Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૫. બ્રાહ્મણવગ્ગો
5. Brāhmaṇavaggo
૧. બ્રહ્માયુસુત્તં
1. Brahmāyusuttaṃ
૩૮૩. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા વિદેહેસુ ચારિકં ચરતિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તેન ખો પન સમયેન બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો મિથિલાયં પટિવસતિ જિણ્ણો વુડ્ઢો મહલ્લકો અદ્ધગતો વયોઅનુપ્પત્તો, વીસવસ્સસતિકો જાતિયા, તિણ્ણં વેદાનં 1 પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો. અસ્સોસિ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો – ‘‘સમણો ખલુ ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો વિદેહેસુ ચારિકં ચરતિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવાતિ. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’’તિ.
383. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Tena kho pana samayena brahmāyu brāhmaṇo mithilāyaṃ paṭivasati jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ 2 pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Assosi kho brahmāyu brāhmaṇo – ‘‘samaṇo khalu bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
૩૮૪. તેન ખો પન સમયેન બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ ઉત્તરો નામ માણવો અન્તેવાસી હોતિ તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ઉત્તરં માણવં આમન્તેસિ – ‘‘અયં, તાત ઉત્તર, સમણો ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો વિદેહેસુ ચારિકં ચરતિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો…પે॰… સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’તિ. એહિ ત્વં, તાત ઉત્તર, યેન સમણો ગોતમો તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા સમણં ગોતમં જાનાહિ યદિ વા તં ભવન્તં ગોતમં તથા સન્તંયેવ સદ્દો અબ્ભુગ્ગતો, યદિ વા નો તથા; યદિ વા સો ભવં ગોતમો તાદિસો, યદિ વા ન તાદિસો. તથા મયં તં ભવન્તં ગોતમં વેદિસ્સામા’’તિ. ‘‘યથા કથં પનાહં, ભો, તં ભવન્તં ગોતમં જાનિસ્સામિ યદિ વા તં ભવન્તં ગોતમં તથા સન્તંયેવ સદ્દો અબ્ભુગ્ગતો, યદિ વા નો તથા; યદિ વા સો ભવં ગોતમો તાદિસો, યદિ વા ન તાદિસો’’તિ. ‘‘આગતાનિ ખો, તાત ઉત્તર, અમ્હાકં મન્તેસુ દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેહિ સમન્નાગતસ્સ મહાપુરિસસ્સ દ્વેયેવ ગતિયો ભવન્તિ અનઞ્ઞા . સચે અગારં અજ્ઝાવસતિ, રાજા હોતિ ચક્કવત્તી ધમ્મિકો ધમ્મરાજા ચાતુરન્તો વિજિતાવી જનપદત્થાવરિયપ્પત્તો સત્તરતનસમન્નાગતો. તસ્સિમાનિ સત્ત રતનાનિ ભવન્તિ, સેય્યથિદં – ચક્કરતનં, હત્થિરતનં, અસ્સરતનં, મણિરતનં, ઇત્થિરતનં, ગહપતિરતનં, પરિણાયકરતનમેવ સત્તમં. પરોસહસ્સં ખો પનસ્સ પુત્તા ભવન્તિ સૂરા વીરઙ્ગરૂપા પરસેનપ્પમદ્દના. સો ઇમં પથવિં સાગરપરિયન્તં અદણ્ડેન અસત્થેન ધમ્મેન 3 અભિવિજિય અજ્ઝાવસતિ. સચે ખો પન અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજતિ, અરહં હોતિ સમ્માસમ્બુદ્ધો લોકે વિવટ્ટચ્છદો. અહં ખો પન, તાત ઉત્તર, મન્તાનં દાતા; ત્વં મન્તાનં પટિગ્ગહેતા’’તિ.
384. Tena kho pana samayena brahmāyussa brāhmaṇassa uttaro nāma māṇavo antevāsī hoti tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uttaraṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta uttara, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho…pe… sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’ti. Ehi tvaṃ, tāta uttara, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā; yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso. Tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā; yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso’’ti. ‘‘Āgatāni kho, tāta uttara, amhākaṃ mantesu dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā . Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena 4 abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Ahaṃ kho pana, tāta uttara, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
૩૮૫. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો ઉત્તરો માણવો બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા ઉટ્ઠાયાસના બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા વિદેહેસુ યેન ભગવા તેન ચારિકં પક્કામિ. અનુપુબ્બેન ચારિકં ચરમાનો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો ઉત્તરો માણવો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ સમન્નેસિ. અદ્દસા ખો ઉત્તરો માણવો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેભુય્યેન થપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘પસ્સતિ ખો મે અયં ઉત્તરો માણવો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ , યેભુય્યેન થપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચા’’તિ. અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખાસિ યથા અદ્દસ ઉત્તરો માણવો ભગવતો કોસોહિતં વત્થગુય્હં. અથ ખો ભગવા જિવ્હં નિન્નામેત્વા ઉભોપિ કણ્ણસોતાનિ અનુમસિ પટિમસિ 5; ઉભોપિ નાસિકસોતાનિ 6 અનુમસિ પટિમસિ; કેવલમ્પિ નલાટમણ્ડલં જિવ્હાય છાદેસિ. અથ ખો ઉત્તરસ્સ માણવસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સમન્નાગતો ખો સમણો ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ. યંનૂનાહં સમણં ગોતમં અનુબન્ધેય્યં, ઇરિયાપથમસ્સ પસ્સેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ઉત્તરો માણવો સત્તમાસાનિ ભગવન્તં અનુબન્ધિ છાયાવ અનપાયિની 7.
385. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho uttaro māṇavo brahmāyussa brāhmaṇassa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā videhesu yena bhagavā tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho uttaro māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho uttaro māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena thapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ uttaro māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni , yebhuyyena thapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa uttaro māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi 8; ubhopi nāsikasotāni 9 anumasi paṭimasi; kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi. Atha kho uttarassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ anubandheyyaṃ, iriyāpathamassa passeyya’’nti. Atha kho uttaro māṇavo sattamāsāni bhagavantaṃ anubandhi chāyāva anapāyinī 10.
૩૮૬. અથ ખો ઉત્તરો માણવો સત્તન્નં માસાનં અચ્ચયેન વિદેહેસુ યેન મિથિલા તેન ચારિકં પક્કામિ. અનુપુબ્બેન ચારિકં ચરમાનો યેન મિથિલા યેન બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો ઉત્તરં માણવં બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો એતદવોચ – ‘‘કચ્ચિ, તાત ઉત્તર, તં ભવન્તં ગોતમં તથા સન્તંયેવ સદ્દો અબ્ભુગ્ગતો , નો અઞ્ઞથા? કચ્ચિ પન સો ભવં ગોતમો તાદિસો, નો અઞ્ઞાદિસો’’તિ? ‘‘તથા સન્તંયેવ, ભો, તં ભવન્તં ગોતમં સદ્દો અબ્ભુગ્ગતો, નો અઞ્ઞથા; તાદિસોવ 11 સો ભવં ગોતમો, નો અઞ્ઞાદિસો. સમન્નાગતો ચ 12 સો ભવં ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ.
386. Atha kho uttaro māṇavo sattannaṃ māsānaṃ accayena videhesu yena mithilā tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena mithilā yena brahmāyu brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho uttaraṃ māṇavaṃ brahmāyu brāhmaṇo etadavoca – ‘‘kacci, tāta uttara, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato , no aññathā? Kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso, no aññādiso’’ti? ‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato, no aññathā; tādisova 13 so bhavaṃ gotamo, no aññādiso. Samannāgato ca 14 so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi.
‘‘સુપ્પતિટ્ઠિતપાદો ખો પન ભવં ગોતમો; ઇદમ્પિ તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ મહાપુરિસસ્સ મહાપુરિસલક્ખણં ભવતિ.
‘‘Suppatiṭṭhitapādo kho pana bhavaṃ gotamo; idampi tassa bhoto gotamassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘હેટ્ઠા ખો પન તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ પાદતલેસુ ચક્કાનિ જાતાનિ સહસ્સારાનિ સનેમિકાનિ સનાભિકાનિ સબ્બાકારપરિપૂરાનિ…
‘‘Heṭṭhā kho pana tassa bhoto gotamassa pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni…
‘‘આયતપણ્હિ ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Āyatapaṇhi kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘દીઘઙ્ગુલિ ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Dīghaṅguli kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘મુદુતલુનહત્થપાદો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Mudutalunahatthapādo kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘જાલહત્થપાદો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Jālahatthapādo kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ઉસ્સઙ્ખપાદો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Ussaṅkhapādo kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘એણિજઙ્ઘો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Eṇijaṅgho kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ઠિતકો ખો પન સો ભવં ગોતમો અનોનમન્તો ઉભોહિ પાણિતલેહિ જણ્ણુકાનિ પરિમસતિ પરિમજ્જતિ…
‘‘Ṭhitako kho pana so bhavaṃ gotamo anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati…
‘‘કોસોહિતવત્થગુય્હો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Kosohitavatthaguyho kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સુવણ્ણવણ્ણો ખો પન સો ભવં ગોતમો કઞ્ચનસન્નિભત્તચો…
‘‘Suvaṇṇavaṇṇo kho pana so bhavaṃ gotamo kañcanasannibhattaco…
‘‘સુખુમચ્છવિ ખો પન સો ભવં ગોતમો. સુખુમત્તા છવિયા રજોજલ્લં કાયે ન ઉપલિમ્પતિ…
‘‘Sukhumacchavi kho pana so bhavaṃ gotamo. Sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati…
‘‘એકેકલોમો ખો પન સો ભવં ગોતમો; એકેકાનિ લોમાનિ લોમકૂપેસુ જાતાનિ…
‘‘Ekekalomo kho pana so bhavaṃ gotamo; ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni…
‘‘ઉદ્ધગ્ગલોમો ખો પન સો ભવં ગોતમો; ઉદ્ધગ્ગાનિ લોમાનિ જાતાનિ નીલાનિ અઞ્જનવણ્ણાનિ કુણ્ડલાવટ્ટાનિ દક્ખિણાવટ્ટકજાતાનિ…
‘‘Uddhaggalomo kho pana so bhavaṃ gotamo; uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni dakkhiṇāvaṭṭakajātāni…
‘‘બ્રહ્મુજુગત્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Brahmujugatto kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સત્તુસ્સદો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Sattussado kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સીહપુબ્બદ્ધકાયો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Sīhapubbaddhakāyo kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ચિતન્તરંસો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Citantaraṃso kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘નિગ્રોધપરિમણ્ડલો ખો પન સો ભવં ગોતમો; યાવતક્વસ્સ કાયો તાવતક્વસ્સ બ્યામો, યાવતક્વસ્સ બ્યામો તાવતક્વસ્સ કાયો…
‘‘Nigrodhaparimaṇḍalo kho pana so bhavaṃ gotamo; yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo…
‘‘સમવટ્ટક્ખન્ધો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Samavaṭṭakkhandho kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘રસગ્ગસગ્ગી ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Rasaggasaggī kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સીહહનુ ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Sīhahanu kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ચત્તાલીસદન્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Cattālīsadanto kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સમદન્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Samadanto kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘અવિરળદન્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Aviraḷadanto kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘સુસુક્કદાઠો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Susukkadāṭho kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘પહૂતજિવ્હો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Pahūtajivho kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘બ્રહ્મસ્સરો ખો પન સો ભવં ગોતમો કરવિકભાણી…
‘‘Brahmassaro kho pana so bhavaṃ gotamo karavikabhāṇī…
‘‘અભિનીલનેત્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Abhinīlanetto kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ગોપખુમો ખો પન સો ભવં ગોતમો…
‘‘Gopakhumo kho pana so bhavaṃ gotamo…
‘‘ઉણ્ણા ખો પનસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ ભમુકન્તરે જાતા ઓદાતા મુદુતૂલસન્નિભા…
‘‘Uṇṇā kho panassa bhoto gotamassa bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā…
‘‘ઉણ્હીસસીસો ખો પન સો ભવં ગોતમો; ઇદમ્પિ તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ મહાપુરિસસ્સ મહાપુરિસલક્ખણં ભવતિ.
‘‘Uṇhīsasīso kho pana so bhavaṃ gotamo; idampi tassa bhoto gotamassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘‘ઇમેહિ ખો, ભો, સો ભવં ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ સમન્નાગતો.
‘‘Imehi kho, bho, so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato.
૩૮૭. ‘‘ગચ્છન્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો દક્ખિણેનેવ પાદેન પઠમં પક્કમતિ. સો નાતિદૂરે પાદં ઉદ્ધરતિ, નાચ્ચાસન્ને પાદં નિક્ખિપતિ; સો નાતિસીઘં ગચ્છતિ, નાતિસણિકં ગચ્છતિ; ન ચ અદ્દુવેન અદ્દુવં સઙ્ઘટ્ટેન્તો ગચ્છતિ, ન ચ ગોપ્ફકેન ગોપ્ફકં સઙ્ઘટ્ટેન્તો ગચ્છતિ. સો ગચ્છન્તો ન સત્થિં ઉન્નામેતિ, ન સત્થિં ઓનામેતિ; ન સત્થિં સન્નામેતિ, ન સત્થિં વિનામેતિ. ગચ્છતો ખો પન તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ અધરકાયોવ 15 ઇઞ્જતિ, ન ચ કાયબલેન ગચ્છતિ. અપલોકેન્તો ખો પન સો ભવં ગોતમો સબ્બકાયેનેવ અપલોકેતિ; સો ન ઉદ્ધં ઉલ્લોકેતિ, ન અધો ઓલોકેતિ; ન ચ વિપેક્ખમાનો ગચ્છતિ, યુગમત્તઞ્ચ પેક્ખતિ; તતો ચસ્સ ઉત્તરિ અનાવટં ઞાણદસ્સનં ભવતિ. સો અન્તરઘરં પવિસન્તો ન કાયં ઉન્નામેતિ , ન કાયં ઓનામેતિ; ન કાયં સન્નામેતિ, ન કાયં વિનામેતિ. સો નાતિદૂરે નાચ્ચાસન્ને આસનસ્સ પરિવત્તતિ, ન ચ પાણિના આલમ્બિત્વા આસને નિસીદતિ, ન ચ આસનસ્મિં કાયં પક્ખિપતિ. સો અન્તરઘરે નિસિન્નો સમાનો ન હત્થકુક્કુચ્ચં આપજ્જતિ, ન પાદકુક્કુચ્ચં આપજ્જતિ; ન અદ્દુવેન અદ્દુવં આરોપેત્વા નિસીદતિ; ન ચ ગોપ્ફકેન ગોપ્ફકં આરોપેત્વા નિસીદતિ; ન ચ પાણિના હનુકં ઉપદહિત્વા 16 નિસીદતિ. સો અન્તરઘરે નિસિન્નો સમાનો ન છમ્ભતિ ન કમ્પતિ ન વેધતિ ન પરિતસ્સતિ. સો અછમ્ભી અકમ્પી અવેધી અપરિતસ્સી વિગતલોમહંસો. વિવેકવત્તો ચ સો ભવં ગોતમો અન્તરઘરે નિસિન્નો હોતિ. સો પત્તોદકં પટિગ્ગણ્હન્તો ન પત્તં ઉન્નામેતિ, ન પત્તં ઓનામેતિ; ન પત્તં સન્નામેતિ, ન પત્તં વિનામેતિ. સો પત્તોદકં પટિગ્ગણ્હાતિ નાતિથોકં નાતિબહું. સો ન ખુલુખુલુકારકં 17 પત્તં ધોવતિ, ન સમ્પરિવત્તકં પત્તં ધોવતિ, ન પત્તં ભૂમિયં નિક્ખિપિત્વા હત્થે ધોવતિ; હત્થેસુ ધોતેસુ પત્તો ધોતો હોતિ, પત્તે ધોતે હત્થા ધોતા હોન્તિ. સો પત્તોદકં છડ્ડેતિ નાતિદૂરે નાચ્ચાસન્ને, ન ચ વિચ્છડ્ડયમાનો. સો ઓદનં પટિગ્ગણ્હન્તો ન પત્તં ઉન્નામેતિ, ન પત્તં ઓનામેતિ; ન પત્તં સન્નામેતિ, ન પત્તં વિનામેતિ. સો ઓદનં પટિગ્ગણ્હાતિ નાતિથોકં નાતિબહું. બ્યઞ્જનં ખો પન ભવં ગોતમો બ્યઞ્જનમત્તાય આહારેતિ, ન ચ બ્યઞ્જનેન આલોપં અતિનામેતિ. દ્વત્તિક્ખત્તું ખો ભવં ગોતમો મુખે આલોપં સમ્પરિવત્તેત્વા અજ્ઝોહરતિ; ન ચસ્સ કાચિ ઓદનમિઞ્જા અસમ્ભિન્ના કાયં પવિસતિ, ન ચસ્સ કાચિ ઓદનમિઞ્જા મુખે અવસિટ્ઠા હોતિ; અથાપરં આલોપં ઉપનામેતિ. રસપટિસંવેદી ખો પન સો ભવં ગોતમો આહારં આહારેતિ, નો ચ રસરાગપટિસંવેદી.
387. ‘‘Gacchanto kho pana so bhavaṃ gotamo dakkhiṇeneva pādena paṭhamaṃ pakkamati. So nātidūre pādaṃ uddharati, nāccāsanne pādaṃ nikkhipati; so nātisīghaṃ gacchati, nātisaṇikaṃ gacchati; na ca adduvena adduvaṃ saṅghaṭṭento gacchati, na ca gopphakena gopphakaṃ saṅghaṭṭento gacchati. So gacchanto na satthiṃ unnāmeti, na satthiṃ onāmeti; na satthiṃ sannāmeti, na satthiṃ vināmeti. Gacchato kho pana tassa bhoto gotamassa adharakāyova 18 iñjati, na ca kāyabalena gacchati. Apalokento kho pana so bhavaṃ gotamo sabbakāyeneva apaloketi; so na uddhaṃ ulloketi, na adho oloketi; na ca vipekkhamāno gacchati, yugamattañca pekkhati; tato cassa uttari anāvaṭaṃ ñāṇadassanaṃ bhavati. So antaragharaṃ pavisanto na kāyaṃ unnāmeti , na kāyaṃ onāmeti; na kāyaṃ sannāmeti, na kāyaṃ vināmeti. So nātidūre nāccāsanne āsanassa parivattati, na ca pāṇinā ālambitvā āsane nisīdati, na ca āsanasmiṃ kāyaṃ pakkhipati. So antaraghare nisinno samāno na hatthakukkuccaṃ āpajjati, na pādakukkuccaṃ āpajjati; na adduvena adduvaṃ āropetvā nisīdati; na ca gopphakena gopphakaṃ āropetvā nisīdati; na ca pāṇinā hanukaṃ upadahitvā 19 nisīdati. So antaraghare nisinno samāno na chambhati na kampati na vedhati na paritassati. So achambhī akampī avedhī aparitassī vigatalomahaṃso. Vivekavatto ca so bhavaṃ gotamo antaraghare nisinno hoti. So pattodakaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti. So pattodakaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ. So na khulukhulukārakaṃ 20 pattaṃ dhovati, na samparivattakaṃ pattaṃ dhovati, na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā hatthe dhovati; hatthesu dhotesu patto dhoto hoti, patte dhote hatthā dhotā honti. So pattodakaṃ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne, na ca vicchaḍḍayamāno. So odanaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti. So odanaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ. Byañjanaṃ kho pana bhavaṃ gotamo byañjanamattāya āhāreti, na ca byañjanena ālopaṃ atināmeti. Dvattikkhattuṃ kho bhavaṃ gotamo mukhe ālopaṃ samparivattetvā ajjhoharati; na cassa kāci odanamiñjā asambhinnā kāyaṃ pavisati, na cassa kāci odanamiñjā mukhe avasiṭṭhā hoti; athāparaṃ ālopaṃ upanāmeti. Rasapaṭisaṃvedī kho pana so bhavaṃ gotamo āhāraṃ āhāreti, no ca rasarāgapaṭisaṃvedī.
‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં 21 ખો પન સો ભવં ગોતમો આહારં આહારેતિ – નેવ દવાય, ન મદાય ન મણ્ડનાય ન વિભૂસનાય, યાવદેવ ઇમસ્સ કાયસ્સ ઠિતિયા યાપનાય, વિહિંસૂપરતિયા બ્રહ્મચરિયાનુગ્ગહાય – ‘ઇતિ પુરાણઞ્ચ વેદનં પટિહઙ્ખામિ નવઞ્ચ વેદનં ન ઉપ્પાદેસ્સામિ, યાત્રા ચ મે ભવિસ્સતિ અનવજ્જતા ચ ફાસુવિહારો ચા’તિ . સો ભુત્તાવી પત્તોદકં પટિગ્ગણ્હન્તો ન પત્તં ઉન્નામેતિ, ન પત્તં ઓનામેતિ; ન પત્તં સન્નામેતિ, ન પત્તં વિનામેતિ. સો પત્તોદકં પટિગ્ગણ્હાતિ નાતિથોકં નાતિબહું. સો ન ખુલુખુલુકારકં પત્તં ધોવતિ, ન સમ્પરિવત્તકં પત્તં ધોવતિ, ન પત્તં ભૂમિયં નિક્ખિપિત્વા હત્થે ધોવતિ; હત્થેસુ ધોતેસુ પત્તો ધોતો હોતિ, પત્તે ધોતે હત્થા ધોતા હોન્તિ. સો પત્તોદકં છડ્ડેતિ નાતિદૂરે નાચ્ચાસન્ને, ન ચ વિચ્છડ્ડયમાનો. સો ભુત્તાવી ન પત્તં ભૂમિયં નિક્ખિપતિ નાતિદૂરે નાચ્ચાસન્ને, ન ચ અનત્થિકો પત્તેન હોતિ, ન ચ અતિવેલાનુરક્ખી પત્તસ્મિં. સો ભુત્તાવી મુહુત્તં તુણ્હી નિસીદતિ, ન ચ અનુમોદનસ્સ કાલમતિનામેતિ. સો ભુત્તાવી અનુમોદતિ, ન તં ભત્તં ગરહતિ, ન અઞ્ઞં ભત્તં પટિકઙ્ખતિ; અઞ્ઞદત્થુ ધમ્મિયા કથાય તં પરિસં સન્દસ્સેતિ સમાદપેતિ સમુત્તેજેતિ સમ્પહંસેતિ. સો તં પરિસં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કમતિ. સો નાતિસીઘં ગચ્છતિ, નાતિસણિકં ગચ્છતિ, ન ચ મુચ્ચિતુકામો ગચ્છતિ; ન ચ તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ કાયે ચીવરં અચ્ચુક્કટ્ઠં હોતિ ન ચ અચ્ચોક્કટ્ઠં, ન ચ કાયસ્મિં અલ્લીનં ન ચ કાયસ્મા અપકટ્ઠં; ન ચ તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ કાયમ્હા વાતો ચીવરં અપવહતિ; ન ચ તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ કાયે રજોજલ્લં ઉપલિમ્પતિ . સો આરામગતો નિસીદતિ પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ પાદે પક્ખાલેતિ; ન ચ સો ભવં ગોતમો પાદમણ્ડનાનુયોગમનુયુત્તો વિહરતિ. સો પાદે પક્ખાલેત્વા નિસીદતિ પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા ઉજું કાયં પણિધાય પરિમુખં સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા. સો નેવ અત્તબ્યાબાધાય ચેતેતિ, ન પરબ્યાબાધાય ચેતેતિ, ન ઉભયબ્યાબાધાય ચેતેતિ; અત્તહિતપરહિતઉભયહિતસબ્બલોકહિતમેવ સો ભવં ગોતમો ચિન્તેન્તો નિસિન્નો હોતિ. સો આરામગતો પરિસતિ ધમ્મં દેસેતિ, ન તં પરિસં ઉસ્સાદેતિ, ન તં પરિસં અપસાદેતિ; અઞ્ઞદત્થુ ધમ્મિયા કથાય તં પરિસં સન્દસ્સેતિ સમાદપેતિ સમુત્તેજેતિ સમ્પહંસેતિ.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgataṃ 22 kho pana so bhavaṃ gotamo āhāraṃ āhāreti – neva davāya, na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya, vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya – ‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti . So bhuttāvī pattodakaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti. So pattodakaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ. So na khulukhulukārakaṃ pattaṃ dhovati, na samparivattakaṃ pattaṃ dhovati, na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā hatthe dhovati; hatthesu dhotesu patto dhoto hoti, patte dhote hatthā dhotā honti. So pattodakaṃ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne, na ca vicchaḍḍayamāno. So bhuttāvī na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipati nātidūre nāccāsanne, na ca anatthiko pattena hoti, na ca ativelānurakkhī pattasmiṃ. So bhuttāvī muhuttaṃ tuṇhī nisīdati, na ca anumodanassa kālamatināmeti. So bhuttāvī anumodati, na taṃ bhattaṃ garahati, na aññaṃ bhattaṃ paṭikaṅkhati; aññadatthu dhammiyā kathāya taṃ parisaṃ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti. So taṃ parisaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkamati. So nātisīghaṃ gacchati, nātisaṇikaṃ gacchati, na ca muccitukāmo gacchati; na ca tassa bhoto gotamassa kāye cīvaraṃ accukkaṭṭhaṃ hoti na ca accokkaṭṭhaṃ, na ca kāyasmiṃ allīnaṃ na ca kāyasmā apakaṭṭhaṃ; na ca tassa bhoto gotamassa kāyamhā vāto cīvaraṃ apavahati; na ca tassa bhoto gotamassa kāye rajojallaṃ upalimpati . So ārāmagato nisīdati paññatte āsane. Nisajja pāde pakkhāleti; na ca so bhavaṃ gotamo pādamaṇḍanānuyogamanuyutto viharati. So pāde pakkhāletvā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So neva attabyābādhāya ceteti, na parabyābādhāya ceteti, na ubhayabyābādhāya ceteti; attahitaparahitaubhayahitasabbalokahitameva so bhavaṃ gotamo cintento nisinno hoti. So ārāmagato parisati dhammaṃ deseti, na taṃ parisaṃ ussādeti, na taṃ parisaṃ apasādeti; aññadatthu dhammiyā kathāya taṃ parisaṃ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો ખો પનસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ મુખતો ઘોસો નિચ્છરતિ – વિસ્સટ્ઠો ચ, વિઞ્ઞેય્યો ચ, મઞ્જુ ચ, સવનીયો ચ, બિન્દુ ચ, અવિસારી ચ, ગમ્ભીરો ચ, નિન્નાદી ચ. યથાપરિસં ખો પન સો ભવં ગોતમો સરેન વિઞ્ઞાપેતિ, ન ચસ્સ બહિદ્ધા પરિસાય ઘોસો નિચ્છરતિ. તે તેન ભોતા ગોતમેન ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતા સમાદપિતા સમુત્તેજિતા સમ્પહંસિતા ઉટ્ઠાયાસના પક્કમન્તિ અવલોકયમાનાયેવ 23 અવિજહિતત્તા 24. અદ્દસામ ખો મયં, ભો, તં ભવન્તં ગોતમં ગચ્છન્તં, અદ્દસામ ઠિતં, અદ્દસામ અન્તરઘરં પવિસન્તં, અદ્દસામ અન્તરઘરે નિસિન્નં તુણ્હીભૂતં, અદ્દસામ અન્તરઘરે ભુઞ્જન્તં, અદ્દસામ ભુત્તાવિં નિસિન્નં તુણ્હીભૂતં, અદ્દસામ ભુત્તાવિં અનુમોદન્તં, અદ્દસામ આરામં ગચ્છન્તં, અદ્દસામ આરામગતં નિસિન્નં તુણ્હીભૂતં, અદ્દસામ આરામગતં પરિસતિ ધમ્મં દેસેન્તં. એદિસો ચ એદિસો ચ સો ભવં ગોતમો, તતો ચ ભિય્યો’’તિ.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato kho panassa bhoto gotamassa mukhato ghoso niccharati – vissaṭṭho ca, viññeyyo ca, mañju ca, savanīyo ca, bindu ca, avisārī ca, gambhīro ca, ninnādī ca. Yathāparisaṃ kho pana so bhavaṃ gotamo sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Te tena bhotā gotamena dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā uṭṭhāyāsanā pakkamanti avalokayamānāyeva 25 avijahitattā 26. Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ gacchantaṃ, addasāma ṭhitaṃ, addasāma antaragharaṃ pavisantaṃ, addasāma antaraghare nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma antaraghare bhuñjantaṃ, addasāma bhuttāviṃ nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma bhuttāviṃ anumodantaṃ, addasāma ārāmaṃ gacchantaṃ, addasāma ārāmagataṃ nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma ārāmagataṃ parisati dhammaṃ desentaṃ. Ediso ca ediso ca so bhavaṃ gotamo, tato ca bhiyyo’’ti.
૩૮૮. એવં વુત્તે, બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ઉટ્ઠાયાસના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા તિક્ખત્તું ઉદાનં ઉદાનેતિ –
388. Evaṃ vutte, brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ udānaṃ udāneti –
‘‘નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ.
‘‘Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
‘‘નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ.
‘‘Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
‘‘નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સા’’તિ.
‘‘Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā’’ti.
‘‘અપ્પેવ નામ મયં કદાચિ કરહચિ તેન ભોતા ગોતમેન સમાગચ્છેય્યામ? અપ્પેવ નામ સિયા કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ!
‘‘Appeva nāma mayaṃ kadāci karahaci tena bhotā gotamena samāgaccheyyāma? Appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpo’’ti!
૩૮૯. અથ ખો ભગવા વિદેહેસુ અનુપુબ્બેન ચારિકં ચરમાનો યેન મિથિલા તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા મિથિલાયં વિહરતિ મઘદેવમ્બવને. અસ્સોસું ખો મિથિલેય્યકા 27 બ્રાહ્મણગહપતિકા – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો વિદેહેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ મિથિલં અનુપ્પત્તો, મિથિલાયં વિહરતિ મઘદેવમ્બવને. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવાતિ. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ . સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’’તિ.
389. Atha kho bhagavā videhesu anupubbena cārikaṃ caramāno yena mithilā tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā mithilāyaṃ viharati maghadevambavane. Assosuṃ kho mithileyyakā 28 brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi mithilaṃ anuppatto, mithilāyaṃ viharati maghadevambavane. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti . So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
અથ ખો મિથિલેય્યકા બ્રાહ્મણગહપતિકા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા અપ્પેકચ્ચે ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિંસુ, સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે ભગવતો સન્તિકે નામગોત્તં સાવેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે તુણ્હીભૂતા એકમન્તં નિસીદિંસુ.
Atha kho mithileyyakā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
૩૯૦. અસ્સોસિ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો મિથિલં અનુપ્પત્તો, મિથિલાયં વિહરતિ મઘદેવમ્બવને’’તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો સમ્બહુલેહિ સાવકેહિ સદ્ધિં યેન મઘદેવમ્બવનં તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો બ્રહ્માયુનો બ્રાહ્મણસ્સ અવિદૂરે અમ્બવનસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ન ખો મેતં પતિરૂપં યોહં પુબ્બે અપ્પટિસંવિદિતો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો અઞ્ઞતરં માણવકં આમન્તેસિ – ‘‘એહિ ત્વં, માણવક, યેન સમણો ગોતમો તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા મમ વચનેન સમણં ગોતમં અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છ – ‘બ્રહ્માયુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો ભવન્તં ગોતમં અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છતી’તિ. એવઞ્ચ વદેહિ – ‘બ્રહ્માયુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો જિણ્ણો વુડ્ઢો મહલ્લકો અદ્ધગતો વયોઅનુપ્પત્તો, વીસવસ્સસતિકો જાતિયા, તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો. યાવતા, ભો, બ્રાહ્મણગહપતિકા મિથિલાયં પટિવસન્તિ, બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં ભોગેહિ; બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં મન્તેહિ; બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં આયુના ચેવ યસસા ચ. સો ભોતો ગોતમસ્સ દસ્સનકામો’’’તિ.
390. Assosi kho brahmāyu brāhmaṇo – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito mithilaṃ anuppatto, mithilāyaṃ viharati maghadevambavane’’ti. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo sambahulehi sāvakehi saddhiṃ yena maghadevambavanaṃ tenupasaṅkami. Atha kho brahmāyuno brāhmaṇassa avidūre ambavanassa etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ yohaṃ pubbe appaṭisaṃvidito samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkameyya’’nti. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo bhavantaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Yāvatā, bho, brāhmaṇagahapatikā mithilāyaṃ paṭivasanti, brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ bhogehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ mantehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ āyunā ceva yasasā ca. So bhoto gotamassa dassanakāmo’’’ti.
‘‘એવં , ભો’’તિ ખો સો માણવકો બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો સો માણવકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘બ્રહ્માયુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો ભવન્તં ગોતમં અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છતિ; એવઞ્ચ વદેતિ – ‘બ્રહ્માયુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો જિણ્ણો વુડ્ઢો મહલ્લકો અદ્ધગતો વયોઅનુપ્પત્તો, વીસવસ્સસતિકો જાતિયા, તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો. યાવતા, ભો, બ્રાહ્મણગહપતિકા મિથિલાયં પટિવસન્તિ, બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં ભોગેહિ; બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં મન્તેહિ; બ્રહ્માયુ તેસં બ્રાહ્મણો અગ્ગમક્ખાયતિ – યદિદં આયુના ચેવ યસસા ચ. સો ભોતો ગોતમસ્સ દસ્સનકામો’’’તિ. ‘‘યસ્સદાનિ, માણવ, બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો કાલં મઞ્ઞતી’’તિ. અથ ખો સો માણવકો યેન બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘કતાવકાસો ખોમ્હિ ભવતા સમણેન ગોતમેન. યસ્સદાનિ ભવં કાલં મઞ્ઞતી’’તિ.
‘‘Evaṃ , bho’’ti kho so māṇavako brahmāyussa brāhmaṇassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho so māṇavako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo bhavantaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Yāvatā, bho, brāhmaṇagahapatikā mithilāyaṃ paṭivasanti, brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ bhogehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ mantehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ āyunā ceva yasasā ca. So bhoto gotamassa dassanakāmo’’’ti. ‘‘Yassadāni, māṇava, brahmāyu brāhmaṇo kālaṃ maññatī’’ti. Atha kho so māṇavako yena brahmāyu brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso khomhi bhavatā samaṇena gotamena. Yassadāni bhavaṃ kālaṃ maññatī’’ti.
૩૯૧. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો સા પરિસા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન ઓરમિય 29 ઓકાસમકાસિ યથા તં ઞાતસ્સ યસસ્સિનો. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો તં પરિસં એતદવોચ – ‘‘અલં, ભો! નિસીદથ તુમ્હે સકે આસને. ઇધાહં સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકે નિસીદિસ્સામી’’તિ.
391. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Addasā kho sā parisā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna oramiya 30 okāsamakāsi yathā taṃ ñātassa yasassino. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo taṃ parisaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, bho! Nisīdatha tumhe sake āsane. Idhāhaṃ samaṇassa gotamassa santike nisīdissāmī’’ti.
અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ સમન્નેસિ. અદ્દસા ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવતો કાયે દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેભુય્યેન ઠપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવન્તં ગાથાહિ અજ્ઝભાસિ –
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘યે મે દ્વત્તિંસાતિ સુતા, મહાપુરિસલક્ખણા;
‘‘Ye me dvattiṃsāti sutā, mahāpurisalakkhaṇā;
દુવે તેસં ન પસ્સામિ, ભોતો કાયસ્મિં ગોતમ.
Duve tesaṃ na passāmi, bhoto kāyasmiṃ gotama.
‘‘કચ્ચિ કોસોહિતં ભોતો, વત્થગુય્હં નરુત્તમ;
‘‘Kacci kosohitaṃ bhoto, vatthaguyhaṃ naruttama;
‘‘કચ્ચિ પહૂતજિવ્હોસિ, યથા તં જાનિયામસે;
‘‘Kacci pahūtajivhosi, yathā taṃ jāniyāmase;
નિન્નામયેતં પહૂતં, કઙ્ખં વિનય નો ઇસે.
Ninnāmayetaṃ pahūtaṃ, kaṅkhaṃ vinaya no ise.
‘‘દિટ્ઠધમ્મહિતત્થાય, સમ્પરાયસુખાય ચ;
‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;
કતાવકાસા પુચ્છામ, યં કિઞ્ચિ અભિપત્થિત’’ન્તિ.
Katāvakāsā pucchāma, yaṃ kiñci abhipatthita’’nti.
૩૯૨. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘પસ્સતિ ખો મે અયં બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણાનિ, યેભુય્યેન ઠપેત્વા દ્વે. દ્વીસુ મહાપુરિસલક્ખણેસુ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ – કોસોહિતે ચ વત્થગુય્હે, પહૂતજિવ્હતાય ચા’’તિ . અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખાસિ યથા અદ્દસ બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવતો કોસોહિતં વત્થગુય્હં. અથ ખો ભગવા જિવ્હં નિન્નામેત્વા ઉભોપિ કણ્ણસોતાનિ અનુમસિ પટિમસિ; ઉભોપિ નાસિકસોતાનિ અનુમસિ પટિમસિ; કેવલમ્પિ નલાટમણ્ડલં જિવ્હાય છાદેસિ. અથ ખો ભગવા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં ગાથાહિ પચ્ચભાસિ –
392. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ brahmāyu brāhmaṇo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti . Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa brahmāyu brāhmaṇo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi; ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi; kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi. Atha kho bhagavā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ gāthāhi paccabhāsi –
‘‘યે તે દ્વત્તિંસાતિ સુતા, મહાપુરિસલક્ખણા;
‘‘Ye te dvattiṃsāti sutā, mahāpurisalakkhaṇā;
સબ્બે તે મમ કાયસ્મિં, મા તે 33 કઙ્ખાહુ બ્રાહ્મણ.
Sabbe te mama kāyasmiṃ, mā te 34 kaṅkhāhu brāhmaṇa.
‘‘અભિઞ્ઞેય્યં અભિઞ્ઞાતં, ભાવેતબ્બઞ્ચ ભાવિતં;
‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;
પહાતબ્બં પહીનં મે, તસ્મા બુદ્ધોસ્મિ બ્રાહ્મણ.
Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇa.
‘‘દિટ્ઠધમ્મહિતત્થાય , સમ્પરાયસુખાય ચ;
‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya , samparāyasukhāya ca;
કતાવકાસો પુચ્છસ્સુ, યં કિઞ્ચિ અભિપત્થિત’’ન્તિ.
Katāvakāso pucchassu, yaṃ kiñci abhipatthita’’nti.
૩૯૩. અથ ખો બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ એતદહોસિ – ‘‘કતાવકાસો ખોમ્હિ સમણેન ગોતમેન. કિં નુ ખો અહં સમણં ગોતમં પુચ્છેય્યં – ‘દિટ્ઠધમ્મિકં વા અત્થં સમ્પરાયિકં વા’’’તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ એતદહોસિ – ‘‘કુસલો ખો અહં દિટ્ઠધમ્મિકાનં અત્થાનં. અઞ્ઞેપિ મં દિટ્ઠધમ્મિકં અત્થં પુચ્છન્તિ. યંનૂનાહં સમણં ગોતમં સમ્પરાયિકંયેવ અત્થં પુચ્છેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવન્તં ગાથાહિ અજ્ઝભાસિ –
393. Atha kho brahmāyussa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘katāvakāso khomhi samaṇena gotamena. Kiṃ nu kho ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ puccheyyaṃ – ‘diṭṭhadhammikaṃ vā atthaṃ samparāyikaṃ vā’’’ti. Atha kho brahmāyussa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘kusalo kho ahaṃ diṭṭhadhammikānaṃ atthānaṃ. Aññepi maṃ diṭṭhadhammikaṃ atthaṃ pucchanti. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ samparāyikaṃyeva atthaṃ puccheyya’’nti. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘કથં ખો બ્રાહ્મણો હોતિ, કથં ભવતિ વેદગૂ;
‘‘Kathaṃ kho brāhmaṇo hoti, kathaṃ bhavati vedagū;
તેવિજ્જો ભો કથં હોતિ, સોત્થિયો કિન્તિ વુચ્ચતિ.
Tevijjo bho kathaṃ hoti, sotthiyo kinti vuccati.
‘‘અરહં ભો કથં હોતિ, કથં ભવતિ કેવલી;
‘‘Arahaṃ bho kathaṃ hoti, kathaṃ bhavati kevalī;
મુનિ ચ ભો કથં હોતિ, બુદ્ધો કિન્તિ પવુચ્ચતી’’તિ.
Muni ca bho kathaṃ hoti, buddho kinti pavuccatī’’ti.
૩૯૪. અથ ખો ભગવા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં ગાથાહિ પચ્ચભાસિ –
394. Atha kho bhagavā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ gāthāhi paccabhāsi –
‘‘પુબ્બેનિવાસં યો વેદિ, સગ્ગાપાયઞ્ચ પસ્સતિ;
‘‘Pubbenivāsaṃ yo vedi, saggāpāyañca passati;
અથો જાતિક્ખયં પત્તો, અભિઞ્ઞા વોસિતો મુનિ.
Atho jātikkhayaṃ patto, abhiññā vosito muni.
‘‘ચિત્તં વિસુદ્ધં જાનાતિ, મુત્તં રાગેહિ સબ્બસો;
‘‘Cittaṃ visuddhaṃ jānāti, muttaṃ rāgehi sabbaso;
પહીનજાતિમરણો, બ્રહ્મચરિયસ્સ કેવલી;
Pahīnajātimaraṇo, brahmacariyassa kevalī;
પારગૂ સબ્બધમ્માનં, બુદ્ધો તાદી પવુચ્ચતી’’તિ.
Pāragū sabbadhammānaṃ, buddho tādī pavuccatī’’ti.
એવં વુત્તે, બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ઉટ્ઠાયાસના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ભગવતો પાદેસુ સિરસા નિપતિત્વા ભગવતો પાદાનિ મુખેન ચ પરિચુમ્બતિ, પાણીહિ ચ પરિસમ્બાહતિ, નામઞ્ચ સાવેતિ – ‘‘બ્રહ્માયુ અહં, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો; બ્રહ્માયુ અહં, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણો’’તિ. અથ ખો સા પરિસા અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તજાતા અહોસિ – ‘‘અચ્છરિયં વત, ભો, અબ્ભુતં વત, ભો! યત્ર હિ નામાયં બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ઞાતો યસસ્સી એવરૂપં પરમનિપચ્ચકારં કરિસ્સતી’’તિ. અથ ખો ભગવા બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘અલં, બ્રાહ્મણ, ઉટ્ઠહ નિસીદ ત્વં સકે આસને યતો તે મયિ ચિત્તં પસન્ન’’ન્તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ઉટ્ઠહિત્વા સકે આસને નિસીદિ.
Evaṃ vutte, brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti – ‘‘brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo; brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti. Atha kho sā parisā acchariyabbhutacittajātā ahosi – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho! Yatra hi nāmāyaṃ brahmāyu brāhmaṇo ñāto yasassī evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karissatī’’ti. Atha kho bhagavā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, brāhmaṇa, uṭṭhaha nisīda tvaṃ sake āsane yato te mayi cittaṃ pasanna’’nti. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhahitvā sake āsane nisīdi.
૩૯૫. અથ ખો ભગવા બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ, સેય્યથિદં – દાનકથં, સીલકથં, સગ્ગકથં; કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસં નેક્ખમ્મે આનિસંસં પકાસેસિ. યદા ભગવા અઞ્ઞાસિ બ્રહ્માયું બ્રાહ્મણં કલ્લચિત્તં મુદુચિત્તં વિનીવરણચિત્તં ઉદગ્ગચિત્તં પસન્નચિત્તં, અથ યા બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકા ધમ્મદેસના તં પકાસેસિ – દુક્ખં, સમુદયં, નિરોધં, મગ્ગં. સેય્યથાપિ નામ સુદ્ધં વત્થં અપગતકાળકં સમ્મદેવ રજનં પટિગ્ગણ્હેય્ય, એવમેવ બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ તસ્મિંયેવ આસને વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો દિટ્ઠધમ્મો પત્તધમ્મો વિદિતધમ્મો પરિયોગાળ્હધમ્મો તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિગતકથંકથો વેસારજ્જપ્પત્તો અપરપ્પચ્ચયો સત્થુસાસને ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ! સેય્યથાપિ, ભો ગોતમ, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ – એવમેવં ભોતા ગોતમેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં ભવન્તં ગોતમં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગતં. અધિવાસેતુ ચ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ . અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે નિવેસને પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભો ગોતમ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ.
395. Atha kho bhagavā brahmāyussa brāhmaṇassa anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ, sīlakathaṃ, saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi – dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva brahmāyussa brāhmaṇassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti – evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Adhivāsetu ca me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi . Atha kho brahmāyu brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન બ્રહ્માયુસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેસિ સમ્પવારેસિ. અથ ખો ભગવા તસ્સ સત્તાહસ્સ અચ્ચયેન વિદેહેસુ ચારિકં પક્કામિ. અથ ખો બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો અચિરપક્કન્તસ્સ ભગવતો કાલમકાસિ. અથ ખો સમ્બહુલા ભિક્ખૂ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘બ્રહ્માયુ, ભન્તે, બ્રાહ્મણો કાલઙ્કતો. તસ્સ કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો’’તિ? ‘‘પણ્ડિતો, ભિક્ખવે, બ્રહ્માયુ બ્રાહ્મણો પચ્ચપાદિ ધમ્મસ્સાનુધમ્મં, ન ચ મં ધમ્માધિકરણં વિહેસેસિ. બ્રહ્માયુ, ભિક્ખવે, બ્રાહ્મણો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ, તત્થ પરિનિબ્બાયી, અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા’’તિ.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena brahmāyussa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena videhesu cārikaṃ pakkāmi. Atha kho brahmāyu brāhmaṇo acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘brahmāyu, bhante, brāhmaṇo kālaṅkato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti? ‘‘Paṇḍito, bhikkhave, brahmāyu brāhmaṇo paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi. Brahmāyu, bhikkhave, brāhmaṇo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī, anāvattidhammo tasmā lokā’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમના તે ભિક્ખૂ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
બ્રહ્માયુસુત્તં નિટ્ઠિતં પઠમં.
Brahmāyusuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. બ્રહ્માયુસુત્તવણ્ણના • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૧. બ્રહ્માયુસુત્તવણ્ણના • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā