘ಇತಿ ಪೇತಂ ಅಭೂತಂ ಇತಿ ಪೇತಂ ಅತಚ್ಛ’’ನ್ತಿ, ಏತ್ಥೇವ ಉದಕನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿವಿಯ ನಿವತ್ತೋ। ವಣ್ಣೋ ಪನ ಭೂತಂ ಭೂತತೋ ಪಟಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಇತಿ ಪೇತಂ ಭೂತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುವತ್ತತಿಯೇವ। ಸೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ಭಾಸಿತವಣ್ಣೋ ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಆವುಸೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆರದ್ಧವಣ್ಣೋ ಚ। ತೇಸು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವುತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸುಞ್ಞತಾಪಕಾಸನೇ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸತಿ। ಇಧ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ವುತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾ।

    7.Appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhaveti ko anusandhi? Idaṃ suttaṃ dvīhi padehi ābaddhaṃ vaṇṇena ca avaṇṇena ca. Tattha avaṇṇo – ‘‘iti petaṃ abhūtaṃ iti petaṃ ataccha’’nti, ettheva udakantaṃ patvā aggiviya nivatto. Vaṇṇo pana bhūtaṃ bhūtato paṭijānitabbaṃ – ‘‘iti petaṃ bhūta’’nti evaṃ anuvattatiyeva. So pana duvidho brahmadattena bhāsitavaṇṇo ca bhikkhusaṅghena acchariyaṃ āvusotiādinā nayena āraddhavaṇṇo ca. Tesu bhikkhusaṅghena vuttavaṇṇassa upari suññatāpakāsane anusandhiṃ dassessati. Idha pana brahmadattena vuttavaṇṇassa anusandhiṃ dassetuṃ ‘‘appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhave’’ti desanā āraddhā.

    ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಓರಮತ್ತಕನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಮತ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಂ। ಅಪ್ಪಂ ಮತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ। ಓರಂ ಮತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಓರಮತ್ತಕಂ। ಸೀಲಮೇವ ಸೀಲಮತ್ತಕಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಖೋ, ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓರಮತ್ತಕಂ ಸೀಲಮತ್ತಕಂ’ ನಾಮ ಯೇನ ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾಪಿ ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ವದೇಯ್ಯಾತಿ। ತತ್ಥ ಸಿಯಾ – ನನು ಇದಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಯೋಗಿನೋ ಅಗ್ಗವಿಭೂಸನಂ? ಯಥಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

    Tattha appamattakanti parittassa nāmaṃ. Oramattakanti tasseva vevacanaṃ. Mattāti vuccati pamāṇaṃ. Appaṃ mattā etassāti appamattakaṃ. Oraṃ mattā etassāti oramattakaṃ. Sīlameva sīlamattakaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘appamattakaṃ kho, panetaṃ bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattakaṃ’ nāma yena ‘‘tathāgatassa vaṇṇaṃ vadāmī’’ti ussāhaṃ katvāpi vaṇṇaṃ vadamāno puthujjano vadeyyāti. Tattha siyā – nanu idaṃ sīlaṃ nāma yogino aggavibhūsanaṃ? Yathāhu porāṇā –

    ‘‘ಸೀಲಂ ಯೋಗಿಸ್ಸ’ಲಙ್ಕಾರೋ, ಸೀಲಂ ಯೋಗಿಸ್ಸ ಮಣ್ಡನಂ।

    ‘‘Sīlaṃ yogissa’laṅkāro, sīlaṃ yogissa maṇḍanaṃ;

    ಸೀಲೇಹಿ’ಲಙ್ಕತೋ ಯೋಗೀ, ಮಣ್ಡನೇ ಅಗ್ಗತಂ ಗತೋ’’ತಿ॥

    Sīlehi’laṅkato yogī, maṇḍane aggataṃ gato’’ti.

    ಭಗವತಾಪಿ ಚ ಅನೇಕೇಸು ಸುತ್ತಸತೇಸು ಸೀಲಂ ಮಹನ್ತಮೇವ ಕತ್ವಾ ಕಥಿತಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯ ಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ‘ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಪಿಯೋ ಚಸ್ಸಂ ಮನಾಪೋ ಚ ಗರು ಚ ಭಾವನೀಯೋ ಚಾ’ತಿ, ಸೀಲೇಸ್ವೇವಸ್ಸ ಪರಿಪೂರಕಾರೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೬೫) ಚ।

    Bhagavatāpi ca anekesu suttasatesu sīlaṃ mahantameva katvā kathitaṃ. Yathāha – ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘sabrahmacārīnaṃ piyo cassaṃ manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā’ti, sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65) ca.

    ‘‘ಕಿಕೀವ ಅಣ್ಡಂ, ಚಮರೀವ ವಾಲಧಿಂ।

    ‘‘Kikīva aṇḍaṃ, camarīva vāladhiṃ;

    ಪಿಯಂವ ಪುತ್ತಂ, ನಯನಂವ ಏಕಕಂ॥

    Piyaṃva puttaṃ, nayanaṃva ekakaṃ.

    ತಥೇವ ಸೀಲಂ, ಅನುರಕ್ಖಮಾನಾ।

    Tatheva sīlaṃ, anurakkhamānā;

    ಸುಪೇಸಲಾ ಹೋಥ, ಸದಾ ಸಗಾರವಾ’’ತಿ ಚ॥

    Supesalā hotha, sadā sagāravā’’ti ca.

    ‘‘ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ।

    ‘‘Na pupphagandho paṭivātameti;

    ನ ಚನ್ದನಂ ತಗ್ಗರಮಲ್ಲಿಕಾ ವಾ॥

    Na candanaṃ taggaramallikā vā.

    ಸತಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ।

    Satañca gandho paṭivātameti;

    ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಪವಾಯತಿ॥

    Sabbā disā sappuriso pavāyati.

    ಚನ್ದನಂ ತಗರಂ ವಾಪಿ, ಉಪ್ಪಲಂ ಅಥ ವಸ್ಸಿಕೀ।

    Candanaṃ tagaraṃ vāpi, uppalaṃ atha vassikī;

    ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಜಾತಾನಂ, ಸೀಲಗನ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ॥

    Etesaṃ gandhajātānaṃ, sīlagandho anuttaro.

    ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಯಂ ಗನ್ಧೋ, ಯ್ವಾಯಂ ತಗರಚನ್ದನಂ।

    Appamatto ayaṃ gandho, yvāyaṃ tagaracandanaṃ;

    ಯೋ ಚ ಸೀಲವತಂ ಗನ್ಧೋ, ವಾತಿ ದೇವೇಸು ಉತ್ತಮೋ॥

    Yo ca sīlavataṃ gandho, vāti devesu uttamo.

    ತೇಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನಂ, ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರಿನಂ।

    Tesaṃ sampannasīlānaṃ, appamādavihārinaṃ;

    ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಾನಂ, ಮಾರೋ ಮಗ್ಗಂ ನ ವಿನ್ದತೀ’’ತಿ ಚ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೭)।

    Sammadaññā vimuttānaṃ, māro maggaṃ na vindatī’’ti ca. (dha. pa. 57);

    ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವಯಂ।

    ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvayaṃ;

    ಆತಾಪೀ ನಿಪಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ಇಮಂ ವಿಜಟಯೇ ಜಟ’’ನ್ತಿ ಚ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩)।

    Ātāpī nipako bhikkhu, so imaṃ vijaṭaye jaṭa’’nti ca. (saṃ. ni. 1.23);

    ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಾ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಪಥವಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ; ಏವಮೇತೇ ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಾ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸೀಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಭಾವೇನ್ತೋ ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಬಹುಲೀಕರೋನ್ತೋ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೫೦) ಚ। ಏವಂ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅನೇಕಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ। ಏವಮನೇಕೇಸು ಸುತ್ತಸತೇಸು ಸೀಲಂ ಮಹನ್ತಮೇವ ಕತ್ವಾ ಕಥಿತಂ। ತಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಆಹಾತಿ? ಉಪರಿ ಗುಣೇ ಉಪನಿಧಾಯ। ಸೀಲಞ್ಹಿ ಸಮಾಧಿಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಸಮಾಧಿ ಪಞ್ಞಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪರಿಮಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಓರಮತ್ತಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ಸೀಲಂ ಸಮಾಧಿಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ? ಭಗವಾ ಹಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿತೋ ಸತ್ತಮೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಾವತ್ಥಿನಗರ – ದ್ವಾರೇ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದ್ವಾದಸಯೋಜನೇ ರತನಮಣ್ಡಪೇ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಿಯೋಜನಿಕೇ ದಿಬ್ಬಸೇತಚ್ಛತ್ತೇ ಧಾರಿಯಮಾನೇ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಅತ್ತಾದಾನಪರಿದೀಪನಂ ತಿತ್ಥಿಯಮದ್ದನಂ – ‘‘ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ…ಪೇ॰… ಏಕೇಕಲೋಮಕೂಪತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪವತ್ತತಿ, ಏಕೇಕಲೋಮಕೂಪತೋ ಉದಕಧಾರಾ ಪವತ್ತತಿ, ಛನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಸ್ಸ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಸರೀರತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಾ ದುತಿಯಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ಪುರಿಮಾಯ ಪುರಿಮಾಯ ಯಮಕಯಮಕಾ ವಿಯ ಏಕಕ್ಖಣೇ ವಿಯ ಪವತ್ತನ್ತಿ।

    ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ye keci bījagāmabhūtagāmā vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti, sabbe te pathaviṃ nissāya, pathaviyaṃ patiṭṭhāya; evamete bījagāmabhūtagāmā vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya sattabojjhaṅge bhāvento sattabojjhaṅge bahulīkaronto vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesū’’ti (saṃ. ni. 5.150) ca. Evaṃ aññānipi anekāni suttāni daṭṭhabbāni. Evamanekesu suttasatesu sīlaṃ mahantameva katvā kathitaṃ. Taṃ ‘‘kasmā imasmiṃ ṭhāne appamattaka’’nti āhāti? Upari guṇe upanidhāya. Sīlañhi samādhiṃ na pāpuṇāti, samādhi paññaṃ na pāpuṇāti, tasmā uparimaṃ upanidhāya heṭṭhimaṃ oramattakaṃ nāma hoti. Kathaṃ sīlaṃ samādhiṃ na pāpuṇāti? Bhagavā hi abhisambodhito sattame saṃvacchare sāvatthinagara – dvāre kaṇḍambarukkhamūle dvādasayojane ratanamaṇḍape yojanappamāṇe ratanapallaṅke nisīditvā tiyojanike dibbasetacchatte dhāriyamāne dvādasayojanāya parisāya attādānaparidīpanaṃ titthiyamaddanaṃ – ‘‘uparimakāyato aggikkhandho pavattati, heṭṭhimakāyato udakadhārā pavattati…pe… ekekalomakūpato aggikkhandho pavattati, ekekalomakūpato udakadhārā pavattati, channaṃ vaṇṇāna’’ntiādinayappavattaṃ yamakapāṭihāriyaṃ dasseti. Tassa suvaṇṇavaṇṇasarīrato suvaṇṇavaṇṇā rasmiyo uggantvā yāva bhavaggā gacchanti, sakaladasasahassacakkavāḷassa alaṅkaraṇakālo viya hoti, dutiyā dutiyā rasmiyo purimāya purimāya yamakayamakā viya ekakkhaṇe viya pavattanti.

    ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಾನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಭವಙ್ಗಪರಿವಾಸಸ್ಸ ಲಹುಕತಾಯ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ಆಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಚ, ತಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ವಿಯ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಪನ ರಸ್ಮಿಯಾ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂಯೇವ।

    Dvinnañca cittānaṃ ekakkhaṇe pavatti nāma natthi. Buddhānaṃ pana bhagavantānaṃ bhavaṅgaparivāsassa lahukatāya pañcahākārehi āciṇṇavasitāya ca, tā ekakkhaṇe viya pavattanti. Tassā tassā pana rasmiyā āvajjanaparikammādhiṭṭhānāni visuṃ visuṃyeva.

    ನೀಲರಸ್ಮಿಅತ್ಥಾಯ ಹಿ ಭಗವಾ ನೀಲಕಸಿಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಪೀತರಸ್ಮಿಅತ್ಥಾಯ ಪೀತಕಸಿಣಂ, ಲೋಹಿತಓದಾತರಸ್ಮಿಅತ್ಥಾಯ ಲೋಹಿತಓದಾತಕಸಿಣಂ, ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧತ್ಥಾಯ ತೇಜೋಕಸಿಣಂ, ಉದಕಧಾರತ್ಥಾಯ ಆಪೋಕಸಿಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸತ್ಥಾ ಚಙ್ಕಮತಿ, ನಿಮ್ಮಿತೋ ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ನಿಸೀದತಿ ವಾ ಸೇಯ್ಯಂ ವಾ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಏಕಮ್ಪಿ ಸೀಲಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ಸಮಾಧಿಕಿಚ್ಚಮೇವ। ಏವಂ ಸೀಲಂ ಸಮಾಧಿಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ।

    Nīlarasmiatthāya hi bhagavā nīlakasiṇaṃ samāpajjati, pītarasmiatthāya pītakasiṇaṃ, lohitaodātarasmiatthāya lohitaodātakasiṇaṃ, aggikkhandhatthāya tejokasiṇaṃ, udakadhāratthāya āpokasiṇaṃ samāpajjati. Satthā caṅkamati, nimmito tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappetīti sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Ettha ekampi sīlassa kiccaṃ natthi, sabbaṃ samādhikiccameva. Evaṃ sīlaṃ samādhiṃ na pāpuṇāti.

    ಯಂ ಪನ ಭಗವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ, ಏಕೂನತಿಂಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರೀನಿವಾಸಭೂತಾ ಭವನಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ, ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ, ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಉರುವೇಲಗಾಮೇ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ, ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ದಕ್ಖಿಣುತ್ತರೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸತ್ಥದುಮರಾಜಾನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ, ಪುಬ್ಬುತ್ತರಭಾಗೇ ಠಿತೋ ತಿಣಸನ್ಥಾರಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ, ತಿಸನ್ಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಮೇತ್ತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಕತ್ವಾ, ವೀರಿಯಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ, ಚುದ್ದಸಹತ್ಥಪಲ್ಲಙ್ಕವರಗತೋ ಸುವಣ್ಣಪೀಠೇ ಠಪಿತಂ ರಜತಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥಂ ಬೋಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಕತ್ವಾ, ಉಪರಿ ಮಣಿಛತ್ತೇನ ವಿಯ ಬೋಧಿಸಾಖಾಯ ಧಾರಿಯಮಾನೋ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಚೀವರೇ ಪವಾಳಸದಿಸೇಸು ಬೋಧಿಅಙ್ಕುರೇಸು ಪತಮಾನೇಸು, ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೇ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ, ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ, ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ, ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಮಾಚಿಣ್ಣೇ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ, ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ, ತದೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ, ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಧಿಗತೇನ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಗುಣೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ। ಏವಂ ಸಮಾಧಿ ಪಞ್ಞಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ।

    Yaṃ pana bhagavā kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūretvā, ekūnatiṃsavassakāle cakkavattisirīnivāsabhūtā bhavanā nikkhamma anomānadītīre pabbajitvā, chabbassāni padhānayogaṃ katvā, visākhapuṇṇamāyaṃ uruvelagāme sujātāya dinnaṃ pakkhittadibbojaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā, sāyanhasamaye dakkhiṇuttarena bodhimaṇḍaṃ pavisitvā assatthadumarājānaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā, pubbuttarabhāge ṭhito tiṇasanthāraṃ santharitvā, tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā, caturaṅgasamannāgataṃ mettākammaṭṭhānaṃ pubbaṅgamaṃ katvā, vīriyādhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhāya, cuddasahatthapallaṅkavaragato suvaṇṇapīṭhe ṭhapitaṃ rajatakkhandhaṃ viya paññāsahatthaṃ bodhikkhandhaṃ piṭṭhito katvā, upari maṇichattena viya bodhisākhāya dhāriyamāno, suvaṇṇavaṇṇe cīvare pavāḷasadisesu bodhiaṅkuresu patamānesu, sūriye atthaṃ upagacchante mārabalaṃ vidhamitvā, paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā, paccūsakāle sabbabuddhānamāciṇṇe paccayākāre ñāṇaṃ otāretvā, ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā, tadeva pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā, maggapaṭipāṭiyā adhigatena catutthamaggena sabbakilese khepetvā sabbabuddhaguṇe paṭivijjhi, idamassa paññākiccaṃ. Evaṃ samādhi paññaṃ na pāpuṇāti.

    ತತ್ಥ ಯಥಾ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತಿಯಂ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಪಾತಿಯಂ ಉದಕಂ ಘಟೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಘಟೇ ಉದಕಂ ಕೋಲಮ್ಬೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕೋಲಮ್ಬೇ ಉದಕಂ ಚಾಟಿಯಂ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಚಾಟಿಯಂ ಉದಕಂ ಮಹಾಕುಮ್ಭಿಯಂ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಹಾಕುಮ್ಭಿಯಂ ಉದಕಂ ಕುಸೋಬ್ಭೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕುಸೋಬ್ಭೇ ಉದಕಂ ಕನ್ದರೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕನ್ದರೇ ಉದಕಂ ಕುನ್ನದಿಯಂ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕುನ್ನದಿಯಂ ಉದಕಂ ಪಞ್ಚಮಹಾನದಿಯಂ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಪಞ್ಚಮಹಾನದಿಯಂ ಉದಕಂ ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ಸಿನೇರುಪಾದಕೇ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಪಾತಿಯಂ ಉದಕಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪರಿತ್ತಂ…ಪೇ॰… ಸಿನೇರುಪಾದಕಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ಉಪನಿಧಾಯ ಚಕ್ಕವಾಳಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ಪರಿತ್ತಂ। ಇತಿ ಉಪರೂಪರಿ ಉದಕಂ ಬಹುಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಂ ಪರಿತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Tattha yathā hatthe udakaṃ pātiyaṃ udakaṃ na pāpuṇāti, pātiyaṃ udakaṃ ghaṭe udakaṃ na pāpuṇāti, ghaṭe udakaṃ kolambe udakaṃ na pāpuṇāti, kolambe udakaṃ cāṭiyaṃ udakaṃ na pāpuṇāti, cāṭiyaṃ udakaṃ mahākumbhiyaṃ udakaṃ na pāpuṇāti, mahākumbhiyaṃ udakaṃ kusobbhe udakaṃ na pāpuṇāti, kusobbhe udakaṃ kandare udakaṃ na pāpuṇāti, kandare udakaṃ kunnadiyaṃ udakaṃ na pāpuṇāti, kunnadiyaṃ udakaṃ pañcamahānadiyaṃ udakaṃ na pāpuṇāti, pañcamahānadiyaṃ udakaṃ cakkavāḷamahāsamudde udakaṃ na pāpuṇāti, cakkavāḷamahāsamudde udakaṃ sinerupādake mahāsamudde udakaṃ na pāpuṇāti. Pātiyaṃ udakaṃ upanidhāya hatthe udakaṃ parittaṃ…pe… sinerupādakamahāsamudde udakaṃ upanidhāya cakkavāḷamahāsamudde udakaṃ parittaṃ. Iti uparūpari udakaṃ bahukaṃ upādāya heṭṭhā heṭṭhā udakaṃ parittaṃ hoti.

    ಏವಮೇವ ಉಪರಿ ಉಪರಿ ಗುಣೇ ಉಪಾದಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಲಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಓರಮತ್ತಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓರಮತ್ತಕಂ ಸೀಲಮತ್ತಕ’’ನ್ತಿ।

    Evameva upari upari guṇe upādāya heṭṭhā heṭṭhā sīlaṃ appamattakaṃ oramattakanti veditabbaṃ. Tenāha – ‘‘appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattaka’’nti.

    ಯೇನ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ, ಏತ್ಥ –

    Yenaputhujjanoti, ettha –

    ‘‘ದುವೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವುತ್ತಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ।

    ‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;

    ಅನ್ಧೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಏಕೋ, ಕಲ್ಯಾಣೇಕೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ’’ತಿ॥

    Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti.

    ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾದೀಸು ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಸವನಧಾರಣಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಿ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನೋ। ಯಸ್ಸ ತಾನಿ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋ। ದುವಿಧೋಪಿ ಪನೇಸ –

    Tattha yassa khandhadhātuāyatanādīsu uggahaparipucchāsavanadhāraṇapaccavekkhaṇāni natthi, ayaṃ andhaputhujjano. Yassa tāni atthi, so kalyāṇaputhujjano. Duvidhopi panesa –

    ‘‘ಪುಥೂನಂ ಜನನಾದೀಹಿ, ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।

    ‘‘Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;

    ಪುಥುಜ್ಜನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ, ಪುಥುವಾಯಂ ಜನೋ ಇತಿ’’॥

    Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti’’.

    ಸೋ ಹಿ ಪುಥೂನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾದೀನಂ ಜನನಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ಯಥಾಹ –

    So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano. Yathāha –

    ‘‘ಪುಥು ಕಿಲೇಸೇ ಜನೇನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಅವಿಹತಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಕಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಸತ್ಥಾರಾನಂ ಮುಖುಲ್ಲೋಕಿಕಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಸಬ್ಬಗತೀಹಿ ಅವುಟ್ಠಿತಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಓಘೇಹಿ ವುಯ್ಹನ್ತಿ, ಪುಥು ಸನ್ತಾಪೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪನ್ತಿ, ಪುಥು ಪರಿಳಾಹೇಹಿ ಪರಿಡಯ್ಹನ್ತಿ, ಪುಥು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ರತ್ತಾ ಗಿದ್ಧಾ ಗಥಿತಾ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಅಜ್ಝೋಪನ್ನಾ ಲಗ್ಗಾ ಲಗ್ಗಿತಾ ಪಲಿಬುದ್ಧಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ ಆವುತಾ ನಿವುತಾ ಓವುತಾ ಪಿಹಿತಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ’’ತಿ। ಪುಥೂನಂ ಗಣನಪಥಮತೀತಾನಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮಪರಮ್ಮುಖಾನಂ ನೀಚಧಮ್ಮಸಮಾಚಾರಾನಂ ಜನಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ, ಪುಥುವಾಯಂ ವಿಸುಂಯೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋ ವಿಸಂಸಟ್ಠೋ ಸೀಲಸುತಾದಿಗುಣಯುತ್ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಜನೇಹೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ।

    ‘‘Puthu kilese janentīti puthujjanā, puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā, puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā, puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā, puthu nānābhisaṅkhāre abhisaṅkharontīti puthujjanā, puthu nānāoghehi vuyhanti, puthu santāpehi santappanti, puthu pariḷāhehi pariḍayhanti, puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gathitā mucchitā ajjhopannā laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā, puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā’’ti. Puthūnaṃ gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjano, puthuvāyaṃ visuṃyeva saṅkhyaṃ gato visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi janehīti puthujjanoti.

    ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವಾ ತಥಾಗತೋ। ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋತಿ।

    Tathāgatassāti aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato. Tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti.

    ಕಥಂ ಭಗವಾ ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ಯಥಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಹಿತಾಯ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಮಾಪನ್ನಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಆಗತಾ, ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಆಗತೋ, ಯಥಾ ಸಿಖೀ ಭಗವಾ, ಯಥಾ ವೇಸ್ಸಭೂ ಭಗವಾ, ಯಥಾ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಯಥಾ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಭಗವಾ, ಯಥಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಆಗತೋ । ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯೇನ ಅಭಿನೀಹಾರೇನ ಏತೇ ಭಗವನ್ತೋ ಆಗತಾ, ತೇನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋ। ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ದಾನಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ, ಸೀಲನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಞ್ಞಾವೀರಿಯಖನ್ತಿಸಚ್ಚಅಧಿಟ್ಠಾನಮೇತ್ತಾಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ, ಇಮಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತಿಂಸಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗಂ, ನಯನಧನರಜ್ಜಪುತ್ತದಾರಪರಿಚ್ಚಾಗನ್ತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಯೋಗಪುಬ್ಬಚರಿಯಧಮ್ಮಕ್ಖಾನಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾದಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಿಚರಿಯಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ ಆಗತೋ; ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋ। ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೇ, ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ, ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ, ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರೂಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋ। ಏವಂ ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Kathaṃ bhagavā tathā āgatoti tathāgato? Yathā sabbalokahitāya ussukkamāpannā purimakā sammāsambuddhā āgatā, yathā vipassī bhagavā āgato, yathā sikhī bhagavā, yathā vessabhū bhagavā, yathā kakusandho bhagavā, yathā koṇāgamano bhagavā, yathā kassapo bhagavā āgato . Kiṃ vuttaṃ hoti? Yena abhinīhārena ete bhagavanto āgatā, teneva amhākampi bhagavā āgato. Atha vā yathā vipassī bhagavā…pe… yathā kassapo bhagavā dānapāramiṃ pūretvā, sīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccaadhiṭṭhānamettāupekkhāpāramiṃ pūretvā, imā dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsapāramiyo pūretvā aṅgapariccāgaṃ, nayanadhanarajjaputtadārapariccāganti ime pañca mahāpariccāge pariccajitvā pubbayogapubbacariyadhammakkhānañātatthacariyādayo pūretvā buddhicariyāya koṭiṃ patvā āgato; tathā amhākampi bhagavā āgato. Atha vā yathā vipassī bhagavā…pe… kassapo bhagavā cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvetvā brūhetvā āgato, tathā amhākampi bhagavā āgato. Evaṃ tathā āgatoti tathāgato.

    ‘‘ಯಥೇವ ಲೋಕಮ್ಹಿ ವಿಪಸ್ಸಿಆದಯೋ,

    ‘‘Yatheva lokamhi vipassiādayo,

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಂ ಮುನಯೋ ಇಧಾಗತಾ।

    Sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;

    ತಥಾ ಅಯಂ ಸಕ್ಯಮುನೀಪಿ ಆಗತೋ,

    Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato,

    ತಥಾಗತೋ ವುಚ್ಚತಿ ತೇನ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ॥

    Tathāgato vuccati tena cakkhumā’’ti.

    ಏವಂ ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Evaṃ tathā āgatoti tathāgato.

    ಕಥಂ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ಯಥಾ ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಗತೋ…ಪೇ॰… ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಗತೋ।

    Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yathā sampatijāto vipassī bhagavā gato…pe… kassapo bhagavā gato.

    ಕಥಞ್ಚ ಸೋ ಭಗವಾ ಗತೋ ? ಸೋ ಹಿ ಸಮ್ಪತಿ ಜಾತೋವ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಗತೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸೇತಮ್ಹಿ ಛತ್ತೇ ಅನುಧಾರಿಯಮಾನೇ ಸಬ್ಬಾ ಚ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತಿ, ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ – ‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಜೇಟ್ಠೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಸೇಟ್ಠೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಅಯಮನ್ತಿಮಾ ಜಾತಿ, ನತ್ಥಿದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’ತಿ’’ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೧)।

    Kathañca so bhagavā gato ? So hi sampati jātova samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya uttarābhimukho sattapadavītihārena gato. Yathāha – ‘‘sampatijāto kho, ānanda, bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati, setamhi chatte anudhāriyamāne sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiṃ vācaṃ bhāsati – ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’ti’’ (dī. ni. 2.31).

    ತಞ್ಚಸ್ಸ ಗಮನಂ ತಥಂ ಅಹೋಸಿ? ಅವಿತಥಂ ಅನೇಕೇಸಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಾನಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ। ಯಞ್ಹಿ ಸೋ ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋವ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಇದಮಸ್ಸ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।

    Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi? Avitathaṃ anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Yañhi so sampatijātova samehi pādehi patiṭṭhahi. Idamassa caturiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ.

    ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖಭಾವೋ ಪನ ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತರಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।

    Uttarābhimukhabhāvo pana sabbalokuttarabhāvassa pubbanimittaṃ.

    ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೋ, ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗರತನಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ।

    Sattapadavītihāro, sattabojjhaṅgaratanapaṭilābhassa.

    ‘‘ಸುವಣ್ಣದಣ್ಡಾ ವೀತಿಪತನ್ತಿ ಚಾಮರಾ’’ತಿ, ಏತ್ಥ ವುತ್ತಚಾಮರುಕ್ಖೇಪೋ ಪನ ಸಬ್ಬತಿತ್ಥಿಯನಿಮ್ಮದ್ದನಸ್ಸ।

    ‘‘Suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā’’ti, ettha vuttacāmarukkhepo pana sabbatitthiyanimmaddanassa.

    ಸೇತಚ್ಛತ್ತಧಾರಣಂ, ಅರಹತ್ತವಿಮುತ್ತಿವರವಿಮಲಸೇತಚ್ಛತ್ತಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ।

    Setacchattadhāraṇaṃ, arahattavimuttivaravimalasetacchattapaṭilābhassa.

    ಸತ್ತಮಪದೂಪರಿ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾನುವಿಲೋಕನಂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾನಾವರಣಞಾಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ।

    Sattamapadūpari ṭhatvā sabbadisānuvilokanaṃ, sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassa.

    ಆಸಭಿವಾಚಾಭಾಸನಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ।

    Āsabhivācābhāsanaṃ appaṭivattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittaṃ.

    ತಥಾ ಅಯಂ ಭಗವಾಪಿ ಗತೋ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ಗಮನಂ ತಥಂ ಅಹೋಸಿ, ಅವಿತಥಂ, ತೇಸಂಯೇವ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಾನಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ।

    Tathā ayaṃ bhagavāpi gato, tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi, avitathaṃ, tesaṃyeva visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena.

    ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

    Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ಮುಹುತ್ತಜಾತೋವ ಗವಮ್ಪತೀ ಯಥಾ,

    ‘‘Muhuttajātova gavampatī yathā,

    ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಫುಸೀ ವಸುನ್ಧರಂ।

    Samehi pādehi phusī vasundharaṃ;

    ಸೋ ವಿಕ್ಕಮೀ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಗೋತಮೋ,

    So vikkamī satta padāni gotamo,

    ಸೇತಞ್ಚ ಛತ್ತಂ ಅನುಧಾರಯುಂ ಮರೂ॥

    Setañca chattaṃ anudhārayuṃ marū.

    ಗನ್ತ್ವಾನ ಸೋ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಗೋತಮೋ,

    Gantvāna so satta padāni gotamo,

    ದಿಸಾ ವಿಲೋಕೇಸಿ ಸಮಾ ಸಮನ್ತತೋ।

    Disā vilokesi samā samantato;

    ಅಟ್ಠಙ್ಗುಪೇತಂ ಗಿರಮಬ್ಭುದೀರಯಿ,

    Aṭṭhaṅgupetaṃ giramabbhudīrayi,

    ಸೀಹೋ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ॥

    Sīho yathā pabbatamuddhaniṭṭhito’’ti.

    ಏವಂ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Evaṃ tathā gatoti tathāgato.

    ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ, ಅಯಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ತಥೇವ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಪಹಾಯ ಗತೋ , ಅಬ್ಯಾಪಾದೇನ ಬ್ಯಾಪಾದಂ, ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಯ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ, ಅವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮವವತ್ಥಾನೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಪಹಾಯ ಞಾಣೇನ ಅವಿಜ್ಜಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ, ಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಅರತಿಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ, ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ನೀವರಣಕವಾಟಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ, ತತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ಪೀತಿಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಪಹಾಯ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಸಞ್ಞಾಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾಯೋ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಂ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಂ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗತೋ।

    Atha vā yathā vipassī bhagavā…pe… yathā kassapo bhagavā, ayampi bhagavā tatheva nekkhammena kāmacchandaṃ pahāya gato , abyāpādena byāpādaṃ, ālokasaññāya thinamiddhaṃ, avikkhepena uddhaccakukkuccaṃ, dhammavavatthānena vicikicchaṃ pahāya ñāṇena avijjaṃ padāletvā, pāmojjena aratiṃ vinodetvā, paṭhamajjhānena nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā, dutiyajjhānena vitakkavicāraṃ vūpasametvā, tatiyajjhānena pītiṃ virājetvā, catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāya, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāpaṭighasaññānānattasaññāyo samatikkamitvā, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññaṃ, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññaṃ, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññaṃ samatikkamitvā gato.

    ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖಸಞ್ಞಂ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನನ್ದಿಂ, ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ರಾಗಂ, ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮುದಯಂ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಆದಾನಂ, ಖಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಘನಸಞ್ಞಂ, ವಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಆಯೂಹನಂ, ವಿಪರಿಣಾಮಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಧುವಸಞ್ಞಂ, ಅನಿಮಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪಣಿಧಿಂ, ಸುಞ್ಞತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅಭಿನಿವೇಸಂ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಾರಾದಾನಾಭಿನಿವೇಸಂ, ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ಸಮ್ಮೋಹಾಭಿನಿವೇಸಂ, ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಆಲಯಾಭಿನಿವೇಸಂ, ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಂ, ವಿವಟ್ಟಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಂಯೋಗಾಭಿನಿವೇಸಂ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇ ಕಿಲೇಸೇ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ, ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಓಳಾರಿಕೇ ಕಿಲೇಸೇ ಪಹಾಯ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಅಣುಸಹಗತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗತೋ। ಏವಮ್ಪಿ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pahāya, dukkhānupassanāya sukhasaññaṃ, anattānupassanāya attasaññaṃ, nibbidānupassanāya nandiṃ, virāgānupassanāya rāgaṃ, nirodhānupassanāya samudayaṃ, paṭinissaggānupassanāya ādānaṃ, khayānupassanāya ghanasaññaṃ, vayānupassanāya āyūhanaṃ, vipariṇāmānupassanāya dhuvasaññaṃ, animittānupassanāya nimittaṃ, appaṇihitānupassanāya paṇidhiṃ, suññatānupassanāya abhinivesaṃ, adhipaññādhammavipassanāya sārādānābhinivesaṃ, yathābhūtañāṇadassanena sammohābhinivesaṃ, ādīnavānupassanāya ālayābhinivesaṃ, paṭisaṅkhānupassanāya appaṭisaṅkhaṃ, vivaṭṭānupassanāya saṃyogābhinivesaṃ, sotāpattimaggena diṭṭhekaṭṭhe kilese bhañjitvā, sakadāgāmimaggena oḷārike kilese pahāya, anāgāmimaggena aṇusahagate kilese samugghāṭetvā, arahattamaggena sabbakilese samucchinditvā gato. Evampi tathā gatoti tathāgato.

    ಕಥಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ?ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಕಕ್ಖಳತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ತಥಂ ಅವಿತಥಂ। ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಂ। ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಂ। ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಂ। ಆಕಾಸಧಾತುಯಾ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

    Kathaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato?Pathavīdhātuyā kakkhaḷattalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ. Āpodhātuyā paggharaṇalakkhaṇaṃ. Tejodhātuyā uṇhattalakkhaṇaṃ. Vāyodhātuyā vitthambhanalakkhaṇaṃ. Ākāsadhātuyā asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ. Viññāṇadhātuyā vijānanalakkhaṇaṃ.

    ರೂಪಸ್ಸ ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ। ವೇದನಾಯ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಂ। ಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

    Rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ. Vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ. Saññāya sañjānanalakkhaṇaṃ. Saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ. Viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ.

    ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಚಾರಸ್ಸ ಅನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ ಪೀತಿಯಾ ಫರಣಲಕ್ಖಣಂ। ಸುಖಸ್ಸ ಸಾತಲಕ್ಖಣಂ। ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ। ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಫುಸನಲಕ್ಖಣಂ।

    Vitakkassa abhiniropanalakkhaṇaṃ. Vicārassa anumajjanalakkhaṇaṃ pītiyā pharaṇalakkhaṇaṃ. Sukhassa sātalakkhaṇaṃ. Cittekaggatāya avikkhepalakkhaṇaṃ. Phassassa phusanalakkhaṇaṃ.

    ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ। ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ। ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ। ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

    Saddhindriyassa adhimokkhalakkhaṇaṃ. Vīriyindriyassa paggahalakkhaṇaṃ. Satindriyassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ. Samādhindriyassa avikkhepalakkhaṇaṃ. Paññindriyassa pajānanalakkhaṇaṃ.

    ಸದ್ಧಾಬಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ। ವೀರಿಯಬಲಸ್ಸ ಕೋಸಜ್ಜೇ, ಸತಿಬಲಸ್ಸ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚೇ। ಸಮಾಧಿಬಲಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ, ಪಞ್ಞಾಬಲಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ।

    Saddhābalassa assaddhiye akampiyalakkhaṇaṃ. Vīriyabalassa kosajje, satibalassa muṭṭhassacce. Samādhibalassa uddhacce, paññābalassa avijjāya akampiyalakkhaṇaṃ.

    ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪವಿಚಯಲಕ್ಖಣಂ। ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ। ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಫರಣಲಕ್ಖಣಂ। ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ವೂಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ। ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಲಕ್ಖಣಂ।

    Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ. Dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayalakkhaṇaṃ. Vīriyasambojjhaṅgassa paggahalakkhaṇaṃ. Pītisambojjhaṅgassa pharaṇalakkhaṇaṃ. Passaddhisambojjhaṅgassa vūpasamalakkhaṇaṃ. Samādhisambojjhaṅgassa avikkhepalakkhaṇaṃ. Upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānalakkhaṇaṃ.

    ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಯ ಪರಿಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಸ್ಸ ವೋದಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾಸತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ।

    Sammādiṭṭhiyā dassanalakkhaṇaṃ. Sammāsaṅkappassa abhiniropanalakkhaṇaṃ. Sammāvācāya pariggahalakkhaṇaṃ. Sammākammantassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ. Sammāājīvassa vodānalakkhaṇaṃ. Sammāvāyāmassa paggahalakkhaṇaṃ. Sammāsatiyā upaṭṭhānalakkhaṇaṃ. Sammāsamādhissa avikkhepalakkhaṇaṃ.

    ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಞ್ಞಾಣಲಕ್ಖಣಂ। ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ। ನಾಮಸ್ಸ ನಮನಲಕ್ಖಣಂ। ರೂಪಸ್ಸ ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಳಾಯತನಸ್ಸ ಆಯತನಲಕ್ಖಣಂ। ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಫುಸನಲಕ್ಖಣಂ। ವೇದನಾಯ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಂ। ತಣ್ಹಾಯ ಹೇತುಲಕ್ಖಣಂ। ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಗಹಣಲಕ್ಖಣಂ। ಭವಸ್ಸ ಆಯೂಹನಲಕ್ಖಣಂ। ಜಾತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ। ಜರಾಯ ಜೀರಣಲಕ್ಖಣಂ। ಮರಣಸ್ಸ ಚುತಿಲಕ್ಖಣಂ।

    Avijjāya aññāṇalakkhaṇaṃ. Saṅkhārānaṃ cetanālakkhaṇaṃ. Viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ. Nāmassa namanalakkhaṇaṃ. Rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ. Saḷāyatanassa āyatanalakkhaṇaṃ. Phassassa phusanalakkhaṇaṃ. Vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ. Taṇhāya hetulakkhaṇaṃ. Upādānassa gahaṇalakkhaṇaṃ. Bhavassa āyūhanalakkhaṇaṃ. Jātiyā nibbattilakkhaṇaṃ. Jarāya jīraṇalakkhaṇaṃ. Maraṇassa cutilakkhaṇaṃ.

    ಧಾತೂನಂ ಸುಞ್ಞತಾಲಕ್ಖಣಂ। ಆಯತನಾನಂ ಆಯತನಲಕ್ಖಣಂ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಂ ಪದಹನಲಕ್ಖಣಂ। ಇದ್ಧಿಪಾದಾನಂ ಇಜ್ಝನಲಕ್ಖಣಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪತಿಲಕ್ಖಣಂ। ಬಲಾನಂ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ। ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ನಿಯ್ಯಾನಲಕ್ಖಣಂ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಹೇತುಲಕ್ಖಣಂ।

    Dhātūnaṃ suññatālakkhaṇaṃ. Āyatanānaṃ āyatanalakkhaṇaṃ. Satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānalakkhaṇaṃ. Sammappadhānānaṃ padahanalakkhaṇaṃ. Iddhipādānaṃ ijjhanalakkhaṇaṃ. Indriyānaṃ adhipatilakkhaṇaṃ. Balānaṃ akampiyalakkhaṇaṃ. Bojjhaṅgānaṃ niyyānalakkhaṇaṃ. Maggassa hetulakkhaṇaṃ.

    ಸಚ್ಚಾನಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮಥಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಏಕರಸಲಕ್ಖಣಂ। ಯುಗನದ್ಧಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಲಕ್ಖಣಂ।

    Saccānaṃ tathalakkhaṇaṃ. Samathassa avikkhepalakkhaṇaṃ. Vipassanāya anupassanālakkhaṇaṃ. Samathavipassanānaṃ ekarasalakkhaṇaṃ. Yuganaddhānaṃ anativattanalakkhaṇaṃ.

    ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಂವರಲಕ್ಖಣಂ। ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ। ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಂ।

    Sīlavisuddhiyā saṃvaralakkhaṇaṃ. Cittavisuddhiyā avikkhepalakkhaṇaṃ. Diṭṭhivisuddhiyā dassanalakkhaṇaṃ.

    ಖಯೇ ಞಾಣಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದನಲಕ್ಖಣಂ। ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಲಕ್ಖಣಂ।

    Khaye ñāṇassa samucchedanalakkhaṇaṃ. Anuppāde ñāṇassa passaddhilakkhaṇaṃ.

    ಛನ್ದಸ್ಸ ಮೂಲಲಕ್ಖಣಂ। ಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾಪನಲಕ್ಖಣಂ। ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಸಮೋಧಾನಲಕ್ಖಣಂ। ವೇದನಾಯ ಸಮೋಸರಣಲಕ್ಖಣಂ। ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಮುಖಲಕ್ಖಣಂ। ಸತಿಯಾ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಲಕ್ಖಣಂ। ಪಞ್ಞಾಯ ತತುತ್ತರಿಯಲಕ್ಖಣಂ। ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಸಾರಲಕ್ಖಣಂ… ಅಮತೋಗಧಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಲಕ್ಖಣಂ ತಥಂ ಅವಿತಥಂ। ಏವಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಞಾಣಗತಿಯಾ ಆಗತೋ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪತ್ತೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಏವಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Chandassa mūlalakkhaṇaṃ. Manasikārassa samuṭṭhāpanalakkhaṇaṃ. Phassassa samodhānalakkhaṇaṃ. Vedanāya samosaraṇalakkhaṇaṃ. Samādhissa pamukhalakkhaṇaṃ. Satiyā ādhipateyyalakkhaṇaṃ. Paññāya tatuttariyalakkhaṇaṃ. Vimuttiyā sāralakkhaṇaṃ… amatogadhassa nibbānassa pariyosānalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ. Evaṃ tathalakkhaṇaṃ ñāṇagatiyā āgato avirajjhitvā patto anuppattoti tathāgato. Evaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato.

    ಕಥಂ ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ತಥಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾನಿ ಅವಿತಥಾನಿ ಅನಞ್ಞಥಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಮೇತಂ ಅವಿತಥಮೇತಂ ಅನಞ್ಞಥಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೯೦) ವಿತ್ಥಾರೋ। ತಾನಿ ಚ ಭಗವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ತಥಾಗತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಗತಸದ್ದೋ।

    Kathaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato? Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni. Yathāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? ‘Idaṃ dukkha’nti bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro. Tāni ca bhagavā abhisambuddho, tasmā tathānaṃ dhammānaṃ abhisambuddhattā tathāgatoti vuccati. Abhisambuddhattho hettha gatasaddo.

    ಅಪಿ ಚ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಸಮುದಾಗತಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ…ಪೇ॰…, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಸಮುದಾಗತಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ…ಪೇ॰…, ತಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ…ಪೇ॰…, ಜಾತಿಯಾ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾಪಿ ತಥಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ತಥಾಗತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

    Api ca jarāmaraṇassa jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe…, saṅkhārānaṃ avijjāpaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe…, tathā avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho, saṅkhārānaṃ viññāṇassa paccayaṭṭho…pe…, jātiyā jarāmaraṇassa paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho. Taṃ sabbaṃ bhagavā abhisambuddho, tasmāpi tathānaṃ dhammānaṃ abhisambuddhattā tathāgatoti vuccati. Evaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato.

    ಕಥಂ ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಭಗವಾ ಯಂ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ…ಪೇ॰…, ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಪಜಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಅಪರಿಮಾಣಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಚ, ತೇನ ತಂ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ವಾ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಕಪದವಸೇನ ವಾ। ‘‘ಕತಮಂ ತಂ ರೂಪಂ ರೂಪಾಯತನಂ? ಯಂ ರೂಪಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ವಣ್ಣನಿಭಾ ಸನಿದಸ್ಸನಂ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ ನೀಲಂ ಪೀತಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೬೧೬) ನಯೇನ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮೇಹಿ ತೇರಸಹಿ ವಾರೇಹಿ ದ್ವೇಪಞ್ಞಾಸಾಯ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜ್ಜಮಾನಂ ತಥಮೇವ ಹೋತಿ, ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸುಪಿ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಸದ್ದಾದೀಸು। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಪಜಾಯ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತಂ ವಿಞ್ಞಾತಂ ಪತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಿತಂ ಅನುವಿಚರಿತಂ ಮನಸಾ, ತಮಹಂ ಜಾನಾಮಿ। ತಮಹಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ, ತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿದಿತಂ, ತಂ ತಥಾಗತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪)। ಏವಂ ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ। ತತ್ಥ ತಥದಸ್ಸೀ ಅತ್ಥೇ ತಥಾಗತೋತಿ ಪದಸಮ್ಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Kathaṃ tathadassitāya tathāgato? Bhagavā yaṃ sadevake loke…pe…, sadevamanussāya pajāya aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ sabbākārato jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā ca, tena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānakapadavasena vā. ‘‘Katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 616) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvepaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tathameva hoti, vitathaṃ natthi. Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthaṃ āgacchantesu saddādīsu. Vuttañcetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya pajāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi. Tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24). Evaṃ tathadassitāya tathāgato. Tattha tathadassī atthe tathāgatoti padasambhavo veditabbo.

    ಕಥಂ ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಯಂ ರತ್ತಿಂ ಭಗವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಮಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಯಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಪರಿಮಾಣೇ ಕಾಲೇ ಪಠಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಯಂ ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ – ಸುತ್ತಂ, ಗೇಯ್ಯಂ…ಪೇ॰… ವೇದಲ್ಲಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಅನುಪವಜ್ಜಂ, ಅನೂನಮನಧಿಕಂ, ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪುಣ್ಣಂ, ರಾಗಮದನಿಮ್ಮದನಂ, ದೋಸಮೋಹಮದನಿಮ್ಮದನಂ। ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅವಕ್ಖಲಿತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಏಕಮುದ್ದಿಕಾಯ ಲಞ್ಛಿತಂ ವಿಯ, ಏಕನಾಳಿಯಾ ಮಿತಂ ವಿಯ, ಏಕತುಲಾಯ ತುಲಿತಂ ವಿಯ ಚ, ತಥಮೇವ ಹೋತಿ ಅವಿತಥಂ ಅನಞ್ಞಥಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯಞ್ಚ, ಚುನ್ದ, ರತ್ತಿಂ ತಥಾಗತೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತಿ, ಯಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಭಾಸತಿ ಲಪತಿ ನಿದ್ದಿಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಥೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩)। ಗದತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಗತಸದ್ದೋ। ಏವಂ ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ।

    Kathaṃ tathavāditāya tathāgato? Yaṃ rattiṃ bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, yañca rattiṃ yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, etthantare pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyāpi majjhimabodhiyāpi pacchimabodhiyāpi yaṃ bhagavatā bhāsitaṃ – suttaṃ, geyyaṃ…pe… vedallaṃ, taṃ sabbaṃ atthato ca byañjanato ca anupavajjaṃ, anūnamanadhikaṃ, sabbākāraparipuṇṇaṃ, rāgamadanimmadanaṃ, dosamohamadanimmadanaṃ. Natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, sabbaṃ taṃ ekamuddikāya lañchitaṃ viya, ekanāḷiyā mitaṃ viya, ekatulāya tulitaṃ viya ca, tathameva hoti avitathaṃ anaññathaṃ. Tenāha – ‘‘yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati, sabbaṃ taṃ tatheva hoti, no aññathā. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23). Gadattho hettha gatasaddo. Evaṃ tathavāditāya tathāgato.

    ಅಪಿ ಚ ಆಗದನಂ ಆಗದೋ, ವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಯೋ ಅವಿಪರೀತೋ ಆಗದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ, ದ-ಕಾರಸ್ಸ ತ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತೋತಿ ಏವಮೇತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Api ca āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tayo aviparīto āgado assāti, da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti evametasmiṃ atthe padasiddhi veditabbā.

    ಕಥಂ ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಭಗವತೋ ಹಿ ವಾಚಾಯ ಕಾಯೋ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಕಾಯಸ್ಸಪಿ ವಾಚಾ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವಾದೀ ತಥಾಕಾರೀ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ ಚ ಹೋತಿ। ಏವಂಭೂತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಯಥಾವಾಚಾ, ಕಾಯೋಪಿ ತಥಾ ಗತೋ ಪವತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಚ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾಪಿ ತಥಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ತಥಾಗತೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯಥಾವಾದೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ತಥಾಕಾರೀ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ । ಇತಿ ಯಥಾವಾದೀ ತಥಾಕಾರೀ ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩)। ಏವಂ ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ।

    Kathaṃ tathākāritāya tathāgato? Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathāvācā, kāyopi tathā gato pavattoti attho. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti tathāgato. Tenevāha – ‘‘yathāvādī, bhikkhave, tathāgato tathākārī, yathākārī tathāvādī . Iti yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23). Evaṃ tathākāritāya tathāgato.

    ಕಥಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋ? ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಅಭಿಭವತಿ ಸೀಲೇನಪಿ ಸಮಾಧಿನಾಪಿ ಪಞ್ಞಾಯಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಯಾಪಿ, ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನೇನಪಿ ನ ತಸ್ಸ ತುಲಾ ವಾ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಅತ್ಥಿ; ಅತುಲೋ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಅನುತ್ತರೋ ರಾಜಾತಿರಾಜಾ ದೇವದೇವೋ ಸಕ್ಕಾನಂ ಅತಿಸಕ್ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅತಿಬ್ರಹ್ಮಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸದೇವಕೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಪಜಾಯ ತಥಾಗತೋ ಅಭಿಭೂ ಅನಭಿಭೂತೋ ಅಞ್ಞದತ್ಥುದಸೋ ವಸವತ್ತೀ, ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ।

    Kathaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato? Upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīciṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi, vimuttiñāṇadassanenapi na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi; atulo appameyyo anuttaro rājātirājā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tenāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya pajāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī, tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti.

    ತತ್ರೇವಂ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಗದೋ ವಿಯ ಅಗದೋ। ಕೋ ಪನೇಸ? ದೇಸನಾವಿಲಾಸಮಯೋ ಚೇವ ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯೋ ಚ। ತೇನ ಹೇಸ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಭಿಸಕ್ಕೋ ದಿಬ್ಬಾಗದೇನ ಸಪ್ಪೇ ವಿಯ ಸಬ್ಬಪರಪ್ಪವಾದಿನೋ ಸದೇವಕಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಅಭಿಭವತಿ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಾಲೋಕಾಭಿಭವನೇ ತಥೋ ಅವಿಪರೀತೋ ದೇಸನಾವಿಲಾಸಮಯೋ ಚೇವ ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯೋ ಚ ಅಗದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ। ದ-ಕಾರಸ್ಸ ತ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋ।

    Tatrevaṃ padasiddhi veditabbā. Agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāsamayo ceva puññussayo ca. Tena hesa mahānubhāvo bhisakko dibbāgadena sappe viya sabbaparappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbālokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāsamayo ceva puññussayo ca agado assāti. Da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Evaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato.

    ಅಪಿ ಚ ತಥಾಯ ಗತೋತಿಪಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಂ ಗತೋತಿಪಿ ತಥಾಗತೋ। ಗತೋತಿ ಅವಗತೋ, ಅತೀತೋ ಪತ್ತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Api ca tathāya gatotipi tathāgato, tathaṃ gatotipi tathāgato. Gatoti avagato, atīto patto paṭipannoti attho.

    ತತ್ಥ ಸಕಲಲೋಕಂ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಅವಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕಸಮುದಯಂ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಅತೀತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಪತ್ತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ತಥಂ ಗತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ –

    Tattha sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya gato avagatoti tathāgato. Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato. Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ gato paṭipannoti tathāgato. Tena vuttaṃ bhagavatā –

    ‘‘ಲೋಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕಸ್ಮಾ ತಥಾಗತೋ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ। ಲೋಕಸಮುದಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕಸಮುದಯೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಹೀನೋ। ಲೋಕನಿರೋಧೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕನಿರೋಧೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭಾವಿತಾ। ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಾ, ತಥಾಗತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩)।

    ‘‘Loko, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasmā tathāgato visaṃyutto. Lokasamudayo, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasamudayo tathāgatassa pahīno. Lokanirodho, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokanirodho tathāgatassa sacchikato. Lokanirodhagāminī paṭipadā, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddhā, lokanirodhagāminī paṭipadā tathāgatassa bhāvitā. Yaṃ bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā, tathāgatoti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23).

    ತಸ್ಸಪಿ ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಚ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಭಾವದೀಪನೇ ಮುಖಮತ್ತಮೇವ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ತಥಾಗತೋವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಭಾವಂ ವಣ್ಣೇಯ್ಯ।

    Tassapi evaṃ attho veditabbo. Idampi ca tathāgatassa tathāgatabhāvadīpane mukhamattameva. Sabbākārena pana tathāgatova tathāgatassa tathāgatabhāvaṃ vaṇṇeyya.

    ಕತಮಞ್ಚ ತಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಯೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಓರಮತ್ತಕೇನ ಸೀಲಮತ್ತಕೇನ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಕತಮನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ? ತತ್ಥ ಪುಚ್ಛಾ ನಾಮ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ ಪುಚ್ಛಾ, ದಿಟ್ಠಸಂಸನ್ದನಾ ಪುಚ್ಛಾ, ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಾ ಪುಚ್ಛಾ, ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ, ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಹೋತಿ।

    Katamañca taṃ bhikkhaveti yena appamattakena oramattakena sīlamattakena puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyya, taṃ katamanti pucchati? Tattha pucchā nāma adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā, anumatipucchā, kathetukamyatā pucchāti pañcavidhā hoti.

    ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ ಪುಚ್ಛಾ? ಪಕತಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಂ ಅಞ್ಞಾತಂ ಹೋತಿ, ಅದಿಟ್ಠಂ ಅತುಲಿತಂ ಅತೀರಿತಂ ಅವಿಭೂತಂ ಅವಿಭಾವಿತಂ, ತಸ್ಸ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ತುಲನಾಯ ತೀರಣಾಯ ವಿಭಾವನಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ ಪುಚ್ಛಾ।

    Tattha katamā adiṭṭhajotanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti, adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhāvanāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.

    ಕತಮಾ ದಿಟ್ಠಸಂಸನ್ದನಾ ಪುಚ್ಛಾ? ಪಕತಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಂ ಞಾತಂ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಂ ತುಲಿತಂ ತೀರಿತಂ ವಿಭೂತಂ ವಿಭಾವಿತಂ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಸಂಸನ್ದನಾ ಪುಚ್ಛಾ।

    Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti, diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ, tassa aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.

    ಕತಮಾ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಾ ಪುಚ್ಛಾ? ಪಕತಿಯಾ ಸಂಸಯಪಕ್ಖನ್ದೋ ಹೋತಿ, ವಿಮತಿಪಕ್ಖನ್ದೋ, ದ್ವೇಳ್ಹಕಜಾತೋ, ‘‘ಏವಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋ, ಕಿನ್ನು ಖೋ, ಕಥಂ ನು ಖೋ’’ತಿ। ಸೋ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಯಂ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಾ ಪುಚ್ಛಾ।

    Katamā vimaticchedanā pucchā? Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti, vimatipakkhando, dveḷhakajāto, ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kinnu kho, kathaṃ nu kho’’ti. So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati. Ayaṃ vimaticchedanā pucchā.

    ಕತಮಾ ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ? ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನುಮತಿಯಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೂಪಂ ನಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ವಾ’’ತಿ। ಅನಿಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ। ಯಂ ಪನಾನಿಚ್ಚಂ , ದುಕ್ಖಂ ವಾ ತಂ ಸುಖಂ ವಾತಿ? ದುಕ್ಖಂ ಭನ್ತೇತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೧) ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ।

    Katamā anumatipucchā? Bhagavā bhikkhūnaṃ anumatiyā pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti. Aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ , dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti? Dukkhaṃ bhanteti (mahāva. 21) sabbaṃ vattabbaṃ, ayaṃ anumatipucchā.

    ಕತಮಾ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾ? ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ?…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠಿಮೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾ। ಕತಮೇ ಅಟ್ಠಾತಿ, ಅಯಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾ।

    Katamā kathetukamyatā pucchā? Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati. Cattārome, bhikkhave, satipaṭṭhānā. Katame cattāro?…Pe… aṭṭhime bhikkhave maggaṅgā. Katame aṭṭhāti, ayaṃ kathetukamyatā pucchā.

    ಇತಿ ಇಮಾಸು ಪಞ್ಚಸು ಪುಚ್ಛಾಸು ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ತಾವ ಕಸ್ಸಚಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ ಪುಚ್ಛಾ ನತ್ಥಿ। ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಮನ್ನಾಹಾರಸ್ಸೇವ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ದಿಟ್ಠಸಂಸನ್ದನಾ ಪುಚ್ಛಾಪಿ ನತ್ಥಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಏಕಧಮ್ಮೇಪಿ ಆಸಪ್ಪನಾ ಪರಿಸಪ್ಪನಾ ನತ್ಥಿ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇಯೇವ ಸಬ್ಬಾ ಕಙ್ಖಾ ಛಿನ್ನಾ; ತಸ್ಮಾ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಾ ಪುಚ್ಛಾಪಿ ನತ್ಥಿಯೇವ। ಅವಸೇಸಾ ಪನ ದ್ವೇ ಪುಚ್ಛಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾಸು ಅಯಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾ ನಾಮ।

    Iti imāsu pañcasu pucchāsu adiṭṭhassa tāva kassaci dhammassa abhāvato tathāgatassa adiṭṭhajotanā pucchā natthi. ‘‘Idaṃ nāma aññehi paṇḍitehi samaṇabrāhmaṇehi saddhiṃ saṃsanditvā desessāmī’’ti samannāhārasseva anuppajjanato diṭṭhasaṃsandanā pucchāpi natthi. Yasmā pana buddhānaṃ ekadhammepi āsappanā parisappanā natthi, bodhimaṇḍeyeva sabbā kaṅkhā chinnā; tasmā vimaticchedanā pucchāpi natthiyeva. Avasesā pana dve pucchā buddhānaṃ atthi, tāsu ayaṃ kathetukamyatā pucchā nāma.

    ೮. ಇದಾನಿ ತಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಯ ಪುಚ್ಛಾಯ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    8. Idāni taṃ kathetukamyatāya pucchāya pucchitamatthaṃ kathetuṃ ‘‘pāṇātipātaṃ pahāyā’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ಪಾಣಸ್ಸ ಅತಿಪಾತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ, ಪಾಣವಧೋ, ಪಾಣಘಾತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಾಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಾಣೇ ಪಾಣಸಞ್ಞಿನೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ವಧಕಚೇತನಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಸೋ ಗುಣವಿರಹಿತೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾದೀಸು ಪಾಣೇಸು ಖುದ್ದಕೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಸರೀರೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ, ಕಸ್ಮಾ? ಪಯೋಗಮಹನ್ತತಾಯ। ಪಯೋಗಸಮತ್ತೇಪಿ ವತ್ಥುಮಹನ್ತತಾಯ। ಗುಣವನ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಗುಣೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಗುಣೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಸರೀರಗುಣಾನಂ ಪನ ಸಮಭಾವೇ ಸತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಾನಞ್ಚ ಮುದುತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ತಿಬ್ಬತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tattha pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho, pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ, tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto. So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo, kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo.

    ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಪಾಣೋ, ಪಾಣಸಞ್ಞಿತಾ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಮರಣನ್ತಿ । ಛ ಪಯೋಗಾ – ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಆಣತ್ತಿಕೋ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ, ಥಾವರೋ, ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ, ಇದ್ಧಿಮಯೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ವಿತ್ಥಾರಿಯಮಾನೇ ಅತಿವಿಯ ಪಪಞ್ಚೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನ ವಿತ್ಥಾರಯಾಮ, ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಏವರೂಪಂ। ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಂ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।

    Tassa pañca sambhārā honti – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti . Cha payogā – sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti. Imasmiṃ panatthe vitthāriyamāne ativiya papañco hoti, tasmā taṃ na vitthārayāma, aññañca evarūpaṃ. Atthikehi pana samantapāsādikaṃ vinayaṭṭhakathaṃ oloketvā gahetabbaṃ.

    ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋವ। ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಕ್ಖುಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಪಗೇವ ಕಾಯಿಕಾತಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಏವರೂಪೇಸು ಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭiviratoti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova. Natthi tassa vītikkamissāmīti cakkhusotaviññeyyā dhammā pageva kāyikāti imināva nayena aññesupi evarūpesu padesu attho veditabbo.

    ಸಮಣೋತಿ ಭಗವಾ ಸಮಿತಪಾಪತಾಯ ಲದ್ಧವೋಹಾರೋ। ಗೋತಮೋತಿ ಗೋತ್ತವಸೇನ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಭಗವಾಯೇವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಪಟಿವಿರತೋ, ದೇಸನಾ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ಆಗತಾ, ಅತ್ಥಂ ಪನ ದೀಪೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘವಸೇನಾಪಿ ದೀಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    Samaṇoti bhagavā samitapāpatāya laddhavohāro. Gotamoti gottavasena. Na kevalañca bhagavāyeva pāṇātipātā paṭivirato, bhikkhusaṅghopi paṭivirato, desanā pana ādito paṭṭhāya evaṃ āgatā, atthaṃ pana dīpentena bhikkhusaṅghavasenāpi dīpetuṃ vaṭṭati.

    ನಿಹಿತದಣ್ಡೋ ನಿಹಿತಸತ್ಥೋತಿ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ ದಣ್ಡಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆದಾಯ ಅವತ್ತನತೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ಚೇವ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಂ ಉಪಕರಣಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಹೇಠನಭಾವತೋ ಸತ್ಥನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ವಾ ವಾಸಿಂ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ತಂ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ। ತಸ್ಮಾ ನಿಹಿತದಣ್ಡೋ ನಿಹಿತಸತ್ಥೋ ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ।

    Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ viheṭhanabhāvato satthanti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhaṃ vā vāsiṃ pipphalikaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍo nihitasattho tveva saṅkhyaṃ gacchati.

    ಲಜ್ಜೀತಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲಜ್ಜಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ದಯಾಪನ್ನೋತಿ ದಯಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನೋ। ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ; ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಭೂತೇ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ। ತಾಯ ದಯಾಪನ್ನತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಣಭೂತಾನಂ ಹಿತಚಿತ್ತಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಹರತೀತಿ ಇರಿಯತಿ ಯಪೇತಿ ಯಾಪೇತಿ ಪಾಲೇತಿ । ಇತಿ ವಾ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏವಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖವೇ। ವಾ ಸದ್ದೋ ಉಪರಿ ‘‘ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪುರಿಮಂ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ವಾ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato. Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti; sabbe pāṇabhūte hitena anukampako. Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho. Viharatīti iriyati yapeti yāpeti pāleti . Iti vā hi, bhikkhaveti evaṃ vā bhikkhave. Vā saddo upari ‘‘adinnādānaṃ pahāyā’’tiādīni apekkhitvā vikappattho vutto, evaṃ sabbattha purimaṃ vā pacchimaṃ vā apekkhitvā vikappabhāvo veditabbo.

    ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಥುಜ್ಜನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಾಣಂ ನ ಹನತಿ, ನ ಘಾತೇತಿ, ನ ತತ್ಥ ಸಮನುಞ್ಞೋ ಹೋತಿ, ವಿರತೋ ಇಮಸ್ಮಾ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾ; ಅಹೋ, ವತ ರೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಮಹನ್ತಾ’’ತಿ, ಇತಿ ಮಹನ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಂ ವತ್ತುಕಾಮೋಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಓರಮತ್ತಕಂ ಆಚಾರಸೀಲಮತ್ತಕಮೇವ ವಕ್ಖತಿ। ಉಪರಿ ಅಸಾಧಾರಣಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಣ್ಣಂ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುಥುಜ್ಜನೋವ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಅರಹನ್ತೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೇವ; ತಥಾಗತೋಯೇವ ಪನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ವೋ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ। ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಪದಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।

    Ayaṃ panettha saṅkhepo – bhikkhave, puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno evaṃ vadeyya – ‘‘samaṇo gotamo pāṇaṃ na hanati, na ghāteti, na tattha samanuñño hoti, virato imasmā dussīlyā; aho, vata re buddhaguṇā mahantā’’ti, iti mahantaṃ ussāhaṃ katvā vaṇṇaṃ vattukāmopi appamattakaṃ oramattakaṃ ācārasīlamattakameva vakkhati. Upari asādhāraṇabhāvaṃ nissāya vaṇṇaṃ vattuṃ na sakkhissati. Na kevalañca puthujjanova sotāpannasakadāgāmianāgāmiarahantopi paccekabuddhāpi na sakkontiyeva; tathāgatoyeva pana sakkoti, taṃ vo upari vakkhāmīti, ayamettha sādhippāyā atthavaṇṇanā. Ito paraṃ pana apubbapadameva vaṇṇayissāma.

    ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ, ಪರಸಂಹರಣಂ, ಥೇಯ್ಯಂ, ಚೋರಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಯತ್ಥ ಪರೋ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅದಣ್ಡಾರಹೋ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ಚ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿನೋ, ತದಾದಾಯಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಥೇಯ್ಯಚೇತನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ। ತಂ ಹೀನೇ ಪರಸನ್ತಕೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ, ಪಣೀತೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ಕಸ್ಮಾ? ವತ್ಥುಪಣೀತತಾಯ। ವತ್ಥುಸಮತ್ತೇ ಸತಿ ಗುಣಾಧಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ । ತಂ ತಂ ಗುಣಾಧಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ತತೋ ಹೀನಗುಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ।

    Adinnādānaṃ pahāyāti ettha adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parasaṃharaṇaṃ, theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti. Tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino, tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ, kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ . Taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.

    ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿತಾ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಹರಣನ್ತಿ। ಛ ಪಯೋಗಾ – ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದಯೋವ। ತೇ ಚ ಖೋ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ, ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ, ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ, ಕುಸಾವಹಾರೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಅವಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತೋ।

    Tassa pañca sambhārā honti – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti. Cha payogā – sāhatthikādayova. Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, paṭicchannāvahāro, parikappāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ vutto.

    ದಿನ್ನಮೇವ ಆದಿಯತೀತಿ ದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಚಿತ್ತೇನಪಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಪಟಿಕಙ್ಖತೀತಿ ದಿನ್ನಪಾಟಿಕಙ್ಖೀ। ಥೇನೇತೀತಿ ಥೇನೋ। ನ ಥೇನೇನ ಅಥೇನೇನ। ಅಥೇನತ್ತಾಯೇವ ಸುಚಿಭೂತೇನ। ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ। ಅಥೇನಂ ಸುಚಿಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಚ ಇಧ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno. Na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena. Athenaṃ sucibhūtaṃ attānaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ paṭhamasikkhāpade vuttanayeneva yojetabbaṃ. Yathā ca idha, evaṃ sabbattha.

    ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಆಚಾರಂ ಚರತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ಆರಾಚಾರೀತಿ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯತೋ ದೂರಚಾರೀ। ಮೇಥುನಾತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಮೇಥುನಕಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇಹಿ ಪಟಿಸೇವಿತಬ್ಬತೋ ಮೇಥುನಾತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ। ಗಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಾ।

    Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ caratīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūracārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunāti saṅkhyaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.

    ೯. ಮುಸಾವಾದಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಮುಸಾತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನಕೋ ವಚೀಪಯೋಗೋ ಕಾಯಪಯೋಗೋ, ವಾ ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪರವಿಸಂವಾದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ।

    9.Musāvādaṃ pahāyāti ettha musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjanako vacīpayogo kāyapayogo, vā visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.

    ಅಪರೋ ನಯೋ, ‘ಮುಸಾ’ತಿ ಅಭೂತಂ ಅತಚ್ಛಂ ವತ್ಥು। ‘ವಾದೋ’ತಿ ತಸ್ಸ ಭೂತತೋ ತಚ್ಛತೋ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅತಥಂ ವತ್ಥುಂ ತಥತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ತಥಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಸೋ ಯಮತ್ಥಂ ಭಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ।

    Aparo nayo, ‘musā’ti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. ‘Vādo’ti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo.

    ಅಪಿ ಚ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅದಾತುಕಾಮತಾಯ ನತ್ಥೀತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸಕ್ಖಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ತೇಲಂ ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಾಮೇ ತೇಲಂ ನದೀ ಮಞ್ಞೇ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ ಪೂರಣಕಥಾನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಅದಿಟ್ಠಂಯೇವ ಪನ ದಿಟ್ಠನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವದನ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ।

    Api ca gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo, pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena – ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.

    ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಅತಥಂ ವತ್ಥು, ವಿಸಂವಾದನಚಿತ್ತಂ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ಪರಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ। ಏಕೋ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋವ। ಸೋ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಪರವಿಸಂವಾದನಕಿರಿಯಾಕರಣೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಾಯ ಚೇ ಕಿರಿಯಾಯ ಪರೋ ತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಚೇತನಾಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮುಸಾವಾದಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ।

    Tassa cattāro sambhārā honti – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti. Eko payogo sāhatthikova. So kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā vācāya vā paravisaṃvādanakiriyākaraṇena daṭṭhabbo. Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyasamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.

    ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಥಾ ಕಾಯಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧವಾಚಾಹಿ ಪರಂ ವಿಸಂವಾದೇತಿ, ತಥಾ ‘‘ಇದಮಸ್ಸ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋಪಿ, ‘‘ಅಯಮತ್ಥೋ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕುಡ್ಡಾದೀಸು ಲಿಖಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತೋಪಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಆಣತ್ತಿಕನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಥಾವರಾಪಿ ಪಯೋಗಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಅನಾಗತತ್ತಾ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।

    Yasmā pana yathā kāyakāyapaṭibaddhavācāhi paraṃ visaṃvādeti, tathā ‘‘idamassa bhaṇāhī’’ti āṇāpentopi paṇṇaṃ likhitvā purato nissajjantopi, ‘‘ayamattho evaṃ daṭṭhabbo’’ti kuḍḍādīsu likhitvā ṭhapentopi. Tasmā ettha āṇattikanissaggiyathāvarāpi payogā yujjanti, aṭṭhakathāsu pana anāgatattā vīmaṃsitvā gahetabbā.

    ಸಚ್ಚಂ ವದತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಘಟೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟೀಯತಿ; ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಅಯಂ ಪನ ನ ತಾದಿಸೋ, ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ।

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho. Na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati; tasmā so na saccasandho. Ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahati yevāti saccasandho.

    ಥೇತೋತಿ ಥಿರೋ ಥಿರಕಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ, ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ ನ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ, ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಚ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ।

    Thetoti thiro thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti, eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlo viya ca thirakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dve kathā na katheti, ayaṃ vuccati theto.

    ಪಚ್ಚಯಿಕೋತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಕೋ, ಸದ್ಧಾಯಿತಬ್ಬಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಅವಿಸಂವಾದಕೋ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ಪಿಸುಣಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಯಾಯ ವಾಚಾಯ ಯಸ್ಸ ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ, ಪರಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞಭಾವಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ।

    Pisuṇaṃvācaṃ pahāyātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā.

    ಯಾಯ ಪನ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಕರೋತಿ, ಯಾ ವಾಚಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಫರುಸಾ, ನೇವ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ನ ಹದಯಙ್ಗಮಾ, ಅಯಂ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ।

    Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusā vācā.

    ಯೇನ ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ ನಿರತ್ಥಕಂ, ಸೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ।

    Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo.

    ತೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಾ ಚೇತನಾಪಿ ಪಿಸುಣವಾಚಾದಿನಾಮೇವ ಲಭತಿ, ಸಾ ಏವ ಚ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ।

    Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇavācādināmeva labhati, sā eva ca idhādhippetāti.

    ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ವಾ ಭೇದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯ ವಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ। ಸಾ ಯಸ್ಸ ಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ।

    Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.

    ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ‘‘ಇತಿ ಇಮೇ ನಾನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭೇದಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ವಾ, ‘‘ಇತಿ ಅಹಂ ಪಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ’’ತಿ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾ ವಾ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ತಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ। ಇಮೇಸಂ ಭೇದಾಯಾತಿ, ಯೇಸಂ ಇತೋತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತಂ ತೇಸಂ ಭೇದಾಯ।

    Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissanti, vinā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā, ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti. Imesaṃ bhedāyāti, yesaṃ itoti vuttānaṃ santike sutaṃ tesaṃ bhedāya.

    ಭಿನ್ನಾನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾತಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಿತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಭಿನ್ನಾನಂ ಏಕಮೇಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಈದಿಸೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಇದಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸನ್ಧಾನಂ ಕತ್ತಾ ಅನುಕತ್ತಾ। ಅನುಪ್ಪದಾತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಾನುಪ್ಪದಾತಾ। ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೋ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಗ್ಗಾರಾಮೋ। ಯತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರಾಮೋತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರತೋತಿ ಸಮಗ್ಗೇಸು ರತೋ, ತೇ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನನ್ದತೀತಿ ಸಮಗ್ಗನನ್ದೀ, ಸಮಗ್ಗಕರಣಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಯಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತೇ ಸಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕರೋತಿ , ತಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಗುಣಪರಿದೀಪಿಕಮೇವ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಇತರನ್ತಿ।

    Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā anukattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā. Dve jane samagge disvā – ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo. Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. Samaggarāmotipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññattha gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī,samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti , taṃ sāmaggiguṇaparidīpikameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ಪರಸ್ಸ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಏಕನ್ತಫರುಸಚೇತನಾ ಫರುಸಾವಾಚಾ। ತಸ್ಸಾ ಆವಿಭಾವತ್ಥಮಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ದಾರಕೋ ಮಾತುವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಮಾತಾ ನಿವತ್ತೇತುಮಸಕ್ಕೋನ್ತೀ – ‘‘ಚಣ್ಡಾ ತಂ ಮಹಿಂಸೀ ಅನುಬನ್ಧತೂ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಥೇವ ಅರಞ್ಞೇ ಮಹಿಂಸೀ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ದಾರಕೋ ‘‘ಯಂ ಮಮ ಮಾತಾ ಮುಖೇನ ಕಥೇಸಿ, ತಂ ಮಾ ಹೋತು, ಯಂ ಚಿತ್ತೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ತಂ ಹೋತೂ’’ತಿ, ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಿ। ಮಹಿಂಸೀ ತತ್ಥೇವ ಬದ್ಧಾ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏವಂ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕೋಪಿ ಪಯೋಗೋ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ನ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಹೋತಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಪುತ್ತಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಚೋರಾ ವೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ, ಉಪ್ಪಲಪತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಉಪರಿ ಪತನ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ ಕದಾಚಿ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಅಹಿರೀಕಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಿನೋ ಚರನ್ತಿ, ನಿದ್ಧಮಥ ನೇ’’ತಿ, ಅಥ ಚ ನೇಸಂ ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಚನಸಣ್ಹತಾಯ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ – ‘‘ಇಮಂ ಸುಖಂ ಸಯಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತಫರುಸತಾಯ ಪನೇಸಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾವ। ಸಾ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪವತ್ತಿತಾ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ತಯೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ಕುಪಿತಚಿತ್ತಂ, ಅಕ್ಕೋಸನಾತಿ।

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusāvācā. Tassā āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātuvacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati, taṃ mātā nivattetumasakkontī – ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi. Athassa tatheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi. Dārako ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi, taṃ mā hotu, yaṃ cittena cintesi taṃ hotū’’ti, saccakiriyamakāsi. Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi. Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya na pharusā vācā hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evaṃ vadanti – ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ ime ahirīkā anottappino caranti, niddhamatha ne’’ti, atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācā na hoti. Na hi mārāpetukāmassa – ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti, cittapharusatāya panesā pharusā vācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.

    ನೇಲಾತಿ ಏಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ, ನಾಸ್ಸಾ ಏಲನ್ತಿ ನೇಲಾ, ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನೇಲಙ್ಗೋ ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋ’’ತಿ, (ಉದಾ॰ ೬೫) ಏತ್ಥ ವುತ್ತನೇಲಂ ವಿಯ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ। ಅತ್ಥಮಧುರತಾಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಕೋಪಂ ಅಜನೇತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಜನೇತೀತಿ ಪೇಮನೀಯಾ। ಹದಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಾ। ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಪುರೇ ಭವಾತಿ ಪೋರೀ ಪುರೇ ಸಂವಡ್ಢನಾರೀ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾತಿಪಿ ಪೋರೀ। ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿಪಿ ಪೋರೀ। ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಯುತ್ತಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪಿತಿಮತ್ತಂ ಪಿತಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಭಾತಿಮತ್ತಂ ಭಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಮಾತಿಮತ್ತಂ ಮಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಕನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ। ಕನ್ತಭಾವೇನೇವ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪಾ ಚಿತ್ತವುಡ್ಢಿಕರಾತಿ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ।

    Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. ‘‘Nelaṅgo setapacchādo’’ti, (udā. 65) ettha vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati, appaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī. Purassa esātipi porī. Nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti. Pitimattaṃ pitāti vadanti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti, mātimattaṃ mātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.

    ಅನತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಸೋ ಆಸೇವನಮನ್ದತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಆಸೇವನಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ, ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ, ತಥಾರೂಪೀ ಕಥಾ ಕಥನಞ್ಚ।

    Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo, tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpī kathā kathanañca.

    ಕಾಲೇನ ವದತೀತಿ ಕಾಲವಾದೀ ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂತಂ ತಥಂ ತಚ್ಛಂ ಸಭಾವಮೇವ ವದತೀತಿ ಭೂತವಾದೀ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥವಾದೀ। ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀ ಸಂವರವಿನಯಪಹಾನವಿನಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ವಿನಯವಾದೀ।

    Kālena vadatīti kālavādī vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.

    ನಿಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಠಪನೋಕಾಸೋ, ನಿಧಾನಮಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಧಾನವತೀ। ಹದಯೇ ನಿಧಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಏವರೂಪಿಂ ಭಾಸಮಾನೋಪಿ ಚ – ‘‘ಅಹಂ ನಿಧಾನವತಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಅಕಾಲೇನ ಭಾಸತಿ, ಯುತ್ತಕಾಲಂ ಪನ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪದೇಸನ್ತಿ ಸಉಪಮಂ, ಸಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯನ್ತವತಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅತ್ಥಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಾಸತಿ। ಯಂ ವಾ ಸೋ ಅತ್ಥವಾದೀ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassā atthīti nidhānavatī. Hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca – ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana apekkhitvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena sahitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.

    ೧೦. ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಾತಿ ಮೂಲಬೀಜಂ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ಫಳುಬೀಜಂ ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಸ್ಸ ಬೀಜಗಾಮಸ್ಸ ಚೇವ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ನೀಲತಿಣರುಕ್ಖಾದಿಕಸ್ಸ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಸಮಾರಮ್ಭಾ, ಛೇದನಭೇದನಪಚನಾದಿಭಾವೇನ ವಿಕೋಪನಾ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    10.Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva, yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā, chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho.

    ಏಕಭತ್ತಿಕೋತಿ ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಭತ್ತಾನಿ, ತೇಸು ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಇತರಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನ್ತೋ ಅರುಣೇನ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಞ್ಜಮಾನೋಪಿ ಏಕಭತ್ತಿಕೋವ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಭತ್ತಿಕೋ’’ತಿ।

    Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ sāyamāsabhattanti dve bhattāni, tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ, itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ anto aruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ekabhattiko’’ti.

    ರತ್ತಿಯಾ ಭೋಜನಂ ರತ್ತಿ, ತತೋ ಉಪರತೋತಿ ರತ್ತೂಪರತೋ। ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ಭೋಜನಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ ನಾಮ। ತತೋ ವಿರತತ್ತಾ ವಿರತೋ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾ। ಕದಾ ವಿರತೋ? ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ।

    Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato. Atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma. Tato viratattā virato vikālabhojanā. Kadā virato? Anomānadītīre pabbajitadivasato paṭṭhāya.

    ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ ವಿಸೂಕಂ ಪಟಾಣೀಭೂತಂ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ। ಅತ್ತನಾ ನಚ್ಚನನಚ್ಚಾಪನಾದಿವಸೇನ ನಚ್ಚಾ ಚ ಗೀತಾ ಚ ವಾದಿತಾ ಚ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಯೂರನಚ್ಚಾದಿವಸೇನಪಿ ಪವತ್ತಾನಂ ನಚ್ಚಾದೀನಂ ವಿಸೂಕಭೂತಾ ದಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತವಿಸೂಕದಸ್ಸನಾ। ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಪಯೋಜೇತುಂ ವಾ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜಾಪೇತುಂ ವಾ ಪಯುತ್ತಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಾ ನೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ವಟ್ಟನ್ತಿ।

    Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca antamaso mayūranaccādivasenapi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā payuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnañca vaṭṭanti.

    ಮಾಲಾದೀಸು ಮಾಲಾತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ। ಗನ್ಧನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ। ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಛವಿರಾಗಕರಣಂ। ತತ್ಥ ಪಿಳನ್ಧನ್ತೋ ಧಾರೇತಿ ನಾಮ, ಊನಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಮಣ್ಡೇತಿ ನಾಮ, ಗನ್ಧವಸೇನ ಛವಿರಾಗವಸೇನ ಚ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ವಿಭೂಸೇತಿ ನಾಮ। ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾರಣಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಾಯ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಚೇತನಾಯ ತಾನಿ ಮಾಲಾಧಾರಣಾದೀನಿ ಮಹಾಜನೋ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Mālādīsu mālāti yaṃ kiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma, ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma, gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ. Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho.

    ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ಮಹಾಸಯನನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ। ತತೋ ವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ. Mahāsayananti akappiyapaccattharaṇaṃ. Tato viratoti attho.

    ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಂ। ರಜತನ್ತಿ ಕಹಾಪಣೋ, ಲೋಹಮಾಸಕೋ, ಜತುಮಾಸಕೋ, ದಾರುಮಾಸಕೋತಿ ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಉಭಯಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ನೇವ ನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ನ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo, lohamāsako, jatumāsako, dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti. Tassa ubhayassāpi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho.

    ಆಮಕಧಞ್ಞಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ, ಸಾಲಿವೀಹಿಯವಗೋಧೂಮಕಙ್ಗುವರಕಕುದ್ರೂಸಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸತ್ತವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಆಮಕಧಞ್ಞಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ, ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಆಮಕಮಂಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞತ್ರ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಆಮಕಮಂಸಮಚ್ಛಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನೋ ಆಮಸನಂ।

    Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti, sālivīhiyavagodhūmakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā. Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva. Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamaṃsamacchānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ.

    ಇತ್ಥಿಕುಮಾರಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತ್ಥೀತಿ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ, ಇತರಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ನಾಮ, ತಾಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮೇವ।

    Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā, itarā kumārikā nāma, tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva.

    ದಾಸಿದಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ದಾಸಿದಾಸವಸೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದಮ್ಮಿ, ಆರಾಮಿಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಪನ ವಟ್ಟತಿ।

    Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati. ‘‘Kappiyakārakaṃ dammi, ārāmikaṃ dammī’’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati.

    ಅಜೇಳಕಾದೀಸು ಖೇತ್ತವತ್ಥುಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನಯೋ ವಿನಯವಸೇನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ವತ್ಥು ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಅಪರಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ಯತ್ಥ ವಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ರುಹತಿ, ತಂ ಖೇತ್ತಂ। ತದತ್ಥಾಯ ಅಕತಭೂಮಿಭಾಗೋ ವತ್ಥು। ಖೇತ್ತವತ್ಥುಸೀಸೇನ ಚೇತ್ಥ ವಾಪಿತಳಾಕಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನೇವ।

    Ajeḷakādīsu khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva.

    ದೂತೇಯ್ಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೂತಕಮ್ಮಂ, ಗಿಹೀನಂ ಪಹಿತಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಮನಂ। ಪಹಿಣಗಮನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಘರಾ ಘರಂ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಖುದ್ದಕಗಮನಂ। ಅನುಯೋಗೋ ನಾಮ ತದುಭಯಕರಣಂ। ತಸ್ಮಾ ದೂತೇಯ್ಯಪಹಿಣಗಮನಾನಂ ಅನುಯೋಗಾತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ, gihīnaṃ pahitaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ. Pahiṇagamanaṃ vuccati gharā gharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ. Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ. Tasmā dūteyyapahiṇagamanānaṃ anuyogāti. Evamettha attho veditabbo.

    ಕಯವಿಕ್ಕಯಾತಿ ಕಯಾ ಚ ವಿಕ್ಕಯಾ ಚ। ತುಲಾಕೂಟಾದೀಸು ಕೂಟನ್ತಿ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ಥ ತುಲಾಕೂಟಂ ನಾಮ ರೂಪಕೂಟಂ ಅಙ್ಗಕೂಟಂ, ಗಹಣಕೂಟಂ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪಕೂಟಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ತುಲಾ ಸಮರೂಪಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಹತಿಯಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಖುದ್ದಿಕಾಯ ದೇತಿ। ಅಙ್ಗಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಹತ್ಥೇನ ತುಲಂ ಅಕ್ಕಮತಿ, ದದನ್ತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ। ಗಹಣಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮೂಲೇ ರಜ್ಜುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗೇ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟಂ ನಾಮ ತುಲಂ ಸುಸಿರಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಯಚುಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಂ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಕರೋತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗಭಾಗೇ।

    Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca. Tulākūṭādīsu kūṭanti vañcanaṃ. Tattha tulākūṭaṃ nāma rūpakūṭaṃ aṅgakūṭaṃ, gahaṇakūṭaṃ, paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti. Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā samarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti. Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge. Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge. Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge.

    ಕಂಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ, ತಾಯ ವಞ್ಚನಂ ಕಂಸಕೂಟಂ। ಕಥಂ? ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾ ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಹಪಾತಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಡ್ಢಂ ಕುಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ – ‘‘ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಾನಿ ಕಿಣಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಘೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಸಮಗ್ಘತರಂ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ತೇಹಿ – ‘‘ಕಥಂ ಇಮೇಸಂ ಸುವಣ್ಣಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪಾಸಾಣೇ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಾತಿಯೋ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ।

    Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti, tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇe karoti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva aḍḍhaṃ kulaṃ pavisitvā – ‘‘suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti. Tato tehi – ‘‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’’ti vutte, ‘‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbā pātiyo datvā gacchati.

    ಮಾನಕೂಟಂ ನಾಮ ಹದಯಭೇದಸಿಖಾಭೇದರಜ್ಜುಭೇದವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಹದಯಭೇದೋ ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾಛಿದ್ದೇನ ಮಾನೇನ – ‘‘ಸಣಿಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೋಭಾಜನೇ ಬಹುಂ ಪಗ್ಘರಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಛಿದ್ದಂ ಪಿಧಾಯ ಸೀಘಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ।

    Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti. Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto heṭṭhāchiddena mānena – ‘‘saṇikaṃ āsiñcā’’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti, dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti.

    ಸಿಖಾಭೇದೋ ತಿಲತಣ್ಡುಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಣಿಕಂ ಸಿಖಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ವೇಗೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಿಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ದೇತಿ।

    Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti, dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti.

    ರಜ್ಜುಭೇದೋ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಅಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನನ್ತಿ।

    Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati. Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.

    ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀಸು ಉಕ್ಕೋಟನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕಾತುಂ ಲಞ್ಜಗ್ಗಹಣಂ। ವಞ್ಚನನ್ತಿ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಪರೇಸಂ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ರಿದಮೇಕಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ಲುದ್ದಕೋ ಮಿಗಞ್ಚ ಮಿಗಪೋತಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ , ತಮೇಕೋ ಧುತ್ತೋ – ‘‘ಕಿಂ ಭೋ, ಮಿಗೋ ಅಗ್ಘತಿ, ಕಿಂ ಮಿಗಪೋತಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಿಗೋ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ, ಮಿಗಪೋತಕೋ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಏಕಂ ಕಹಾಪಣಂ ದತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ – ‘‘ನ ಮೇ ಭೋ, ಮಿಗಪೋತಕೇನ ಅತ್ಥೋ, ಮಿಗಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಹಿ – ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ದೇಹೀತಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ನನು ತೇ ಭೋ, ಮಯಾ ಪಠಮಂ ಏಕೋ ಕಹಾಪಣೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದಿನ್ನೋ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಣ್ಹ, ಏವಂ ಸೋ ಚ ಕಹಾಪಣೋ, ಅಯಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಮಿಗಪೋತಕೋತಿ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಕಾರಣಂ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಿಗಂ ಅದಾಸೀತಿ। ನಿಕತೀತಿ ಯೋಗವಸೇನ ವಾ ಮಾಯಾವಸೇನ ವಾ ಅಪಾಮಙ್ಗಂ ಪಾಮಙ್ಗನ್ತಿ, ಅಮಣಿಂ ಮಣಿನ್ತಿ, ಅಸುವಣ್ಣಂ ಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪತಿರೂಪಕೇನ ವಞ್ಚನಂ। ಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ಕುಟಿಲಯೋಗೋ, ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀನಮೇತಂ ನಾಮಂ। ತಸ್ಮಾ – ಉಕ್ಕೋಟನಸಾಚಿಯೋಗೋ, ವಞ್ಚನಸಾಚಿಯೋಗೋ, ನಿಕತಿಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ, ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕೇಚಿ ಅಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ ಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ವಞ್ಚನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ।

    Ukkoṭanādīsu ukkoṭananti assāmike sāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ. Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ. Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati , tameko dhutto – ‘‘kiṃ bho, migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha. ‘‘Migo dve kahāpaṇe, migapotako eka’’nti ca vutte ekaṃ kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto – ‘‘na me bho, migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha. Tena hi – dve kahāpaṇe dehīti. So āha – ‘‘nanu te bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti? ‘‘Āma, dinno’’ti. ‘‘Idaṃ migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo, ayañca kahāpaṇagghanako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantī’’ti. So ‘‘kāraṇaṃ vadatī’’ti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti. Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇinti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā patirūpakena vañcanaṃ. Sāciyogoti kuṭilayogo, etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ. Tasmā – ukkoṭanasāciyogo, vañcanasāciyogo, nikatisāciyogoti, evamettha attho daṭṭhabbo. Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ sāciyogoti vadanti. Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ.

    ಛೇದನಾದೀಸು ಛೇದನನ್ತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದನಾದಿ। ವಧೋತಿ ಮಾರಣಂ। ಬನ್ಧೋತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಬನ್ಧನಂ। ವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ, ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ದುವಿಧೋ। ಯಂ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ಹಿಮೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಜನಂ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಯಂ ಗುಮ್ಬಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಆಲೋಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಂ ವಿಲೋಪಕರಣಂ। ಸಹಸಾಕಾರೋತಿ ಸಾಹಸಿಕಕಿರಿಯಾ। ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉರೇ ಸತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಭಣ್ಡಾನಂ ಗಹಣಂ। ಏವಮೇತಸ್ಮಾ ಛೇದನ…ಪೇ॰… ಸಹಸಾಕಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋತಿ। ಇತಿ ವಾ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಥುಜ್ಜನೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯಾತಿ।

    Chedanādīsu chedananti hatthacchedanādi. Vadhoti māraṇaṃ. Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ. Viparāmosoti himaviparāmoso, gumbaviparāmosoti duvidho. Yaṃ himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggappaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso. Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso. Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ. Sahasākāroti sāhasikakiriyā. Gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍānaṃ gahaṇaṃ. Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato samaṇo gotamoti. Iti vā hi, bhikkhave, puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyyāti.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಚೂಳಸೀಲಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ।

    Ettāvatā cūḷasīlaṃ niṭṭhitaṃ hoti.

    ಮಜ್ಝಿಮಸೀಲವಣ್ಣನಾ

    Majjhimasīlavaṇṇanā

    ೧೧. ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸೀಲಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ವಾ ಪನೇಕೇ ಭೋನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ। ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾನೀತಿ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫಲಞ್ಚ ಇಧಲೋಕಞ್ಚ ಪರಲೋಕಞ್ಚ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಾನಿ। ‘ಅಯಂ ಮೇ ಞಾತೀ’ತಿ ವಾ, ‘ಮಿತ್ತೋ’ತಿ ವಾ, ಇದಂ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ವಾ ತೇನ ಕತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ, ಏವಂ ನ ದಿನ್ನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ದಿನ್ನಾನಿ ಹಿ ನ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ । ಭೋಜನಾನೀತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತಮೇತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಚೀವರಾನಿ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಸೇವಮಾನಾ ಗಿಲಾನಭೇಸಜ್ಜಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನಾತಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ।

    11. Idāni majjhimasīlaṃ vitthārento ‘‘yathā vā paneke bhonto’’tiādimāha. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā. Saddhādeyyānīti kammañca phalañca idhalokañca paralokañca saddahitvā dinnāni. ‘Ayaṃ me ñātī’ti vā, ‘mitto’ti vā, idaṃ paṭikarissati, idaṃ vā tena katapubbanti vā, evaṃ na dinnānīti attho. Evaṃ dinnāni hi na saddhādeyyāni nāma honti . Bhojanānīti desanāsīsamattametaṃ, atthato pana saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā cīvarāni pārupitvā senāsanāni sevamānā gilānabhesajjaṃ paribhuñjamānāti sabbametaṃ vuttameva hoti.

    ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಕತಮೋ ಸೋ ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮೋ, ಯಸ್ಸ ಸಮಾರಮ್ಭಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ। ತತೋ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮೂಲಬೀಜನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮೂಲಬೀಜಂ ನಾಮ ಹಲಿದ್ದಿ, ಸಿಙ್ಗಿವೇರಂ, ವಚಾ, ವಚತ್ತಂ, ಅತಿವಿಸಾ, ಕಟುಕರೋಹಿಣೀ, ಉಸೀರಂ, ಭದ್ದಮುತ್ತಕನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಖನ್ಧಬೀಜಂ ನಾಮ ಅಸ್ಸತ್ಥೋ, ನಿಗ್ರೋಧೋ, ಪಿಲಕ್ಖೋ, ಉದುಮ್ಬರೋ, ಕಚ್ಛಕೋ, ಕಪಿತ್ಥನೋತಿ ಏವಮಾದಿ। ಫಳುಬೀಜಂ ನಾಮ ಉಚ್ಛು, ನಳೋ, ವೇಳೂತಿ ಏವಮಾದಿ। ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ನಾಮ ಅಜ್ಜಕಂ, ಫಣಿಜ್ಜಕಂ, ಹಿರಿವೇರನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಬೀಜಬೀಜಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಅಪರಣ್ಣನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಹೇತಂ ರುಕ್ಖತೋ ವಿಯೋಜಿತಂ ವಿರುಹನಸಮತ್ಥಮೇವ ‘‘ಬೀಜಗಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ರುಕ್ಖತೋ ಪನ ಅವಿಯೋಜಿತಂ ಅಸುಕ್ಖಂ ‘‘ಭೂತಗಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥ ಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥು, ಬೀಜಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭೋ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Seyyathidanti nipāto. Tassattho katamo so bījagāmabhūtagāmo, yassa samārambhaṃ anuyuttā viharantīti. Tato taṃ dassento mūlabījantiādimāha. Tattha mūlabījaṃ nāma haliddi, siṅgiveraṃ, vacā, vacattaṃ, ativisā, kaṭukarohiṇī, usīraṃ, bhaddamuttakanti evamādi. Khandhabījaṃ nāma assattho, nigrodho, pilakkho, udumbaro, kacchako, kapitthanoti evamādi. Phaḷubījaṃ nāma ucchu, naḷo, veḷūti evamādi. Aggabījaṃ nāma ajjakaṃ, phaṇijjakaṃ, hiriveranti evamādi. Bījabījaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇanti evamādi. Sabbañhetaṃ rukkhato viyojitaṃ viruhanasamatthameva ‘‘bījagāmo’’ti vuccati. Rukkhato pana aviyojitaṃ asukkhaṃ ‘‘bhūtagāmo’’ti vuccati. Tattha bhūtagāmasamārambho pācittiyavatthu, bījagāmasamārambho dukkaṭavatthūti veditabbo.

    ೧೨. ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಪರಿಭೋಗನ್ತಿ ಸನ್ನಿಧಿಕತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗಂ। ತತ್ಥ ದುವಿಧಾ ಕಥಾ, ವಿನಯವಸೇನ ಚ ಸಲ್ಲೇಖವಸೇನ ಚ। ವಿನಯವಸೇನ ತಾವ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ನಂ ಅಜ್ಜ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅಪರಜ್ಜು ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ । ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಪನ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ದತ್ವಾ, ತೇಹಿ ಲದ್ಧಂ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಲ್ಲೇಖೋ ಪನ ನ ಹೋತಿ।

    12.Sannidhikāraparibhoganti sannidhikatassa paribhogaṃ. Tattha duvidhā kathā, vinayavasena ca sallekhavasena ca. Vinayavasena tāva yaṃ kiñci annaṃ ajja paṭiggahitaṃ aparajju sannidhikārakaṃ hoti, tassa paribhoge pācittiyaṃ . Attanā laddhaṃ pana sāmaṇerānaṃ datvā, tehi laddhaṃ ṭhapāpetvā dutiyadivase bhuñjituṃ vaṭṭati, sallekho pana na hoti.

    ಪಾನಸನ್ನಿಧಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಪಾನಂ ನಾಮ ಅಮ್ಬಪಾನಾದೀನಿ ಅಟ್ಠ ಪಾನಾನಿ, ಯಾನಿ ಚ ತೇಸಂ ಅನುಲೋಮಾನಿ। ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತೋ।

    Pānasannidhimhipi eseva nayo. Tattha pānaṃ nāma ambapānādīni aṭṭha pānāni, yāni ca tesaṃ anulomāni. Tesaṃ vinicchayo samantapāsādikāyaṃ vutto.

    ವತ್ಥಸನ್ನಿಧಿಮ್ಹಿ ಅನಧಿಟ್ಠಿತಂ ಅವಿಕಪ್ಪಿತಂ ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಚ ಕೋಪೇತಿ, ಅಯಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಾ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಪನ ತಿಚೀವರಸನ್ತುಟ್ಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಯಸ್ಸ ಪನ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಉದ್ದೇಸತ್ಥಾಯ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛತ್ಥಾಯ ವಾ ಗತೋ, ಆಗತಮತ್ತೇ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಚೀವರೇ ಪನ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚಾಸಾಯ ಅನುಞ್ಞಾತಕಾಲಂ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸೂಚಿಸುತ್ತಚೀವರಕಾರಕಾನಂ ಅಲಾಭೇನ ತತೋ ಪರಮ್ಪಿ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಿಣ್ಣೇ ಪುನ ಈದಿಸಂ ಕುತೋ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪನ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಚ ಕೋಪೇತಿ।

    Vatthasannidhimhi anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti, ayaṃ pariyāyakathā. Nippariyāyato pana ticīvarasantuṭṭhena bhavitabbaṃ, catutthaṃ labhitvā aññassa dātabbaṃ. Sace yassa kassaci dātuṃ na sakkoti, yassa pana dātukāmo hoti, so uddesatthāya vā paripucchatthāya vā gato, āgatamatte dātabbaṃ, adātuṃ na vaṭṭati. Cīvare pana appahonte satiyā paccāsāya anuññātakālaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati. Sūcisuttacīvarakārakānaṃ alābhena tato parampi vinayakammaṃ katvā ṭhapetuṃ vaṭṭati. ‘‘Imasmiṃ jiṇṇe puna īdisaṃ kuto labhissāmī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.

    ಯಾನಸನ್ನಿಧಿಮ್ಹಿ ಯಾನಂ ನಾಮ ವಯ್ಹಂ, ರಥೋ, ಸಕಟಂ, ಸನ್ದಮಾನಿಕಾ, ಸಿವಿಕಾ, ಪಾಟಙ್ಕೀತಿ; ನೇತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಯಾನಂ। ಉಪಾಹನಾ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಯಾನಂಯೇವ। ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಹಿ ಏಕೋ ಅರಞ್ಞತ್ಥಾಯ, ಏಕೋ ಧೋತಪಾದಕತ್ಥಾಯಾತಿ, ಉಕ್ಕಂಸತೋ ದ್ವೇ ಉಪಾಹನಸಙ್ಘಾಟಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ತತಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಿಣ್ಣೇ ಅಞ್ಞಂ ಕುತೋ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹಿ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಚ ಕೋಪೇತಿ।

    Yānasannidhimhi yānaṃ nāma vayhaṃ, ratho, sakaṭaṃ, sandamānikā, sivikā, pāṭaṅkīti; netaṃ pabbajitassa yānaṃ. Upāhanā pana pabbajitassa yānaṃyeva. Ekabhikkhussa hi eko araññatthāya, eko dhotapādakatthāyāti, ukkaṃsato dve upāhanasaṅghāṭā vaṭṭanti. Tatiyaṃ labhitvā aññassa dātabbo. ‘‘Imasmiṃ jiṇṇe aññaṃ kuto labhissāmī’’ti hi ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.

    ಸಯನಸನ್ನಿಧಿಮ್ಹಿ ಸಯನನ್ತಿ ಮಞ್ಚೋ। ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕೋ ಗಬ್ಭೇ, ಏಕೋ ದಿವಾಠಾನೇತಿ ಉಕ್ಕಂಸತೋ ದ್ವೇ ಮಞ್ಚಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ; ಅದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಚ ಕೋಪೇತಿ।

    Sayanasannidhimhi sayananti mañco. Ekassa bhikkhuno eko gabbhe, eko divāṭhāneti ukkaṃsato dve mañcā vaṭṭanti. Tato uttari labhitvā aññassa bhikkhuno vā gaṇassa vā dātabbo; adātuṃ na vaṭṭati. Sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.

    ಗನ್ಧಸನ್ನಿಧಿಮ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಣ್ಡುಕಚ್ಛುಛವಿದೋಸಾದಿಆಬಾಧೇ ಸತಿ ಗನ್ಧಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ತೇ ಗನ್ಧೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ರೋಗೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಆಬಾಧಿಕಾನಂ ದಾತಬ್ಬಾ, ದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಘರಧೂಪನಾದೀಸು ವಾ ಉಪನೇತಬ್ಬಾ। ‘‘ಪುನ ರೋಗೇ ಸತಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪನ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸನ್ನಿಧಿ ಚ ಹೋತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಞ್ಚ ಕೋಪೇತಿ।

    Gandhasannidhimhi bhikkhuno kaṇḍukacchuchavidosādiābādhe sati gandhā vaṭṭanti. Te gandhe āharāpetvā tasmiṃ roge vūpasante aññesaṃ vā ābādhikānaṃ dātabbā, dvāre pañcaṅguligharadhūpanādīsu vā upanetabbā. ‘‘Puna roge sati bhavissantī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.

    ಆಮಿಸನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಭಿಕ್ಖು – ‘‘ತಥಾರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಉಪಕಾರಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಿಲತಣ್ಡುಲಮುಗ್ಗಮಾಸನಾಳಿಕೇರಲೋಣಮಚ್ಛಮಂಸವಲ್ಲೂರಸಪ್ಪಿತೇಲಗುಳಭಾಜನಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಠಪೇತಿ। ಸೋ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಯಾಗುಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಉದಕಕದ್ದಮೇ ದುಕ್ಖಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ, ಗಚ್ಛ ಅಸುಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಆರೋಚೇಹಿ; ಅಸುಕಕುಲತೋ ದಧಿಆದೀನಿ ಆಹರಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತಿ। ಭಿಕ್ಖೂಹಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ, ‘‘ದುಪ್ಪವೇಸೋ, ಆವುಸೋ, ಇದಾನಿ ಗಾಮೋ’’ತಿ ವದತಿ। ತೇ – ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ಅಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಥ ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ದಧಿಆದೀನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಞ್ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಉಪನೇತಿ, ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಭತ್ತಂ ಪಹಿಣನ್ತಿ, ತತೋಪಿ ಮನಾಪಂ ಮನಾಪಂ ಭುಞ್ಜತಿ। ಅಥ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತೋಪಿ ಮನಾಪಂ ಮನಾಪಂ ಗೀವಾಯಾಮಕಂ ಭುಞ್ಜತಿಯೇವ। ಏವಂ ಚತುಮಾಸಮ್ಪಿ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಮುಣ್ಡಕುಟುಮ್ಬಿಕಜೀವಿಕಂ ಜೀವತಿ, ನ ಸಮಣಜೀವಿಕ’’ನ್ತಿ। ಏವರೂಪೋ ಆಮಿಸಸನ್ನಿಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    Āmisanti vuttāvasesaṃ daṭṭhabbaṃ. Seyyathidaṃ, idhekacco bhikkhu – ‘‘tathārūpe kāle upakārāya bhavissatī’’ti tilataṇḍulamuggamāsanāḷikeraloṇamacchamaṃsavallūrasappitelaguḷabhājanādīni āharāpetvā ṭhapeti. So vassakāle kālasseva sāmaṇerehi yāguṃ pacāpetvā paribhuñjitvā ‘‘sāmaṇera, udakakaddame dukkhaṃ gāmaṃ pavisituṃ, gaccha asukaṃ kulaṃ gantvā mayhaṃ vihāre nisinnabhāvaṃ ārocehi; asukakulato dadhiādīni āharā’’ti peseti. Bhikkhūhi – ‘‘kiṃ, bhante, gāmaṃ pavisissathā’’ti vuttepi, ‘‘duppaveso, āvuso, idāni gāmo’’ti vadati. Te – ‘‘hotu, bhante, acchatha tumhe, mayaṃ bhikkhaṃ pariyesitvā āharissāmā’’ti gacchanti. Atha sāmaṇeropi dadhiādīni āharitvā bhattañca byañjanañca sampādetvā upaneti, taṃ bhuñjantasseva upaṭṭhākā bhattaṃ pahiṇanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ bhuñjati. Atha bhikkhū piṇḍapātaṃ gahetvā āgacchanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ gīvāyāmakaṃ bhuñjatiyeva. Evaṃ catumāsampi vītināmeti. Ayaṃ vuccati – ‘‘bhikkhu muṇḍakuṭumbikajīvikaṃ jīvati, na samaṇajīvika’’nti. Evarūpo āmisasannidhi nāma hoti.

    ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಾ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿ, ಏಕೋ ಗುಳಪಿಣ್ಡೋ, ಚತುಭಾಗಮತ್ತಂ ಸಪ್ಪೀತಿ ಏತ್ತಕಂ ನಿಧೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತಚೋರಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ। ತೇ ಹಿ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಜೀವಿತಾಪಿ ವೋರೋಪೇಯ್ಯುಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ಏತ್ತಕಂ ನತ್ಥಿ, ಆಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಫಾಸುಕಕಾಲೇ ಚ ಯದೇತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಂ, ತಂ ಅತ್ತನಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಯಂ ಪನ ಬಹುಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸನ್ನಿಧಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಆದೀಸು ವಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚತುರತನಮತ್ತಂ ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ಅಜ್ಜ ವಾ ಸ್ವೇ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಠಪಿತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Bhikkhuno pana vasanaṭṭhāne ekā taṇḍulanāḷi, eko guḷapiṇḍo, catubhāgamattaṃ sappīti ettakaṃ nidhetuṃ vaṭṭati, akāle sampattacorānaṃ atthāya. Te hi ettakampi āmisapaṭisanthāraṃ alabhantā jīvitāpi voropeyyuṃ, tasmā sace ettakaṃ natthi, āharāpetvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭati. Aphāsukakāle ca yadettha kappiyaṃ, taṃ attanāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati. Kappiyakuṭiyaṃ pana bahuṃ ṭhapentassāpi sannidhi nāma natthi. Tathāgatassa pana taṇḍulanāḷiādīsu vā yaṃ kiñci caturatanamattaṃ vā pilotikakhaṇḍaṃ ‘‘idaṃ me ajja vā sve vā bhavissatī’’ti ṭhapitaṃ nāma natthi.

    ೧೩. ವಿಸೂಕದಸ್ಸನೇಸು ನಚ್ಚಂ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಚ್ಚಂ, ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನಾಪಿ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ದಟ್ಠುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ವಿತ್ಥಾರವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಸುತ್ತಪದೇಸು। ಇತೋ ಪರಞ್ಹಿ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಯೋಜನಮತ್ತಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮಾತಿ।

    13. Visūkadassanesu naccaṃ nāma yaṃ kiñci naccaṃ, taṃ maggaṃ gacchantenāpi gīvaṃ pasāretvā daṭṭhuṃ na vaṭṭati. Vitthāravinicchayo panettha samantapāsādikāyaṃ vuttanayeneva veditabbo. Yathā cettha, evaṃ sabbesu sikkhāpadapaṭisaṃyuttesu suttapadesu. Ito parañhi ettakampi avatvā tattha tattha payojanamattameva vaṇṇayissāmāti.

    ಪೇಕ್ಖನ್ತಿ ನಟಸಮಜ್ಜಂ। ಅಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಭಾರತಯುಜ್ಝನಾದಿಕಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಥೀಯತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪಾಣಿಸ್ಸರನ್ತಿ ಕಂಸತಾಳಂ, ಪಾಣಿತಾಳನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ವೇತಾಳನ್ತಿ ಘನತಾಳಂ, ಮನ್ತೇನ ಮತಸರೀರುಟ್ಠಾಪನನ್ತಿಪಿ ಏಕೇ। ಕುಮ್ಭಥೂಣನ್ತಿ ಚತುರಸ್ಸಅಮ್ಬಣಕತಾಳಂ, ಕುಮ್ಭಸದ್ದನ್ತಿಪಿ ಏಕೇ। ಸೋಭನಕನ್ತಿ ನಟಾನಂ ಅಬ್ಭೋಕ್ಕಿರಣಂ, ಸೋಭನಕರಂ ವಾ, ಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಚಣ್ಡಾಲನ್ತಿ ಅಯೋಗುಳಕೀಳಾ, ಚಣ್ಡಾಲಾನಂ ಸಾಣಧೋವನಕೀಳಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ವಂಸನ್ತಿ ವೇಳುಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಕೀಳನಂ।

    Pekkhanti naṭasamajjaṃ. Akkhānanti bhāratayujjhanādikaṃ. Yasmiṃ ṭhāne kathīyati, tattha gantumpi na vaṭṭati. Pāṇissaranti kaṃsatāḷaṃ, pāṇitāḷantipi vadanti. Vetāḷanti ghanatāḷaṃ, mantena matasarīruṭṭhāpanantipi eke. Kumbhathūṇanti caturassaambaṇakatāḷaṃ, kumbhasaddantipi eke. Sobhanakanti naṭānaṃ abbhokkiraṇaṃ, sobhanakaraṃ vā, paṭibhānacittanti vuttaṃ hoti. Caṇḍālanti ayoguḷakīḷā, caṇḍālānaṃ sāṇadhovanakīḷātipi vadanti. Vaṃsanti veḷuṃ ussāpetvā kīḷanaṃ.

    ಧೋವನನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿಧೋವನಂ, ಏಕಚ್ಚೇಸು ಕಿರ ಜನಪದೇಸು ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಞಾತಕೇ ನ ಝಾಪೇನ್ತಿ, ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಪೂತಿಭೂತಂ ಕಾಯಂ ಞತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗನ್ಧೇಹಿ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ತೇ ನಕ್ಖತ್ತಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸುರಾದೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತಾ ಪರಿದೇವನ್ತಾ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ದಕ್ಖಿಣೇಸು ಜನಪದೇಸು ಅಟ್ಠಿಧೋವನಂ ನಾಮ, ತತ್ಥ ಹೋತಿ ಅನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾನಮ್ಪಿ ಖಜ್ಜಮ್ಪಿ ಭೋಜ್ಜಮ್ಪಿ ಲೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಪೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ನಚ್ಚಮ್ಪಿ ಗೀತಮ್ಪಿ ವಾದಿತಮ್ಪಿ। ಅತ್ಥೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧೋವನಂ, ನೇತಂ ನತ್ಥೀತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೦೭)। ಏಕಚ್ಚೇ ಪನ ಇನ್ದಜಾಲೇನ ಅಟ್ಠಿಧೋವನಂ ಧೋವನನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ।

    Dhovananti aṭṭhidhovanaṃ, ekaccesu kira janapadesu kālaṅkate ñātake na jhāpenti, nikhaṇitvā ṭhapenti. Atha nesaṃ pūtibhūtaṃ kāyaṃ ñatvā nīharitvā aṭṭhīni dhovitvā gandhehi makkhetvā ṭhapenti. Te nakkhattakāle ekasmiṃ ṭhāne aṭṭhīni ṭhapetvā ekasmiṃ ṭhāne surādīni ṭhapetvā rodantā paridevantā suraṃ pivanti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave , dakkhiṇesu janapadesu aṭṭhidhovanaṃ nāma, tattha hoti annampi pānampi khajjampi bhojjampi leyyampi peyyampi naccampi gītampi vāditampi. Atthetaṃ, bhikkhave, dhovanaṃ, netaṃ natthīti vadāmī’’ti (a. ni. 10.107). Ekacce pana indajālena aṭṭhidhovanaṃ dhovanantipi vadanti.

    ಹತ್ಥಿಯುದ್ಧಾದೀಸು ಭಿಕ್ಖುನೋ ನೇವ ಹತ್ಥಿಆದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತುಂ, ನ ತೇ ಯುಜ್ಝಾಪೇತುಂ, ನ ಯುಜ್ಝನ್ತೇ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತಿ। ನಿಬ್ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಂ। ಉಯ್ಯೋಧಿಕನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಸಮ್ಪಹಾರೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ಬಲಗ್ಗನ್ತಿ ಬಲಗಣನಟ್ಠಾನಂ। ಸೇನಾಬ್ಯೂಹನ್ತಿ ಸೇನಾನಿವೇಸೋ, ಸಕಟಬ್ಯೂಹಾದಿವಸೇನ ಸೇನಾಯ ನಿವೇಸನಂ। ಅನೀಕದಸ್ಸನನ್ತಿ – ‘‘ತಯೋ ಹತ್ಥೀ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಹತ್ಥಾನೀಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ॰ ೩೨೪) ನಯೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅನೀಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ।

    Hatthiyuddhādīsu bhikkhuno neva hatthiādīhi saddhiṃ yujjhituṃ, na te yujjhāpetuṃ, na yujjhante daṭṭhuṃ vaṭṭati. Nibbuddhanti mallayuddhaṃ. Uyyodhikanti yattha sampahāro dissati. Balagganti balagaṇanaṭṭhānaṃ. Senābyūhanti senāniveso, sakaṭabyūhādivasena senāya nivesanaṃ. Anīkadassananti – ‘‘tayo hatthī pacchimaṃ hatthānīka’’ntiādinā (pāci. 324) nayena vuttassa anīkassa dassanaṃ.

    ೧೪. ಪಮಾದೋ ಏತ್ಥ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪಮಾದಟ್ಠಾನಂ। ಜೂತಞ್ಚ ತಂ ಪಮಾದಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಜೂತಪ್ಪಮಾದಟ್ಠಾನಂ। ಏಕೇಕಾಯ ಪನ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಪದಂ ದಸಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆಕಾಸನ್ತಿ ಅಟ್ಠಪದದಸಪದೇಸು ವಿಯ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಕೀಳನಂ। ಪರಿಹಾರಪಥನ್ತಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಾನಾಪಥಮಣ್ಡಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಂ, ಪಥಂ ಪರಿಹರನ್ತಾನಂ ಕೀಳನಂ। ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ಸನ್ತಿಕಕೀಳನಂ। ಏಕಜ್ಝಂ ಠಪಿತಾ ಸಾರಿಯೋ ವಾ ಸಕ್ಖರಾಯೋ ವಾ ಅಚಾಲೇನ್ತಾ ನಖೇನೇವ ಅಪನೇನ್ತಿ ಚ ಉಪನೇನ್ತಿ ಚ, ಸಚೇ ತತ್ಥ ಕಾಚಿ ಚಲತಿ, ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾಯ ಕೀಳಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಖಲಿಕನ್ತಿ ಜೂತಫಲಕೇ ಪಾಸಕಕೀಳನಂ। ಘಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ದೀಘದಣ್ಡಕೇನ ರಸ್ಸದಣ್ಡಕಂ ಪಹರಣಕೀಳನಂ। ಸಲಾಕಹತ್ಥನ್ತಿ ಲಾಖಾಯ ವಾ ಮಞ್ಜಿಟ್ಠಿಕಾಯ ವಾ ಪಿಟ್ಠೋದಕೇನ ವಾ ಸಲಾಕಹತ್ಥಂ ತೇಮೇತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಭಿತ್ತಿಯಂ ವಾ ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪದಸ್ಸನಕೀಳನಂ। ಅಕ್ಖನ್ತಿ ಗುಳಕೀಳಾ। ಪಙ್ಗಚೀರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಂ, ತಂ ಧಮನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ವಙ್ಕಕನ್ತಿ ಗಾಮದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕಂ ಖುದ್ದಕನಙ್ಗಲಂ। ಮೋಕ್ಖಚಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತನಕೀಳಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾ ದಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಭಾವೇನ ಪರಿವತ್ತನಕೀಳಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಚಿಙ್ಗುಲಿಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನಚಕ್ಕಂ। ಪತ್ತಾಳ್ಹಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ। ತಾಯ ವಾಲುಕಾದೀನಿ ಮಿನನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ರಥಕನ್ತಿ ಖುದ್ದಕರಥಂ। ಧನುಕನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಧನುಮೇವ। ಅಕ್ಖರಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಆಕಾಸೇ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಅಕ್ಖರಜಾನನಕೀಳಾ। ಮನೇಸಿಕಾ ನಾಮ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತಿತಜಾನನಕೀಳಾ। ಯಥಾವಜ್ಜಂ ನಾಮ ಕಾಣಕುಣಿಖುಜ್ಜಾದೀನಂ ಯಂ ಯಂ ವಜ್ಜಂ, ತಂ ತಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಕೀಳಾ।

    14. Pamādo ettha tiṭṭhatīti pamādaṭṭhānaṃ. Jūtañca taṃ pamādaṭṭhānañcāti jūtappamādaṭṭhānaṃ. Ekekāya pantiyā aṭṭha aṭṭha padāni assāti aṭṭhapadaṃ dasapadepi eseva nayo. Ākāsanti aṭṭhapadadasapadesu viya ākāseyeva kīḷanaṃ. Parihārapathanti bhūmiyaṃ nānāpathamaṇḍalaṃ katvā tattha tattha pariharitabbaṃ, pathaṃ pariharantānaṃ kīḷanaṃ. Santikanti santikakīḷanaṃ. Ekajjhaṃ ṭhapitā sāriyo vā sakkharāyo vā acālentā nakheneva apanenti ca upanenti ca, sace tattha kāci calati, parājayo hoti, evarūpāya kīḷāyetaṃ adhivacanaṃ. Khalikanti jūtaphalake pāsakakīḷanaṃ. Ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷanaṃ. Salākahatthanti lākhāya vā mañjiṭṭhikāya vā piṭṭhodakena vā salākahatthaṃ temetvā – ‘‘kiṃ hotū’’ti bhūmiyaṃ vā bhittiyaṃ vā taṃ paharitvā hatthiassādirūpadassanakīḷanaṃ. Akkhanti guḷakīḷā. Paṅgacīraṃ vuccati paṇṇanāḷikaṃ, taṃ dhamantā kīḷanti. Vaṅkakanti gāmadārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ. Mokkhacikā vuccati samparivattanakīḷā, ākāse vā daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷāti vuttaṃ hoti. Ciṅgulikaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ. Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷikā. Tāya vālukādīni minantā kīḷanti. Rathakanti khuddakarathaṃ. Dhanukanti khuddakadhanumeva. Akkharikā vuccati ākāse vā piṭṭhiyaṃ vā akkharajānanakīḷā. Manesikā nāma manasā cintitajānanakīḷā. Yathāvajjaṃ nāma kāṇakuṇikhujjādīnaṃ yaṃ yaṃ vajjaṃ, taṃ taṃ payojetvā dassanakīḷā.

    ೧೫. ಆಸನ್ದಿನ್ತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಸನಂ। ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ। ಪಲ್ಲಙ್ಕೋತಿ ಪಾದೇಸು ವಾಳರೂಪಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಕತೋ। ಗೋನಕೋತಿ ದೀಘಲೋಮಕೋ ಮಹಾಕೋಜವೋ, ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕಾನಿ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಲೋಮಾನಿ। ಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ವಾನವಿಚಿತ್ತಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ। ಪಟಿಕಾತಿ ಉಣ್ಣಾಮಯೋ ಸೇತತ್ಥರಣೋ। ಪಟಲಿಕಾತಿ ಘನಪುಪ್ಫಕೋ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋ। ಯೋ ಆಮಲಕಪತ್ತೋತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೂಲಿಕಾತಿ ತಿಣ್ಣಂ ತೂಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಪುಣ್ಣಾ ತೂಲಿಕಾ। ವಿಕತಿಕಾತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿರೂಪವಿಚಿತ್ರೋ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣೋ। ಉದ್ದಲೋಮೀತಿ ಉಭಯತೋದಸಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ, ಕೇಚಿ ‘‘ಏಕತೋಉಗ್ಗತಪುಪ್ಫ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏಕನ್ತಲೋಮೀತಿ ಏಕತೋದಸಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ। ಕೇಚಿ ‘‘ಉಭತೋಉಗ್ಗತಪುಪ್ಫ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಕಟ್ಟಿಸ್ಸನ್ತಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಕೋಸೇಯ್ಯಕಟ್ಟಿಸ್ಸಮಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ। ಕೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಮೇವ ಕೋಸಿಯಸುತ್ತಮಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ। ಸುದ್ಧಕೋಸೇಯ್ಯಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿನಯೇ ವುತ್ತಂ। ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ತೂಲಿಕಂ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಗೋನಕಾದೀನಿ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಾನಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    15.Āsandinti pamāṇātikkantāsanaṃ. Anuyuttā viharantīti idaṃ apekkhitvā pana sabbapadesu upayogavacanaṃ kataṃ. Pallaṅkoti pādesu vāḷarūpāni ṭhapetvā kato. Gonakoti dīghalomako mahākojavo, caturaṅgulādhikāni kira tassa lomāni. Cittakanti vānavicittaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Paṭikāti uṇṇāmayo setattharaṇo. Paṭalikāti ghanapupphako uṇṇāmayattharaṇo. Yo āmalakapattotipi vuccati. Tūlikāti tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā. Vikatikāti sīhabyagghādirūpavicitro uṇṇāmayattharaṇo. Uddalomīti ubhayatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ, keci ‘‘ekatouggatapuppha’’nti vadanti. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Keci ‘‘ubhatouggatapuppha’’nti vadanti. Kaṭṭissanti ratanaparisibbitaṃ koseyyakaṭṭissamayapaccattharaṇaṃ. Koseyyanti ratanaparisibbitameva kosiyasuttamayapaccattharaṇaṃ. Suddhakoseyyaṃ pana vaṭṭatīti vinaye vuttaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ sabbāneva gonakādīni ratanaparisibbitāni na vaṭṭantī’’ti vuttaṃ.

    ಕುತ್ತಕನ್ತಿ ಸೋಳಸನ್ನಂ ನಾಟಕಿತ್ಥೀನಂ ಠತ್ವಾ ನಚ್ಚನಯೋಗ್ಗಂ ಉಣ್ಣಾಮಯತ್ಥರಣಂ। ಹತ್ಥತ್ಥರಂ ಅಸ್ಸತ್ಥರನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೀಸು ಅತ್ಥರಣಅತ್ಥರಕಾಯೇವ। ರಥತ್ಥರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಜಿನಪ್ಪವೇಣೀತಿ ಅಜಿನಚಮ್ಮೇಹಿ ಮಞ್ಚಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಕತಾ ಪವೇಣೀ। ಕದಲೀಮಿಗಪವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣನ್ತಿ ಕದಲೀಮಿಗಚಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಕತಂ ಪವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ; ಉತ್ತಮಪಚ್ಚತ್ಥರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಕಿರ ಸೇತವತ್ಥಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕದಲೀಮಿಗಚಮ್ಮಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಉತ್ತರಚ್ಛದನ್ತಿ ಸಹ ಉತ್ತರಚ್ಛದೇನ, ಉಪರಿಬದ್ಧೇನ ರತ್ತವಿತಾನೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇತವಿತಾನಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸತಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಸತಿ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಉಭತೋಲೋಹಿತಕೂಪಧಾನನ್ತಿ ಸೀಸೂಪಧಾನಞ್ಚ ಪಾದೂಪಧಾನಞ್ಚಾತಿ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಉಭತೋಲೋಹಿತಕಂ ಉಪಧಾನಂ, ಏತಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ। ಯಂ ಪನ ಏಕಮೇವ ಉಪಧಾನಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ರತ್ತಂ ವಾ ಹೋತಿ ಪದುಮವಣ್ಣಂ ವಾ ವಿಚಿತ್ರಂ ವಾ, ಸಚೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ, ವಟ್ಟತಿ। ಮಹಾಉಪಧಾನಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಅಲೋಹಿತಕಾನಿ ದ್ವೇಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿಯೇವ। ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಾನಿ। ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಞ್ಚೇ ತಿರಿಯಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ದತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ಲಭತಿ। ಆಸನ್ದೀಆದೀಸು ಪನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸನ್ದಿಯಾ ಪಾದೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ವಾಳೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ, ತೂಲಿಕಂ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ ಕಾತುಂ, ಅವಸೇಸಂ ಭುಮ್ಮತ್ಥರಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೯೭)।

    Kuttakanti soḷasannaṃ nāṭakitthīnaṃ ṭhatvā naccanayoggaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Hatthattharaṃ assattharanti hatthiassapiṭṭhīsu attharaṇaattharakāyeva. Rathattharepi eseva nayo. Ajinappaveṇīti ajinacammehi mañcappamāṇena sibbitvā katā paveṇī. Kadalīmigapavarapaccattharaṇanti kadalīmigacammaṃ nāma atthi, tena kataṃ pavarapaccattharaṇaṃ; uttamapaccattharaṇanti attho. Taṃ kira setavatthassa upari kadalīmigacammaṃ pattharitvā sibbetvā karonti. Sauttaracchadanti saha uttaracchadena, uparibaddhena rattavitānena saddhinti attho. Setavitānampi heṭṭhā akappiyapaccattharaṇe sati na vaṭṭati, asati pana vaṭṭati. Ubhatolohitakūpadhānanti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti mañcassa ubhatolohitakaṃ upadhānaṃ, etaṃ na kappati. Yaṃ pana ekameva upadhānaṃ ubhosu passesu rattaṃ vā hoti padumavaṇṇaṃ vā vicitraṃ vā, sace pamāṇayuttaṃ, vaṭṭati. Mahāupadhānaṃ pana paṭikkhittaṃ. Alohitakāni dvepi vaṭṭantiyeva. Tato uttari labhitvā aññesaṃ dātabbāni. Dātuṃ asakkonto mañce tiriyaṃ attharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi labhati. Āsandīādīsu pana vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, āsandiyā pāde chinditvā paribhuñjituṃ, pallaṅkassa vāḷe bhinditvā paribhuñjituṃ, tūlikaṃ vijaṭetvā bimbohanaṃ kātuṃ, avasesaṃ bhummattharaṇaṃ kātu’’nti (cūḷava. 297).

    ೧೬. ಉಚ್ಛಾದನಾದೀಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತದಾರಕಾನಂ ಸರೀರಗನ್ಧೋ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಪತ್ತಕಾಲೇ ನಸ್ಸತಿ, ತೇಸಂ ಸರೀರದುಗ್ಗನ್ಧಹರಣತ್ಥಾಯ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಉಚ್ಛಾದೇನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಉಚ್ಛಾದನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪುಞ್ಞವನ್ತೇ ಪನ ದಾರಕೇ ಊರೂಸು ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಊರುನಾಭಿಆದೀನಂ ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಪರಿಮದ್ದನ್ತಿ, ಏವರೂಪಂ ಪರಿಮದ್ದನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।

    16. Ucchādanādīsu mātukucchito nikkhantadārakānaṃ sarīragandho dvādasavassapattakāle nassati, tesaṃ sarīraduggandhaharaṇatthāya gandhacuṇṇādīhi ucchādenti, evarūpaṃ ucchādanaṃ na vaṭṭati. Puññavante pana dārake ūrūsu nipajjāpetvā telena makkhetvā hatthapādaūrunābhiādīnaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ parimaddanti, evarūpaṃ parimaddanaṃ na vaṭṭati.

    ನ್ಹಾಪನನ್ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ದಾರಕಾನಂ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ನ್ಹಾಪನಂ। ಸಮ್ಬಾಹನನ್ತಿ ಮಹಾಮಲ್ಲಾನಂ ವಿಯ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಬಾಹುವಡ್ಢನಂ। ಆದಾಸನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆದಾಸಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಞ್ಜನನ್ತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಞ್ಜನಮೇವ। ಮಾಲಾತಿ ಬದ್ಧಮಾಲಾ ವಾ ಅಬದ್ಧಮಾಲಾ ವಾ। ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಛವಿರಾಗಕರಣಂ। ಮುಖಚುಣ್ಣಂ ಮುಖಲೇಪನನ್ತಿ ಮುಖೇ ಕಾಳಪೀಳಕಾದೀನಂ ಹರಣತ್ಥಾಯ ಮತ್ತಿಕಕಕ್ಕಂ ದೇನ್ತಿ, ತೇನ ಲೋಹಿತೇ ಚಲಿತೇ ಸಾಸಪಕಕ್ಕಂ ದೇನ್ತಿ, ತೇನ ದೋಸೇ ಖಾದಿತೇ ತಿಲಕಕ್ಕಂ ದೇನ್ತಿ, ತೇನ ಲೋಹಿತೇ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನೇ ಹಲಿದ್ದಿಕಕ್ಕಂ ದೇನ್ತಿ, ತೇನ ಛವಿವಣ್ಣೇ ಆರೂಳ್ಹೇ ಮುಖಚುಣ್ಣಕೇನ ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣೇನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।

    Nhāpananti tesaṃyeva dārakānaṃ gandhādīhi nhāpanaṃ. Sambāhananti mahāmallānaṃ viya hatthapāde muggarādīhi paharitvā bāhuvaḍḍhanaṃ. Ādāsanti yaṃ kiñci ādāsaṃ pariharituṃ na vaṭṭati. Añjananti alaṅkārañjanameva. Mālāti baddhamālā vā abaddhamālā vā. Vilepananti yaṃ kiñci chavirāgakaraṇaṃ. Mukhacuṇṇaṃ mukhalepananti mukhe kāḷapīḷakādīnaṃ haraṇatthāya mattikakakkaṃ denti, tena lohite calite sāsapakakkaṃ denti, tena dose khādite tilakakkaṃ denti, tena lohite sannisinne haliddikakkaṃ denti, tena chavivaṇṇe ārūḷhe mukhacuṇṇakena mukhaṃ cuṇṇenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.

    ಹತ್ಥಬನ್ಧಾದೀಸು ಹತ್ಥೇ ವಿಚಿತ್ರಸಙ್ಖಕಪಾಲಾದೀನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಾಭರಣಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಪರೇ ಸಿಖಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸುವಣ್ಣಚೀರಕಮುತ್ತಲತಾದೀಹಿ ಚ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ; ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಪರೇ ಚತುಹತ್ಥದಣ್ಡಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪನ ಅಲಙ್ಕತದಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಥಾ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸರೂಪಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ಭೇಸಜ್ಜನಾಳಿಕಂ ಸುಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಓಲಗ್ಗಿತಂ; ಅಪರೇ ಕಣ್ಣಿಕರತನಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಕೋಸಂ ಅತಿತಿಖಿಣಂ ಅಸಿಂ, ಪಞ್ಚವಣ್ಣಸುತ್ತಸಿಬ್ಬಿತಂ ಮಕರದನ್ತಕಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ಛತ್ತಂ, ಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿವಿಚಿತ್ರಾ ಮೋರಪಿಞ್ಛಾದಿಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಉಪಾಹನಾ, ಕೇಚಿ ರತನಮತ್ತಾಯಾಮಂ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥತಂ ಕೇಸನ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮೇಘಮುಖೇ ವಿಜ್ಜುಲತಂ ವಿಯ ನಲಾಟೇ ಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ಚೂಳಾಮಣಿಂ ಧಾರೇನ್ತಿ, ಚಾಮರವಾಲಬೀಜನಿಂ ಧಾರೇನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।

    Hatthabandhādīsu hatthe vicitrasaṅkhakapālādīni bandhitvā vicaranti, taṃ vā aññaṃ vā sabbampi hatthābharaṇaṃ na vaṭṭati, apare sikhaṃ bandhitvā vicaranti. Suvaṇṇacīrakamuttalatādīhi ca taṃ parikkhipanti; taṃ sabbaṃ na vaṭṭati. Apare catuhatthadaṇḍaṃ vā aññaṃ vā pana alaṅkatadaṇḍakaṃ gahetvā vicaranti, tathā itthipurisarūpādivicittaṃ bhesajjanāḷikaṃ suparikkhittaṃ vāmapasse olaggitaṃ; apare kaṇṇikaratanaparikkhittakosaṃ atitikhiṇaṃ asiṃ, pañcavaṇṇasuttasibbitaṃ makaradantakādivicittaṃ chattaṃ, suvaṇṇarajatādivicitrā morapiñchādiparikkhittā upāhanā, keci ratanamattāyāmaṃ caturaṅgulavitthataṃ kesantaparicchedaṃ dassetvā meghamukhe vijjulataṃ viya nalāṭe uṇhīsapaṭṭaṃ bandhanti, cūḷāmaṇiṃ dhārenti, cāmaravālabījaniṃ dhārenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.

    ೧೭. ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಾ ಕಥಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ। ತತ್ಥ ರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ ಮನ್ಧಾತಾ ಧಮ್ಮಾಸೋಕೋ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಥಾ ರಾಜಕಥಾ। ಏಸ ನಯೋ ಚೋರಕಥಾದೀಸು। ತೇಸು ಅಸುಕೋ ರಾಜಾ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಗೇಹಸ್ಸಿತಕಥಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ ಹೋತಿ। ಸೋಪಿ ನಾಮ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಖಯಂ ಗತೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಚೋರೇಸು ಮೂಲದೇವೋ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮೇಘಮಾಲೋ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವೋತಿ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಹೋ ಸೂರಾತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಕಥಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ। ಯುದ್ಧೇಪಿ ಭಾರತಯುದ್ಧಾದೀಸು ಅಸುಕೇನ ಅಸುಕೋ ಏವಂ ಮಾರಿತೋ, ಏವಂ ವಿದ್ಧೋತಿ ಕಾಮಸ್ಸಾದವಸೇನೇವ ಕಥಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ। ತೇಪಿ ನಾಮ ಖಯಂ ಗತಾತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಹೋತಿ। ಅಪಿ ಚ ಅನ್ನಾದೀಸು ಏವಂ ವಣ್ಣವನ್ತಂ ಗನ್ಧವನ್ತಂ ರಸವನ್ತಂ ಫಸ್ಸಸಮ್ಪನ್ನಂ ಖಾದಿಮ್ಹ ಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾತಿ ಕಾಮಸ್ಸಾದವಸೇನ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾತ್ಥಕಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಏವಂ ವಣ್ಣಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅನ್ನಂ ಪಾನಂ ವತ್ಥಂ ಸಯನಂ ಮಾಲಂ ಗನ್ಧಂ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಅದಮ್ಹ, ಚೇತಿಯೇ ಪೂಜಂ ಕರಿಮ್ಹಾತಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಞಾತಿಕಥಾದೀಸು ಪನ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಾ ಸೂರಾ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಏವಂ ವಿಚಿತ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ವಿಚರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವಾ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾತ್ಥಕಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ‘‘ತೇಪಿ ನೋ ಞಾತಕಾ ಖಯಂ ಗತಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಏವರೂಪಾ ಉಪಾಹನಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಮ್ಹಾ’’ತಿ ವಾ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಗಾಮಕಥಾಪಿ ಸುನಿವಿಟ್ಠದುನ್ನಿವಿಟ್ಠಸುಭಿಕ್ಖದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾದಿವಸೇನ ವಾ ‘‘ಅಸುಕಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸೂರಾ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾತ್ಥಕಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಖಯವಯಂ ಗತಾ’’ತಿ ವಾ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ನಿಗಮನಗರಜನಪದಕಥಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    17. Aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathāti tiracchānakathā. Tattha rājānaṃ ārabbha mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃ mahānubhāvotiādinā nayena pavattā kathā rājakathā. Esa nayo corakathādīsu. Tesu asuko rājā abhirūpo dassanīyotiādinā nayena gehassitakathāva tiracchānakathā hoti. Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gatoti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati. Coresu mūladevo evaṃ mahānubhāvo, meghamālo evaṃ mahānubhāvoti tesaṃ kammaṃ paṭicca aho sūrāti gehassitakathāva tiracchānakathā. Yuddhepi bhāratayuddhādīsu asukena asuko evaṃ mārito, evaṃ viddhoti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā. Tepi nāma khayaṃ gatāti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti. Api ca annādīsu evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimhāti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati. Sātthakaṃ pana katvā pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiye pūjaṃ karimhāti kathetuṃ vaṭṭati. Ñātikathādīsu pana ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati. Sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetuṃ vaṭṭati. Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena na vaṭṭati. Sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā ‘‘khayavayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati. Nigamanagarajanapadakathādīsupi eseva nayo.

    ಇತ್ಥಿಕಥಾಪಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಖಯವಯಂ ಗತಾತಿ ಏವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ಸೂರಕಥಾಪಿ ‘ನನ್ದಿಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಯೋಧೋ ಸೂರೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ ಖಯಂ ಗತೋತಿ ಏವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ವಿಸಿಖಾಕಥಾಪಿ ‘‘ಅಸುಕಾ ವಿಸಿಖಾ ಸುನಿವಿಟ್ಠಾ ದುನ್ನಿವಿಟ್ಠಾ ಸೂರಾ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಖಯವಯಂ ಗತಾತಿ ಏವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ।

    Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, saddhā pasannā khayavayaṃ gatāti evameva vaṭṭati. Sūrakathāpi ‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’ti assādavasena na vaṭṭati. Saddho ahosi khayaṃ gatoti evameva vaṭṭati. Visikhākathāpi ‘‘asukā visikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthā’’ti assādavasena na vaṭṭati. Saddhā pasannā khayavayaṃ gatāti evameva vaṭṭati.

    ಕುಮ್ಭಟ್ಠಾನಕಥಾತಿ ಉದಕಟ್ಠಾನಕಥಾ, ಉದಕತಿತ್ಥಕಥಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕುಮ್ಭದಾಸಿಕಥಾ ವಾ, ಸಾಪಿ ‘‘ಪಾಸಾದಿಕಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಗಾಯಿತುಂ ಛೇಕಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ; ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನೇವ ವಟ್ಟತಿ। ಪುಬ್ಬಪೇತಕಥಾತಿ ಅತೀತಞಾತಿಕಥಾ। ತತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಞಾತಿಕಥಾಸದಿಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।

    Kumbhaṭṭhānakathāti udakaṭṭhānakathā, udakatitthakathātipi vuccati, kumbhadāsikathā vā, sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati; saddhā pasannātiādinā nayeneva vaṭṭati. Pubbapetakathāti atītañātikathā. Tattha vattamānañātikathāsadiso vinicchayo.

    ನಾನತ್ತಕಥಾತಿ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಕಥಾಹಿ ವಿಮುತ್ತಾ ಅವಸೇಸಾ ನಾನಾಸಭಾವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಥಾ। ಲೋಕಕ್ಖಾಯಿಕಾತಿ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಕೇನ ನಿಮ್ಮಿತೋ, ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ನಿಮ್ಮಿತೋ। ಕಾಕೋ ಸೇತೋ, ಅಟ್ಠೀನಂ ಸೇತತ್ತಾ; ಬಲಾಕಾ ರತ್ತಾ। ಲೋಹಿತಸ್ಸ ರತ್ತತ್ತಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ಲೋಕಾಯತವಿತಣ್ಡಸಲ್ಲಾಪಕಥಾ।

    Nānattakathāti purimapacchimakathāhi vimuttā avasesā nānāsabhāvā niratthakakathā. Lokakkhāyikāti ayaṃ loko kena nimmito, asukena nāma nimmito. Kāko seto, aṭṭhīnaṃ setattā; balākā rattā. Lohitassa rattattāti evamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā.

    ಸಮುದ್ದಕ್ಖಾಯಿಕಾ ನಾಮ ಕಸ್ಮಾ ಸಮುದ್ದೋ ಸಾಗರೋ? ಸಾಗರದೇವೇನ ಖತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಗರೋ। ಖತೋ ಮೇತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸಯಂ ನಿವೇದಿತತ್ತಾ ‘‘ಸಮುದ್ದೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ನಿರತ್ಥಕಾ ಸಮುದ್ದಕ್ಖಾಯನಕಥಾ। ಭವೋತಿ ವುಡ್ಢಿ। ಅಭವೋತಿ ಹಾನಿ। ಇತಿ ಭವೋ, ಇತಿ ಅಭವೋತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಕಥಾ ಇತಿಭವಾಭವಕಥಾ।

    Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaro? Sāgaradevena khato, tasmā sāgaro. Khato meti hatthamuddāya sayaṃ niveditattā ‘‘samuddo’’ti evamādikā niratthakā samuddakkhāyanakathā. Bhavoti vuḍḍhi. Abhavoti hāni. Iti bhavo, iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā.

    ೧೮. ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾತಿ ವಿಗ್ಗಹಕಥಾ, ಸಾರಮ್ಭಕಥಾ। ತತ್ಥ ಸಹಿತಂ ಮೇತಿ ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಸಹಿತಂ ಸಿಲಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸಹಿತಂ ತೇತಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಅಸಹಿತಂ ಅಸಿಲಿಟ್ಠಂ। ಅಧಿಚಿಣ್ಣಂ ತೇ ವಿಪರಾವತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ತುಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ಸುಪ್ಪಗುಣಂ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಏಕವಚನೇನೇವ ವಿಪರಾವತ್ತಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    18.Viggāhikakathāti viggahakathā, sārambhakathā. Tattha sahitaṃ meti mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho. Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ parivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jānāsīti attho.

    ಆರೋಪಿತೋ ತೇ ವಾದೋತಿ ಮಯಾ ತವ ದೋಸೋ ಆರೋಪಿತೋ। ಚರ ವಾದಪ್ಪಮೋಕ್ಖಾಯಾತಿ ದೋಸಮೋಚನತ್ಥಂ ಚರ, ವಿಚರ; ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಬ್ಬೇಠೇಹಿ ವಾ ಸಚೇ ಪಹೋಸೀತಿ ಅಥ ಸಯಂ ಪಹೋಸಿ, ಇದಾನಿಮೇವ ನಿಬ್ಬೇಠೇಹೀತಿ।

    Āropitote vādoti mayā tava doso āropito. Cara vādappamokkhāyāti dosamocanatthaṃ cara, vicara; tattha tattha gantvā sikkhāti attho. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayaṃ pahosi, idānimeva nibbeṭhehīti.

    ೧೯. ದೂತೇಯ್ಯಕಥಾಯಂ ಇಧ ಗಚ್ಛಾತಿ ಇತೋ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛ। ಅಮುತ್ರಾಗಚ್ಛಾತಿ ತತೋ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛ। ಇದಂ ಹರಾತಿ ಇತೋ ಇದಂ ನಾಮ ಹರ। ಅಮುತ್ರ ಇದಂ ಆಹರಾತಿ ಅಸುಕಟ್ಠಾನತೋ ಇದಂ ನಾಮ ಇಧ ಆಹರ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನ ಇದಂ ದೂತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ಉಪಕಾರಪಟಿಸಂಯುತ್ತಞ್ಚ ಗಿಹೀಸಾಸನಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।

    19. Dūteyyakathāyaṃ idha gacchāti ito asukaṃ nāma ṭhānaṃ gaccha. Amutrāgacchāti tato asukaṃ nāma ṭhānaṃ āgaccha. Idaṃ harāti ito idaṃ nāma hara. Amutra idaṃ āharāti asukaṭṭhānato idaṃ nāma idha āhara. Saṅkhepato pana idaṃ dūteyyaṃ nāma ṭhapetvā pañca sahadhammike ratanattayassa upakārapaṭisaṃyuttañca gihīsāsanaṃ aññesaṃ na vaṭṭati.

    ೨೦. ಕುಹಕಾತಿಆದೀಸು ತಿವಿಧೇನ ಕುಹನವತ್ಥುನಾ ಲೋಕಂ ಕುಹಯನ್ತಿ, ವಿಮ್ಹಾಪಯನ್ತೀತಿ ಕುಹಕಾ। ಲಾಭಸಕ್ಕಾರತ್ಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಲಪನ್ತೀತಿ ಲಪಕಾ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಸೀಲಮೇತೇಸನ್ತಿ ನೇಮಿತ್ತಿಕಾ। ನಿಪ್ಪೇಸೋ ಸೀಲಮೇತೇಸನ್ತಿ ನಿಪ್ಪೇಸಿಕಾ। ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನ್ತಿ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತ್ತೀತಿ ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸಿತಾರೋ। ಕುಹನಾ, ಲಪನಾ, ನೇಮಿತ್ತಿಕತಾ, ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾ, ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನತಾತಿ ಏತಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪನೇತಾ ಕುಹನಾದಿಕಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಸೀಲನಿದ್ದೇಸೇಯೇವ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ।

    20.Kuhakātiādīsu tividhena kuhanavatthunā lokaṃ kuhayanti, vimhāpayantīti kuhakā. Lābhasakkāratthikā hutvā lapantīti lapakā. Nimittaṃ sīlametesanti nemittikā. Nippeso sīlametesanti nippesikā. Lābhena lābhaṃ nijigīsanti magganti pariyesanttīti lābhena lābhaṃ nijigīsitāro. Kuhanā, lapanā, nemittikatā, nippesikatā, lābhena lābhaṃ nijigīsanatāti etāhi samannāgatānaṃ puggalānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārena panetā kuhanādikā visuddhimagge sīlaniddeseyeva pāḷiñca aṭṭhakathañca āharitvā pakāsitāti.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಮಜ್ಝಿಮಸೀಲಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ।

    Ettāvatā majjhimasīlaṃ niṭṭhitaṃ hoti.

    ಮಹಾಸೀಲವಣ್ಣನಾ

    Mahāsīlavaṇṇanā

    ೨೧. ಇತೋ ಪರಂ ಮಹಾಸೀಲಂ ಹೋತಿ। ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಏವರೂಪೇನ ಅಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ದೀಘಾಯು ಯಸವಾ ಹೋತೀತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಅಙ್ಗಸತ್ಥಂ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಸತ್ಥಂ। ಪಣ್ಡುರಾಜಾ ಕಿರ ತಿಸ್ಸೋ ಮುತ್ತಾಯೋ ಮುಟ್ಠಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನೇಮಿತ್ತಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಹತ್ಥೇ’’ತಿ? ಸೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇಸಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಘರಗೋಲಿಕಾಯ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಗಯ್ಹನ್ತೀ ಮುತ್ತಾ, ಸೋ ‘‘ಮುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪುನ ‘‘ಕತೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ರವನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ತಂ ತಂ ಆದಿಸಿತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಮನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ।

    21. Ito paraṃ mahāsīlaṃ hoti. Aṅganti hatthapādādīsu yena kenaci evarūpena aṅgena samannāgato dīghāyu yasavā hotītiādinayappavattaṃ aṅgasatthaṃ. Nimittanti nimittasatthaṃ. Paṇḍurājā kira tisso muttāyo muṭṭhiyaṃ katvā nemittikaṃ pucchi – ‘‘kiṃ me hatthe’’ti? So ito cito ca vilokesi, tasmiñca samaye gharagolikāya makkhikā gayhantī muttā, so ‘‘muttā’’ti āha. Puna ‘‘katī’’ti puṭṭho kukkuṭassa tikkhattuṃ ravantassa saddaṃ sutvā ‘‘tisso’’ti āha. Evaṃ taṃ taṃ ādisitvā nimittamanuyuttā viharanti.

    ಉಪ್ಪಾತನ್ತಿ ಅಸನಿಪಾತಾದೀನಂ ಮಹನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪತಿತಂ, ತಞ್ಹಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆದಿಸನ್ತಿ। ಸುಪಿನನ್ತಿ ಯೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ವಿಪಾಕೋ ಹೋತಿ; ಯೋ ಇದಂ ನಾಮ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಇದಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸುಪಿನಕಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ, ಇಮಿನಾ ಉಪರಾಜಾತಿಆದಿಕಂ। ಮೂಸಿಕಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಉನ್ದೂರಖಾಯಿತಂ। ತೇನಾಪಿ ಹಿ ಅಹತೇ ವಾ ವತ್ಥೇ ಅನಹತೇ ವಾ ವತ್ಥೇ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ಛಿನ್ನೇ ಇದಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆದಿಸನ್ತಿ। ಅಗ್ಗಿಹೋಮನ್ತಿ ಏವರೂಪೇನ ದಾರುನಾ ಏವಂ ಹುತೇ ಇದಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಜುಹನಂ। ದಬ್ಬಿಹೋಮಾದೀನಿಪಿ ಅಗ್ಗಿಹೋಮಾನೇವ, ಏವರೂಪಾಯ ದಬ್ಬಿಯಾ ಈದಿಸೇಹಿ ಕಣಾದೀಹಿ ಹುತೇ ಇದಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಪನ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾನಿ।

    Uppātanti asanipātādīnaṃ mahantānaṃ uppatitaṃ, tañhi disvā ‘‘idaṃ bhavissati, evaṃ bhavissatī’’ti ādisanti. Supinanti yo pubbaṇhasamaye supinaṃ passati, evaṃ vipāko hoti; yo idaṃ nāma passati, tassa idaṃ nāma hotītiādinā nayena supinakaṃ anuyuttā viharanti. Lakkhaṇanti iminā lakkhaṇena samannāgato rājā hoti, iminā uparājātiādikaṃ. Mūsikacchinnanti undūrakhāyitaṃ. Tenāpi hi ahate vā vatthe anahate vā vatthe ito paṭṭhāya evaṃ chinne idaṃ nāma hotīti ādisanti. Aggihomanti evarūpena dārunā evaṃ hute idaṃ nāma hotīti aggijuhanaṃ. Dabbihomādīnipi aggihomāneva, evarūpāya dabbiyā īdisehi kaṇādīhi hute idaṃ nāma hotīti evaṃ pavattivasena pana visuṃ vuttāni.

    ತತ್ಥ ಕಣೋತಿ ಕುಣ್ಡಕೋ। ತಣ್ಡುಲಾತಿ ಸಾಲಿಆದೀನಞ್ಚೇವ ತಿಣಜಾತೀನಞ್ಚ ತಣ್ಡುಲಾ। ಸಪ್ಪೀತಿ ಗೋಸಪ್ಪಿಆದಿಕಂ। ತೇಲನ್ತಿ ತಿಲತೇಲಾದಿಕಂ। ಸಾಸಪಾದೀನಿ ಪನ ಮುಖೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪನಂ, ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಜುಹನಂ ವಾ ಮುಖಹೋಮಂ। ದಕ್ಖಿಣಕ್ಖಕಜಣ್ಣುಲೋಹಿತಾದೀಹಿ ಜುಹನಂ ಲೋಹಿತಹೋಮಂ। ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಙ್ಗಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರಣವಸೇನ ಅಙ್ಗಂ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಅಙ್ಗುಲಟ್ಠಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ವಾ ನೋ ವಾ, ಸಿರೀಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಾ ನೋ ವಾತಿಆದಿಬ್ಯಾಕರಣವಸೇನ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾ ವುತ್ತಾ। ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾತಿ ಘರವತ್ಥುಆರಾಮವತ್ಥಾದೀನಂ ಗುಣದೋಸಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಿಜ್ಜಾ। ಮತ್ತಿಕಾದಿವಿಸೇಸಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಹಿ ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಯಂ ತಿಂಸರತನಮತ್ತೇ, ಆಕಾಸೇ ಚ ಅಸೀತಿರತನಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ಗುಣದೋಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಖತ್ತವಿಜ್ಜಾತಿ ಅಬ್ಭೇಯ್ಯಮಾಸುರಕ್ಖರಾಜಸತ್ಥಾದಿಸತ್ಥಂ। ಸಿವವಿಜ್ಜಾತಿ ಸುಸಾನೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕರಣವಿಜ್ಜಾ, ಸಿಙ್ಗಾಲರುತವಿಜ್ಜಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಭೂತವಿಜ್ಜಾತಿ ಭೂತವೇಜ್ಜಮನ್ತೋ। ಭೂರಿವಿಜ್ಜಾತಿ ಭೂರಿಘರೇ ವಸನ್ತೇನ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಮನ್ತೋ। ಅಹಿವಿಜ್ಜಾತಿ ಸಪ್ಪದಟ್ಠತಿಕಿಚ್ಛನವಿಜ್ಜಾ ಚೇವ ಸಪ್ಪಾವ್ಹಾಯನವಿಜ್ಜಾ ಚ। ವಿಸವಿಜ್ಜಾತಿ ಯಾಯ, ಪುರಾಣವಿಸಂ ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ನವವಿಸಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ವಿಸವನ್ತಮೇವ ವಾ। ವಿಚ್ಛಿಕವಿಜ್ಜಾತಿ ವಿಚ್ಛಿಕದಟ್ಠತಿಕಿಚ್ಛನವಿಜ್ಜಾ। ಮೂಸಿಕವಿಜ್ಜಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಕುಣವಿಜ್ಜಾತಿ ಸಪಕ್ಖಕಅಪಕ್ಖಕದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾನಂ ರುತಗತಾದಿವಸೇನ ಸಕುಣಞಾಣಂ। ವಾಯಸವಿಜ್ಜಾತಿ ಕಾಕರುತಞಾಣಂ, ತಂ ವಿಸುಞ್ಞೇವ ಸತ್ಥಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಂ।

    Tattha kaṇoti kuṇḍako. Taṇḍulāti sāliādīnañceva tiṇajātīnañca taṇḍulā. Sappīti gosappiādikaṃ. Telanti tilatelādikaṃ. Sāsapādīni pana mukhena gahetvā aggimhi pakkhipanaṃ, vijjaṃ parijappitvā juhanaṃ vā mukhahomaṃ. Dakkhiṇakkhakajaṇṇulohitādīhi juhanaṃ lohitahomaṃ. Aṅgavijjāti pubbe aṅgameva disvā byākaraṇavasena aṅgaṃ vuttaṃ, idha aṅgulaṭṭhiṃ disvā vijjaṃ parijappitvā ayaṃ kulaputto vā no vā, sirīsampanno vā no vātiādibyākaraṇavasena aṅgavijjā vuttā. Vatthuvijjāti gharavatthuārāmavatthādīnaṃ guṇadosasallakkhaṇavijjā. Mattikādivisesaṃ disvāpi hi vijjaṃ parijappitvā heṭṭhā pathaviyaṃ tiṃsaratanamatte, ākāse ca asītiratanamatte padese guṇadosaṃ passanti. Khattavijjāti abbheyyamāsurakkharājasatthādisatthaṃ. Sivavijjāti susāne pavisitvā santikaraṇavijjā, siṅgālarutavijjātipi vadanti. Bhūtavijjāti bhūtavejjamanto. Bhūrivijjāti bhūrighare vasantena uggahetabbamanto. Ahivijjāti sappadaṭṭhatikicchanavijjā ceva sappāvhāyanavijjā ca. Visavijjāti yāya, purāṇavisaṃ vā rakkhanti, navavisaṃ vā karonti visavantameva vā. Vicchikavijjāti vicchikadaṭṭhatikicchanavijjā. Mūsikavijjāyapi eseva nayo. Sakuṇavijjāti sapakkhakaapakkhakadvipadacatuppadānaṃ rutagatādivasena sakuṇañāṇaṃ. Vāyasavijjāti kākarutañāṇaṃ, taṃ visuññeva satthaṃ, tasmā visuṃ vuttaṃ.

    ಪಕ್ಕಜ್ಝಾನನ್ತಿ ಪರಿಪಾಕಗತಚಿನ್ತಾ। ಇದಾನಿ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಕಂ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಏತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಂ ಆದಿಟ್ಠಞಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸರಪರಿತ್ತಾಣನ್ತಿ ಸರರಕ್ಖಣಂ, ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ನ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಕರಣವಿಜ್ಜಾ। ಮಿಗಚಕ್ಕನ್ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಸಬ್ಬಸಕುಣಚತುಪ್ಪದಾನಂ ರುತಞಾಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ।

    Pakkajjhānanti paripākagatacintā. Idāni ‘‘ayaṃ ettakaṃ jīvissati, ayaṃ ettaka’’nti evaṃ pavattaṃ ādiṭṭhañāṇanti attho. Saraparittāṇanti sararakkhaṇaṃ, yathā attano upari na āgacchati, evaṃ karaṇavijjā. Migacakkanti idaṃ sabbasaṅgāhikaṃ sabbasakuṇacatuppadānaṃ rutañāṇavasena vuttaṃ.

    ೨೨. ಮಣಿಲಕ್ಖಣಾದೀಸು ಏವರೂಪೋ ಮಣಿ ಪಸತ್ಥೋ, ಏವರೂಪೋ ಅಪಸತ್ಥೋ, ಸಾಮಿನೋ ಆರೋಗ್ಯಇಸ್ಸರಿಯಾದೀನಂ ಹೇತು ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀತಿ, ಏವಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಮಣಿಆದೀನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಆವುಧನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಸಿಆದೀನಿ ಅವಸೇಸಂ ಆವುಧಂ। ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣಾದೀನಿಪಿ ಯಮ್ಹಿ ಕುಲೇ ತೇ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಯೋ ವಸನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ವುಡ್ಢಿಹಾನಿವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಜಲಕ್ಖಣಾದೀಸು ಪನ ಏವರೂಪಾನಂ ಅಜಾದೀನಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಂ, ಏವರೂಪಾನಂ ನ ಖಾದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    22.Maṇilakkhaṇādīsu evarūpo maṇi pasattho, evarūpo apasattho, sāmino ārogyaissariyādīnaṃ hetu hoti, na hotīti, evaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena maṇiādīnaṃ lakkhaṇaṃ anuyuttā viharantīti attho. Tattha āvudhanti ṭhapetvā asiādīni avasesaṃ āvudhaṃ. Itthilakkhaṇādīnipi yamhi kule te itthipurisādayo vasanti, tassa vuḍḍhihānivaseneva veditabbāni. Ajalakkhaṇādīsu pana evarūpānaṃ ajādīnaṃ maṃsaṃ khāditabbaṃ, evarūpānaṃ na khāditabbanti ayaṃ viseso veditabbo.

    ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಗೋಧಾಯ ಲಕ್ಖಣೇ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಪಿಳನ್ಧನಾದೀಸುಪಿ ಏವರೂಪಾಯ ಗೋಧಾಯ ಸತಿ ಇದಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಞ್ಚೇತ್ಥ ವತ್ಥು – ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ವಿಹಾರೇ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮೇ ಗೋಧಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಧಮಮಾನಂ ಅಕಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಹಾವಿವಾದೋ ಜಾತೋ। ಏಕೋ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖು ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಕ್ಖೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿವಾದೋ ಮನ್ದೀಭೂತೋ ಹೋತಿ। ಕಣ್ಣಿಕಲಕ್ಖಣಂ ಪಿಳನ್ಧನಕಣ್ಣಿಕಾಯಪಿ ಗೇಹಕಣ್ಣಿಕಾಯಪಿ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಚ್ಛಪಲಕ್ಖಣಂ ಗೋಧಾಲಕ್ಖಣಸದಿಸಮೇವ। ಮಿಗಲಕ್ಖಣಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಂ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ।

    Api cettha godhāya lakkhaṇe cittakammapiḷandhanādīsupi evarūpāya godhāya sati idaṃ nāma hotīti ayaṃ viseso veditabbo. Idañcettha vatthu – ekasmiṃ kira vihāre cittakamme godhaṃ aggiṃ dhamamānaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ mahāvivādo jāto. Eko āgantukabhikkhu taṃ disvā makkhesi. Tato paṭṭhāya vivādo mandībhūto hoti. Kaṇṇikalakkhaṇaṃ piḷandhanakaṇṇikāyapi gehakaṇṇikāyapi vasena veditabbaṃ. Kacchapalakkhaṇaṃ godhālakkhaṇasadisameva. Migalakkhaṇaṃ sabbasaṅgāhikaṃ sabbacatuppadānaṃ lakkhaṇavasena vuttaṃ.

    ೨೩. ರಞ್ಞಂ ನಿಯ್ಯಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಸುಕದಿವಸೇ ಅಸುಕನಕ್ಖತ್ತೇನ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ನಿಗ್ಗಮನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ರಾಜೂನಂ ಪವಾಸಗಮನಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಕೇವಲಂ ಪನೇತ್ಥ ಅನಿಯ್ಯಾನನ್ತಿ ವಿಪ್ಪವುತ್ಥಾನಂ ಪುನ ಆಗಮನಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರಾನಂ ರಞ್ಞಂ ಉಪಯಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ , ಬಾಹಿರಾನಂ ರಞ್ಞಂ ಅಪಯಾನನ್ತಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಂ ಬಹಿರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಕಮನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ರಞ್ಞಂ ಉಪಯಾನಾಪಯಾನಂ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಜಯಪರಾಜಯಾ ಪಾಕಟಾಯೇವ।

    23.Raññaṃ niyyānaṃ bhavissatīti asukadivase asukanakkhattena asukassa nāma rañño niggamanaṃ bhavissatīti evaṃ rājūnaṃ pavāsagamanaṃ byākaroti. Esa nayo sabbattha. Kevalaṃ panettha aniyyānanti vippavutthānaṃ puna āgamanaṃ. Abbhantarānaṃ raññaṃ upayānaṃ bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ apayānanti antonagare amhākaṃ rājā paṭiviruddhaṃ bahirājānaṃ upasaṅkamissati, tato tassa paṭikkamanaṃ bhavissatīti evaṃ raññaṃ upayānāpayānaṃ byākaroti. Dutiyapadepi eseva nayo. Jayaparājayā pākaṭāyeva.

    ೨೪. ಚನ್ದಗ್ಗಾಹಾದಯೋ ಅಸುಕದಿವಸೇ ರಾಹು ಚನ್ದಂ ಗಹೇಸ್ಸತೀತಿ ಬ್ಯಾಕರಣವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಪಿ ಚ ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾರಕಾದಿಗಾಹಸಮಾಯೋಗೋಪಿ ನಕ್ಖತ್ತಗಾಹೋಯೇವ। ಉಕ್ಕಾಪಾತೋತಿ ಆಕಾಸತೋ ಉಕ್ಕಾನಂ ಪತನಂ। ದಿಸಾಡಾಹೋತಿ ದಿಸಾಕಾಲುಸಿಯಂ ಅಗ್ಗಿಸಿಖಧೂಮಸಿಖಾದೀಹಿ ಆಕುಲಭಾವೋ ವಿಯ। ದೇವದುದ್ರಭೀತಿ ಸುಕ್ಖವಲಾಹಕಗಜ್ಜನಂ। ಉಗ್ಗಮನನ್ತಿ ಉದಯನಂ। ಓಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಂ। ಸಂಕಿಲೇಸನ್ತಿ ಅವಿಸುದ್ಧತಾ। ವೋದಾನನ್ತಿ ವಿಸುದ್ಧತಾ। ಏವಂ ವಿಪಾಕೋತಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಏವಂ ವಿವಿಧಸುಖದುಕ್ಖಾವಹೋ।

    24.Candaggāhādayo asukadivase rāhu candaṃ gahessatīti byākaraṇavaseneva veditabbā. Api ca nakkhattassa aṅgārakādigāhasamāyogopi nakkhattagāhoyeva. Ukkāpātoti ākāsato ukkānaṃ patanaṃ. Disāḍāhoti disākālusiyaṃ aggisikhadhūmasikhādīhi ākulabhāvo viya. Devadudrabhīti sukkhavalāhakagajjanaṃ. Uggamananti udayanaṃ. Okkamananti atthaṅgamanaṃ. Saṃkilesanti avisuddhatā. Vodānanti visuddhatā. Evaṃ vipākoti lokassa evaṃ vividhasukhadukkhāvaho.

    ೨೫. ಸುವುಟ್ಠಿಕಾತಿ ದೇವಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಧಾರಾನುಪ್ಪವೇಚ್ಛನಂ। ದುಬ್ಬುಟ್ಠಿಕಾತಿ ಅವಗ್ಗಾಹೋ, ವಸ್ಸವಿಬನ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮುದ್ದಾತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾ। ಗಣನಾ ವುಚ್ಚತಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಕಗಣನಾ। ಸಙ್ಖಾನನ್ತಿ ಸಙ್ಕಲನಸಟುಪ್ಪಾದನಾದಿವಸೇನ ಪಿಣ್ಡಗಣನಾ। ಯಸ್ಸ ಸಾ ಪಗುಣಾ ಹೋತಿ, ಸೋ ರುಕ್ಖಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ಏತ್ತಕಾನಿ ಏತ್ಥ ಪಣ್ಣಾನೀತಿ ಜಾನಾತಿ। ಕಾವೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕವೀ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ಚಿನ್ತಾಕವಿ, ಸುತಕವಿ, ಅತ್ಥಕವಿ, ಪಟಿಭಾನಕವೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩೧)। ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಕವೀನಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿನ್ತಾವಸೇನ ವಾ; ‘‘ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ಸುತವಸೇನ ವಾ; ಇಮಸ್ಸ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ, ಏವಂ ತಂ ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥವಸೇನ ವಾ; ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ದಿಸ್ವಾ ತಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಪಟಿಭಾನವಸೇನ ವಾ; ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಕಬ್ಯಕರಣಂ। ಲೋಕಾಯತಂ ವುತ್ತಮೇವ।

    25.Suvuṭṭhikāti devassa sammādhārānuppavecchanaṃ. Dubbuṭṭhikāti avaggāho, vassavibandhoti vuttaṃ hoti. Muddāti hatthamuddā. Gaṇanā vuccati acchiddakagaṇanā. Saṅkhānanti saṅkalanasaṭuppādanādivasena piṇḍagaṇanā. Yassa sā paguṇā hoti, so rukkhampi disvā ettakāni ettha paṇṇānīti jānāti. Kāveyyanti ‘‘cattārome, bhikkhave, kavī. Katame cattāro? Cintākavi, sutakavi, atthakavi, paṭibhānakavī’’ti (a. ni. 4.231). Imesaṃ catunnaṃ kavīnaṃ attano cintāvasena vā; ‘‘vessantaro nāma rājā ahosī’’tiādīni sutvā sutavasena vā; imassa ayaṃ attho, evaṃ taṃ yojessāmīti evaṃ atthavasena vā; kiñcideva disvā tappaṭibhāgaṃ kattabbaṃ karissāmīti evaṃ ṭhānuppattikapaṭibhānavasena vā; jīvikatthāya kabyakaraṇaṃ. Lokāyataṃ vuttameva.

    ೨೬. ಆವಾಹನಂ ನಾಮ ಇಮಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಸುಕಕುಲತೋ ಅಸುಕನಕ್ಖತ್ತೇನ ದಾರಿಕಂ ಆನೇಥಾತಿ ಆವಾಹಕರಣಂ। ವಿವಾಹನನ್ತಿ ಇಮಂ ದಾರಿಕಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ದಾರಕಸ್ಸ ಅಸುಕನಕ್ಖತ್ತೇನ ದೇಥ, ಏವಮಸ್ಸಾ ವುಡ್ಢಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಿವಾಹಕರಣಂ। ಸಂವರಣನ್ತಿ ಸಂವರಣಂ ನಾಮ ‘ಅಜ್ಜ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸುನ್ದರಂ, ಅಜ್ಜೇವ ಸಮಗ್ಗಾ ಹೋಥ, ಇತಿ ವೋ ವಿಯೋಗೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏವಂ ಸಮಗ್ಗಕರಣಂ। ವಿವರಣಂ ನಾಮ ‘ಸಚೇ ವಿಯುಜ್ಜಿತುಕಾಮತ್ಥ, ಅಜ್ಜೇವ ವಿಯುಜ್ಜಥ , ಇತಿ ವೋ ಪುನ ಸಂಯೋಗೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏವಂ ವಿಸಂಯೋಗಕರಣಂ। ಸಙ್ಕಿರಣನ್ತಿ ‘ಉಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಇಣಂ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಧನಂ ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಕಡ್ಢಥ, ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತಞ್ಹಿ ತಂ ಥಾವರಂ ಹೋತೀ’ತಿ ಏವಂ ಧನಪಿಣ್ಡಾಪನಂ। ವಿಕಿರಣನ್ತಿ ‘ಸಚೇ ಪಯೋಗಉದ್ಧಾರಾದಿವಸೇನ ಧನಂ ಪಯೋಜಿತುಕಾಮತ್ಥ, ಅಜ್ಜ ಪಯೋಜಿತಂ ದಿಗುಣಚತುಗ್ಗುಣಂ ಹೋತೀ’ತಿ ಏವಂ ಧನಪಯೋಜಾಪನಂ। ಸುಭಗಕರಣನ್ತಿ ಪಿಯಮನಾಪಕರಣಂ ವಾ ಸಸ್ಸಿರೀಕಕರಣಂ ವಾ। ದುಬ್ಭಗಕರಣನ್ತಿ ತಬ್ಬಿಪರೀತಂ। ವಿರುದ್ಧಗಬ್ಭಕರಣನ್ತಿ ವಿರುದ್ಧಸ್ಸ ವಿಲೀನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಮತಸ್ಸ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಕರಣಂ। ಪುನ ಅವಿನಾಸಾಯ ಭೇಸಜ್ಜದಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗಬ್ಭೋ ಹಿ ವಾತೇನ, ಪಾಣಕೇಹಿ, ಕಮ್ಮುನಾ ಚಾತಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವಿನಸ್ಸತಿ। ತತ್ಥ ವಾತೇನ ವಿನಸ್ಸನ್ತೇ ನಿಬ್ಬಾಪನೀಯಂ ಸೀತಲಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದೇತಿ, ಪಾಣಕೇಹಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೇ ಪಾಣಕಾನಂ ಪಟಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಕಮ್ಮುನಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತೇ ಪನ ಬುದ್ಧಾಪಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ।

    26.Āvāhanaṃ nāma imassa dārakassa asukakulato asukanakkhattena dārikaṃ ānethāti āvāhakaraṇaṃ. Vivāhananti imaṃ dārikaṃ asukassa nāma dārakassa asukanakkhattena detha, evamassā vuḍḍhi bhavissatīti vivāhakaraṇaṃ. Saṃvaraṇanti saṃvaraṇaṃ nāma ‘ajja nakkhattaṃ sundaraṃ, ajjeva samaggā hotha, iti vo viyogo na bhavissatī’ti evaṃ samaggakaraṇaṃ. Vivaraṇaṃ nāma ‘sace viyujjitukāmattha, ajjeva viyujjatha , iti vo puna saṃyogo na bhavissatī’ti evaṃ visaṃyogakaraṇaṃ. Saṅkiraṇanti ‘uṭṭhānaṃ vā iṇaṃ vā dinnaṃ dhanaṃ ajja saṅkaḍḍhatha, ajja saṅkaḍḍhitañhi taṃ thāvaraṃ hotī’ti evaṃ dhanapiṇḍāpanaṃ. Vikiraṇanti ‘sace payogauddhārādivasena dhanaṃ payojitukāmattha, ajja payojitaṃ diguṇacatugguṇaṃ hotī’ti evaṃ dhanapayojāpanaṃ. Subhagakaraṇanti piyamanāpakaraṇaṃ vā sassirīkakaraṇaṃ vā. Dubbhagakaraṇanti tabbiparītaṃ. Viruddhagabbhakaraṇanti viruddhassa vilīnassa aṭṭhitassa matassa gabbhassa karaṇaṃ. Puna avināsāya bhesajjadānanti attho. Gabbho hi vātena, pāṇakehi, kammunā cāti tīhi kāraṇehi vinassati. Tattha vātena vinassante nibbāpanīyaṃ sītalaṃ bhesajjaṃ deti, pāṇakehi vinassante pāṇakānaṃ paṭikammaṃ karoti, kammunā vinassante pana buddhāpi paṭibāhituṃ na sakkonti.

    ಜಿವ್ಹಾನಿಬನ್ಧನನ್ತಿ ಮನ್ತೇನ ಜಿವ್ಹಾಯ ಬನ್ಧಕರಣಂ। ಹನುಸಂಹನನನ್ತಿ ಮುಖಬನ್ಧಮನ್ತೇನ ಯಥಾ ಹನುಕಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಬನ್ಧಕರಣಂ। ಹತ್ಥಾಭಿಜಪ್ಪನನ್ತಿ ಹತ್ಥಾನಂ ಪರಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಮನ್ತಜಪ್ಪನಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಮನ್ತೇ ಸತ್ತಪದನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಜಪ್ಪಿತೇ ಇತರೋ ಹತ್ಥೇ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಖಿಪತಿ। ಕಣ್ಣಜಪ್ಪನನ್ತಿ ಕಣ್ಣೇಹಿ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ವಿಜ್ಜಾಯ ಜಪ್ಪನಂ। ತಂ ಕಿರ ಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಭಣತಿ, ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ ತಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ತತೋ ಪಟಿವಚನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಆದಾಸಪಞ್ಹನ್ತಿ ಆದಾಸೇ ದೇವತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನಂ। ಕುಮಾರಿಕಪಞ್ಹನ್ತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಸರೀರೇ ದೇವತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನಂ। ದೇವಪಞ್ಹನ್ತಿ ದಾಸಿಯಾ ಸರೀರೇ ದೇವತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನಂ। ಆದಿಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಆದಿಚ್ಚಪಾರಿಚರಿಯಾ। ಮಹತುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ತಥೇವ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಚರಿಯಾ। ಅಬ್ಭುಜ್ಜಲನನ್ತಿ ಮನ್ತೇನ ಮುಖತೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾನೀಹರಣಂ। ಸಿರಿವ್ಹಾಯನನ್ತಿ ‘‘ಏಹಿ ಸಿರಿ, ಮಯ್ಹಂ ಸಿರೇ ಪತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಿರೇನ ಸಿರಿಯಾ ಅವ್ಹಾಯನಂ।

    Jivhānibandhananti mantena jivhāya bandhakaraṇaṃ. Hanusaṃhanananti mukhabandhamantena yathā hanukaṃ cāletuṃ na sakkonti, evaṃ bandhakaraṇaṃ. Hatthābhijappananti hatthānaṃ parivattanatthaṃ mantajappanaṃ. Tasmiṃ kira mante sattapadantare ṭhatvā jappite itaro hatthe parivattetvā khipati. Kaṇṇajappananti kaṇṇehi saddaṃ assavanatthāya vijjāya jappanaṃ. Taṃ kira jappitvā vinicchayaṭṭhāne yaṃ icchati, taṃ bhaṇati, paccatthiko taṃ na suṇāti, tato paṭivacanaṃ sampādetuṃ na sakkoti. Ādāsapañhanti ādāse devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ. Kumārikapañhanti kumārikāya sarīre devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ. Devapañhanti dāsiyā sarīre devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ. Ādiccupaṭṭhānanti jīvikatthāya ādiccapāricariyā. Mahatupaṭṭhānanti tatheva mahābrahmapāricariyā. Abbhujjalananti mantena mukhato aggijālānīharaṇaṃ. Sirivhāyananti ‘‘ehi siri, mayhaṃ sire patiṭṭhāhī’’ti evaṃ sirena siriyā avhāyanaṃ.

    ೨೭. ಸನ್ತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಚೇ ಮೇ ಇದಂ ನಾಮ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಉಪಹಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮಿದ್ಧಿಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಸನ್ತಿಪಟಿಸ್ಸವಕಮ್ಮಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಿದ್ಧೇ ತಸ್ಸ ಕರಣಂ ಪಣಿಧಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಭೂರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಭೂರಿಘರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಮನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗಕರಣಂ। ವಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ವೋಸ್ಸಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಸ್ಸೋತಿ ಪುರಿಸೋ, ವೋಸ್ಸೋತಿ ಪಣ್ಡಕೋ । ಇತಿ ವೋಸ್ಸಸ್ಸ ವಸ್ಸಕರಣಂ ವಸ್ಸಕಮ್ಮಂ, ವಸ್ಸಸ್ಸ ವೋಸ್ಸಕರಣಂ ವೋಸ್ಸಕಮ್ಮಂ। ತಂ ಪನ ಕರೋನ್ತೋ ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಭಾವಮತ್ತಂ ಪಾಪೇತಿ, ನ ಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ವತ್ಥುಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಕತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಪತಿಟ್ಠಾಪನಂ। ವತ್ಥುಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚಾಹರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವತ್ಥುಬಲಿಕಮ್ಮಕರಣಂ। ಆಚಮನನ್ತಿ ಉದಕೇನ ಮುಖಸುದ್ಧಿಕರಣಂ। ನ್ಹಾಪನನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನ್ಹಾಪನಂ। ಜುಹನನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಗ್ಗಿಜುಹನಂ। ವಮನನ್ತಿ ಯೋಗಂ ದತ್ವಾ ವಮನಕರಣಂ। ವಿರೇಚನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಉದ್ಧಂವಿರೇಚನನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ದೋಸಾನಂ ನೀಹರಣಂ। ಅಧೋವಿರೇಚನನ್ತಿ ಅಧೋ ದೋಸಾನಂ ನೀಹರಣಂ। ಸೀಸವಿರೇಚನನ್ತಿ ಸಿರೋವಿರೇಚನಂ। ಕಣ್ಣತೇಲನ್ತಿ ಕಣ್ಣಾನಂ ಬನ್ಧನತ್ಥಂ ವಾ ವಣಹರಣತ್ಥಂ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜತೇಲಪಚನಂ। ನೇತ್ತತಪ್ಪನನ್ತಿ ಅಕ್ಖಿತಪ್ಪನತೇಲಂ। ನತ್ಥುಕಮ್ಮನ್ತಿ ತೇಲೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನತ್ಥುಕರಣಂ। ಅಞ್ಜನನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಪಟಲಾನಿ ನೀಹರಣಸಮತ್ಥಂ ಖಾರಞ್ಜನಂ। ಪಚ್ಚಞ್ಜನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾಪನೀಯಂ ಸೀತಲಭೇಸಜ್ಜಞ್ಜನಂ। ಸಾಲಾಕಿಯನ್ತಿ ಸಲಾಕವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ। ಸಲ್ಲಕತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕತ್ತವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ। ದಾರಕತಿಕಿಚ್ಛಾ ವುಚ್ಚತಿ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ। ಮೂಲಭೇಸಜ್ಜಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯತಿಕಿಚ್ಛನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಓಸಧೀನಂ ಪಟಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಖಾರಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ತದನುರೂಪೇ ವಣೇ ಗತೇ ತೇಸಂ ಅಪನಯನಂ।

    27.Santikammanti devaṭṭhānaṃ gantvā sace me idaṃ nāma samijjhissati, tumhākaṃ iminā ca iminā ca upahāraṃ karissāmīti samiddhikāle kattabbaṃ santipaṭissavakammaṃ. Tasmiṃ pana samiddhe tassa karaṇaṃ paṇidhikammaṃ nāma. Bhūrikammanti bhūrighare vasitvā gahitamantassa payogakaraṇaṃ. Vassakammaṃ vossakammanti ettha vassoti puriso, vossoti paṇḍako . Iti vossassa vassakaraṇaṃ vassakammaṃ, vassassa vossakaraṇaṃ vossakammaṃ. Taṃ pana karonto acchandikabhāvamattaṃ pāpeti, na liṅgaṃ antaradhāpetuṃ sakkoti. Vatthukammanti akatavatthusmiṃ gehapatiṭṭhāpanaṃ. Vatthuparikammanti ‘‘idañcidañcāharathā’’ti vatvā vatthubalikammakaraṇaṃ. Ācamananti udakena mukhasuddhikaraṇaṃ. Nhāpananti aññesaṃ nhāpanaṃ. Juhananti tesaṃ atthāya aggijuhanaṃ. Vamananti yogaṃ datvā vamanakaraṇaṃ. Virecanepi eseva nayo. Uddhaṃvirecananti uddhaṃ dosānaṃ nīharaṇaṃ. Adhovirecananti adho dosānaṃ nīharaṇaṃ. Sīsavirecananti sirovirecanaṃ. Kaṇṇatelanti kaṇṇānaṃ bandhanatthaṃ vā vaṇaharaṇatthaṃ vā bhesajjatelapacanaṃ. Nettatappananti akkhitappanatelaṃ. Natthukammanti telena yojetvā natthukaraṇaṃ. Añjananti dve vā tīṇi vā paṭalāni nīharaṇasamatthaṃ khārañjanaṃ. Paccañjananti nibbāpanīyaṃ sītalabhesajjañjanaṃ. Sālākiyanti salākavejjakammaṃ. Sallakattiyanti sallakattavejjakammaṃ. Dārakatikicchā vuccati komārabhaccavejjakammaṃ. Mūlabhesajjānaṃ anuppādananti iminā kāyatikicchanaṃ dasseti. Osadhīnaṃ paṭimokkhoti khārādīni datvā tadanurūpe vaṇe gate tesaṃ apanayanaṃ.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಮಹಾಸೀಲಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ।

    Ettāvatā mahāsīlaṃ niṭṭhitaṃ hoti.

    ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕಸಸ್ಸತವಾದವಣ್ಣನಾ

    Pubbantakappikasassatavādavaṇṇanā

    ೨೮. ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ವುತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಸೀಲಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವುತ್ತವಣ್ಣಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿವಸೇನ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞೇವ ಧಮ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ ದುದ್ದಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸುಞ್ಞತಾಪಕಾಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಾತಿ ಗುಣೇ, ದೇಸನಾಯಂ, ಪರಿಯತ್ತಿಯಂ, ನಿಸ್ಸತ್ತೇತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಧಮ್ಮಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ।

    28. Evaṃ brahmadattena vuttavaṇṇassa anusandhivasena tividhaṃ sīlaṃ vitthāretvā idāni bhikkhusaṅghena vuttavaṇṇassa anusandhivasena – ‘‘atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā’’tiādinā nayena suññatāpakāsanaṃ ārabhi. Tattha dhammāti guṇe, desanāyaṃ, pariyattiyaṃ, nissatteti evamādīsu dhammasaddo vattati.

    ‘‘ನ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಮ್ಮೋ ಚ, ಉಭೋ ಸಮವಿಪಾಕಿನೋ।

    ‘‘Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;

    ಅಧಮ್ಮೋ ನಿರಯಂ ನೇತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಪಾಪೇತಿ ಸುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೩೦೪)।

    Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti. (theragā. 304);

    ಆದೀಸು ಹಿ ಗುಣೇ ಧಮ್ಮಸದ್ದೋ। ‘‘ಧಮ್ಮಂ, ವೋ ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೨೦) ದೇಸನಾಯಂ। ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ ಸುತ್ತಂ , ಗೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೭೩) ಪರಿಯತ್ತಿಯಂ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೧) ನಿಸ್ಸತ್ತೇ। ಇಧ ಪನ ಗುಣೇ ವತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

    Ādīsu hi guṇe dhammasaddo. ‘‘Dhammaṃ, vo bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇa’’ntiādīsu (ma. ni. 3.420) desanāyaṃ. ‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ , geyya’’ntiādīsu (a. ni. 5.73) pariyattiyaṃ. ‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti, khandhā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) nissatte. Idha pana guṇe vattati. Tasmā atthi, bhikkhave, aññeva tathāgatassa guṇāti evamettha attho daṭṭhabbo.

    ಗಮ್ಭೀರಾತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ವಿಯ ಮಕಸತುಣ್ಡಸೂಚಿಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಞಾಣೇನ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಪತಿಟ್ಠಾ, ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾಯೇವ ದುದ್ದಸಾ। ದುದ್ದಸತ್ತಾಯೇವ ದುರನುಬೋಧಾ। ನಿಬ್ಬುತಸಬ್ಬಪರಿಳಾಹತ್ತಾ ಸನ್ತಾ, ಸನ್ತಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತನತೋಪಿ ಸನ್ತಾ। ಅತಿತ್ತಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಪಣೀತಾ, ಸಾದುರಸಭೋಜನಂ ವಿಯ। ಉತ್ತಮಞಾಣವಿಸಯತ್ತಾ ನ ತಕ್ಕೇನ ಅವಚರಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತಕ್ಕಾವಚರಾ। ನಿಪುಣಾತಿ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಸಭಾವತ್ತಾ। ಬಾಲಾನಂ ಅವಿಸಯತ್ತಾ, ಪಣ್ಡಿತೇಹಿಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಾ।

    Gambhīrāti mahāsamuddo viya makasatuṇḍasūciyā aññatra tathāgatā aññesaṃ ñāṇena alabbhaneyyapatiṭṭhā, gambhīrattāyeva duddasā. Duddasattāyeva duranubodhā. Nibbutasabbapariḷāhattā santā, santārammaṇesu pavattanatopi santā. Atittikaraṇaṭṭhena paṇītā, sādurasabhojanaṃ viya. Uttamañāṇavisayattā na takkena avacaritabbāti atakkāvacarā. Nipuṇāti saṇhasukhumasabhāvattā. Bālānaṃ avisayattā, paṇḍitehiyeva veditabbāti paṇḍitavedanīyā.

    ಯೇ ತಥಾಗತೋ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪವೇದೇತೀತಿ ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ತಥಾಗತೋ ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಅಭಿವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಪವೇದೇತಿ, ದೀಪೇತಿ, ಕಥೇತಿ, ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇಹೀತಿ ಯೇಹಿ ಗುಣಧಮ್ಮೇಹಿ। ಯಥಾಭುಚ್ಚನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ। ವಣ್ಣಂ ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನಾ ವದೇಯ್ಯುನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ವತ್ತುಕಾಮಾ ಸಮ್ಮಾ ವದೇಯ್ಯುಂ, ಅಹಾಪೇತ್ವಾ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕತಮೇ ಚ ಪನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಏವಂ ಥೋಮಿತಾತಿ? ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ। ಯದಿ ಏವಂ, ಕಸ್ಮಾ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ? ಪುಥುಚಿತ್ತಸಮಾಯೋಗತೋ ಚೇವ, ಪುಥುಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ। ತಞ್ಹಿ ಚತೂಸು ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಮಹಾಕಿರಿಯಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಅತೀತಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ, ತತ್ಥ ಆವರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅನಾವರಣಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೨೦)। ಇತಿ ಪುಥುಚಿತ್ತಸಮಾಯೋಗತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಪುಥುಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ಬಹುವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ।

    Ye tathāgato sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetīti ye dhamme tathāgato anaññaneyyo hutvā sayameva abhivisiṭṭhena ñāṇena paccakkhaṃ katvā pavedeti, dīpeti, katheti, pakāsetīti attho. Yehīti yehi guṇadhammehi. Yathābhuccanti yathābhūtaṃ. Vaṇṇaṃ sammā vadamānā vadeyyunti tathāgatassa vaṇṇaṃ vattukāmā sammā vadeyyuṃ, ahāpetvā vattuṃ sakkuṇeyyunti attho. Katame ca pana te dhammā bhagavatā evaṃ thomitāti? Sabbaññutaññāṇaṃ. Yadi evaṃ, kasmā bahuvacananiddeso katoti? Puthucittasamāyogato ceva, puthuārammaṇato ca. Tañhi catūsu ñāṇasampayuttamahākiriyacittesu labbhati, na cassa koci dhammo ārammaṇaṃ nāma na hoti. Yathāha – ‘‘atītaṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇa’’ntiādi (paṭi. ma. 1.120). Iti puthucittasamāyogato punappunaṃ uppattivasena puthuārammaṇato ca bahuvacananiddeso katoti.

    ‘‘ಅಞ್ಞೇವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ವವತ್ಥಾಪನವಚನಂ, ‘‘ಅಞ್ಞೇವ, ನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಆದಯೋ। ಗಮ್ಭೀರಾವ ನ ಉತ್ತಾನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಞ್ಹಿ ಗಮ್ಭೀರಂ, ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ಪನ ತತೋ ಗಮ್ಭೀರತರನ್ತಿ ತತ್ಥ ವವತ್ಥಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ತತೋಪಿ ಗಮ್ಭೀರತರನ್ತಿ ತತ್ಥಾಪಿ ವವತ್ಥಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಇತೋ ಪನಞ್ಞಂ ಗಮ್ಭೀರತರಂ ನತ್ಥಿ; ತಸ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ ವಾತಿ ವವತ್ಥಾನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ತಥಾ ದುದ್ದಸಾವ ದುರನುಬೋಧಾ ವಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    ‘‘Aññevā’’ti idaṃ panettha vavatthāpanavacanaṃ, ‘‘aññeva, na pāṇātipātā veramaṇiādayo. Gambhīrāva na uttānā’’ti evaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ. Sāvakapāramīñāṇañhi gambhīraṃ, paccekabodhiñāṇaṃ pana tato gambhīrataranti tattha vavatthānaṃ natthi, sabbaññutaññāṇañca tatopi gambhīrataranti tatthāpi vavatthānaṃ natthi, ito panaññaṃ gambhīrataraṃ natthi; tasmā gambhīrā vāti vavatthānaṃ labbhati. Tathā duddasāva duranubodhā vāti sabbaṃ veditabbaṃ.

    ಕತಮೇ ಚ ತೇ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಅಯಂ ಪನ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾ। ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿಆದಿ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಏವಂ ಆರದ್ಧನ್ತಿ ಚೇ? ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಚತ್ತಾರಿ ಠಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಗಜ್ಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಞಾಣಂ ಅನುಪವಿಸತಿ, ಬುದ್ಧಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ದೇಸನಾ ಗಮ್ಭೀರಾ ಹೋತಿ, ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಾ, ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಂ, ಭೂಮನ್ತರಂ, ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ, ಸಮಯನ್ತರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ – ‘‘ಇದಂ ಲಹುಕಂ, ಇದಂ ಗರುಕಂ, ಇದಂ ಸತೇಕಿಚ್ಛಂ, ಇದಂ ಅತೇಕಿಚ್ಛಂ, ಅಯಂ ಆಪತ್ತಿ, ಅಯಂ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಅಯಂ ಛೇಜ್ಜಗಾಮಿನೀ, ಅಯಂ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ, ಅಯಂ ದೇಸನಾಗಾಮಿನೀ, ಅಯಂ ಲೋಕವಜ್ಜಾ, ಅಯಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಇದಂ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಯಂ ಏವಂ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನಂ ನಾಮ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಥಾಮೋ ವಾ ಬಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ; ಅವಿಸಯೋ ಏಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ, ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ವಿಸಯೋ। ಇತಿ ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಞಾಣಂ ಅನುಪವಿಸತಿ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ।

    Katameca te bhikkhaveti ayaṃ pana tesaṃ dhammānaṃ kathetukamyatā pucchā. Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇātiādi pucchāvissajjanaṃ. Kasmā panetaṃ evaṃ āraddhanti ce? Buddhānañhi cattāri ṭhānāni patvā gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati, buddhañāṇassa mahantabhāvo paññāyati, desanā gambhīrā hoti, tilakkhaṇāhatā, suññatāpaṭisaṃyuttā. Katamāni cattāri? Vinayapaññattiṃ, bhūmantaraṃ, paccayākāraṃ, samayantaranti. Tasmā – ‘‘idaṃ lahukaṃ, idaṃ garukaṃ, idaṃ satekicchaṃ, idaṃ atekicchaṃ, ayaṃ āpatti, ayaṃ anāpatti, ayaṃ chejjagāminī, ayaṃ vuṭṭhānagāminī, ayaṃ desanāgāminī, ayaṃ lokavajjā, ayaṃ paṇṇattivajjā, imasmiṃ vatthusmiṃ idaṃ paññapetabba’’nti yaṃ evaṃ otiṇṇe vatthusmiṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ nāma, tattha aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi; avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo. Iti vinayapaññattiṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.

    ತಥಾ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ನಾಮ…ಪೇ॰… ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ, ಪಞ್ಚ ಖನ್ಧಾ ನಾಮ, ದ್ವಾದಸ ಆಯತನಾನಿ ನಾಮ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ನಾಮ, ಬಾವೀಸತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಾಮ, ನವ ಹೇತೂ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ ನಾಮ, ಸತ್ತ ಫಸ್ಸಾ ನಾಮ, ಸತ್ತ ವೇದನಾ ನಾಮ, ಸತ್ತ ಸಞ್ಞಾ ನಾಮ, ಸತ್ತ ಚೇತನಾ ನಾಮ, ಸತ್ತ ಚಿತ್ತಾನಿ ನಾಮ। ಏತೇಸು ಏತ್ತಕಾ ಕಾಮಾವಚರಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ಏತ್ತಕಾ ರೂಪಾವಚರಅರೂಪಾವಚರಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ಏತ್ತಕಾ ಲೋಕಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ಏತ್ತಕಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ ಚತುವೀಸತಿಸಮನ್ತಪಟ್ಠಾನಂ ಅನನ್ತನಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಥಾಮೋ ವಾ ಬಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಅವಿಸಯೋ ಏಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ, ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ವಿಸಯೋ। ಇತಿ ಭೂಮನ್ತರಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಪತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಞಾಣಂ ಅನುಪವಿಸತಿ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ।

    Tathā ime cattāro satipaṭṭhānā nāma…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nāma, pañca khandhā nāma, dvādasa āyatanāni nāma, aṭṭhārasa dhātuyo nāma, cattāri ariyasaccāni nāma, bāvīsatindriyāni nāma, nava hetū nāma, cattāro āhārā nāma, satta phassā nāma, satta vedanā nāma, satta saññā nāma, satta cetanā nāma, satta cittāni nāma. Etesu ettakā kāmāvacarā dhammā nāma, ettakā rūpāvacaraarūpāvacarapariyāpannā dhammā nāma, ettakā lokiyā dhammā nāma, ettakā lokuttarā dhammā nāmāti catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ anantanayaṃ abhidhammapiṭakaṃ vibhajitvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo. Iti bhūmantaraparicchedaṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.

    ತಥಾ ಅಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಉಪ್ಪಾದೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಪವತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ, ನಿಮಿತ್ತಂ, ಆಯೂಹನಂ, ಸಂಯೋಗೋ, ಪಲಿಬೋಧೋ, ಸಮುದಯೋ, ಹೇತು, ಪಚ್ಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಸಙ್ಖಾರಾದಯೋ ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕಥಂ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಞ್ಞಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಂ? ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ ಚ ಪವತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಚ, ನಿಮಿತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಆಯೂಹನಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಸಂಯೋಗಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಪಲಿಬೋಧಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಸಮುದಯಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಹೇತುಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಇಮೇಹಿ ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ, ಉಭೋಪೇತೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಞ್ಞಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಂ। ಅತೀತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ, ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ ಚ…ಪೇ॰… ಜಾತಿ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ ಚ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಇಮೇಹಿ ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ಜಾತಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಜರಾಮರಣಂ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ, ಉಭೋಪೇತೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಞ್ಞಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೪೫)। ಏವಮಿಮಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ತಥಾ ತಥಾ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಪವತ್ತಂ ತಿವಟ್ಟಂ ತಿಯದ್ಧಂ ತಿಸನ್ಧಿಂ ಚತುಸಙ್ಖೇಪಂ ವೀಸತಾಕಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಥಾಮೋ ವಾ ಬಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಅವಿಸಯೋ ಏಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ, ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ವಿಸಯೋ, ಇತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಪತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಞಾಣಂ ಅನುಪವಿಸತಿ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ।

    Tathā ayaṃ avijjā saṅkhārānaṃ navahākārehi paccayo hoti, uppādo hutvā paccayo hoti, pavattaṃ hutvā, nimittaṃ, āyūhanaṃ, saṃyogo, palibodho, samudayo, hetu, paccayo hutvā paccayo hoti, tathā saṅkhārādayo viññāṇādīnaṃ. Yathāha – ‘‘kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ? Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca, nimittaṭṭhiti ca, āyūhanaṭṭhiti ca, saṃyogaṭṭhiti ca, palibodhaṭṭhiti ca, samudayaṭṭhiti ca, hetuṭṭhiti ca, paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ, anāgatampi addhānaṃ avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca…pe… jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca…pe… paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.45). Evamimaṃ tassa tassa dhammassa tathā tathā paccayabhāvena pavattaṃ tivaṭṭaṃ tiyaddhaṃ tisandhiṃ catusaṅkhepaṃ vīsatākāraṃ paṭiccasamuppādaṃ vibhajitvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo, iti paccayākāraṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.

    ತಥಾ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಸಸ್ಸತವಾದಾ ನಾಮ, ಚತ್ತಾರೋ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅನ್ತಾನನ್ತಿಕಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪಿಕಾ, ದ್ವೇ ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಿಕಾ, ಸೋಳಸ ಸಞ್ಞೀವಾದಾ, ಅಟ್ಠ ಅಸಞ್ಞೀವಾದಾ, ಅಟ್ಠ ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀವಾದಾ, ಸತ್ತ ಉಚ್ಛೇದವಾದಾ, ಪಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದಾ ನಾಮ। ತೇ ಇದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಜ್ಜಟಂ ನಿಗ್ಗುಮ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಥಾಮೋ ವಾ ಬಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಅವಿಸಯೋ ಏಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ, ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ವಿಸಯೋ। ಇತಿ ಸಮಯನ್ತರಂ ಪತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಞಾಣಂ ಅನುಪವಿಸತಿ, ಬುದ್ಧಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ದೇಸನಾ ಗಮ್ಭೀರಾ ಹೋತಿ, ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಾ, ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ।

    Tathā cattāro janā sassatavādā nāma, cattāro ekaccasassatavādā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādā nāma. Te idaṃ nissāya idaṃ gaṇhantīti dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni bhinditvā nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo. Iti samayantaraṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati, buddhañāṇassa mahantatā paññāyati, desanā gambhīrā hoti, tilakkhaṇāhatā, suññatāpaṭisaṃyuttāti.

    ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಸಮಯನ್ತರಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ದೇಸನಾಯ ಚ ಸುಞ್ಞತಾಪಕಾಸನವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಸಮಯನ್ತರಂ ಅನುಪವಿಸನ್ತೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ – ‘‘ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಆರಭಿ।

    Imasmiṃ pana ṭhāne samayantaraṃ labbhati, tasmā sabbaññutaññāṇassa mahantabhāvadassanatthaṃ desanāya ca suññatāpakāsanavibhāvanatthaṃ samayantaraṃ anupavisanto dhammarājā – ‘‘santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā’’ti evaṃ pucchāvissajjanaṃ ārabhi.

    ೨೯. ತತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಉಪಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಆಲಪನವಚನಂ। ಏಕೇತಿ ಏಕಚ್ಚೇ। ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗತಭಾವೇನ ಸಮಣಾ, ಜಾತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ। ಲೋಕೇನ ವಾ ಸಮಣಾತಿ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಚ ಏವಂ ಸಮ್ಮತಾ। ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾ। ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪೋ ವಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾ। ತತ್ಥ ಅನ್ತೋತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ಅನ್ತಅಬ್ಭನ್ತರಮರಿಯಾದಲಾಮಕಪರಭಾಗಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅನ್ತಪೂರೋ ಉದರಪೂರೋ’’ತಿಆದೀಸು ಹಿ ಅನ್ತೇ ಅನ್ತಸದ್ದೋ। ‘‘ಚರನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಪರಿವಾರಛನ್ನಾ ಅನ್ತೋ ಅಸುದ್ಧಾ ಬಹಿ ಸೋಭಮಾನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೨) ಅಬ್ಭನ್ತರೇ। ‘‘ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಜೀರತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೭೮)। ‘‘ಸಾ ಹರಿತನ್ತಂ ವಾ ಪನ್ಥನ್ತಂ ವಾ ಸೇಲನ್ತಂ ವಾ ಉದಕನ್ತಂ ವಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೪) ಮರಿಯಾದಾಯಂ। ‘‘ಅನ್ತಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜೀವಿಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಪಿಣ್ಡೋಲ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦) ಲಾಮಕೇ। ‘‘ಏಸೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೫೧) ಪರಭಾಗೇ। ಸಬ್ಬಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಯೋ ಹಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಭಾಗೋ ಕೋಟೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಸಕ್ಕಾಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಏಕೋ ಅನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೬೧) ಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ಸ್ವಾಯಂ ಇಧಾಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವತ್ತತಿ।

    29. Tattha santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti. Bhikkhaveti ālapanavacanaṃ. Eketi ekacce. Samaṇabrāhmaṇāti pabbajjūpagatabhāvena samaṇā, jātiyā brāhmaṇā. Lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā. Pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā. Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā. Tattha antoti ayaṃ saddo antaabbhantaramariyādalāmakaparabhāgakoṭṭhāsesu dissati. ‘‘Antapūro udarapūro’’tiādīsu hi ante antasaddo. ‘‘Caranti loke parivārachannā anto asuddhā bahi sobhamānā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.122) abbhantare. ‘‘Kāyabandhanassa anto jīrati (cūḷava. 278). ‘‘Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.304) mariyādāyaṃ. ‘‘Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ yadidaṃ piṇḍolya’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.80) lāmake. ‘‘Esevanto dukkhassā’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.51) parabhāge. Sabbapaccayasaṅkhayo hi dukkhassa parabhāgo koṭīti vuccati. ‘‘Sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) koṭṭhāse. Svāyaṃ idhāpi koṭṭhāse vattati.

    ಕಪ್ಪಸದ್ದೋಪಿ – ‘‘ತಿಟ್ಠತು, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಕಪ್ಪಂ’’ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೬೭), ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಪ್ಪೋ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ’’ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೮೦), ‘‘ಕಪ್ಪಕತೇನ ಅಕಪ್ಪಕತಂ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ, (ಪಾಚಿ॰ ೩೭೧) ಏವಂ ಆಯುಕಪ್ಪಲೇಸಕಪ್ಪವಿನಯಕಪ್ಪಾದೀಸು ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ವತ್ತತಿ। ಇಧ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಸು ವತ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಕಪ್ಪಾತಿ ದ್ವೇ ಕಪ್ಪಾ, ತಣ್ಹಾಕಪ್ಪೋ ಚ ದಿಟ್ಠಿಕಪ್ಪೋ ಚಾ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೨೮)। ತಸ್ಮಾ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅತೀತಂ ಖನ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಠಿತಾತಿ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇಸಂ ಏವಂ ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಪುಬ್ಬನ್ತಮೇವ ಅನುಗತಾ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಪುಬ್ಬನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿನೋ। ತೇ ಏವಂದಿಟ್ಠಿನೋ ತಂ ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಆಗಮ್ಮ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಜನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅನೇಕವಿಹಿತಾನಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿಪದಾನಿ ಅಭಿವದನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ।

    Kappasaddopi – ‘‘tiṭṭhatu, bhante bhagavā kappaṃ’’ (dī. ni. 2.167), ‘‘atthi kappo nipajjituṃ’’ (a. ni. 8.80), ‘‘kappakatena akappakataṃ saṃsibbitaṃ hotī’’ti, (pāci. 371) evaṃ āyukappalesakappavinayakappādīsu sambahulesu atthesu vattati. Idha taṇhādiṭṭhīsu vattatīti veditabbo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘kappāti dve kappā, taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti (mahāni. 28). Tasmā taṇhādiṭṭhivasena atītaṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā pakappetvā ṭhitāti pubbantakappikāti evamettha attho veditabbo. Tesaṃ evaṃ pubbantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena pubbantameva anugatā diṭṭhīti pubbantānudiṭṭhino. Te evaṃdiṭṭhino taṃ pubbantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhimuttipadāni abhivadanti aṭṭhārasahi vatthūhi.

    ತತ್ಥ ಅನೇಕವಿಹಿತಾನೀತಿ ಅನೇಕವಿಧಾನಿ। ಅಧಿಮುತ್ತಿಪದಾನೀತಿ ಅಧಿವಚನಪದಾನಿ। ಅಥ ವಾ ಭೂತಂ ಅತ್ಥಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ ಅಧಿಮುತ್ತಿಯೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಧಿಮುತ್ತೀನಂ ಪದಾನಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿಪದಾನಿ, ದಿಟ್ಠಿದೀಪಕಾನಿ ವಚನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹೀತಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ।

    Tattha anekavihitānīti anekavidhāni. Adhimuttipadānīti adhivacanapadāni. Atha vā bhūtaṃ atthaṃ abhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā pavattanato adhimuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti. Adhimuttīnaṃ padāni adhimuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho. Aṭṭhārasahi vatthūhīti aṭṭhārasahi kāraṇehi.

    ೩೦. ಇದಾನಿ ಯೇಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಅಭಿವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಯ ಪುಚ್ಛಾಯ ‘‘ತೇ ಚ ಖೋ ಭೋನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾದೋ, ದಿಟ್ಠಿಗತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಸ್ಸತೋ ವಾದೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಸ್ಸತವಾದಾ, ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಇತೋ ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಸ್ಸತಂ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚಾತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಅತ್ತಾತಿ ಚ ಲೋಕೋತಿ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಸಸ್ಸತಂ ಅಮರಂ ನಿಚ್ಚಂ ಧುವಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ರೂಪಂ ಅತ್ತಾ ಚೇವ ಲೋಕೋ ಚ ಸಸ್ಸತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ ತಥಾ ವೇದನಂ, ಸಞ್ಞಂ, ಸಙ್ಖಾರೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅತ್ತಾ ಚೇವ ಲೋಕೋ ಚ ಸಸ್ಸತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀ’’ತಿ।

    30. Idāni yehi aṭṭhārasahi vatthūhi abhivadanti, tesaṃ kathetukamyatāya pucchāya ‘‘te ca kho bhonto’’tiādinā nayena pucchitvā tāni vatthūni vibhajitvā dassetuṃ ‘‘santi, bhikkhave’’tiādimāha. Tattha vadanti etenāti vādo, diṭṭhigatassetaṃ adhivacanaṃ. Sassato vādo etesanti sassatavādā, sassatadiṭṭhinoti attho. Eteneva nayena ito paresampi evarūpānaṃ padānaṃ attho veditabbo. Sassataṃ attānañca lokañcāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ amaraṃ niccaṃ dhuvaṃ paññapenti. Yathāha – ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapenti tathā vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti.

    ೩೧. ಆತಪ್ಪಮನ್ವಾಯಾತಿಆದೀಸು ವೀರಿಯಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಆತಾಪನಭಾವೇನ ಆತಪ್ಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತದೇವ ಪದಹನವಸೇನ ಪಧಾನಂ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯುತ್ತವಸೇನ ಅನುಯೋಗೋತಿ। ಏವಂ ತಿಪ್ಪಭೇದಂ ವೀರಿಯಂ ಅನ್ವಾಯ ಆಗಮ್ಮ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಮಾದೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸೋ। ಸಮ್ಮಾ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ, ಪಥಮನಸಿಕಾರೋ, ಅತ್ಥತೋ ಞಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮನಸಿಕಾರೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿ ಞಾಣಂ ಇಜ್ಝತಿ, ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಞ್ಚ ಸತಿಞ್ಚ ಞಾಣಞ್ಚ ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ತಥಾರೂಪನ್ತಿ ತಥಾಜಾತಿಕಂ। ಚೇತೋಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿಂ। ಫುಸತೀತಿ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತಿ। ಯಥಾ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇತಿ ಯೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮ್ಮಾ ಆಹಿತೇ ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತೇ ಚಿತ್ತಮ್ಹಿ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸನ್ತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ।

    31.Ātappamanvāyātiādīsu vīriyaṃ kilesānaṃ ātāpanabhāvena ātappanti vuttaṃ. Tadeva padahanavasena padhānaṃ. Punappunaṃ yuttavasena anuyogoti. Evaṃ tippabhedaṃ vīriyaṃ anvāya āgamma paṭiccāti attho. Appamādo vuccati satiyā avippavāso. Sammā manasikāroti upāyamanasikāro, pathamanasikāro, atthato ñāṇanti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi manasikāre ṭhitassa pubbenivāsānussati ñāṇaṃ ijjhati, ayaṃ imasmiṃ ṭhāne manasikāroti adhippeto. Tasmā vīriyañca satiñca ñāṇañca āgammāti ayamettha saṅkhepattho. Tathārūpanti tathājātikaṃ. Cetosamādhinti cittasamādhiṃ. Phusatīti vindati paṭilabhati. Yathā samāhite citteti yena samādhinā sammā āhite suṭṭhu ṭhapite cittamhi anekavihitaṃpubbenivāsantiādīnaṃ attho visuddhimagge vutto.

    ಸೋ ಏವಮಾಹಾತಿ ಸೋ ಏವಂ ಝಾನಾನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಏವಂ ವದತಿ। ವಞ್ಝೋತಿ ವಞ್ಝಪಸುವಞ್ಝತಾಲಾದಯೋ ವಿಯ ಅಫಲೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಜನಕೋತಿ। ಏತೇನ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ಚ ಗಹಿತಾನಂ ಝಾನಾದೀನಂ ರೂಪಾದಿಜನಕಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ವಿಯ ಠಿತೋತಿ ಕೂಟಟ್ಠೋ। ಏಸಿಕಟ್ಠಾಯಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಏಸಿಕಟ್ಠಾಯೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಏಸಿಕಟ್ಠಾಯಿಟ್ಠಿತೋ। ಯಥಾ ಸುನಿಖಾತೋ ಏಸಿಕತ್ಥಮ್ಭೋ ನಿಚ್ಚಲೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಭಯೇನಪಿ ಲೋಕಸ್ಸ ವಿನಾಸಾಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಈಸಿಕಟ್ಠಾಯಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಪಾಳಿಂ ವತ್ವಾ ಮುಞ್ಜೇ ಈಸಿಕಾ ವಿಯ ಠಿತೋತಿ ವದನ್ತಿ । ತತ್ರಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿದಂ ಜಾಯತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಮುಞ್ಜತೋ ಈಸಿಕಾ ವಿಯ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಈಸಿಕಟ್ಠಾಯಿಟ್ಠಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇವ ಸತ್ತಾ ಸನ್ಧಾವನ್ತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    So evamāhāti so evaṃ jhānānubhāvasampanno hutvā diṭṭhigatiko evaṃ vadati. Vañjhoti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalo kassaci ajanakoti. Etena ‘‘attā’’ti ca ‘‘loko’’ti ca gahitānaṃ jhānādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati. Pabbatakūṭaṃ viya ṭhitoti kūṭaṭṭho. Esikaṭṭhāyiṭṭhitoti esikaṭṭhāyī viya hutvā ṭhitoti esikaṭṭhāyiṭṭhito. Yathā sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitoti attho. Ubhayenapi lokassa vināsābhāvaṃ dīpeti. Keci pana īsikaṭṭhāyiṭṭhitoti pāḷiṃ vatvā muñje īsikā viya ṭhitoti vadanti . Tatrāyamadhippāyo – yadidaṃ jāyatīti vuccati, taṃ muñjato īsikā viya vijjamānameva nikkhamati. Yasmā ca īsikaṭṭhāyiṭṭhito, tasmā teva sattā sandhāvanti, ito aññattha gacchantīti attho.

    ಸಂಸರನ್ತೀತಿ ಅಪರಾಪರಂ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ। ಚವನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಥಾ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇ ಚ ಸತ್ತಾ ಸನ್ಧಾವನ್ತೀತಿಆದಿನಾ ವಚನೇನ ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಅತ್ತನೋ ವಾದಂ ಭಿನ್ದತಿ, ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ನ ನಿಬದ್ಧಂ, ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ ಚಞ್ಚಲಂ, ಉಮ್ಮತ್ತಕಪಚ್ಛಿಯಂ ಪೂವಖಣ್ಡಗೂಥಗೋಮಯಾದೀನಿ ವಿಯ ಚೇತ್ಥ ಸುನ್ದರಮ್ಪಿ ಅಸುನ್ದರಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥಿತ್ವೇವ ಸಸ್ಸತಿಸಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಸ್ಸತೀತಿ ನಿಚ್ಚಂ ವಿಜ್ಜಮಾನತಾಯ ಮಹಾಪಥವಿಂವ ಮಞ್ಞತಿ, ತಥಾ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ। ತತೋ ತೇಹಿ ಸಮಂ ಅತ್ತಾನಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅತ್ಥಿ ತ್ವೇವ ಸಸ್ಸತಿಸಮನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।

    Saṃsarantīti aparāparaṃ sañcaranti. Cavantīti evaṃ saṅkhyaṃ gacchanti. Tathā upapajjantīti. Aṭṭhakathāyaṃ pana pubbe ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti vatvā idāni te ca sattā sandhāvantītiādinā vacanena ayaṃ diṭṭhigatiko attanāyeva attano vādaṃ bhindati, diṭṭhigatikassa dassanaṃ nāma na nibaddhaṃ, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya cañcalaṃ, ummattakapacchiyaṃ pūvakhaṇḍagūthagomayādīni viya cettha sundarampi asundarampi hoti yevāti vuttaṃ. Atthitveva sassatisamanti ettha sassatīti niccaṃ vijjamānatāya mahāpathaviṃva maññati, tathā sinerupabbatacandimasūriye. Tato tehi samaṃ attānaṃ maññamānā atthi tveva sassatisamanti vadanti.

    ಇದಾನಿ ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾತಿಆದಿಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಸಾಧನತ್ಥಂ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅಹಞ್ಹಿ ಆತಪ್ಪಮನ್ವಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಮಿನಾಮಹಂ ಏತಂ ಜಾನಾಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೇನ ಅಹಂ ಏತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಜಾನಾಮಿ, ನ ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕೇನೇವ ವದಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಕಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ಪದಸನ್ಧಿಕರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ। ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಠಾನನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ವತ್ಥೂಹೀತಿ ವತ್ಥುಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೇಸು ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಇದಂ ಪಠಮಂ ಠಾನಂ, ಇದಂ ಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾನುಸ್ಸರಣಂ ಪಠಮಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Idāni sassato attā ca loko cātiādikāya paṭiññāya sādhanatthaṃ hetuṃ dassento ‘‘taṃ kissa hetu? Ahañhi ātappamanvāyā’’tiādimāha. Tattha imināmahaṃ etaṃ jānāmīti iminā visesādhigamena ahaṃ etaṃ paccakkhato jānāmi, na kevalaṃ saddhāmattakeneva vadāmīti dasseti, makāro panettha padasandhikaraṇatthaṃ vutto. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ ṭhānanti catūhi vatthūhīti vatthusaddena vuttesu catūsu ṭhānesu idaṃ paṭhamaṃ ṭhānaṃ, idaṃ jātisatasahassamattānussaraṇaṃ paṭhamaṃ kāraṇanti attho.

    ೩೨-೩೩. ಉಪರಿ ವಾರದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ಅಯಂ ವಾರೋ ಅನೇಕಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಇತರೇ ದಸಚತ್ತಾಲೀಸಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಪ್ಪಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ। ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಹಿ ತಿತ್ಥಿಯೋ ಅನೇಕಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ತಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಪಞ್ಞೋ ದಸಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಪ್ಪಾನಿ, ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧಂ।

    32-33. Upari vāradvayepi eseva nayo. Kevalañhi ayaṃ vāro anekajātisatasahassānussaraṇavasena vutto. Itare dasacattālīsasaṃvaṭṭavivaṭṭakappānussaraṇavasena. Mandapañño hi titthiyo anekajātisatasahassamattaṃ anussarati, majjhimapañño dasasaṃvaṭṭavivaṭṭakappāni, tikkhapañño cattālīsaṃ, na tato uddhaṃ.

    ೩೪. ಚತುತ್ಥವಾರೇ ತಕ್ಕಯತೀತಿ ತಕ್ಕೀ, ತಕ್ಕೋ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಕ್ಕೀ। ತಕ್ಕೇತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಗಾಹಿನೋ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವೀಮಂಸಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ವೀಮಂಸೀ। ವೀಮಂಸಾ ನಾಮ ತುಲನಾ ರುಚ್ಚನಾ ಖಮನಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಯಟ್ಠಿಯಾ ಉದಕಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಓತರತಿ, ಏವಮೇವ ಯೋ ತುಲಯಿತ್ವಾ ರುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ‘‘ವೀಮಂಸೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತನ್ತಿ ತಕ್ಕೇನ ಪರಿಯಾಹತಂ, ತೇನ ತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ತಕ್ಕೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೀಮಂಸಾನುಚರಿತನ್ತಿ ತಾಯ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ವೀಮಂಸಾಯ ಅನುಚರಿತಂ। ಸಯಂಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಭಾನಮತ್ತಸಞ್ಜಾತಂ। ಏವಮಾಹಾತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಂ ವದತಿ।

    34. Catutthavāre takkayatīti takkī, takko vā assa atthīti takkī. Takketvā vitakketvā diṭṭhigāhino etaṃ adhivacanaṃ. Vīmaṃsāya samannāgatoti vīmaṃsī. Vīmaṃsā nāma tulanā ruccanā khamanā. Yathā hi puriso yaṭṭhiyā udakaṃ vīmaṃsitvā otarati, evameva yo tulayitvā ruccitvā khamāpetvā diṭṭhiṃ gaṇhāti, so ‘‘vīmaṃsī’’ti veditabbo. Takkapariyāhatanti takkena pariyāhataṃ, tena tena pariyāyena takketvāti attho. Vīmaṃsānucaritanti tāya vuttappakārāya vīmaṃsāya anucaritaṃ. Sayaṃpaṭibhānanti attano paṭibhānamattasañjātaṃ. Evamāhāti sassatadiṭṭhiṃ gahetvā evaṃ vadati.

    ತತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ತಕ್ಕೀ – ಅನುಸ್ಸುತಿಕೋ, ಜಾತಿಸ್ಸರೋ, ಲಾಭೀ, ಸುದ್ಧತಕ್ಕಿಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ‘‘ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಯದಿ ವೇಸ್ಸನ್ತರೋವ ಭಗವಾ, ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ತಕ್ಕಯನ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಯಂ ಅನುಸ್ಸುತಿಕೋ ನಾಮ। ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಜಾತಿಯೋ ಸರಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಹಮೇವ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ತಕ್ಕಯನ್ತೋ ಜಾತಿಸ್ಸರತಕ್ಕಿಕೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಲಾಭಿತಾಯ ‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಇದಾನಿ ಅತ್ತಾ ಸುಖೀ ಹೋತಿ, ಅತೀತೇಪಿ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ, ಅನಾಗತೇಪಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಕ್ಕಯಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಯಂ ಲಾಭೀತಕ್ಕಿಕೋ ನಾಮ। ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪನ ಸುದ್ಧತಕ್ಕಿಕೋ ನಾಮ।

    Tattha catubbidho takkī – anussutiko, jātissaro, lābhī, suddhatakkikoti. Tattha yo ‘‘vessantaro nāma rājā ahosī’’tiādīni sutvā ‘‘tena hi yadi vessantarova bhagavā, sassato attā’’ti takkayanto diṭṭhiṃ gaṇhāti, ayaṃ anussutiko nāma. Dve tisso jātiyo saritvā – ‘‘ahameva pubbe asukasmiṃ nāma ahosiṃ, tasmā sassato attā’’ti takkayanto jātissaratakkiko nāma. Yo pana lābhitāya ‘‘yathā me idāni attā sukhī hoti, atītepi evaṃ ahosi, anāgatepi bhavissatī’’ti takkayitvā diṭṭhiṃ gaṇhāti, ayaṃ lābhītakkiko nāma. ‘‘Evaṃ sati idaṃ hotī’’ti takkamatteneva gaṇhanto pana suddhatakkiko nāma.

    ೩೫. ಏತೇಸಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಚತುನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾ। ನತ್ಥಿ ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ವತ್ಥೂಹಿ ಬಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಂ ಕಾರಣಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸತಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ।

    35.Etesaṃ vā aññatarenāti etesaṃyeva catunnaṃ vatthūnaṃ aññatarena ekena vā dvīhi vā tīhi vā. Natthi ito bahiddhāti imehi pana vatthūhi bahi aññaṃ ekaṃ kāraṇampi sassatapaññattiyā natthīti appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadati.

    ೩೬. ತಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಂ ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ತಥಾಗತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಜಾನಾತಿ। ತತೋ ತಂ ಪಜಾನನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮೇ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಯೋವ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾ ನಾಮ। ಅಪಿ ಚ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಕಾರಣಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಮೇವ। ಯಥಾಹ ‘‘ಕತಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾನಿ? ಖನ್ಧಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ, ಅವಿಜ್ಜಾಪಿ, ಫಸ್ಸೋಪಿ , ಸಞ್ಞಾಪಿ, ವಿತಕ್ಕೋಪಿ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋಪಿ, ಪಾಪಮಿತ್ತೋಪಿ, ಪರತೋಘೋಸೋಪಿ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಖನ್ಧಾ ಹೇತು, ಖನ್ಧಾ ಪಚ್ಚಯೋ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ, ಏವಂ ಖನ್ಧಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಹೇತು…ಪೇ॰… ಪಾಪಮಿತ್ತೋ ಹೇತು। ಪರತೋಘೋಸೋ ಹೇತು, ಪರತೋಘೋಸೋ ಪಚ್ಚಯೋ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ, ಏವಂ ಪರತೋಘೋಸೋಪಿ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೨೪)। ಏವಂಗಹಿತಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಾ ತಾವ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾ – ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ಏವಂಗಹಿತಾ ಆದಿನ್ನಾ, ಪವತ್ತಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂಪರಾಮಟ್ಠಾತಿ ನಿರಾಸಙ್ಕಚಿತ್ತತಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಮಟ್ಠಾ ಪರಾಮಟ್ಠಾ, ‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ, ಮೋಘಮಞ್ಞ’ನ್ತಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪಿತಾ । ಕಾರಣಸಙ್ಖಾತಾ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾ ಯಥಾ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತನವಸೇನ ಚ ಆಸೇವನವಸೇನ ಚ ಗಹಿತಾ। ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಿತಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಹಣವಸೇನ ಪರಾಮಟ್ಠಾ। ಏವಂಗತಿಕಾತಿ ಏವಂ ನಿರಯತಿರಚ್ಛಾನಪೇತ್ತಿವಿಸಯಗತಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞತರಗತಿಕಾ। ಏವಂ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಏವಂವಿಧಪರಲೋಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    36.Tayidaṃ, bhikkhave, tathāgato pajānātīti bhikkhave, taṃ idaṃ catubbidhampi diṭṭhigataṃ tathāgato nānappakārato jānāti. Tato taṃ pajānanākāraṃ dassento ime diṭṭhiṭṭhānātiādimāha. Tattha diṭṭhiyova diṭṭhiṭṭhānā nāma. Api ca diṭṭhīnaṃ kāraṇampi diṭṭhiṭṭhānameva. Yathāha ‘‘katamāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni? Khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi, phassopi , saññāpi, vitakkopi, ayonisomanasikāropi, pāpamittopi, paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’nti. ‘‘Khandhā hetu, khandhā paccayo diṭṭhiṭṭhānaṃ upādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ. Avijjā hetu…pe… pāpamitto hetu. Paratoghoso hetu, paratoghoso paccayo diṭṭhiṭṭhānaṃ upādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’nti (paṭi. ma. 1.124). Evaṃgahitāti diṭṭhisaṅkhātā tāva diṭṭhiṭṭhānā – ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti evaṃgahitā ādinnā, pavattitāti attho. Evaṃparāmaṭṭhāti nirāsaṅkacittatāya punappunaṃ āmaṭṭhā parāmaṭṭhā, ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti pariniṭṭhāpitā . Kāraṇasaṅkhātā pana diṭṭhiṭṭhānā yathā gayhamānā diṭṭhiyo samuṭṭhāpenti, evaṃ ārammaṇavasena ca pavattanavasena ca āsevanavasena ca gahitā. Anādīnavadassitāya punappunaṃ gahaṇavasena parāmaṭṭhā. Evaṃgatikāti evaṃ nirayatiracchānapettivisayagatikānaṃ aññataragatikā. Evaṃ abhisamparāyāti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ, evaṃvidhaparalokāti vuttaṃ hoti.

    ತಞ್ಚ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತೀತಿ ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತಥಾಗತೋ ಸಕಾರಣಂ ಸಗತಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಮೇವ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಪಜಾನಾತಿ, ತತೋ ಚ ಉತ್ತರಿತರಂ ಸೀಲಞ್ಚೇವ ಸಮಾಧಿಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಪಜಾನಾತಿ। ತಞ್ಚ ಪಜಾನನಂ ನ ಪರಾಮಸತೀತಿ ತಞ್ಚ ಏವಂವಿಧಂ ಅನುತ್ತರಂ ವಿಸೇಸಂ ಪಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅಹಂ ಪಜಾನಾಮೀತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನಪರಾಮಾಸವಸೇನ ತಞ್ಚ ನ ಪರಾಮಸತಿ। ಅಪರಾಮಸತೋ ಚಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ನಿಬ್ಬುತಿ ವಿದಿತಾತಿ ಏವಂ ಅಪರಾಮಸತೋ ಚಸ್ಸ ಅಪರಾಮಾಸಪಚ್ಚಯಾ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನಾಯೇವ ತೇಸಂ ಪರಾಮಾಸಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿಬ್ಬುತಿ ವಿದಿತಾ। ಪಾಕಟಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Tañca tathāgato pajānātīti na kevalañca tathāgato sakāraṇaṃ sagatikaṃ diṭṭhigatameva pajānāti, atha kho tañca sabbaṃ pajānāti, tato ca uttaritaraṃ sīlañceva samādhiñca sabbaññutaññāṇañca pajānāti. Tañca pajānanaṃ na parāmasatīti tañca evaṃvidhaṃ anuttaraṃ visesaṃ pajānantopi ahaṃ pajānāmīti taṇhādiṭṭhimānaparāmāsavasena tañca na parāmasati. Aparāmasato cassa paccattaññeva nibbuti viditāti evaṃ aparāmasato cassa aparāmāsapaccayā sayameva attanāyeva tesaṃ parāmāsakilesānaṃ nibbuti viditā. Pākaṭaṃ, bhikkhave, tathāgatassa nibbānanti dasseti.

    ಇದಾನಿ ಯಥಾಪಟಿಪನ್ನೇನ ತಥಾಗತೇನ ಸಾ ನಿಬ್ಬುತಿ ಅಧಿಗತಾ, ತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಾಸು ವೇದನಾಸು ರತ್ತಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಇಧ ಸುಖಿನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಏತ್ಥ ಸುಖಿನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಿಗಹನಂ ಪವಿಸನ್ತಿ, ತಾಸಂಯೇವ ವೇದನಾನಂ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ವೇದನಾನಂ ಸಮುದಯಞ್ಚಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಕಮ್ಮಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦)। ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಲಕ್ಖಣಾನಂ ವಸೇನ ವೇದನಾನಂ ಸಮುದಯಂ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾ; ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋತಿ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಣ್ಹಾನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋತಿ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ , ಕಮ್ಮನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋತಿ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಫಸ್ಸನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋತಿ ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಟ್ಠೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ। ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦) ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಲಕ್ಖಣಾನಂ ವಸೇನ ವೇದನಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಂ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಂ ವೇದನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಅಯಂ ವೇದನಾಯ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೨೬) ಏವಂ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಂ ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ, ಅಯಂ ವೇದನಾಯ ಆದೀನವೋ’’ತಿ ಏವಂ ಆದೀನವಞ್ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ‘‘ಯೋ ವೇದನಾಯ ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ, ಇದಂ ವೇದನಾಯ ನಿಸ್ಸರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ವಿಗತಛನ್ದರಾಗತಾಯ ಅನುಪಾದಾನೋ ಅನುಪಾದಾವಿಮುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ; ಯಸ್ಮಿಂ ಉಪಾದಾನೇ ಸತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪಾದಿಯೇಯ್ಯ, ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಚ ಖನ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾವ ವಿಮುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಥಾಗತೋತಿ।

    Idāni yathāpaṭipannena tathāgatena sā nibbuti adhigatā, taṃ paṭipattiṃ dassetuṃ yāsu vedanāsu rattā titthiyā ‘‘idha sukhino bhavissāma, ettha sukhino bhavissāmā’’ti diṭṭhigahanaṃ pavisanti, tāsaṃyeva vedanānaṃ vasena kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto vedanānaṃ samudayañcātiādimāha. Tattha yathābhūtaṃ viditvāti ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, kammasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati (paṭi. ma. 1.50). Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passatī’’ti imesaṃ pañcannaṃ lakkhaṇānaṃ vasena vedanānaṃ samudayaṃ yathābhūtaṃ viditvā; ‘‘avijjānirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, taṇhānirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati , kammanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) imesaṃ pañcannaṃ lakkhaṇānaṃ vasena vedanānaṃ atthaṅgamaṃ yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ vedanāya assādo’’ti (saṃ. ni. 3.26) evaṃ assādañca yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yaṃ vedanā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ vedanāya ādīnavo’’ti evaṃ ādīnavañca yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yo vedanāya chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ vedanāya nissaraṇa’’nti evaṃ nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā vigatachandarāgatāya anupādāno anupādāvimutto, bhikkhave, tathāgato; yasmiṃ upādāne sati kiñci upādiyeyya, upādinnattā ca khandho bhaveyya, tassa abhāvā kiñci dhammaṃ anupādiyitvāva vimutto bhikkhave tathāgatoti.

    ೩೭. ಇಮೇ ಖೋ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಯೇ ತೇ ಅಹಂ – ‘‘ಕತಮೇ, ಚ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ’’ತಿ ಅಪುಚ್ಛಿಂ, ‘‘ಇಮೇ ಖೋ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಞ್ಚ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತಿ ತತೋ ಚ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಧಮ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ ದುದ್ದಸಾ…ಪೇ॰… ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೇಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ನೇವ ಪುಥುಜ್ಜನೋ, ನ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ವಣ್ಣಂ ಯಥಾಭೂತಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಥಾಗತೋವ ಯಥಾಭೂತಂ ವಣ್ಣಂ ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಮಾನೇನಾಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಮೇವ ಪುಟ್ಠಂ, ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತೇನಾಪಿ ತದೇವ ನಿಯ್ಯಾತಿತಂ, ಅನ್ತರಾ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ವಿಭತ್ತಾತಿ।

    37.Ime kho te, bhikkhaveti ye te ahaṃ – ‘‘katame, ca te, bhikkhave, dhammā gambhīrā’’ti apucchiṃ, ‘‘ime kho te, bhikkhave, tañca tathāgato pajānāti tato ca uttaritaraṃ pajānātī’’ti evaṃ niddiṭṭhā sabbaññutaññāṇadhammā gambhīrā duddasā…pe… paṇḍitavedanīyāti veditabbā. Yehi tathāgatassa neva puthujjano, na sotāpannādīsu aññataro vaṇṇaṃ yathābhūtaṃ vattuṃ sakkoti, atha kho tathāgatova yathābhūtaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyāti evaṃ pucchamānenāpi sabbaññutaññāṇameva puṭṭhaṃ, niyyātentenāpi tadeva niyyātitaṃ, antarā pana diṭṭhiyo vibhattāti.

    ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದವಣ್ಣನಾ

    Ekaccasassatavādavaṇṇanā

    ೩೮. ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತಿಕಾತಿ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದಾ। ತೇ ದುವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ – ಸತ್ತೇಕಚ್ಚಸಸ್ಸತಿಕಾ, ಸಙ್ಖಾರೇಕಚ್ಚಸಸ್ಸತಿಕಾತಿ। ದುವಿಧಾಪಿ ಇಧ ಗಹಿತಾಯೇವ।

    38.Ekaccasassatikāti ekaccasassatavādā. Te duvidhā honti – sattekaccasassatikā, saṅkhārekaccasassatikāti. Duvidhāpi idha gahitāyeva.

    ೩೯. ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಕದಾಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ। ಕರಹಚೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ದೀಘಸ್ಸ ಅದ್ಧುನೋತಿ ದೀಘಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ। ಅಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇನ । ಸಂವಟ್ಟತೀತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾತಿ ಯೇ ಉಪರಿಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇಸು ವಾ ಅರೂಪೇಸು ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತದವಸೇಸೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಝಾನಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಮನೋಮಯಾ। ಪೀತಿ ತೇಸಂ ಭಕ್ಖೋ ಆಹಾರೋತಿ ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ। ಅತ್ತನೋವ ತೇಸಂ ಪಭಾತಿ ಸಯಂಪಭಾ। ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಚರನ್ತೀತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರಾ। ಸುಭೇಸು ಉಯ್ಯಾನವಿಮಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾದೀಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ, ಸುಭಟ್ಠಾಯಿನೋ ಸುಭಾ ವಾ ಮನೋರಮ್ಮವತ್ಥಾಭರಣಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಸುಭಟ್ಠಾಯಿನೋ। ಚಿರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ಉಕ್ಕಂಸೇನ ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪೇ।

    39.Yanti nipātamattaṃ. Kadācīti kismiñci kāle. Karahacīti tasseva vevacanaṃ. Dīghassaaddhunoti dīghassa kālassa. Accayenāti atikkamena . Saṃvaṭṭatīti vinassati. Yebhuyyenāti ye uparibrahmalokesu vā arūpesu vā nibbattanti, tadavasese sandhāya vuttaṃ. Jhānamanena nibbattattā manomayā. Pīti tesaṃ bhakkho āhāroti pītibhakkhā. Attanova tesaṃ pabhāti sayaṃpabhā. Antalikkhe carantīti antalikkhacarā. Subhesu uyyānavimānakapparukkhādīsu tiṭṭhantīti, subhaṭṭhāyino subhā vā manorammavatthābharaṇā hutvā tiṭṭhantīti subhaṭṭhāyino. Ciraṃ dīghamaddhānanti ukkaṃsena aṭṭha kappe.

    ೪೦. ವಿವಟ್ಟತೀತಿ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸುಞ್ಞಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನನ್ತಿ ಪಕತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಾನಂ ನತ್ಥಿತಾಯ ಸುಞ್ಞಂ, ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಭೂಮಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸ ಕತ್ತಾ ವಾ ಕಾರೇತಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪನ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಾ ರತನಭೂಮಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಪಕತಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಟ್ಠಾನೇಸುಯೇವ ಚೇತ್ಥ ಉಯ್ಯಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾದಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಅಥ ಸತ್ತಾನಂ ಪಕತಿಯಾ ವಸಿತಟ್ಠಾನೇ ನಿಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ತತೋ ಓತರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಸತ್ತೋತಿಆದಿಮಾಹ। ಆಯುಕ್ಖಯಾ ವಾ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯಾ ವಾತಿ ಯೇ ಉಳಾರಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ದೇವಲೋಕಸ್ಸ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ಚವನ್ತೀತಿ ಆಯುಕ್ಖಯಾ ಚವನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಯೇ ಪನ ಪರಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೀಘಾಯುಕದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನ್ತರಾವ ಚವನ್ತೀತಿ ಪುಞ್ಞಕ್ಖಯಾ ಚವನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕಪ್ಪಂ ವಾ ಉಪಡ್ಢಕಪ್ಪಂ ವಾ।

    40.Vivaṭṭatīti saṇṭhāti. Suññaṃ brahmavimānanti pakatiyā nibbattasattānaṃ natthitāya suññaṃ, brahmakāyikabhūmi nibbattatīti attho. Tassa kattā vā kāretā vā natthi, visuddhimagge vuttanayena pana kammapaccayautusamuṭṭhānā ratanabhūmi nibbattati. Pakatinibbattiṭṭhānesuyeva cettha uyyānakapparukkhādayo nibbattanti. Atha sattānaṃ pakatiyā vasitaṭṭhāne nikanti uppajjati, te paṭhamajjhānaṃ bhāvetvā tato otaranti, tasmā atha kho aññataro sattotiādimāha. Āyukkhayā vā puññakkhayā vāti ye uḷāraṃ puññakammaṃ katvā yattha katthaci appāyuke devaloke nibbattanti, te attano puññabalena ṭhātuṃ na sakkonti, tassa pana devalokassa āyuppamāṇeneva cavantīti āyukkhayā cavantīti vuccanti. Ye pana parittaṃ puññakammaṃ katvā dīghāyukadevaloke nibbattanti, te yāvatāyukaṃ ṭhātuṃ na sakkonti, antarāva cavantīti puññakkhayā cavantīti vuccanti. Dīghamaddhānaṃ tiṭṭhatīti kappaṃ vā upaḍḍhakappaṃ vā.

    ೪೧. ಅನಭಿರತೀತಿ ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ಆಗಮನಪತ್ಥನಾ। ಯಾ ಪನ ಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ, ಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನತ್ಥಿ। ಪರಿತಸ್ಸನಾತಿ ಉಬ್ಬಿಜ್ಜನಾ ಫನ್ದನಾ, ಸಾ ಪನೇಸಾ ತಾಸತಸ್ಸನಾ, ತಣ್ಹಾತಸ್ಸನಾ, ದಿಟ್ಠಿತಸ್ಸನಾ, ಞಾಣತಸ್ಸನಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಜಾತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಭಯಂ ಭಯಾನಕಂ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ಲೋಮಹಂಸೋ ಚೇತಸೋ ಉತ್ರಾಸೋ। ಜರಂ… ಬ್ಯಾಧಿಂ… ಮರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ…ಪೇ॰… ಉತ್ರಾಸೋ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೯೨೧) ಅಯಂ ತಾಸತಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ‘‘ಅಹೋ ವತ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೮) ಅಯಂ ತಣ್ಹಾತಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ‘‘ಪರಿತಸ್ಸಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಮೇವಾ’’ತಿ ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿತಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ‘‘ತೇಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭಯಂ ಸಂವೇಗಂ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೩) ಅಯಂ ಞಾಣತಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ತಣ್ಹಾತಸ್ಸನಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿತಸ್ಸನಾಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನನ್ತಿ ಇಧ ಪನ ಪಠಮಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಸುಞ್ಞನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಉಪಪತ್ತಿವಸೇನ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಹಬ್ಯತನ್ತಿ ಸಹಭಾವಂ।

    41.Anabhiratīti aparassāpi sattassa āgamanapatthanā. Yā pana paṭighasampayuttā ukkaṇṭhitā, sā brahmaloke natthi. Paritassanāti ubbijjanā phandanā, sā panesā tāsatassanā, taṇhātassanā, diṭṭhitassanā, ñāṇatassanāti catubbidhā hoti. Tattha ‘‘jātiṃ paṭicca bhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso utrāso. Jaraṃ… byādhiṃ… maraṇaṃ paṭicca…pe… utrāso’’ti (vibha. 921) ayaṃ tāsatassanā nāma. ‘‘Aho vata aññepi sattā itthattaṃ āgaccheyyu’’nti (dī. ni. 3.38) ayaṃ taṇhātassanā nāma. ‘‘Paritassitavipphanditamevā’’ti ayaṃ diṭṭhitassanā nāma. ‘‘Tepi tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjantī’’ti (a. ni. 4.33) ayaṃ ñāṇatassanā nāma. Idha pana taṇhātassanāpi diṭṭhitassanāpi vaṭṭati. Brahmavimānanti idha pana paṭhamābhinibbattassa atthitāya suññanti na vuttaṃ. Upapajjantīti upapattivasena upagacchanti. Sahabyatanti sahabhāvaṃ.

    ೪೨. ಅಭಿಭೂತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಜೇಟ್ಠಕೋಹಮಸ್ಮೀತಿ। ಅನಭಿಭೂತೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅನಭಿಭೂತೋ। ಅಞ್ಞದತ್ಥೂತಿ ಏಕಂಸವಚನೇ ನಿಪಾತೋ। ದಸ್ಸನವಸೇನ ದಸೋ, ಸಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಸವತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಜನಂ ವಸೇ ವತ್ತೇಮಿ। ಇಸ್ಸರೋ ಕತ್ತಾ ನಿಮ್ಮಾತಾತಿ ಅಹಂ ಲೋಕೇ ಇಸ್ಸರೋ, ಅಹಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಕತ್ತಾ ಚ ನಿಮ್ಮಾತಾ ಚ, ಪಥವೀ – ಹಿಮವನ್ತ-ಸಿನೇರು-ಚಕ್ಕವಾಳ-ಮಹಾಸಮುದ್ದ-ಚನ್ದಿಮ-ಸೂರಿಯಾ ಮಯಾ ನಿಮ್ಮಿತಾತಿ। ಸೇಟ್ಠೋ ಸಜಿತಾತಿ ಅಹಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಉತ್ತಮೋ ಚ ಸಜಿತಾ ಚ, ‘‘ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ಹೋಹಿ, ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ವೇಸ್ಸೋ, ಸುದ್ದೋ, ಗಹಟ್ಠೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ। ಅನ್ತಮಸೋ ತ್ವಂ ಓಟ್ಠೋ ಹೋಹಿ, ಗೋಣೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ‘‘ಏವಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಂವಿಸಜೇತಾ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ। ವಸೀ ಪಿತಾ ಭೂತಭಬ್ಯಾನನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭) ಅಹಮಸ್ಮಿ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ವಸೀ, ಅಹಂ ಪಿತಾ ಭೂತಾನಞ್ಚ ಭಬ್ಯಾನಞ್ಚಾತಿ ಮಞ್ಞತಿ। ತತ್ಥ ಅಣ್ಡಜಜಲಾಬುಜಾ ಸತ್ತಾ ಅನ್ತೋಅಣ್ಡಕೋಸೇ ಚೇವ ಅನ್ತೋವತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಚ ಭಬ್ಯಾ ನಾಮ, ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭೂತಾ ನಾಮ। ಸಂಸೇದಜಾ ಪಠಮಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಭಬ್ಯಾ, ದುತಿಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭೂತಾ। ಓಪಪಾತಿಕಾ ಪಠಮಇರಿಯಾಪಥೇ ಭಬ್ಯಾ, ದುತಿಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಾತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಅಹಂ ಪಿತಾ ಭೂತಭಬ್ಯಾನ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ।

    42.Abhibhūti abhibhavitvā ṭhito jeṭṭhakohamasmīti. Anabhibhūtoti aññehi anabhibhūto. Aññadatthūti ekaṃsavacane nipāto. Dassanavasena daso, sabbaṃ passāmīti attho. Vasavattīti sabbaṃ janaṃ vase vattemi. Issaro kattā nimmātāti ahaṃ loke issaro, ahaṃ lokassa kattā ca nimmātā ca, pathavī – himavanta-sineru-cakkavāḷa-mahāsamudda-candima-sūriyā mayā nimmitāti. Seṭṭho sajitāti ahaṃ lokassa uttamo ca sajitā ca, ‘‘tvaṃ khattiyo nāma hohi, tvaṃ brāhmaṇo, vesso, suddo, gahaṭṭho, pabbajito nāma. Antamaso tvaṃ oṭṭho hohi, goṇo hohī’’ti ‘‘evaṃ sattānaṃ saṃvisajetā aha’’nti maññati. Vasī pitā bhūtabhabyānanti (dī. ni. 1.17) ahamasmi ciṇṇavasitāya vasī, ahaṃ pitā bhūtānañca bhabyānañcāti maññati. Tattha aṇḍajajalābujā sattā antoaṇḍakose ceva antovatthimhi ca bhabyā nāma, bahi nikkhantakālato paṭṭhāya bhūtā nāma. Saṃsedajā paṭhamacittakkhaṇe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtā. Opapātikā paṭhamairiyāpathe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtāti veditabbā. Te sabbepi mayhaṃ puttāti saññāya ‘‘ahaṃ pitā bhūtabhabyāna’’nti maññati.

    ಇದಾನಿ ಕಾರಣತೋ ಸಾಧೇತುಕಾಮೋ – ‘‘ಮಯಾ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ನಿಮ್ಮಿತಾ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತ್ಥತ್ತನ್ತಿ ಇತ್ಥಭಾವಂ, ಬ್ರಹ್ಮಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಮಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮವಸೇನ ಚುತಾಪಿ ಉಪಪನ್ನಾಪಿ ಚ ಕೇವಲಂ ಮಞ್ಞನಾಮತ್ತೇನೇವ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಯಂ ನಿಮ್ಮಿತಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ವಙ್ಕಚ್ಛಿದ್ದೇ ವಙ್ಕಆಣೀ ವಿಯ ಓನಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಾದಮೂಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ।

    Idāni kāraṇato sādhetukāmo – ‘‘mayā ime sattā nimmitā’’ti paṭiññaṃ katvā ‘‘taṃ kissa hetū’’tiādimāha. Itthattanti itthabhāvaṃ, brahmabhāvanti attho. Iminā mayanti attano kammavasena cutāpi upapannāpi ca kevalaṃ maññanāmatteneva ‘‘iminā mayaṃ nimmitā’’ti maññamānā vaṅkacchidde vaṅkaāṇī viya onamitvā tasseva pādamūlaṃ gacchantīti.

    ೪೩. ವಣ್ಣವನ್ತತರೋ ಚಾತಿ ವಣ್ಣವನ್ತತರೋ, ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹೇಸಕ್ಖತರೋತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಪರಿವಾರವಸೇನ ಮಹಾಯಸತರೋ।

    43.Vaṇṇavantataro cāti vaṇṇavantataro, abhirūpo pāsādikoti attho. Mahesakkhataroti issariyaparivāravasena mahāyasataro.

    ೪೪. ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತನ್ತಿ ಕಾರಣಂ ಖೋ ಪನೇತಂ। ಸೋ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಇಧೇವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅಗಾರಸ್ಮಾತಿ ಗೇಹಾ। ಅನಗಾರಿಯನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಗಾರಸ್ಸ ಹಿ ತಂ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದಿಕಮ್ಮಂ ತತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಬ್ಬಜತೀತಿ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ತತೋ ಪರಂ ನಾನುಸ್ಸರತೀತಿ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾ ಪರಂ ನ ಸರತಿ, ಸರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ।

    44.Ṭhānaṃkho panetanti kāraṇaṃ kho panetaṃ. So tato cavitvā aññatra na gacchati, idheva āgacchati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Agārasmāti gehā. Anagāriyanti pabbajjaṃ. Pabbajjā hi yasmā agārassa hi taṃ kasigorakkhādikammaṃ tattha natthi, tasmā anagāriyanti vuccati. Pabbajatīti upagacchati. Tato paraṃ nānussaratīti tato pubbenivāsā paraṃ na sarati, sarituṃ asakkonto tattha ṭhatvā diṭṭhiṃ gaṇhāti.

    ನಿಚ್ಚೋತಿಆದೀಸು ತಸ್ಸ ಉಪಪತ್ತಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಿಚ್ಚೋತಿ ವದತಿ, ಮರಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಧುವೋತಿ, ಸದಾಭಾವತೋ ಸಸ್ಸತೋತಿ, ಜರಾವಸೇನಾಪಿ ವಿಪರಿಣಾಮಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೋತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಠಮವಾರೇ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    Niccotiādīsu tassa upapattiṃ apassanto niccoti vadati, maraṇaṃ apassanto dhuvoti, sadābhāvato sassatoti, jarāvasenāpi vipariṇāmassa abhāvato avipariṇāmadhammoti. Sesamettha paṭhamavāre uttānamevāti.

    ೪೫-೪೬. ದುತಿಯವಾರೇ ಖಿಡ್ಡಾಯ ಪದುಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾ, ಪದೂಸಿಕಾತಿಪಿ ಪಾಳಿಂ ಲಿಖನ್ತಿ, ಸಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನತ್ಥಿ। ಅತಿವೇಲನ್ತಿ ಅತಿಕಾಲಂ, ಅತಿಚಿರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹಸ್ಸಖಿಡ್ಡಾರತಿಧಮ್ಮಸಮಾಪನ್ನಾತಿ ಹಸ್ಸರತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚೇವ ಖಿಡ್ಡಾರತಿಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಮಾಪನ್ನಾ ಅನುಯುತ್ತಾ, ಕೇಳಿಹಸ್ಸಸುಖಞ್ಚೇವ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕಕೀಳಾಸುಖಞ್ಚ ಅನುಯುತ್ತಾ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರರತಿಧಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    45-46. Dutiyavāre khiḍḍāya padussanti vinassantīti khiḍḍāpadosikā, padūsikātipi pāḷiṃ likhanti, sā aṭṭhakathāyaṃ natthi. Ativelanti atikālaṃ, aticiranti attho. Hassakhiḍḍāratidhammasamāpannāti hassarati dhammañceva khiḍḍāratidhammañca samāpannā anuyuttā, keḷihassasukhañceva kāyikavācasikakīḷāsukhañca anuyuttā, vuttappakāraratidhammasamaṅgino hutvā viharantīti attho.

    ಸತಿ ಸಮ್ಮುಸ್ಸತೀತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯೇಸು ಸತಿ ಸಮ್ಮುಸ್ಸತಿ। ತೇ ಕಿರ ಪುಞ್ಞವಿಸೇಸಾಧಿಗತೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳನ್ತಾ ತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಮಹನ್ತತಾಯ – ‘‘ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಮ್ಹ, ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾ’’ತಿಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಅಥ ಏಕಾಹಾರಾತಿಕ್ಕಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಂ ಖಾದನ್ತಾಪಿ ಪಿವನ್ತಾಪಿ ಚವನ್ತಿಯೇವ, ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಮ್ಮಜತೇಜಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ, ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಮನ್ದತಾಯ, ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋ ಮನ್ದೋ, ಕರಜಕಾಯೋ ಬಲವಾ। ತೇಸಂ ತೇಜಸ್ಸ ಮನ್ದತಾಯ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕಅಚ್ಛಯಾಗುಆದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ಥುಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತುಂ। ದೇವಾನಂ ಪನ ತೇಜೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಕರಜಂ ಮನ್ದಂ। ತೇ ಏಕಂ ಆಹಾರವೇಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾವ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ನಾಮ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ತತ್ತಪಾಸಾಣೇ ಠಪಿತಂ ಪದುಮಂ ವಾ ಉಪ್ಪಲಂ ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಘಟಸತೇನಾಪಿ ಸಿಞ್ಚಿಯಮಾನಂ ಪಾಕತಿಕಂ ನ ಹೋತಿ, ವಿನಸ್ಸತಿಯೇವ। ಏವಮೇವ ಪಚ್ಛಾ ನಿರನ್ತರಂ ಖಾದನ್ತಾಪಿ ಪಿವನ್ತಾಪಿ ಚವನ್ತಿಯೇವ, ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತಿಯಾ ಸಮ್ಮೋಸಾ ತೇ ದೇವಾ ತಮ್ಹಾ ಕಾಯಾ ಚವನ್ತೀ’’ತಿ। ಕತಮೇ ಪನ ತೇ ದೇವಾತಿ? ಇಮೇ ದೇವಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ ನತ್ಥಿ, ‘‘ದೇವಾನಂ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಕರಜಂ ಮನ್ದ’’ನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ಯೇ ಕೇಚಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೂಪಜೀವಿನೋ ದೇವಾ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಚವನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇಚಿ ಪನಾಹು – ‘‘ನಿಮ್ಮಾನರತಿಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿನೋ ತೇ ದೇವಾ’’ತಿ। ಖಿಡ್ಡಾಪದುಸ್ಸನಮತ್ತೇನೇವ ಹೇತೇ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Sati sammussatīti khādanīyabhojanīyesu sati sammussati. Te kira puññavisesādhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattaṃ kīḷantā tāya sampattimahantatāya – ‘‘āhāraṃ paribhuñjimha, na paribhuñjimhā’’tipi na jānanti. Atha ekāhārātikkamanato paṭṭhāya nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva, na tiṭṭhanti. Kasmā? Kammajatejassa balavatāya, karajakāyassa mandatāya, manussānañhi kammajatejo mando, karajakāyo balavā. Tesaṃ tejassa mandatāya karajakāyassa balavatāya sattāhampi atikkamitvā uṇhodakaacchayāguādīhi sakkā vatthuṃ upatthambhetuṃ. Devānaṃ pana tejo balavā hoti, karajaṃ mandaṃ. Te ekaṃ āhāravelaṃ atikkamitvāva saṇṭhātuṃ na sakkonti. Yathā nāma gimhānaṃ majjhanhike tattapāsāṇe ṭhapitaṃ padumaṃ vā uppalaṃ vā sāyanhasamaye ghaṭasatenāpi siñciyamānaṃ pākatikaṃ na hoti, vinassatiyeva. Evameva pacchā nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva, na tiṭṭhanti. Tenāha ‘‘satiyā sammosā te devā tamhā kāyā cavantī’’ti. Katame pana te devāti? Ime devāti aṭṭhakathāyaṃ vicāraṇā natthi, ‘‘devānaṃ kammajatejo balavā hoti, karajaṃ manda’’nti avisesena vuttattā pana ye keci kabaḷīkārāhārūpajīvino devā evaṃ karonti, teyeva cavantīti veditabbā. Keci panāhu – ‘‘nimmānaratiparanimmitavasavattino te devā’’ti. Khiḍḍāpadussanamatteneva hete khiḍḍāpadosikāti vuttā. Sesamettha purimanayeneva veditabbaṃ.

    ೪೭-೪೮. ತತಿಯವಾರೇ ಮನೇನ ಪದುಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಮನೋಪದೋಸಿಕಾ, ಏತೇ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ। ತೇಸು ಕಿರ ಏಕೋ ದೇವಪುತ್ತೋ – ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಪರಿವಾರೋ ರಥೇನ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಥಞ್ಞೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಂ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘ಭೋ ಅಯಂ ಕಪಣೋ’, ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ವಿಯ ಏತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಪೀತಿಯಾ ಉದ್ಧುಮಾತೋ ವಿಯ ಭಿಜ್ಜಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝತಿ। ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಂ ಕುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ – ಕುದ್ಧಾ ನಾಮ ಸುವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕುದ್ಧಭಾವಮಸ್ಸ ಞತ್ವಾ – ‘‘ತ್ವಂ ಕುದ್ಧೋ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಯಾ ದಾನಸೀಲಾದೀನಂ ವಸೇನ ಲದ್ಧಾ, ನ ತುಯ್ಹಂ ವಸೇನಾ’’ತಿ ಪಟಿಕುಜ್ಝತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕುದ್ಧೇ ಇತರೋ ಅಕುದ್ಧೋ ರಕ್ಖತಿ, ಉಭೋಸು ಪನ ಕುದ್ಧೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಕೋಧೋ ಇತರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸಪಿ ಕೋಧೋ ಇತರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಉಭೋ ಕನ್ದನ್ತಾನಂಯೇವ ಓರೋಧಾನಂ ಚವನ್ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    47-48. Tatiyavāre manena padussanti vinassantīti manopadosikā, ete cātumahārājikā. Tesu kira eko devaputto – nakkhattaṃ kīḷissāmīti saparivāro rathena vīthiṃ paṭipajjati, athañño nikkhamanto taṃ purato gacchantaṃ disvā – ‘bho ayaṃ kapaṇo’, adiṭṭhapubbaṃ viya etaṃ disvā – ‘‘pītiyā uddhumāto viya bhijjamāno viya ca gacchatī’’ti kujjhati. Purato gacchantopi nivattitvā taṃ kuddhaṃ disvā – kuddhā nāma suviditā hontīti kuddhabhāvamassa ñatvā – ‘‘tvaṃ kuddho, mayhaṃ kiṃ karissasi, ayaṃ sampatti mayā dānasīlādīnaṃ vasena laddhā, na tuyhaṃ vasenā’’ti paṭikujjhati. Ekasmiñhi kuddhe itaro akuddho rakkhati, ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti. Tassapi kodho itarassa paccayo hotīti ubho kandantānaṃyeva orodhānaṃ cavanti. Ayamettha dhammatā. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ೪೯-೫೨. ತಕ್ಕೀವಾದೇ ಅಯಂ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಭೇದಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ದತ್ವಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಭೇದತೋ ಬಲವತರಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭೇದಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಸೋ ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಸಕುಣೋ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ನಿಲೀಯತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಭಿನ್ನೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    49-52. Takkīvāde ayaṃ cakkhādīnaṃ bhedaṃ passati, cittaṃ pana yasmā purimaṃ purimaṃ pacchimassa pacchimassa paccayaṃ datvāva nirujjhati, tasmā cakkhādīnaṃ bhedato balavatarampi cittassa bhedaṃ na passati. So taṃ apassanto yathā nāma sakuṇo ekaṃ rukkhaṃ jahitvā aññasmiṃ nilīyati, evameva imasmiṃ attabhāve bhinne cittaṃ aññatra gacchatīti gahetvā evamāha. Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ಅನ್ತಾನನ್ತವಾದವಣ್ಣನಾ

    Antānantavādavaṇṇanā

    ೫೩. ಅನ್ತಾನನ್ತಿಕಾತಿ ಅನ್ತಾನನ್ತವಾದಾ, ಅನ್ತಂ ವಾ ಅನನ್ತಂ ವಾ ಅನ್ತಾನನ್ತಂ ವಾ ನೇವನ್ತಾನಾನನ್ತಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತವಾದಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    53.Antānantikāti antānantavādā, antaṃ vā anantaṃ vā antānantaṃ vā nevantānānantaṃ vā ārabbha pavattavādāti attho.

    ೫೪-೬೦. ಅನ್ತಸಞ್ಞೀ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹರತೀತಿ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಅವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತಂ – ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತಸಞ್ಞೀ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹರತಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತಕಸಿಣೋ ಪನ ಅನನ್ತಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಉದ್ಧಮಧೋ ಅವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪನ ತಿರಿಯಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಮಧೋ ಅನ್ತಸಞ್ಞೀ, ತಿರಿಯಂ ಅನನ್ತಸಞ್ಞೀ। ತಕ್ಕೀವಾದೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನುಸಾರೇನೇವ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇಸು ಪವಿಟ್ಠಾ।

    54-60.Antasaññīlokasmiṃ viharatīti paṭibhāganimittaṃ cakkavāḷapariyantaṃ avaḍḍhetvā taṃ – ‘‘loko’’ti gahetvā antasaññī lokasmiṃ viharati, cakkavāḷapariyantaṃ katvā vaḍḍhitakasiṇo pana anantasaññī hoti, uddhamadho avaḍḍhetvā pana tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho antasaññī, tiriyaṃ anantasaññī. Takkīvādo vuttanayeneva veditabbo. Ime cattāropi attanā diṭṭhapubbānusāreneva diṭṭhiyā gahitattā pubbantakappikesu paviṭṭhā.

    ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪವಾದವಣ್ಣನಾ

    Amarāvikkhepavādavaṇṇanā

    ೬೧. ನ ಮರತೀತಿ ಅಮರಾ। ಕಾ ಸಾ? ಏವನ್ತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿಯನ್ತರಹಿತಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ ಚೇವ ವಾಚಾ ಚ। ವಿವಿಧೋ ಖೇಪೋತಿ ವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಮರಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಾಚಾಯ ಚ ವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪಿಕಾ, ಅಪರೋ ನಯೋ – ಅಮರಾ ನಾಮ ಏಕಾ ಮಚ್ಛಜಾತಿ, ಸಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನನಿಮುಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ ಉದಕೇ ಸನ್ಧಾವಮಾನಾ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ, ಏವಮೇವ ಅಯಮ್ಪಿ ವಾದೋ ಇತೋಚಿತೋ ಚ ಸನ್ಧಾವತಿ, ಗಾಹಂ ನ ಉಪಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪಿಕಾ।

    61. Na maratīti amarā. Kā sā? Evantipi me notiādinā nayena pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā ca. Vividho khepoti vikkhepo, amarāya diṭṭhiyā vācāya ca vikkhepoti amarāvikkhepo, so etesaṃ atthīti amarāvikkhepikā, aparo nayo – amarā nāma ekā macchajāti, sā ummujjananimujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkāti, evameva ayampi vādo itocito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāvikkhepoti vuccati. So etesaṃ atthīti amarāvikkhepikā.

    ೬೨. ‘‘ಇದಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕುಸಲೇಪಿ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ವಿಘಾತೋತಿ ‘‘ಮುಸಾ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಮ ವಿಘಾತೋ ಅಸ್ಸ, ದುಕ್ಖಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋತಿ ಸೋ ಮಮ ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಚೇವ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾಯೋ ಅಸ್ಸ। ಮುಸಾವಾದಭಯಾ ಮುಸಾವಾದಪರಿಜೇಗುಚ್ಛಾತಿ ಮುಸಾವಾದೇ ಓತ್ತಪ್ಪೇನ ಚೇವ ಹಿರಿಯಾ ಚ। ವಾಚಾವಿಕ್ಖೇಪಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವಾಚಾಯ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಕೀದಿಸಂ? ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪಂ, ಅಪರಿಯನ್ತವಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    62.‘‘Idaṃkusala’’nti yathābhūtaṃ nappajānātīti dasa kusalakammapathe yathābhūtaṃ nappajānātīti attho. Akusalepi dasa akusalakammapathāva adhippetā. So mamassa vighātoti ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti vippaṭisāruppattiyā mama vighāto assa, dukkhaṃ bhaveyyāti attho. So mamassa antarāyoti so mama saggassa ceva maggassa ca antarāyo assa. Musāvādabhayā musāvādaparijegucchāti musāvāde ottappena ceva hiriyā ca. Vācāvikkhepaṃ āpajjatīti vācāya vikkhepaṃ āpajjati. Kīdisaṃ? Amarāvikkhepaṃ, apariyantavikkhepanti attho.

    ಏವನ್ತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿಆದೀಸು ಏವನ್ತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿ ಅನಿಯಮಿತವಿಕ್ಖೇಪೋ । ತಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಸ್ಸತವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಅಞ್ಞಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿ ಸಸ್ಸತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತಂ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿ – ‘‘ನ ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಂ ಮರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಉಚ್ಛೇದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ನೋ ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋತಿ ‘‘ನೇವ ಹೋತಿ ನ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ತಕ್ಕೀವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಸಯಂ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪುಟ್ಠೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ। ‘‘ಇದಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಏವನ್ತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’’ತಿ ವದತಿ। ತತೋ ‘‘ಕಿಂ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’’ತಿ ವದತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಉಭಯತೋ ಅಞ್ಞಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಞ್ಞಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’’ತಿ ವದತಿ। ತತೋ ‘‘ತಿವಿಧೇನಾಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’’ತಿ ವದತಿ। ತತೋ ‘‘ಕಿಂ ನೋ ನೋತಿ ತೇ ಲದ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನೋ ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಕ್ಖೇಪಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ।

    Evantipi me notiādīsu evantipi me noti aniyamitavikkhepo . Tathātipi me noti ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti vuttaṃ sassatavādaṃ paṭikkhipati. Aññathātipi me noti sassatato aññathā vuttaṃ ekaccasassataṃ paṭikkhipati. Notipi me noti – ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vuttaṃ ucchedaṃ paṭikkhipati. No notipi me noti ‘‘neva hoti na na hotī’’ti vuttaṃ takkīvādaṃ paṭikkhipati. Sayaṃ pana ‘‘idaṃ kusala’’nti vā ‘‘akusala’’nti vā puṭṭho na kiñci byākaroti. ‘‘Idaṃ kusala’’nti puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati. Tato ‘‘kiṃ akusala’’nti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati. ‘‘Kiṃ ubhayato aññathā’’ti vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati. Tato ‘‘tividhenāpi na hoti, kiṃ te laddhī’’ti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati. Tato ‘‘kiṃ no noti te laddhī’’ti vutte ‘‘no notipi me no’’ti evaṃ vikkhepameva āpajjati, ekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati.

    ೬೩. ಛನ್ದೋ ವಾ ರಾಗೋ ವಾತಿ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ಸಹಸಾ ಕುಸಲಮೇವ ‘‘ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಕುಸಲಮೇವ ‘‘ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಮಯಾ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕತಂ, ಕಿಂ ತಂ ಸುಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಣ್ಡಿತೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ – ‘‘ಸುಬ್ಯಾಕತಂ, ಭದ್ರಮುಖ, ಕುಸಲಮೇವ ತಯಾ ಕುಸಲಂ, ಅಕುಸಲಮೇವ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನತ್ಥಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಏವಂ ಮೇ ತತ್ಥ ಛನ್ದೋ ವಾ ರಾಗೋ ವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಛನ್ದೋ ದುಬ್ಬಲರಾಗೋ, ರಾಗೋ ಬಲವರಾಗೋ। ದೋಸೋ ವಾ ಪಟಿಘೋ ವಾತಿ ಕುಸಲಂ ಪನ ‘‘ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ, ಅಕುಸಲಂ ವಾ ‘‘ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಪಣ್ಡಿತೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಹಿ – ‘‘ದುಬ್ಯಾಕತಂ ತಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ನಾಮ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ತತ್ಥ ಮೇ ಅಸ್ಸ ದೋಸೋ ವಾ ಪಟಿಘೋ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಧಾಪಿ ದೋಸೋ ದುಬ್ಬಲಕೋಧೋ, ಪಟಿಘೋ ಬಲವಕೋಧೋ।

    63.Chando vā rāgo vāti ajānantopi sahasā kusalameva ‘‘kusala’’nti vatvā akusalameva ‘‘akusala’’nti vatvā mayā asukassa nāma evaṃ byākataṃ, kiṃ taṃ subyākatanti aññe paṇḍite pucchitvā tehi – ‘‘subyākataṃ, bhadramukha, kusalameva tayā kusalaṃ, akusalameva akusalanti byākata’’nti vutte natthi mayā sadiso paṇḍitoti evaṃ me tattha chando vā rāgo vā assāti attho. Ettha ca chando dubbalarāgo, rāgo balavarāgo. Doso vā paṭigho vāti kusalaṃ pana ‘‘akusala’’nti, akusalaṃ vā ‘‘kusala’’nti vatvā aññe paṇḍite pucchitvā tehi – ‘‘dubyākataṃ tayā’’ti vutte ettakampi nāma na jānāmīti tattha me assa doso vā paṭigho vāti attho. Idhāpi doso dubbalakodho, paṭigho balavakodho.

    ತಂ ಮಮಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಂ, ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ವಿಘಾತೋತಿ ತಂ ಛನ್ದರಾಗದ್ವಯಂ ಮಮ ಉಪಾದಾನಂ ಅಸ್ಸ, ದೋಸಪಟಿಘದ್ವಯಂ ವಿಘಾತೋ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ವಾ ದಳ್ಹಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಉಪಾದಾನಂ , ವಿಹನನವಸೇನ ವಿಘಾತೋ। ರಾಗೋ ಹಿ ಅಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಜಲೂಕಾ ವಿಯ। ದೋಸೋ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಆಸೀವಿಸೋ ವಿಯ। ಉಭೋಪಿ ಚೇತೇ ಸನ್ತಾಪಕಟ್ಠೇನ ವಿಹನನ್ತಿ ಯೇವಾತಿ ‘‘ಉಪಾದಾನ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ವಿಘಾತೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಾ। ಸೇಸಂ ಪಠಮವಾರಸದಿಸಮೇವ।

    Taṃmamassa upādānaṃ, so mamassa vighātoti taṃ chandarāgadvayaṃ mama upādānaṃ assa, dosapaṭighadvayaṃ vighāto. Ubhayampi vā daḷhaggahaṇavasena upādānaṃ , vihananavasena vighāto. Rāgo hi amuñcitukāmatāya ārammaṇaṃ gaṇhāti jalūkā viya. Doso vināsetukāmatāya āsīviso viya. Ubhopi cete santāpakaṭṭhena vihananti yevāti ‘‘upādāna’’nti ca ‘‘vighāto’’ti ca vuttā. Sesaṃ paṭhamavārasadisameva.

    ೬೪. ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ನಿಪುಣಾತಿ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಬುದ್ಧಿನೋ ಸುಖುಮಅತ್ಥನ್ತರಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಸಮತ್ಥಾ। ಕತಪರಪ್ಪವಾದಾತಿ ವಿಞ್ಞಾತಪರಪ್ಪವಾದಾ ಚೇವ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕತವಾದಪರಿಚಯಾ ಚ। ವಾಲವೇಧಿರೂಪಾತಿ ವಾಲವೇಧಿಧನುಗ್ಗಹಸದಿಸಾ। ತೇ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ಮಞ್ಞೇತಿ ವಾಲವೇಧಿ ವಿಯ ವಾಲಂ ಸುಖುಮಾನಿಪಿ ಪರೇಸಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಗತೇನ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಮಂ ತತ್ಥಾತಿ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಮಂ ತೇಸು ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಸು। ಸಮನುಯುಞ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ‘‘ಕಿಂ ಕುಸಲಂ, ಕಿಂ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ವದಾ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ। ಸಮನುಗಾಹೇಯ್ಯುನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಏತಮತ್ಥಂ ಗಾಹೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ। ಸಮನುಭಾಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಾರಣೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಇದಂ ಜಾನಾಸಿ, ಇದಂ ಪನ ಗಣ್ಹ, ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮನುಯುಞ್ಜೇಯ್ಯುಂ। ನ ಸಮ್ಪಾಯೇಯ್ಯನ್ತಿ ನ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಂ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ವಿಘಾತೋತಿ ಯಂ ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವತ್ವಾಪಿ ಅಸಮ್ಪಾಯನಂ ನಾಮ, ಸೋ ಮಮ ವಿಘಾತೋ ಅಸ್ಸ, ಓಟ್ಠತಾಲುಜಿವ್ಹಾಗಲಸೋಸನದುಕ್ಖಮೇವ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥಾಪಿ ಪಠಮವಾರಸದಿಸಮೇವ।

    64.Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā. Nipuṇāti saṇhasukhumabuddhino sukhumaatthantaraṃ paṭivijjhanasamatthā. Kataparappavādāti viññātaparappavādā ceva parehi saddhiṃ katavādaparicayā ca. Vālavedhirūpāti vālavedhidhanuggahasadisā. Te bhindantā maññeti vālavedhi viya vālaṃ sukhumānipi paresaṃ diṭṭhigatāni attano paññāgatena bhindantā viya carantīti attho. Te maṃ tatthāti te samaṇabrāhmaṇā maṃ tesu kusalākusalesu. Samanuyuñjeyyunti ‘‘kiṃ kusalaṃ, kiṃ akusalanti attano laddhiṃ vadā’’ti laddhiṃ puccheyyuṃ. Samanugāheyyunti ‘‘idaṃ nāmā’’ti vutte ‘‘kena kāraṇena etamatthaṃ gāheyyu’’nti kāraṇaṃ puccheyyuṃ. Samanubhāseyyunti ‘‘iminā nāma kāraṇenā’’ti vutte kāraṇe dosaṃ dassetvā ‘‘na tvaṃ idaṃ jānāsi, idaṃ pana gaṇha, idaṃ vissajjehī’’ti evaṃ samanuyuñjeyyuṃ. Na sampāyeyyanti na sampādeyyaṃ, sampādetvā kathetuṃ na sakkuṇeyyanti attho. So mamassa vighātoti yaṃ taṃ punappunaṃ vatvāpi asampāyanaṃ nāma, so mama vighāto assa, oṭṭhatālujivhāgalasosanadukkhameva assāti attho. Sesametthāpi paṭhamavārasadisameva.

    ೬೫-೬೬. ಮನ್ದೋತಿ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಅಪಞ್ಞಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ। ಮೋಮೂಹೋತಿ ಅತಿಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ। ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋತಿಆದೀಸು ಸತ್ತೋ ‘‘ತಥಾಗತೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಇಮೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಧಮ್ಮಾನುಸಾರೇನೇವ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇಸು ಪವಿಟ್ಠಾ।

    65-66.Mandoti mandapañño apaññassevetaṃ nāmaṃ. Momūhoti atisammūḷho. Hotitathāgatotiādīsu satto ‘‘tathāgato’’ti adhippeto. Sesamettha uttānameva. Imepi cattāro pubbe pavattadhammānusāreneva diṭṭhiyā gahitattā pubbantakappikesu paviṭṭhā.

    ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನವಾದವಣ್ಣನಾ

    Adhiccasamuppannavādavaṇṇanā

    ೬೭. ‘‘ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ ದಸ್ಸನಂ ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ। ತಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಿಕಾ। ಅಧಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅಕಾರಣಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ।

    67. ‘‘Adhiccasamuppanno attā ca loko cā’’ti dassanaṃ adhiccasamuppannaṃ. Taṃ etesaṃ atthīti adhiccasamuppannikā. Adhiccasamuppannanti akāraṇasamuppannaṃ.

    ೬೮-೭೩. ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ಅಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ರೂಪಮತ್ತಕಅತ್ತಭಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸಂ ಏವಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಾಯೋಕಸಿಣೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ – ‘‘ಚಿತ್ತೇ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಾದಿದುಕ್ಖಞ್ಚೇವ ಸಬ್ಬಭಯಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ಅಲಂ ಇಮಿನಾ ಚಿತ್ತೇನ, ಅಚಿತ್ತಕಭಾವೋವ ಸನ್ತೋ’’ತಿ, ಏವಂ ಚಿತ್ತೇ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಸಞ್ಞಸತ್ತೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಚಿತ್ತಮಸ್ಸ ಚುತಿಚಿತ್ತನಿರೋಧೇನ ಇಧೇವ ನಿವತ್ತತಿ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮತ್ತಮೇವ ತತ್ಥ ಪಾತುಭವತಿ। ತೇ ತತ್ಥ ಯಥಾ ನಾಮ ಜಿಯಾವೇಗಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸರೋ ಯತ್ತಕೋ ಜಿಯಾವೇಗೋ, ತತ್ತಕಮೇವ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮೇವ ಝಾನವೇಗಕ್ಖಿತ್ತಾ ಉಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಯತ್ತಕೋ ಝಾನವೇಗೋ, ತತ್ತಕಮೇವ ಕಾಲಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಝಾನವೇಗೇ ಪನ ಪರಿಹೀನೇ ತತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ಇಧ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಾಯ ಇಧ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾಯ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಚುತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಞ್ಞುಪ್ಪಾದಾ ಚ ಪನ ತೇ ದೇವಾ ತಮ್ಹಾ ಕಾಯಾ ಚವನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸನ್ತತಾಯಾತಿ ಸನ್ತಭಾವಾಯ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ತಕ್ಕೀವಾದೋಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।

    68-73.Asaññasattāti desanāsīsametaṃ, acittuppādā rūpamattakaattabhāvāti attho. Tesaṃ evaṃ uppatti veditabbā – ekacco hi titthāyatane pabbajitvā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā jhānā vuṭṭhāya – ‘‘citte dosaṃ passati, citte sati hatthacchedādidukkhañceva sabbabhayāni ca honti, alaṃ iminā cittena, acittakabhāvova santo’’ti, evaṃ citte dosaṃ passitvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā asaññasattesu nibbattati, cittamassa cuticittanirodhena idheva nivattati, rūpakkhandhamattameva tattha pātubhavati. Te tattha yathā nāma jiyāvegakkhitto saro yattako jiyāvego, tattakameva ākāse gacchati. Evameva jhānavegakkhittā upapajjitvā yattako jhānavego, tattakameva kālaṃ tiṭṭhanti, jhānavege pana parihīne tattha rūpakkhandho antaradhāyati, idha pana paṭisandhisaññā uppajjati. Yasmā pana tāya idha uppannasaññāya tesaṃ tattha cuti paññāyati, tasmā ‘‘saññuppādā ca pana te devā tamhā kāyā cavantī’’ti vuttaṃ. Santatāyāti santabhāvāya. Sesamettha uttānameva. Takkīvādopi vuttanayeneva veditabboti.

    ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕವಣ್ಣನಾ

    Aparantakappikavaṇṇanā

    ೭೪. ಏವಂ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುಚತ್ತಾರೀಸಂ ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನಾಗತಕೋಟ್ಠಾಸಸಙ್ಖಾತಂ ಅಪರನ್ತಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾ, ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪೋ ವಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾ। ಏವಂ ಸೇಸಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    74. Evaṃ aṭṭhārasa pubbantakappike dassetvā idāni catucattārīsaṃ aparantakappike dassetuṃ – ‘‘santi, bhikkhave’’tiādimāha. Tattha anāgatakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ aparantaṃ kappetvā gaṇhantīti aparantakappikā, aparantakappo vā etesaṃ atthīti aparantakappikā. Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāranayeneva veditabbaṃ.

    ಸಞ್ಞೀವಾದವಣ್ಣನಾ

    Saññīvādavaṇṇanā

    ೭೫. ಉದ್ಧಮಾಘಾತನಿಕಾತಿ ಆಘಾತನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮರಣಂ, ಉದ್ಧಮಾಘಾತನಾ ಅತ್ತಾನಂ ವದನ್ತೀತಿ ಉದ್ಧಮಾಘಾತನಿಕಾ। ಸಞ್ಞೀತಿ ಪವತ್ತೋ ವಾದೋ, ಸಞ್ಞೀವಾದೋ, ಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಞೀವಾದಾ।

    75.Uddhamāghātanikāti āghātanaṃ vuccati maraṇaṃ, uddhamāghātanā attānaṃ vadantīti uddhamāghātanikā. Saññīti pavatto vādo, saññīvādo, so etesaṃ atthīti saññīvādā.

    ೭೬-೭೭. ರೂಪೀ ಅತ್ತಾತಿಆದೀಸು ಕಸಿಣರೂಪಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ಪವತ್ತಸಞ್ಞಞ್ಚಸ್ಸ ‘‘ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಆಜೀವಕಾದಯೋ ವಿಯ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನೇವ ವಾ ‘‘ರೂಪೀ ಅತ್ತಾ ಹೋತಿ, ಅರೋಗೋ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ನಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅರೋಗೋತಿ ನಿಚ್ಚೋ। ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಸಞ್ಞಞ್ಚಸ್ಸ ‘‘ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ನಿಗಣ್ಠಾದಯೋ ವಿಯ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನೇವ ವಾ ‘‘ಅರೂಪೀ ಅತ್ತಾ ಹೋತಿ, ಅರೋಗೋ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ನಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತತಿಯಾ ಪನ ಮಿಸ್ಸಕಗಾಹವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಚತುತ್ಥಾ ತಕ್ಕಗಾಹೇನೇವ। ದುತಿಯಚತುಕ್ಕಂ ಅನ್ತಾನನ್ತಿಕವಾದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ಸಮಾಪನ್ನಕವಸೇನ ಏಕತ್ತಸಞ್ಞೀ , ಅಸಮಾಪನ್ನಕವಸೇನ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞೀ, ಪರಿತ್ತಕಸಿಣವಸೇನ ಪರಿತ್ತಸಞ್ಞೀ, ವಿಪುಲಕಸಿಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣಸಞ್ಞೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಚತುತ್ಥಚತುಕ್ಕೇ ಪನ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕನ್ತಸುಖೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕನ್ತದುಕ್ಖೀ’’ತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖೀ’’ತಿ। ವೇಹಪ್ಫಲದೇವೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅದುಕ್ಖಮಸುಖೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಸೇಸತೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಲಾಭಿನೋ ಪುಬ್ಬನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾ ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕಾತಿ।

    76-77.Rūpī attātiādīsu kasiṇarūpaṃ ‘‘attā’’ti tattha pavattasaññañcassa ‘‘saññā’’ti gahetvā vā ājīvakādayo viya takkamatteneva vā ‘‘rūpī attā hoti, arogo paraṃ maraṇā saññī’’ti naṃ paññapenti. Tattha arogoti nicco. Arūpasamāpattinimittaṃ pana ‘‘attā’’ti samāpattisaññañcassa ‘‘saññā’’ti gahetvā vā nigaṇṭhādayo viya takkamatteneva vā ‘‘arūpī attā hoti, arogo paraṃ maraṇā saññī’’ti naṃ paññapenti. Tatiyā pana missakagāhavasena pavattā diṭṭhi. Catutthā takkagāheneva. Dutiyacatukkaṃ antānantikavāde vuttanayeneva veditabbaṃ. Tatiyacatukke samāpannakavasena ekattasaññī , asamāpannakavasena nānattasaññī, parittakasiṇavasena parittasaññī, vipulakasiṇavasena appamāṇasaññīti veditabbā. Catutthacatukke pana dibbena cakkhunā tikacatukkajjhānabhūmiyaṃ nibbattamānaṃ disvā ‘‘ekantasukhī’’ti gaṇhāti. Niraye nibbattamānaṃ disvā ‘‘ekantadukkhī’’ti. Manussesu nibbattamānaṃ disvā ‘‘sukhadukkhī’’ti. Vehapphaladevesu nibbattamānaṃ disvā ‘‘adukkhamasukhī’’ti gaṇhāti. Visesato hi pubbenivāsānussatiñāṇalābhino pubbantakappikā honti, dibbacakkhukā aparantakappikāti.

    ಅಸಞ್ಞೀವಾದವಣ್ಣನಾ

    Asaññīvādavaṇṇanā

    ೭೮-೮೩. ಅಸಞ್ಞೀವಾದೋ ಸಞ್ಞೀವಾದೇ ಆದಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಥಾ ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀವಾದೋ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಸಞ್ಞೀ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ, ಇಧ ‘‘ಅಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಚ। ತತ್ಥ ನ ಏಕನ್ತೇನ ಕಾರಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಗಾಹೋ ಉಮ್ಮತ್ತಕಪಚ್ಛಿಸದಿಸೋತಿ ವುತ್ತಮೇತಂ।

    78-83. Asaññīvādo saññīvāde ādimhi vuttānaṃ dvinnaṃ catukkānaṃ vasena veditabbo. Tathā nevasaññīnāsaññīvādo. Kevalañhi tattha ‘‘saññī attā’’ti gaṇhantānaṃ tā diṭṭhiyo, idha ‘‘asaññī’’ti ca ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti ca. Tattha na ekantena kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ. Diṭṭhigatikassa hi gāho ummattakapacchisadisoti vuttametaṃ.

    ಉಚ್ಛೇದವಾದವಣ್ಣನಾ

    Ucchedavādavaṇṇanā

    ೮೪. ಉಚ್ಛೇದವಾದೇ ಸತೋತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ। ಉಚ್ಛೇದನ್ತಿ ಉಪಚ್ಛೇದಂ । ವಿನಾಸನ್ತಿ ಅದಸ್ಸನಂ। ವಿಭವನ್ತಿ ಭಾವವಿಗಮಂ। ಸಬ್ಬಾನೇತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನೇವ। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಜನಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಲಾಭೀ ಚ ಅಲಾಭೀ ಚ। ಲಾಭೀ ಅರಹತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಚುತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಪತ್ತಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ, ಯೋ ವಾ ಚುತಿಮತ್ತಮೇವ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಉಪಪಾತಂ; ಸೋ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಲಾಭೀ ಚ ‘‘ಕೋ ಪರಲೋಕಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಕಾಮಸುಖಗಿದ್ಧತಾಯ ವಾ। ‘‘ಯಥಾ ರುಕ್ಖತೋ ಪಣ್ಣಾನಿ ಪತಿತಾನಿ ನ ಪುನ ವಿರುಹನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತಕ್ಕೇನ ವಾ ಉಚ್ಛೇದಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಇಧ ಪನ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀನಂ ವಸೇನ ತಥಾ ಚ ಅಞ್ಞಥಾ ಚ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾವ ಇಮಾ ಸತ್ತ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    84. Ucchedavāde satoti vijjamānassa. Ucchedanti upacchedaṃ . Vināsanti adassanaṃ. Vibhavanti bhāvavigamaṃ. Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva. Tattha dve janā ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhanti, lābhī ca alābhī ca. Lābhī arahato dibbena cakkhunā cutiṃ disvā upapattiṃ apassanto, yo vā cutimattameva daṭṭhuṃ sakkoti, na upapātaṃ; so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Alābhī ca ‘‘ko paralokaṃ na jānātī’’ti kāmasukhagiddhatāya vā. ‘‘Yathā rukkhato paṇṇāni patitāni na puna viruhanti, evameva sattā’’tiādinā takkena vā ucchedaṃ gaṇhāti. Idha pana taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena tathā ca aññathā ca vikappetvāva imā satta diṭṭhiyo uppannāti veditabbā.

    ೮೫. ತತ್ಥ ರೂಪೀತಿ ರೂಪವಾ। ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕೋತಿ ಚತುಮಹಾಭೂತಮಯೋ। ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏತನ್ತಿ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತಂ। ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕೇ ಸಮ್ಭೂತೋ ಜಾತೋತಿ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಸಮ್ಭವೋ। ಇತಿ ರೂಪಕಾಯಸೀಸೇನ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವದತಿ। ಇತ್ಥೇಕೇತಿ ಇತ್ಥಂ ಏಕೇ ಏವಮೇಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ।

    85. Tattha rūpīti rūpavā. Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo. Mātāpitūnaṃ etanti mātāpettikaṃ. Kiṃ taṃ? Sukkasoṇitaṃ. Mātāpettike sambhūto jātoti mātāpettikasambhavo. Iti rūpakāyasīsena manussattabhāvaṃ ‘‘attā’’ti vadati. Ittheketi itthaṃ eke evameketi attho.

    ೮೬. ದುತಿಯೋ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ವದತಿ। ದಿಬ್ಬೋತಿ ದೇವಲೋಕೇ ಸಮ್ಭೂತೋ। ಕಾಮಾವಚರೋತಿ ಛ ಕಾಮಾವಚರದೇವಪರಿಯಾಪನ್ನೋ। ಕಬಳೀಕಾರಂ ಆಹಾರಂ ಭಕ್ಖತೀತಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಭಕ್ಖೋ।

    86. Dutiyo taṃ paṭikkhipitvā dibbattabhāvaṃ vadati. Dibboti devaloke sambhūto. Kāmāvacaroti cha kāmāvacaradevapariyāpanno. Kabaḷīkāraṃ āhāraṃ bhakkhatīti kabaḷīkārāhārabhakkho.

    ೮೭. ಮನೋಮಯೋತಿ ಝಾನಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೀತಿ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಯುತ್ತೋ। ಅಹೀನಿನ್ದ್ರಿಯೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ। ಯಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಇತರೇಸಞ್ಚ ಸಣ್ಠಾನವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ।

    87.Manomayoti jhānamanena nibbatto. Sabbaṅgapaccaṅgīti sabbaṅgapaccaṅgayutto. Ahīnindriyoti paripuṇṇindriyo. Yāni brahmaloke atthi, tesaṃ vasena itaresañca saṇṭhānavasenetaṃ vuttaṃ.

    ೮೮-೯೨. ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನೂಪಗೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಭವಂ ಉಪಗತೋತಿ, ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।

    88-92.Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamātiādīnaṃ attho visuddhimagge vutto. Ākāsānañcāyatanūpagotiādīsu pana ākāsānañcāyatanabhavaṃ upagatoti, evamattho veditabbo. Sesamettha uttānamevāti.

    ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದವಣ್ಣನಾ

    Diṭṭhadhammanibbānavādavaṇṇanā

    ೯೩. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಟಿಲದ್ಧತ್ತಭಾವಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ದುಕ್ಖವೂಪಸಮನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ವದನ್ತೀತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದಾ। ಪರಮದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಪರಮಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನಂ ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    93. Diṭṭhadhammanibbānavāde diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ. Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamananti attho. Taṃ vadantīti diṭṭhadhammanibbānavādā. Paramadiṭṭhadhammanibbānanti paramaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ uttamanti attho.

    ೯೪. ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹೀತಿ ಮನಾಪಿಯರೂಪಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಬನ್ಧನೇಹಿ ವಾ। ಸಮಪ್ಪಿತೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಪ್ಪಿತೋ ಅಲ್ಲೀನೋ ಹುತ್ವಾ। ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋತಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಪರಿಚಾರೇತೀತಿ ತೇಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಯಥಾಸುಖಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇತಿ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ ಇತೋಚಿತೋ ಚ ಉಪನೇತಿ। ಅಥ ವಾ ಲಳತಿ ರಮತಿ ಕೀಳತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ದುವಿಧಾ ಕಾಮಗುಣಾ – ಮಾನುಸಕಾ ಚೇವ ದಿಬ್ಬಾ ಚ। ಮಾನುಸಕಾ ಮನ್ಧಾತುಕಾಮಗುಣಸದಿಸಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ದಿಬ್ಬಾ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವರಾಜಸ್ಸ ಕಾಮಗುಣಸದಿಸಾತಿ। ಏವರೂಪೇ ಕಾಮೇ ಉಪಗತಾನಞ್ಹಿ ತೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ।

    94.Pañcahi kāmaguṇehīti manāpiyarūpādīhi pañcahi kāmakoṭṭhāsehi bandhanehi vā. Samappitoti suṭṭhu appito allīno hutvā. Samaṅgībhūtoti samannāgato. Paricāretīti tesu kāmaguṇesu yathāsukhaṃ indriyāni cāreti sañcāreti itocito ca upaneti. Atha vā laḷati ramati kīḷati. Ettha ca duvidhā kāmaguṇā – mānusakā ceva dibbā ca. Mānusakā mandhātukāmaguṇasadisā daṭṭhabbā, dibbā paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadisāti. Evarūpe kāme upagatānañhi te diṭṭhadhammanibbānasampattiṃ paññapenti.

    ೯೫. ದುತಿಯವಾರೇ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ ಪಟಿಪೀಳನಟ್ಠೇನ ದುಕ್ಖಾ, ಪಕತಿಜಹನಟ್ಠೇನ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇಸಂ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾತಿ ತೇಸಂ ಕಾಮಾನಂ ವಿಪರಿಣಾಮಸಙ್ಖಾತಾ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವಾ, ಯಮ್ಪಿ ಮೇ ಅಹೋಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ। ತತ್ಥ ಅನ್ತೋನಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣೋ ಸೋಕೋ, ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಲಾಲಪ್ಪನಲಕ್ಖಣೋ ಪರಿದೇವೋ, ಕಾಯಪ್ಪಟಿಪೀಳನಲಕ್ಖಣಂ ದುಕ್ಖಂ, ಮನೋವಿಘಾತಲಕ್ಖಣಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ವಿಸಾದಲಕ್ಖಣೋ ಉಪಾಯಾಸೋ, ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹೀತಿಆದೀನಮತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ।

    95. Dutiyavāre hutvā abhāvaṭṭhena aniccā paṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, pakatijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammāti veditabbā. Tesaṃ vipariṇāmaññathābhāvāti tesaṃ kāmānaṃ vipariṇāmasaṅkhātā aññathābhāvā, yampi me ahosi, tampi me natthīti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. Tattha antonijjhāyanalakkhaṇo soko, tannissitalālappanalakkhaṇo paridevo, kāyappaṭipīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, manovighātalakkhaṇaṃ domanassaṃ, visādalakkhaṇo upāyāso, vivicceva kāmehītiādīnamattho visuddhimagge vutto.

    ೯೬. ವಿತಕ್ಕಿತನ್ತಿ ಅಭಿನಿರೋಪನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ। ವಿಚಾರಿತನ್ತಿ ಅನುಮಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ವಿಚಾರೋ। ಏತೇನೇತನ್ತಿ ಏತೇನ ವಿತಕ್ಕಿತೇನ ಚ ವಿಚಾರಿತೇನ ಚ ಏತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಸಕಣ್ಡಕಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ।

    96.Vitakkitanti abhiniropanavasena pavatto vitakko. Vicāritanti anumajjanavasena pavatto vicāro. Etenetanti etena vitakkitena ca vicāritena ca etaṃ paṭhamajjhānaṃ oḷārikaṃ sakaṇḍakaṃ viya khāyati.

    ೯೭-೯೮. ಪೀತಿಗತನ್ತಿ ಪೀತಿಯೇವ। ಚೇತಸೋ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಿಲಭಾವಕರಣಂ। ಚೇತಸೋ ಆಭೋಗೋತಿ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಸುಖೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಭೋಗೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದೇ ಉತ್ತಾನಮೇವ।

    97-98.Pītigatanti pītiyeva. Cetaso uppilāvitattanti cittassa uppilabhāvakaraṇaṃ. Cetaso ābhogoti jhānā vuṭṭhāya tasmiṃ sukhe punappunaṃ cittassa ābhogo manasikāro samannāhāroti. Sesamettha diṭṭhadhammanibbānavāde uttānameva.

    ಏತ್ತಾವತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ಕಥಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಾಸಂ ಸತ್ತೇವ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯೋ, ಸೇಸಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಯೋ।

    Ettāvatā sabbāpi dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo kathitā honti. Yāsaṃ satteva ucchedadiṭṭhiyo, sesā sassatadiṭṭhiyo.

    ೧೦೦-೧೦೪. ಇದಾನಿ – ‘‘ಇಮೇಹಿ ಖೋ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಾರೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಅಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇ ಏಕಜ್ಝಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಪುನ – ‘‘ಇಮೇಹಿ, ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿನಾ ವಾರೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತಕಪ್ಪಿಕೇ ಏಕಜ್ಝಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ತದೇವ ಞಾಣಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಇತಿ ‘‘ಕತಮೇ ಚ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪುಚ್ಛಮಾನೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಮೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ತುಲಾಯ ತುಲಯನ್ತೋ ವಿಯ ಸಿನೇರುಪಾದತೋ ವಾಲುಕಂ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ವಿಯ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಮೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಏವಮಯಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ದೇಸನಾ ಆಗತಾ।

    100-104. Idāni – ‘‘imehi kho te, bhikkhave’’ti iminā vārena sabbepi te aparantakappike ekajjhaṃ niyyātetvā sabbaññutaññāṇaṃ vissajjeti. Puna – ‘‘imehi, kho te bhikkhave’’tiādinā vārena sabbepi te pubbantāparantakappike ekajjhaṃ niyyātetvā tadeva ñāṇaṃ vissajjeti. Iti ‘‘katame ca te, bhikkhave, dhammā’’tiādimhi pucchamānopi sabbaññutaññāṇameva pucchitvā vissajjamānopi sattānaṃ ajjhāsayaṃ tulāya tulayanto viya sinerupādato vālukaṃ uddharanto viya dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni uddharitvā sabbaññutaññāṇameva vissajjeti. Evamayaṃ yathānusandhivasena desanā āgatā.

    ತಯೋ ಹಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧೀ – ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿ, ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಸನ್ಧಿ, ಯಥಾನುಸನ್ಧೀತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಓರಿಮಂ ತೀರಂ, ಕಿಂ ಪಾರಿಮಂ ತೀರಂ, ಕೋ ಮಜ್ಝೇ ಸಂಸೀದೋ, ಕೋ ಥಲೇ ಉಸ್ಸಾದೋ, ಕೋ ಮನುಸ್ಸಗ್ಗಾಹೋ, ಕೋ ಅಮನುಸ್ಸಗ್ಗಾಹೋ, ಕೋ ಆವಟ್ಟಗ್ಗಾಹೋ, ಕೋ ಅನ್ತೋಪೂತಿಭಾವೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೧) ಏವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಭಗವತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಸುತ್ತವಸೇನ ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tayo hi suttassa anusandhī – pucchānusandhi, ajjhāsayānusandhi, yathānusandhīti. Tattha ‘‘evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – kiṃ nu kho, bhante, orimaṃ tīraṃ, kiṃ pārimaṃ tīraṃ, ko majjhe saṃsīdo, ko thale ussādo, ko manussaggāho, ko amanussaggāho, ko āvaṭṭaggāho, ko antopūtibhāvo’’ti (saṃ. ni. 4.241) evaṃ pucchantānaṃ bhagavatā vissajjitasuttavasena pucchānusandhi veditabbo.

    ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಚೇತಸೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಇತಿ ಕಿರ ಭೋ ರೂಪಂ ಅನತ್ತಾ…, ವೇದನಾ…, ಸಞ್ಞಾ…, ಸಙ್ಖಾರಾ …, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನತ್ತಾ, ಅನತ್ತಕತಾನಿ ಕಿರ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕಮತ್ತಾನಂ ಫುಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ಅವಿದ್ವಾ ಅವಿಜ್ಜಾಗತೋ ತಣ್ಹಾಧಿಪತೇಯ್ಯೇನ ಚೇತಸಾ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಅತಿಧಾವಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ – ‘‘ಇತಿ ಕಿರ ಭೋ ರೂಪಂ ಅನತ್ತಾ…ಪೇ॰… ಫುಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೂಪಂ ನಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ವಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೦)। ಏವಂ ಪರೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಸುತ್ತವಸೇನ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಸನ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Atha kho aññatarassa bhikkhuno evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘iti kira bho rūpaṃ anattā…, vedanā…, saññā…, saṅkhārā …, viññāṇaṃ anattā, anattakatāni kira kammāni kamattānaṃ phusissantī’’ti. Atha kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā ceto parivitakkamaññāya bhikkhū āmantesi – ‘‘ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, vijjati, yaṃ idhekacco moghapuriso avidvā avijjāgato taṇhādhipateyyena cetasā satthusāsanaṃ atidhāvitabbaṃ maññeyya – ‘‘iti kira bho rūpaṃ anattā…pe… phusissantī’’ti. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti (ma. ni. 3.10). Evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ viditvā bhagavatā vuttasuttavasena ajjhāsayānusandhi veditabbo.

    ಯೇನ ಪನ ಧಮ್ಮೇನ ಆದಿಮ್ಹಿ ದೇಸನಾ ಉಟ್ಠಿತಾ, ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಧಮ್ಮವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವಾ ಯೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ಉಪರಿ ದೇಸನಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಸುತ್ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಲೇನ ದೇಸನಾ ಉಟ್ಠಿತಾ, ಉಪರಿ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಆಗತಾ। ವತ್ಥಸುತ್ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಿಲೇಸೇನ ದೇಸನಾ ಉಟ್ಠಿತಾ, ಉಪರಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಆಗತಾ। ಕೋಸಮ್ಬಕಸುತ್ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಣ್ಡನೇನ ಉಟ್ಠಿತಾ, ಉಪರಿ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಾ ಆಗತಾ। ಕಕಚೂಪಮೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ಉಟ್ಠಿತಾ, ಉಪರಿ ಕಕಚೂಪಮಾ ಆಗತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ಹೇಟ್ಠಾ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ದೇಸನಾ ಉಟ್ಠಿತಾ, ಉಪರಿ ಸುಞ್ಞತಾಪಕಾಸನಂ ಆಗತಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಮಯಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ದೇಸನಾ ಆಗತಾ’’ತಿ।

    Yena pana dhammena ādimhi desanā uṭṭhitā, tassa dhammassa anurūpadhammavasena vā paṭipakkhavasena vā yesu suttesu upari desanā āgacchati, tesaṃ vasena yathānusandhi veditabbo. Seyyathidaṃ, ākaṅkheyyasutte heṭṭhā sīlena desanā uṭṭhitā, upari cha abhiññā āgatā. Vatthasutte heṭṭhā kilesena desanā uṭṭhitā, upari brahmavihārā āgatā. Kosambakasutte heṭṭhā bhaṇḍanena uṭṭhitā, upari sāraṇīyadhammā āgatā. Kakacūpame heṭṭhā akkhantiyā uṭṭhitā, upari kakacūpamā āgatā. Imasmimpi brahmajāle heṭṭhā diṭṭhivasena desanā uṭṭhitā, upari suññatāpakāsanaṃ āgataṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘evamayaṃ yathānusandhivasena desanā āgatā’’ti.

    ಪರಿತಸ್ಸಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತವಾರವಣ್ಣನಾ

    Paritassitavipphanditavāravaṇṇanā

    ೧೦೫-೧೧೭. ಇದಾನಿ ಮರಿಯಾದವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ – ‘‘ತತ್ರ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಕಾ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾ। ತದಪಿ ತೇಸಂ ಭವತಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅಜಾನತಂ ಅಪಸ್ಸತಂ ವೇದಯಿತಂ ತಣ್ಹಾಗತಾನಂ ಪರಿತಸ್ಸಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಮೇವಾತಿ ಯೇನ ದಿಟ್ಠಿಅಸ್ಸಾದೇನ ದಿಟ್ಠಿಸುಖೇನ ದಿಟ್ಠಿವೇದಯಿತೇನ ತೇ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಸಸ್ಸತಂ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ, ತದಪಿ ತೇಸಂ ಭವನ್ತಾನಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ವೇದಯಿತಂ ತಣ್ಹಾಗತಾನಂ ಕೇವಲಂ ತಣ್ಹಾಗತಾನಂಯೇವ ತಂ ವೇದಯಿತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಪನೇತಂ ಪರಿತಸ್ಸಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಮೇವ। ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಚೇವ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಚ ಪರಿತಸ್ಸಿತೇನ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತಮೇವ ಚಲಿತಮೇವ ಕಮ್ಪಿತಮೇವ ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣುಸದಿಸಂ, ನ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸನಮಿವ ನಿಚ್ಚಲನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದಾದೀಸುಪಿ।

    105-117. Idāni mariyādavibhāgadassanatthaṃ – ‘‘tatra bhikkhave’’tiādikā desanā āraddhā. Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ vedayitaṃ taṇhāgatānaṃ paritassitavipphanditamevāti yena diṭṭhiassādena diṭṭhisukhena diṭṭhivedayitena te somanassajātā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, tadapi tesaṃ bhavantānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathābhūtaṃ dhammānaṃ sabhāvaṃ ajānantānaṃ apassantānaṃ vedayitaṃ taṇhāgatānaṃ kevalaṃ taṇhāgatānaṃyeva taṃ vedayitaṃ, tañca kho panetaṃ paritassitavipphanditameva. Diṭṭhisaṅkhātena ceva taṇhāsaṅkhātena ca paritassitena vipphanditameva calitameva kampitameva thusarāsimhi nikhātakhāṇusadisaṃ, na sotāpannassa dassanamiva niccalanti dasseti. Esa nayo ekaccasassatavādādīsupi.

    ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯವಾರವಣ್ಣನಾ

    Phassapaccayavāravaṇṇanā

    ೧೧೮-೧೩೦. ಪುನ – ‘‘ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಸ್ಸತವಾದಾ’’ತಿಆದಿ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ । ತತ್ಥ ತದಪಿ ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾತಿ ಯೇನ ದಿಟ್ಠಿಅಸ್ಸಾದೇನ ದಿಟ್ಠಿಸುಖೇನ ದಿಟ್ಠಿವೇದಯಿತೇನ ತೇ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಸಸ್ಸತಂ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ, ತದಪಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಪರಿಫನ್ದಿತಂ ವೇದಯಿತಂ ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    118-130. Puna – ‘‘tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā’’tiādi paramparapaccayadassanatthaṃ āraddhaṃ . Tattha tadapi phassapaccayāti yena diṭṭhiassādena diṭṭhisukhena diṭṭhivedayitena te somanassajātā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, tadapi taṇhādiṭṭhipariphanditaṃ vedayitaṃ phassapaccayāti dasseti. Esa nayo sabbattha.

    ೧೩೧-೧೪೩. ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿವೇದಯಿತೇ ಬಲವಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುನ – ‘‘ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಸ್ಸತವಾದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತೇ ವತ ಅಞ್ಞತ್ರ ಫಸ್ಸಾತಿ ತೇ ವತ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಂ ವೇದಯಿತಂ ವಿನಾ ಫಸ್ಸೇನ ಪಟಿಸಂವೇದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಕಾರಣಮೇತಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪತತೋ ಗೇಹಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನತ್ಥಾಯ ಥೂಣಾ ನಾಮ ಬಲವಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ಥೂಣಾಯ ಅನುಪತ್ಥಮ್ಭಿತಂ ಠಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಮೇವ ಫಸ್ಸೋಪಿ ವೇದನಾಯ ಬಲವಪಚ್ಚಯೋ, ತಂ ವಿನಾ ಇದಂ ದಿಟ್ಠಿವೇದಯಿತಂ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।

    131-143. Idāni tassa paccayassa diṭṭhivedayite balavabhāvadassanatthaṃ puna – ‘‘tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā’’tiādimāha. Tattha te vata aññatra phassāti te vata samaṇabrāhmaṇā taṃ vedayitaṃ vinā phassena paṭisaṃvedissantīti kāraṇametaṃ natthīti. Yathā hi patato gehassa upatthambhanatthāya thūṇā nāma balavapaccayo hoti, na taṃ thūṇāya anupatthambhitaṃ ṭhātuṃ sakkoti, evameva phassopi vedanāya balavapaccayo, taṃ vinā idaṃ diṭṭhivedayitaṃ natthīti dasseti. Esa nayo sabbattha.

    ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾಧಿಟ್ಠಾನವಟ್ಟಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Diṭṭhigatikādhiṭṭhānavaṭṭakathāvaṇṇanā

    ೧೪೪. ಇದಾನಿ ತತ್ರ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯೇ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಸ್ಸತವಾದಾ ಸಸ್ಸತಂ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ, ಯೇಪಿ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತಿಕಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿವೇದಯಿತಾನಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪರಿ ಫಸ್ಸೇ ಪಕ್ಖಿಪನತ್ಥಾಯ। ಕಥಂ? ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಛಹಿ ಫಸ್ಸಾಯತನೇಹಿ ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೀತಿ। ತತ್ಥ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಿ ನಾಮ – ಚಕ್ಖುಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ಸೋತಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ಘಾನಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ಜಿವ್ಹಾಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ಕಾಯಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ಮನೋಫಸ್ಸಾಯತನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಛ। ಸಞ್ಜಾತಿ-ಸಮೋಸರಣ-ಕಾರಣ-ಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತತ್ಥೇಸು ಹಿ ಅಯಂ ಆಯತನಸದ್ದೋ ಪವತ್ತತಿ। ತತ್ಥ – ‘‘ಕಮ್ಬೋಜೋ ಅಸ್ಸಾನಂ ಆಯತನಂ, ಗುನ್ನಂ ದಕ್ಖಿಣಾಪಥೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಿಯಂ ಪವತ್ತತಿ, ಸಞ್ಜಾತಿಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಮನೋರಮೇ ಆಯತನೇ, ಸೇವನ್ತಿ ನಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೩೮) ಸಮೋಸರಣೇ। ‘‘ಸತಿ ಸತಿಆಯತನೇ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೦೨) ಕಾರಣೇ। ‘‘ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಣ್ಣಕುಟೀಸು ಸಮ್ಮನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೫) ಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಸಞ್ಜಾತಿಆದಿಅತ್ಥತ್ತಯೇಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಹಿ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ ಸಮೋಸರನ್ತಿ, ತಾನಿ ಚ ತೇಸಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಆಯತನಾನಿ। ಇಧ ಪನ ‘‘ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತಿಣ್ಣಂ ಸಙ್ಗತಿ ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೪೩) ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಫಸ್ಸಸೀಸೇನೇವ ದೇಸನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಫಸ್ಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಫಸ್ಸಾಯತನಾದೀನಿ ವುತ್ತಾನಿ।

    144. Idāni tatra bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, yepi te samaṇabrāhmaṇā ekaccasassatikātiādinā nayena sabbadiṭṭhivedayitāni sampiṇḍeti. Kasmā? Upari phasse pakkhipanatthāya. Kathaṃ? Sabbe te chahi phassāyatanehi phussa phussa paṭisaṃvedentīti. Tattha cha phassāyatanāni nāma – cakkhuphassāyatanaṃ, sotaphassāyatanaṃ, ghānaphassāyatanaṃ, jivhāphassāyatanaṃ, kāyaphassāyatanaṃ, manophassāyatananti imāni cha. Sañjāti-samosaraṇa-kāraṇa-paṇṇattimattatthesu hi ayaṃ āyatanasaddo pavattati. Tattha – ‘‘kambojo assānaṃ āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇāpatho’’ti sañjātiyaṃ pavattati, sañjātiṭṭhāneti attho. ‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’ti (a. ni. 5.38) samosaraṇe. ‘‘Sati satiāyatane’’ti (a. ni. 3.102) kāraṇe. ‘‘Araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantī’’ti (saṃ. ni. 1.255) paṇṇattimatte. Svāyamidha sañjātiādiatthattayepi yujjati. Cakkhādīsu hi phassapañcamakā dhammā sañjāyanti samosaranti, tāni ca tesaṃ kāraṇanti āyatanāni. Idha pana ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti (saṃ. ni. 2.43) iminā nayena phassasīseneva desanaṃ āropetvā phassaṃ ādiṃ katvā paccayaparamparaṃ dassetuṃ phassāyatanādīni vuttāni.

    ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೀತಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಯತನಾನಂ ಫುಸನಕಿಚ್ಚಂ ವಿಯ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ನ ತೇಸಂ ಫುಸನಕಿಚ್ಚತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಆಯತನಾನಿ ಫುಸನ್ತಿ, ಫಸ್ಸೋವ ತಂ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಫುಸತಿ, ಆಯತನಾನಿ ಪನ ಫಸ್ಸೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾನಿ; ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಸಮ್ಭವೇನ ಫಸ್ಸೇನ ರೂಪಾದೀನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಟ್ಠಿವೇದನಂ ಪಟಿಸಂವೇದಯನ್ತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Phussa phussa paṭisaṃvedentīti phusitvā phusitvā paṭisaṃvedenti. Ettha ca kiñcāpi āyatanānaṃ phusanakiccaṃ viya vuttaṃ, tathāpi na tesaṃ phusanakiccatā veditabbā. Na hi āyatanāni phusanti, phassova taṃ taṃ ārammaṇaṃ phusati, āyatanāni pana phasse upanikkhipitvā dassitāni; tasmā sabbe te cha phassāyatanasambhavena phassena rūpādīni ārammaṇāni phusitvā taṃ diṭṭhivedanaṃ paṭisaṃvedayantīti evamettha attho veditabbo.

    ತೇಸಂ ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾತಿಆದೀಸು ವೇದನಾತಿ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಸಮ್ಭವಾ ವೇದನಾ। ಸಾ ರೂಪತಣ್ಹಾದಿಭೇದಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತೇಸಂ ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ। ಸಾ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ಚೇವ ಸಹಜಾತಕೋಟಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಉಪಾದಾನಂ ಭವಸ್ಸ। ಭವೋ ಜಾತಿಯಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।

    Tesaṃ vedanāpaccayā taṇhātiādīsu vedanāti cha phassāyatanasambhavā vedanā. Sā rūpataṇhādibhedāya taṇhāya upanissayakoṭiyā paccayo hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘tesaṃ vedanāpaccayā taṇhā’’ti. Sā pana catubbidhassa upādānassa upanissayakoṭiyā ceva sahajātakoṭiyā ca paccayo hoti. Tathā upādānaṃ bhavassa. Bhavo jātiyā upanissayakoṭiyā paccayo hoti.

    ಜಾತೀತಿ ಪನೇತ್ಥ ಸವಿಕಾರಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಜಾತಿ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಚೇವ ಸೋಕಾದೀನಞ್ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಾ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಪಯೋಜನಮತ್ತಮೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಭಗವಾ ಹಿ ವಟ್ಟಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ – ‘‘ಪುರಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ, ‘ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅವಿಜ್ಜಾ ನಾಹೋಸಿ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸಮಭವೀ’ತಿ ಏವಞ್ಚೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವುಚ್ಚತಿ, ಅಥ ಚ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಅವಿಜ್ಜಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೧) ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸೀಸೇನ ವಾ, ಪುರಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಭವತಣ್ಹಾಯ…ಪೇ॰… ‘‘ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಭವತಣ್ಹಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೨) ಏವಂ ತಣ್ಹಾಸೀಸೇನ ವಾ, ಪುರಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಭವದಿಟ್ಠಿಯಾ…ಪೇ॰… ‘‘ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಭವದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಸೀಸೇನ ವಾ ಕಥೇಸಿ’’। ಇಧ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಸೀಸೇನ ಕಥೇನ್ತೋ ವೇದನಾರಾಗೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಕಥೇತ್ವಾ ವೇದನಾಮೂಲಕಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಕಥೇಸಿ। ತೇನ ಇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ‘‘ಏವಮೇತೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ, ಇದಂ ದಸ್ಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೀಸು ಭವೇಸು ಚತೂಸು ಯೋನೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಗತೀಸು ಸತ್ತಸು ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸು ನವಸು ಸತ್ತಾವಾಸೇಸು ಇತೋ ಏತ್ಥ ಏತ್ತೋ ಇಧಾತಿ ಸನ್ಧಾವನ್ತಾ ಸಂಸರನ್ತಾ ಯನ್ತೇ ಯುತ್ತಗೋಣೋ ವಿಯ, ಥಮ್ಭೇ ಉಪನಿಬದ್ಧಕುಕ್ಕುರೋ ವಿಯ, ವಾತೇನ ವಿಪ್ಪನ್ನಟ್ಠನಾವಾ ವಿಯ ಚ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಮೇವ ಅನುಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’’ತಿ।

    Jātīti panettha savikārā pañcakkhandhā daṭṭhabbā, jāti jarāmaraṇassa ceva sokādīnañca upanissayakoṭiyā paccayo hoti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana paṭiccasamuppādakathā visuddhimagge vuttā. Idha panassa payojanamattameva veditabbaṃ. Bhagavā hi vaṭṭakathaṃ kathento – ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ‘ito pubbe avijjā nāhosi, atha pacchā samabhavī’ti evañcetaṃ, bhikkhave, vuccati, atha ca pana paññāyati ‘‘idappaccayā avijjā’’ti (a. ni. 10.61) evaṃ avijjāsīsena vā, purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāya…pe… ‘‘idappaccayā bhavataṇhā’’ti (a. ni. 10.62) evaṃ taṇhāsīsena vā, purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavadiṭṭhiyā…pe… ‘‘idappaccayā bhavadiṭṭhī’’ti evaṃ diṭṭhisīsena vā kathesi’’. Idha pana diṭṭhisīsena kathento vedanārāgena uppajjamānā diṭṭhiyo kathetvā vedanāmūlakaṃ paṭiccasamuppādaṃ kathesi. Tena idaṃ dasseti – ‘‘evamete diṭṭhigatikā, idaṃ dassanaṃ gahetvā tīsu bhavesu catūsu yonīsu pañcasu gatīsu sattasu viññāṇaṭṭhitīsu navasu sattāvāsesu ito ettha etto idhāti sandhāvantā saṃsarantā yante yuttagoṇo viya, thambhe upanibaddhakukkuro viya, vātena vippannaṭṭhanāvā viya ca vaṭṭadukkhameva anuparivattanti, vaṭṭadukkhato sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkontī’’ti.

    ವಿವಟ್ಟಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Vivaṭṭakathādivaṇṇanā

    ೧೪೫. ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಟ್ಟಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯುತ್ತಯೋಗಭಿಕ್ಖುಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯತೋತಿ ಯದಾ। ಛನ್ನಂ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನನ್ತಿ ಯೇಹಿ ಛಹಿ ಫಸ್ಸಾಯತನೇಹಿ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದಯಮಾನಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ವಟ್ಟಂ ವತ್ತತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ಛನ್ನಂ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಂ। ಸಮುದಯನ್ತಿಆದೀಸು ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ಚಕ್ಖುಸಮುದಯೋತಿಆದಿನಾ ವೇದನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಂ ಸಮುದಯಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾ ಪನ ತತ್ಥ ‘‘ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ಫಸ್ಸನಿರೋಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧ, ತಂ ಚಕ್ಖಾದೀಸು – ‘‘ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ಆಹಾರನಿರೋಧಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮನಾಯತನೇ ‘‘ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ ನಾಮರೂಪನಿರೋಧಾ’’ತಿ।

    145. Evaṃ diṭṭhigatikādhiṭṭhānaṃ vaṭṭaṃ kathetvā idāni yuttayogabhikkhuadhiṭṭhānaṃ katvā vivaṭṭaṃ dassento – ‘‘yato kho, bhikkhave, bhikkhū’’tiādimāha. Tattha yatoti yadā. Channaṃ phassāyatanānanti yehi chahi phassāyatanehi phusitvā paṭisaṃvedayamānānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vaṭṭaṃ vattati, tesaṃyeva channaṃ phassāyatanānaṃ. Samudayantiādīsu avijjāsamudayā cakkhusamudayotiādinā vedanākammaṭṭhāne vuttanayena phassāyatanānaṃ samudayādayo veditabbā. Yathā pana tattha ‘‘phassasamudayā phassanirodhā’’ti vuttaṃ, evamidha, taṃ cakkhādīsu – ‘‘āhārasamudayā āhāranirodhā’’ti veditabbaṃ. Manāyatane ‘‘nāmarūpasamudayā nāmarūpanirodhā’’ti.

    ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ದಿಟ್ಠಿಮೇವ ಜಾನಾತಿ। ಅಯಂ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿತೋ ಚ ಉತ್ತರಿತರಂ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಜಾನಾತಿ। ಕೋ ಏವಂ ಜಾನಾತೀತಿ? ಖೀಣಾಸವೋ ಜಾನಾತಿ, ಅನಾಗಾಮೀ, ಸಕದಾಗಾಮೀ, ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಗನ್ಥಧರೋ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನಾತಿ, ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಜಾನಾತಿ। ದೇಸನಾ ಪನ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನೇವ ನಿಟ್ಠಾಪಿತಾತಿ।

    Uttaritaraṃ pajānātīti diṭṭhigatiko diṭṭhimeva jānāti. Ayaṃ pana diṭṭhiñca diṭṭhito ca uttaritaraṃ sīlasamādhipaññāvimuttinti yāva arahattā jānāti. Ko evaṃ jānātīti? Khīṇāsavo jānāti, anāgāmī, sakadāgāmī, sotāpanno, bahussuto, ganthadharo bhikkhu jānāti, āraddhavipassako jānāti. Desanā pana arahattanikūṭeneva niṭṭhāpitāti.

    ೧೪೬. ಏವಂ ವಿವಟ್ಟಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ದೇಸನಾಜಾಲವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುನ – ‘‘ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಜಾಲೀಕತಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ದೇಸನಾಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಯೇವ ಕತಾ। ಏತ್ಥ ಸಿತಾ ವಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಮಮ ದೇಸನಾಜಾಲೇ ಸಿತಾ ನಿಸ್ಸಿತಾ ಅವಸಿತಾವ। ಉಮ್ಮುಜ್ಜಮಾನಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ತೇ ಅಧೋ ಓಸೀದನ್ತಾಪಿ ಉದ್ಧಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಮಮ ದೇಸನಾಜಾಲೇ ಸಿತಾವ ಹುತ್ವಾ ಓಸೀದನ್ತಿ ಚ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಚ। ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಏತ್ಥ ಮಯ್ಹಂ ದೇಸನಾಜಾಲೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ, ಏತೇನ ಆಬದ್ಧಾ ಅನ್ತೋಜಾಲೀಕತಾ ಚ ಹುತ್ವಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಮಾನಾ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಹೇತ್ಥ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ।

    146. Evaṃ vivaṭṭaṃ kathetvā idāni ‘‘desanājālavimutto diṭṭhigatiko nāma natthī’’ti dassanatthaṃ puna – ‘‘ye hi keci, bhikkhave’’ti ārabhi. Tattha antojālīkatāti imassa mayhaṃ desanājālassa antoyeva katā. Ettha sitā vāti etasmiṃ mama desanājāle sitā nissitā avasitāva. Ummujjamānā ummujjantīti kiṃ vuttaṃ hoti? Te adho osīdantāpi uddhaṃ uggacchantāpi mama desanājāle sitāva hutvā osīdanti ca uggacchanti ca. Ettha pariyāpannāti ettha mayhaṃ desanājāle pariyāpannā, etena ābaddhā antojālīkatā ca hutvā ummujjamānā ummujjanti, na hettha asaṅgahito diṭṭhigatiko nāma atthīti.

    ಸುಖುಮಚ್ಛಿಕೇನಾತಿ ಸಣ್ಹಅಚ್ಛಿಕೇನ ಸುಖುಮಚ್ಛಿದ್ದೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಟ್ಟೋ ವಿಯ ಹಿ ಭಗವಾ, ಜಾಲಂ ವಿಯ ದೇಸನಾ, ಪರಿತ್ತಉದಕಂ ವಿಯ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು, ಓಳಾರಿಕಾ ಪಾಣಾ ವಿಯ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ। ತಸ್ಸ ತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಪಾಣಾನಂ ಅನ್ತೋಜಾಲೀಕತಭಾವದಸ್ಸನಂ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ದೇಸನಾಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋಕತಭಾವದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Sukhumacchikenāti saṇhaacchikena sukhumacchiddenāti attho. Kevaṭṭo viya hi bhagavā, jālaṃ viya desanā, parittaudakaṃ viya dasasahassilokadhātu, oḷārikā pāṇā viya dvāsaṭṭhidiṭṭhigatikā. Tassa tīre ṭhatvā olokentassa oḷārikānaṃ pāṇānaṃ antojālīkatabhāvadassanaṃ viya bhagavato sabbadiṭṭhigatānaṃ desanājālassa antokatabhāvadassananti evamettha opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

    ೧೪೭. ಏವಂ ಇಮಾಹಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠೀನಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ದೇಸನಾಜಾಲೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಕತ್ಥಚಿ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ – ‘‘ಉಚ್ಛಿನ್ನಭವನೇತ್ತಿಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನಯನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ನೇತ್ತಿ। ನಯನ್ತೀತಿ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಿ, ರಜ್ಜುಯಾ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಇಧ ಪನ ನೇತ್ತಿಸದಿಸತಾಯ ಭವತಣ್ಹಾ ನೇತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸಾ ಹಿ ಮಹಾಜನಂ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಭವಂ ನೇತಿ ಉಪನೇತೀತಿ ಭವನೇತ್ತಿ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸತ್ಥೇನ ಉಚ್ಛಿನ್ನಾ ಭವನೇತ್ತಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಚ್ಛಿನ್ನಭವನೇತ್ತಿಕೋ।

    147. Evaṃ imāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi sabbadiṭṭhīnaṃ saṅgahitattā sabbesaṃ diṭṭhigatikānaṃ etasmiṃ desanājāle pariyāpannabhāvaṃ dassetvā idāni attano katthaci apariyāpannabhāvaṃ dassento – ‘‘ucchinnabhavanettiko, bhikkhave, tathāgatassa kāyo’’tiādimāha. Tattha nayanti etāyāti netti. Nayantīti gīvāya bandhitvā ākaḍḍhanti, rajjuyā etaṃ nāmaṃ. Idha pana nettisadisatāya bhavataṇhā nettīti adhippetā. Sā hi mahājanaṃ gīvāya bandhitvā taṃ taṃ bhavaṃ neti upanetīti bhavanetti. Arahattamaggasatthena ucchinnā bhavanetti assāti ucchinnabhavanettiko.

    ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಉದ್ಧನ್ತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದತೋ ಉದ್ಧಂ। ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಾತಿ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಪರಿಯಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣತ್ತಾ, ಪುನ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಭಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ತಂ ದಕ್ಖನ್ತೀತಿ ತಂ ತಥಾಗತಂ। ದೇವಾ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ನ ದಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Kāyassa bhedā uddhanti kāyassa bhedato uddhaṃ. Jīvitapariyādānāti jīvitassa sabbaso pariyādinnattā parikkhīṇattā, puna appaṭisandhikabhāvāti attho. Na taṃ dakkhantīti taṃ tathāgataṃ. Devā vā manussā vā na dakkhissanti, apaṇṇattikabhāvaṃ gamissatīti attho.

    ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ , ಭಿಕ್ಖವೇತಿ, ಉಪಮಾಯಂ ಪನ ಇದಂ ಸಂಸನ್ದನಂ। ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯೋ, ರುಕ್ಖೇ ಜಾತಮಹಾವಣ್ಟೋ ವಿಯ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತತಣ್ಹಾ। ತಸ್ಮಿಂ ವಣ್ಟೇ ಉಪನಿಬದ್ಧಾ ಪಞ್ಚಪಕ್ಕದ್ವಾದಸಪಕ್ಕಅಟ್ಠಾರಸಪಕ್ಕಪರಿಮಾಣಾ ಅಮ್ಬಪಿಣ್ಡೀ ವಿಯ ತಣ್ಹಾಯ ಸತಿ ತಣ್ಹೂಪನಿಬನ್ಧನಾ ಹುತ್ವಾ ಆಯತಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ। ಯಥಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ವಣ್ಟೇ ಛಿನ್ನೇ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಅಮ್ಬಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಂಯೇವ ವಣ್ಟಂ ಅನುಗತಾನಿ, ವಣ್ಟಚ್ಛೇದಾ ಛಿನ್ನಾನಿ ಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ; ಏವಮೇವ ಯೇ ಭವನೇತ್ತಿವಣ್ಟಸ್ಸ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಆಯತಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸಧಾತುಯೋ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ತದನ್ವಯಾ ಹೋನ್ತಿ ಭವನೇತ್ತಿಂ ಅನುಗತಾ, ತಾಯ ಛಿನ್ನಾಯ ಛಿನ್ನಾ ಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Seyyathāpi, bhikkhaveti, upamāyaṃ pana idaṃ saṃsandanaṃ. Ambarukkho viya hi tathāgatassa kāyo, rukkhe jātamahāvaṇṭo viya taṃ nissāya pubbe pavattataṇhā. Tasmiṃ vaṇṭe upanibaddhā pañcapakkadvādasapakkaaṭṭhārasapakkaparimāṇā ambapiṇḍī viya taṇhāya sati taṇhūpanibandhanā hutvā āyatiṃ nibbattanakā pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo. Yathā pana tasmiṃ vaṇṭe chinne sabbāni tāni ambāni tadanvayāni honti, taṃyeva vaṇṭaṃ anugatāni, vaṇṭacchedā chinnāni yevāti attho; evameva ye bhavanettivaṇṭassa anupacchinnattā āyatiṃ uppajjeyyuṃ pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasadhātuyo, sabbe te dhammā tadanvayā honti bhavanettiṃ anugatā, tāya chinnāya chinnā yevāti attho.

    ಯಥಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ರುಕ್ಖೇ ಮಣ್ಡೂಕಕಣ್ಟಕವಿಸಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಆಗಮ್ಮ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮತೇ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ರುಕ್ಖೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಕೋಚಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಆಗಮ್ಮ ತಣ್ಹಾಸಿನೇಹಸ್ಸ ಪರಿಯಾದಿನ್ನತ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಿಯ ಭಿನ್ನೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಉದ್ಧಂ ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಾ ನ ತಂ ದಕ್ಖನ್ತಿ, ತಥಾಗತಮ್ಪಿ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ನ ದಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಕಿರ ಸತ್ಥುನೋ ಇದಂ ಸಾಸನನ್ತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ।

    Yathā pana tasmimpi rukkhe maṇḍūkakaṇṭakavisasamphassaṃ āgamma anupubbena sussitvā mate – ‘‘imasmiṃ ṭhāne evarūpo nāma rukkho ahosī’’ti vohāramattameva hoti, na taṃ rukkhaṃ koci passati, evaṃ ariyamaggasamphassaṃ āgamma taṇhāsinehassa pariyādinnattā anupubbena sussitvā viya bhinne imasmiṃ kāye, kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā na taṃ dakkhanti, tathāgatampi devamanussā na dakkhissanti, evarūpassa nāma kira satthuno idaṃ sāsananti vohāramattameva bhavissatīti anupādisesanibbānadhātuṃ pāpetvā desanaṃ niṭṭhapesi.

    ೧೪೮. ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋತಿ ಏವಂ ಭಗವತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಸುತ್ತಂ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಏವಂ ಬುದ್ಧಬಲಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಕಥಿತಸುತ್ತಸ್ಸ ನ ಭಗವತಾ ನಾಮಂ ಗಹಿತಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ।

    148.Evaṃvutte āyasmā ānandoti evaṃ bhagavatā imasmiṃ sutte vutte thero ādito paṭṭhāya sabbaṃ suttaṃ samannāharitvā evaṃ buddhabalaṃ dīpetvā kathitasuttassa na bhagavatā nāmaṃ gahitaṃ, handassa nāmaṃ gaṇhāpessāmīti cintetvā bhagavantaṃ etadavoca.

    ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವನ್ತಿಆದೀಸು ಅಯಮತ್ಥಯೋಜನಾ – ಆನನ್ದ, ಯಸ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇ ಇಧತ್ಥೋಪಿ ಪರತ್ಥೋಪಿ ವಿಭತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ‘‘ಅತ್ಥಜಾಲ’’ನ್ತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹಿ; ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಬಹೂ ತನ್ತಿಧಮ್ಮಾ ಕಥಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಧಮ್ಮಜಾಲ’’ನ್ತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹಿ; ಯಸ್ಮಾ ಚ ಏತ್ಥ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ವಿಭತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲ’’ನ್ತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹಿ; ಯಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ವಿಭತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಜಾಲ’’ನ್ತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹಿ; ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಸುತ್ವಾ ದೇವಪುತ್ತಮಾರಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಮಾರಮ್ಪಿ ಮಚ್ಚುಮಾರಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಮಾರಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಮದ್ದಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುತ್ತರೋ ಸಙ್ಗಾಮವಿಜಯೋತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ।

    Tasmātiha tvantiādīsu ayamatthayojanā – ānanda, yasmā imasmiṃ dhammapariyāye idhatthopi paratthopi vibhatto, tasmātiha tvaṃ imaṃ dhammapariyāyaṃ ‘‘atthajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā panettha bahū tantidhammā kathitā, tasmā ‘‘dhammajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā ca ettha seṭṭhaṭṭhena brahmaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vibhattaṃ, tasmā ‘‘brahmajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā ettha dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo vibhattā, tasmā ‘‘diṭṭhijāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā pana imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā devaputtamārampi khandhamārampi maccumārampi kilesamārampi sakkā maddituṃ, tasmā ‘‘anuttaro saṅgāmavijayotipi naṃ dhārehī’’ti.

    ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾತಿ ಇದಂ ನಿದಾನಾವಸಾನತೋ ಪಭುತಿ ಯಾವ ‘‘ಅನುತ್ತರೋ ಸಙ್ಗಾಮವಿಜಯೋತಿಪಿ ನಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಕಲಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಭಗವಾ ಪರೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯಪತಿಟ್ಠಂ ಪರಮಗಮ್ಭೀರಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಅನ್ಧಕಾರಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಮಹನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮನ್ತೋ ಅವೋಚ।

    Idamavoca bhagavāti idaṃ nidānāvasānato pabhuti yāva ‘‘anuttaro saṅgāmavijayotipi naṃ dhārehī’’ti sakalaṃ suttantaṃ bhagavā paresaṃ paññāya alabbhaneyyapatiṭṭhaṃ paramagambhīraṃ sabbaññutaññāṇaṃ pakāsento sūriyo viya andhakāraṃ diṭṭhigatamahandhakāraṃ vidhamanto avoca.

    ೧೪೯. ಅತ್ತಮನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತಮನಾ ಸಕಮನಾ, ಬುದ್ಧಗತಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಏವಂ ವಿಚಿತ್ರನಯದೇಸನಾವಿಲಾಸಯುತ್ತಂ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಕರವೀಕರುತಮಞ್ಜುನಾ ಕಣ್ಣಸುಖೇನ ಪಣ್ಡಿತಜನಹದಯಾನಂ ಅಮತಾಭಿಸೇಕಸದಿಸೇನ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೇನ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ವಚನಂ। ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ ಅನುಮೋದಿಂಸು ಚೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು ಚ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅಭಿನನ್ದಸದ್ದೋ – ‘‘ಅಭಿನನ್ದತಿ ಅಭಿವದತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೫) ತಣ್ಹಾಯಮ್ಪಿ ಆಗತೋ। ‘‘ಅನ್ನಮೇವಾಭಿನನ್ದನ್ತಿ, ಉಭಯೇ ದೇವಮಾನುಸಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩) ಉಪಗಮನೇಪಿ।

    149.Attamanā te bhikkhūti te bhikkhū attamanā sakamanā, buddhagatāya pītiyā udaggacittā hutvāti vuttaṃ hoti. Bhagavato bhāsitanti evaṃ vicitranayadesanāvilāsayuttaṃ idaṃ suttaṃ karavīkarutamañjunā kaṇṇasukhena paṇḍitajanahadayānaṃ amatābhisekasadisena brahmassarena bhāsamānassa bhagavato vacanaṃ. Abhinandunti anumodiṃsu ceva sampaṭicchiṃsu ca. Ayañhi abhinandasaddo – ‘‘abhinandati abhivadatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.5) taṇhāyampi āgato. ‘‘Annamevābhinandanti, ubhaye devamānusā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.43) upagamanepi.

    ‘‘ಚಿರಪ್ಪವಾಸಿಂ ಪುರಿಸಂ, ದೂರತೋ ಸೋತ್ಥಿಮಾಗತಂ।

    ‘‘Cirappavāsiṃ purisaṃ, dūrato sotthimāgataṃ;

    ಞಾತಿಮಿತ್ತಾ ಸುಹಜ್ಜಾ ಚ, ಅಭಿನನ್ದನ್ತಿ ಆಗತ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೧೯)।

    Ñātimittā suhajjā ca, abhinandanti āgata’’nti. (dha. pa. 219);

    ಆದೀಸು ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇಪಿ। ‘‘ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೫) ಅನುಮೋದನೇಪಿ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಅನುಮೋದನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇಸು ಯುಜ್ಜತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ ಅನುಮೋದಿಂಸು ಚೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು ಚಾ’’ತಿ।

    Ādīsu sampaṭicchanepi. ‘‘Abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 1.205) anumodanepi. Svāyamidha anumodanasampaṭicchanesu yujjati. Tena vuttaṃ – ‘‘abhinandunti anumodiṃsu ceva sampaṭicchiṃsu cā’’ti.

    ಸುಭಾಸಿತಂ ಸುಲಪಿತಂ, ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಾದಿನೋ।

    Subhāsitaṃ sulapitaṃ, ‘‘sādhu sādhū’’ti tādino;

    ಅನುಮೋದಮಾನಾ ಸಿರಸಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು ಭಿಕ್ಖವೋತಿ॥

    Anumodamānā sirasā, sampaṭicchiṃsu bhikkhavoti.

    ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪನ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ಗಾಥಕಸುತ್ತೇ। ನಿಗ್ಗಾಥಕತ್ತಾ ಹಿ ಇದಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Imasmiñca pana veyyākaraṇasminti imasmiṃ niggāthakasutte. Niggāthakattā hi idaṃ veyyākaraṇanti vuttaṃ.

    ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತೂತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಮಾಣಾ ಲೋಕಧಾತು। ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ ನ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇಯೇವ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಭಞ್ಞಮಾನೇತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಗತೇಸು ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ ದೇಸಿಯಮಾನೇಸು ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಗತಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Dasasahassīlokadhātūti dasasahassacakkavāḷaparimāṇā lokadhātu. Akampitthāti na suttapariyosāneyeva akampitthāti veditabbā. Bhaññamāneti hi vuttaṃ. Tasmā dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu viniveṭhetvā desiyamānesu tassa tassa diṭṭhigatassa pariyosāne pariyosāneti dvāsaṭṭhiyā ṭhānesu akampitthāti veditabbā.

    ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಥವೀಕಮ್ಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಧಾತುಕ್ಖೋಭೇನ, ಇದ್ಧಿಮತೋ ಆನುಭಾವೇನ, ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಯಾ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನೇನ, ಸಮ್ಬೋಧಿಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇನ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋಸ್ಸಜ್ಜನೇನ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನಾತಿ। ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ – ‘‘ಅಟ್ಠ ಖೋ ಇಮೇ, ಆನನ್ದ, ಹೇತೂ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚಯಾ ಮಹತೋ ಭೂಮಿಚಾಲಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಆಗತಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣನಾಕಾಲೇ ವಕ್ಖಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಮಹಾಪಥವೀ ಅಪರೇಸುಪಿ ಅಟ್ಠಸು ಠಾನೇಸು ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ – ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನೇ, ಬೋಧಿಮಣ್ಡೂಪಸಙ್ಕಮನೇ, ಪಂಸುಕೂಲಗ್ಗಹಣೇ, ಪಂಸುಕೂಲಧೋವನೇ, ಕಾಳಕಾರಾಮಸುತ್ತೇ, ಗೋತಮಕಸುತ್ತೇ, ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇತಿ। ತತ್ಥ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಬೋಧಿಮಣ್ಡೂಪಸಙ್ಕಮನೇಸು ವೀರಿಯಬಲೇನ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಪಂಸುಕೂಲಗ್ಗಹಣೇ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪೇ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ದುಕ್ಕರಂ ಭಗವತಾ ಕತನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಿಯವೇಗಾಭಿಹತಾ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಪಂಸುಕೂಲಧೋವನವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕೇಸು ಅಕಾಲಕಮ್ಪನೇನ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಕಾಳಕಾರಾಮಗೋತಮಕಸುತ್ತೇಸು – ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಖೀ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸಕ್ಖಿಭಾವೇನ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಗತೇಸು ವಿಜಟೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗುಮ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ದೇಸಿಯಮಾನೇಸು ಸಾಧುಕಾರದಾನವಸೇನ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tattha aṭṭhahi kāraṇehi pathavīkampo veditabbo – dhātukkhobhena, iddhimato ānubhāvena, bodhisattassa gabbhokkantiyā, mātukucchito nikkhamanena, sambodhippattiyā, dhammacakkappavattanena, āyusaṅkhārossajjanena, parinibbānenāti. Tesaṃ vinicchayaṃ – ‘‘aṭṭha kho ime, ānanda, hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti evaṃ mahāparinibbāne āgatāya tantiyā vaṇṇanākāle vakkhāma. Ayaṃ pana mahāpathavī aparesupi aṭṭhasu ṭhānesu akampittha – mahābhinikkhamane, bodhimaṇḍūpasaṅkamane, paṃsukūlaggahaṇe, paṃsukūladhovane, kāḷakārāmasutte, gotamakasutte, vessantarajātake, imasmiṃ brahmajāleti. Tattha mahābhinikkhamanabodhimaṇḍūpasaṅkamanesu vīriyabalena akampittha. Paṃsukūlaggahaṇe dvisahassadīpaparivāre cattāro mahādīpe pahāya pabbajitvā susānaṃ gantvā paṃsukūlaṃ gaṇhantena dukkaraṃ bhagavatā katanti acchariyavegābhihatā akampittha. Paṃsukūladhovanavessantarajātakesu akālakampanena akampittha. Kāḷakārāmagotamakasuttesu – ‘‘ahaṃ sakkhī bhagavā’’ti sakkhibhāvena akampittha. Imasmiṃ pana brahmajāle dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu vijaṭetvā niggumbaṃ katvā desiyamānesu sādhukāradānavasena akampitthāti veditabbā.

    ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತೇಸು ಠಾನೇಸುಯೇವ ಪಥವೀ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಅಥ ಖೋ ತೀಸು ಸಙ್ಗಹೇಸುಪಿ ಮಹಾಮಹಿನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಇಮಂ ದೀಪಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಜೋತಿವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತದಿವಸೇಪಿ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಕಲ್ಯಾಣಿಯವಿಹಾರೇ ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರದ್ಧಸ್ಸ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಲೋಹಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪಾಚೀನಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ದೀಘಭಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತಂ ಆರಭಿಂಸು, ತೇಸಂ ಸಜ್ಝಾಯಪರಿಯೋಸಾನೇಪಿ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಮೇವ ಕತ್ವಾ ಪಥವೀ ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾತಿ।

    Na kevalañca etesu ṭhānesuyeva pathavī akampittha, atha kho tīsu saṅgahesupi mahāmahindattherassa imaṃ dīpaṃ āgantvā jotivane nisīditvā dhammaṃ desitadivasepi akampittha. Kalyāṇiyavihāre ca piṇḍapātiyattherassa cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā tattheva nisīditvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā imaṃ suttantaṃ āraddhassa suttapariyosāne udakapariyantaṃ katvā akampittha. Lohapāsādassa pācīnaambalaṭṭhikaṭṭhānaṃ nāma ahosi. Tattha nisīditvā dīghabhāṇakattherā brahmajālasuttaṃ ārabhiṃsu, tesaṃ sajjhāyapariyosānepi udakapariyantameva katvā pathavī akampitthāti.

    ಏವಂ ಯಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ, ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥ ಅನೇಕಸೋ।

    Evaṃ yassānubhāvena, akampittha anekaso;

    ಮೇದನೀ ಸುತ್ತಸೇಟ್ಠಸ್ಸ, ದೇಸಿತಸ್ಸ ಸಯಮ್ಭುನಾ॥

    Medanī suttaseṭṭhassa, desitassa sayambhunā.

    ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸ್ಸ ತಸ್ಸೀಧ, ಧಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ।

    Brahmajālassa tassīdha, dhammaṃ atthañca paṇḍitā;

    ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತು ಯೋನಿಸೋತಿ॥

    Sakkaccaṃ uggahetvāna, paṭipajjantu yonisoti.

    ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Brahmajālasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೨. ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Sāmaññaphalasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತಂ • 1. Brahmajālasuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Brahmajālasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact