Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૫. બુદ્ધઅવિહેઠકપઞ્હો
5. Buddhaaviheṭhakapañho
૫. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ભગવતા ‘પુબ્બે વાહં મનુસ્સભૂતો સમાનો સત્તાનં અવિહેઠકજાતિકો અહોસિ’ન્તિ. પુન ચ ભણિતં ‘લોમસકસ્સપો નામ ઇસિ સમાનો અનેકસતે પાણે ઘાતયિત્વા વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજી’તિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, ભગવતા ભણિતં ‘પુબ્બે વાહં મનુસ્સભૂતો સમાનો સત્તાનં અવિહેઠકજાતિકો અહોસિ’ન્તિ, તેન હિ ‘લોમસકસ્સપેન ઇસિના અનેકસતે પાણે ઘાતયિત્વા વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિત’ન્તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ ‘લોમસકસ્સપેન ઇસિના અનેકસતે પાણે ઘાતયિત્વા વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિતં’, તેન હિ ‘પુબ્બે વાહં મનુસ્સભૂતો સમાનો સત્તાનં અવિહેઠકજાતિકો અહોસિ’ન્તિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti. Puna ca bhaṇitaṃ ‘lomasakassapo nāma isi samāno anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, tena hi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajita’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tena hi ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા ‘પુબ્બે વાહં મનુસ્સભૂતો સમાનો સત્તાનં અવિહેઠકજાતિકો અહોસિ’ન્તિ, ‘લોમસકસ્સપેન ઇસિના અનેકસતે પાણે ઘાતયિત્વા વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિતં’, તઞ્ચ પન રાગવસેન વિસઞ્ઞિના, નો સચેતનેના’’તિ.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tañca pana rāgavasena visaññinā, no sacetanenā’’ti.
‘‘અટ્ઠિમે , ભન્તે નાગસેન, પુગ્ગલા પાણં હનન્તિ. કતમે અટ્ઠ? રત્તો રાગવસેન પાણં હનતિ, દુટ્ઠો દોસવસેન પાણં હનતિ, મૂળ્હો મોહવસેન પાણં હનતિ, માની માનવસેન પાણં હનતિ, લુદ્ધો લોભવસેન પાણં હનતિ, અકિઞ્ચનો જીવિકત્થાય પાણં હનતિ, બાલો હસ્સવસેન 1 પાણં હનતિ, રાજા વિનયનવસેન પાણં હનતિ. ઇમે ખો, ભન્તે નાગસેન, અટ્ઠ પુગ્ગલા પાણં હનન્તિ. પાકતિકં યેવ, ભન્તે નાગસેન, બોધિસત્તેન કત’’ન્તિ . ‘‘ન, મહારાજ, પાકતિકં બોધિસત્તેન કતં, યદિ, મહારાજ, બોધિસત્તો પકતિભાવેન ઓનમેય્ય મહાયઞ્ઞં યજિતું, ન યિમં ગાથં ભણેય્ય –
‘‘Aṭṭhime , bhante nāgasena, puggalā pāṇaṃ hananti. Katame aṭṭha? Ratto rāgavasena pāṇaṃ hanati, duṭṭho dosavasena pāṇaṃ hanati, mūḷho mohavasena pāṇaṃ hanati, mānī mānavasena pāṇaṃ hanati, luddho lobhavasena pāṇaṃ hanati, akiñcano jīvikatthāya pāṇaṃ hanati, bālo hassavasena 2 pāṇaṃ hanati, rājā vinayanavasena pāṇaṃ hanati. Ime kho, bhante nāgasena, aṭṭha puggalā pāṇaṃ hananti. Pākatikaṃ yeva, bhante nāgasena, bodhisattena kata’’nti . ‘‘Na, mahārāja, pākatikaṃ bodhisattena kataṃ, yadi, mahārāja, bodhisatto pakatibhāvena onameyya mahāyaññaṃ yajituṃ, na yimaṃ gāthaṃ bhaṇeyya –
‘‘‘સસમુદ્દપરિયાયં, મહિં સાગરકુણ્ડલં;
‘‘‘Sasamuddapariyāyaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
‘‘એવંવાદી, મહારાજ, બોધિસત્તો સહ દસ્સનેન ચન્દવતિયા રાજકઞ્ઞાય વિસઞ્ઞી અહોસિ ખિત્તચિત્તો રત્તો વિસઞ્ઞિભૂતો આકુલાકુલો તુરિતતુરિતો તેન વિક્ખિત્તભન્તલુળિતચિત્તેન મહતિમહાપસુઘાતગલરુહિરસઞ્ચયં વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિ.
‘‘Evaṃvādī, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘યથા, મહારાજ, ઉમ્મત્તકો ખિત્તચિત્તો જલિતમ્પિ જાતવેદં અક્કમતિ, કુપિતમ્પિ આસીવિસં ગણ્હાતિ, મત્તમ્પિ હત્થિં ઉપેતિ, સમુદ્દમ્પિ અતીરદસ્સિં પક્ખન્દતિ, ચન્દનિકમ્પિ ઓળિગલ્લમ્પિ ઓમદ્દતિ, કણ્ટકાધાનમ્પિ અભિરુહતિ, પપાતેપિ પતતિ, અસુચિમ્પિ ભક્ખેતિ, નગ્ગોપિ રથિયા ચરતિ, અઞ્ઞમ્પિ બહુવિધં અકિરિયં કરોતિ. એવમેવ ખો, મહારાજ, બોધિસત્તો સહ દસ્સનેન ચન્દવતિયા રાજકઞ્ઞાય વિસઞ્ઞી અહોસિ ખિત્તચિત્તો રત્તો વિસઞ્ઞિભૂતો આકુલાકુલો તુરિતતુરિતો, તેન વિક્ખિત્તભન્તલુળિતચિત્તેન મહતિમહાપસુઘાતગલરુહિરસઞ્ચયં વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિ.
‘‘Yathā, mahārāja, ummattako khittacitto jalitampi jātavedaṃ akkamati, kupitampi āsīvisaṃ gaṇhāti, mattampi hatthiṃ upeti, samuddampi atīradassiṃ pakkhandati, candanikampi oḷigallampi omaddati, kaṇṭakādhānampi abhiruhati, papātepi patati, asucimpi bhakkheti, naggopi rathiyā carati, aññampi bahuvidhaṃ akiriyaṃ karoti. Evameva kho, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘ખિત્તચિત્તેન, મહારાજ, કતં પાપં દિટ્ઠધમ્મેપિ ન મહાસાવજ્જં હોતિ, સમ્પરાયે વિપાકેનપિ નો તથા. ઇધ, મહારાજ, કોચિ ઉમ્મત્તકો વજ્ઝમાપજ્જેય્ય, તસ્સ તુમ્હે કિં દણ્ડં ધારેથા’’તિ? ‘‘કો, ભન્તે, ઉમ્મત્તકસ્સ દણ્ડો ભવિસ્સતિ, તં મયં પોથાપેત્વા નીહરાપેમ, એસોવ તસ્સ દણ્ડો’’તિ. ‘‘ઇતિ ખો, મહારાજ, ઉમ્મત્તકસ્સ અપરાધે દણ્ડોપિ ન ભવતિ , તસ્મા ઉમ્મત્તકસ્સ કતેપિ ન દોસો ભવતિ સતેકિચ્છો. એવમેવ ખો, મહારાજ, લોમસકસ્સપો ઇસિ સહ દસ્સનેન ચન્દવતિયા રાજકઞ્ઞાય વિસઞ્ઞી અહોસિ ખિત્તચિત્તો રત્તો વિસઞ્ઞિભૂતો વિસટપયાતો આકુલાકુલો તુરિતતુરિતો, તેન વિક્ખિત્તભન્તલુળિતચિત્તેન મહતિમહાપસુઘાતગલરુહિરસઞ્ચયં વાજપેય્યં મહાયઞ્ઞં યજિ. યદા ચ પન પકતિચિત્તો અહોસિ પટિલદ્ધસ્સતિ, તદા પુનદેવ પબ્બજિત્વા પઞ્ચાભિઞ્ઞાયો નિબ્બત્તેત્વા બ્રહ્મલોકૂપગો અહોસી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Khittacittena, mahārāja, kataṃ pāpaṃ diṭṭhadhammepi na mahāsāvajjaṃ hoti, samparāye vipākenapi no tathā. Idha, mahārāja, koci ummattako vajjhamāpajjeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti? ‘‘Ko, bhante, ummattakassa daṇḍo bhavissati, taṃ mayaṃ pothāpetvā nīharāpema, esova tassa daṇḍo’’ti. ‘‘Iti kho, mahārāja, ummattakassa aparādhe daṇḍopi na bhavati , tasmā ummattakassa katepi na doso bhavati satekiccho. Evameva kho, mahārāja, lomasakassapo isi saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto visaṭapayāto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji. Yadā ca pana pakaticitto ahosi paṭiladdhassati, tadā punadeva pabbajitvā pañcābhiññāyo nibbattetvā brahmalokūpago ahosī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
બુદ્ધઅવિહેઠકપઞ્હો પઞ્ચમો.
Buddhaaviheṭhakapañho pañcamo.
Footnotes: