Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੫੪੪] ੭. ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [544] 7. Candakumārajātakavaṇṇanā

    ਰਾਜਾਸਿ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ ਸਙ੍ਘਭੇਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਆਗਤਮੇવ। ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਰਞ੍ਞੋ ਮਰਣਾ ਤਤ੍ਥਾਗਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਂ ਪਨ ਮਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਮਮ ਮਨੋਰਥੋ ਤਾવ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕੋ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਰਥੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨਨੁ ਦਸਬਲਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਮ੍ਹੇਹੇਤ੍ਥ ਕਿਂ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਧਨੁਗ੍ਗਹੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਰਾਜਾ ਅਕ੍ਖਣવੇਧੀਨਂ ਧਨੁਗ੍ਗਹਾਨਂ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਿ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਏਕਤਿਂਸ ਜਨੇ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪਾਹੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਸਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਆવੁਸੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ વਿਹਰਤਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਚਙ੍ਕਮਤਿ। ਤ੍વਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ વਿਸਪੀਤੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਦ੍વੇ ਧਨੁਗ੍ਗਹੇਠਪੇਸਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਠਿਤਮਗ੍ਗੇਨ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਥਾ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਠਿਤਮਗ੍ਗੇਨ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਸਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਥਾ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠ ਜਨੇ ਠਪੇਸਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਠਿਤਮਗ੍ਗੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਥਾ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਸੋਲ਼ਸ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਠਿਤਮਗ੍ਗੇਨ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਥਾ’’ਤਿ।

    Rājāsiluddakammoti idaṃ satthā gijjhakūṭe viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tassa vatthu saṅghabhedakakkhandhake āgatameva. Taṃ tassa pabbajitakālato paṭṭhāya yāva bimbisārarañño maraṇā tatthāgatanayeneva veditabbaṃ. Taṃ pana mārāpetvā devadatto ajātasattuṃ upasaṅkamitvā ‘‘mahārāja, tava manoratho matthakaṃ patto, mama manoratho tāva na pāpuṇātī’’ti āha. ‘‘Ko pana te, bhante, manoratho’’ti? ‘‘Nanu dasabalaṃ māretvā buddho bhavissāmī’’ti. ‘‘Amhehettha kiṃ kātabba’’nti? ‘‘Mahārāja, dhanuggahe sannipātāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti rājā akkhaṇavedhīnaṃ dhanuggahānaṃ pañcasatāni sannipātāpetvā tato ekatiṃsa jane uccinitvā therassa santikaṃ pāhesi. So tesaṃ jeṭṭhakaṃ āmantetvā ‘‘āvuso samaṇo gotamo gijjhakūṭe viharati, asukasmiṃ nāma divāṭṭhāne caṅkamati. Tvaṃ tattha gantvā taṃ visapītena sallena vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā asukena nāma maggena ehī’’ti vatvā pesetvā tasmiṃ magge dve dhanuggaheṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena eko puriso āgamissati, taṃ tumhe jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge cattāro purise ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena dve purisā āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge aṭṭha jane ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena cattāro puriso āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti, tasmiṃ magge soḷasa purise ṭhapesi ‘‘tumhākaṃ ṭhitamaggena aṭṭha purisā āgamissanti, tumhe te jīvitā voropetvā asukena nāma maggena ethā’’ti.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਏવਮਕਾਸੀਤਿ? ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥਂ। ਅਥ ਸੋ ਜੇਟ੍ਠਕਧਨੁਗ੍ਗਹੋ વਾਮਤੋ ਖਗ੍ਗਂ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਤੁਣੀਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਮੇਣ੍ਡਸਿਙ੍ਗਮਹਾਧਨੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘વਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਧਨੁਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਰਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਸਰਂ ਓਰੋਪੇਤੁਮ੍ਪਿ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਫਾਸੁਕਾ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿਯੋ વਿਯ ਮੁਖਤੋ ਖੇਲ਼ੇਨ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤੇਨ ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਥਦ੍ਧਂ ਜਾਤਂ, ਯਨ੍ਤੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਮਰਣਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਦਿਸ੍વਾ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ ਭੋ, ਪੁਰਿਸ, ਇਤੋ ਏਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਆવੁਧਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਚ੍ਚਯੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚ੍ਚਗਮਾ ਯਥਾਬਾਲਂ ਯਥਾਮੂਲ਼੍ਹਂ ਯਥਾਅਕੁਸਲਂ, ਸ੍વਾਹਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗੁਣੇ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧਬਾਲਸ੍ਸ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤੁਂ ਆਗਤੋਮ੍ਹਿ, ਖਮਥ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਮਗ੍ਗਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਯਾਹੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਚਙ੍ਕਮਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ।

    Kasmā panesa evamakāsīti? Attano kammassa paṭicchādanatthaṃ. Atha so jeṭṭhakadhanuggaho vāmato khaggaṃ laggetvā piṭṭhiyā tuṇīraṃ bandhitvā meṇḍasiṅgamahādhanuṃ gahetvā tathāgatassa santikaṃ gantvā ‘‘vijjhissāmi na’’nti saññāya dhanuṃ āropetvā saraṃ sannayhitvā ākaḍḍhitvā vissajjetuṃ nāsakkhi. So saraṃ oropetumpi asakkonto phāsukā bhijjantiyo viya mukhato kheḷena paggharantena kilantarūpo ahosi, sakalasarīraṃ thaddhaṃ jātaṃ, yantena pīḷitākārappattaṃ viya ahosi. So maraṇabhayatajjito aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā disvā madhurassaraṃ nicchāretvā etadavoca ‘‘mā bhāyi bho, purisa, ito ehī’’ti. So tasmiṃ khaṇe āvudhāni chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, svāhaṃ tumhākaṃ guṇe ajānanto andhabālassa devadattassa vacanena tumhe jīvitā voropetuṃ āgatomhi, khamatha me, bhante’’ti khamāpetvā ekamante nisīdi. Atha naṃ satthā dhammaṃ desento saccāni pakāsetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā ‘‘āvuso, devadattena ācikkhitamaggaṃ appaṭipajjitvā aññena maggena yāhī’’ti uyyojesi. Uyyojetvā ca pana caṅkamā oruyha aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.

    ਅਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਨੁਗ੍ਗਹੇ ਅਨਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਜਨਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਚਿਰਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਦਸਬਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਮਗ੍ਗਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਅਥ ਸੋ ਪਠਮਮਾਗਤੋ ਜੇਟ੍ਠਕਧਨੁਗ੍ਗਹੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤ ਅਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂ, ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜੀવਿਤਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਅਯਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਪਾਕਟਾ ਅਹੋਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਿਰ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਤਥਾਗਤੇ વੇਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਬਹੂ ਜਨੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤੁਂ વਾਯਾਮਮਕਾਸਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਿਤਂ ਲਭਿਂਸੂ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਂ ਏਕਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਯਿ વੇਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਬਹੂ ਜਨੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤੁਂ વਾਯਾਮਂ ਅਕਾਸਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Atha tasmiṃ dhanuggahe anāgacchante itare dve janā ‘‘kiṃ nu kho so cirāyatī’’ti paṭimaggena gacchantā dasabalaṃ disvā upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesampi dhammaṃ desetvā saccāni pakāsetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā ‘‘āvuso, devadattena kathitamaggaṃ appaṭipajjitvā iminā maggena gacchathā’’ti uyyojesi. Iminā upāyena itaresupi āgantvā nisinnesu sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā aññena maggena uyyojesi. Atha so paṭhamamāgato jeṭṭhakadhanuggaho devadattaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, devadatta ahaṃ sammāsambuddhaṃ jīvitā voropetuṃ nāsakkhiṃ, mahiddhiko so bhagavā mahānubhāvo’’ti ārocesi. Te sabbepi ‘‘sammāsambuddhaṃ nissāya amhehi jīvitaṃ laddha’’nti satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Ayaṃ pavatti bhikkhusaṅghe pākaṭā ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso devadatto kira ekasmiṃ tathāgate veracittena bahū jane jīvitā voropetuṃ vāyāmamakāsi, te sabbepi satthāraṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃsū’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto maṃ ekakaṃ nissāya mayi veracittena bahū jane jīvitā voropetuṃ vāyāmaṃ akāsiyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਅਯਂ ਬਾਰਾਣਸੀ ਪੁਪ੍ਫવਤੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ વਸવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕਰਾਜਾ ਨਾਮ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਨਾਮ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ’’ਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਲਞ੍ਜવਿਤ੍ਤਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਲਞ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸਾਮਿਕੇ ਸਾਮਿਕੇ ਕਰੋਤਿ, ਸਾਮਿਕੇ ਚ ਅਸਾਮਿਕੇ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਏਕੋ ਅਡ੍ਡਪਰਾਜਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯਟ੍ਠਾਨਾ ਉਪਕ੍ਕੋਸੇਨ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਧਾવਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇਸੁ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਰੋਦਿ। ਸੋ ‘‘ਕਿਂ, ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਰੋਦਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਸਾਮਿ, ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ વਿਲੋਪਂ ਖਾਦਤਿ, ਅਹਂ ਤੇਨ ਲਞ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਾਜਯਂ ਪਾਪਿਤੋ’’ਤਿ। ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ‘‘ਮਾ ਭਾਯੀ’’ਤਿ ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਨੇਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕਮੇવ ਸਾਮਿਕਂ, ਅਸਾਮਿਕਮੇવ ਅਸਾਮਿਕਂ ਅਕਾਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦੇਨ ਸਾਧੁਕਾਰਮਦਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂਸਦ੍ਦੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੇਨ ਕਿਰ ਅਡ੍ਡੋ ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਤੋ, ਤਤ੍ਥੇਸੋ ਸਾਧੁਕਾਰਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਤੁਸ੍ਸਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਤਾਤ, ਏਕੋ ਕਿਰ ਤੇ ਅਡ੍ਡੋ વਿਨਿਚ੍ਛਿਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਆਮ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ, ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤ੍વਮੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਪਟ੍ਠਪੇਹੀ’’ਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ।

    Atīte ayaṃ bārāṇasī pupphavatī nāma ahosi. Tattha vasavattirañño putto ekarājā nāma rajjaṃ kāresi, tassa putto candakumāro nāma oparajjaṃ kāresi. Khaṇḍahālo nāma brāhmaṇo purohito ahosi. So rañño atthañca dhammañca anusāsi. Taṃ kira rājā ‘‘paṇḍito’’ti vinicchaye nisīdāpesi. So lañjavittako hutvā lañjaṃ gahetvā asāmike sāmike karoti, sāmike ca asāmike. Athekadivasaṃ eko aḍḍaparājito puriso vinicchayaṭṭhānā upakkosento nikkhamitvā rājupaṭṭhānaṃ āgacchantaṃ candakumāraṃ disvā dhāvitvā tassa pādesu nipatitvā rodi. So ‘‘kiṃ, bho purisa, rodasī’’ti āha. ‘‘Sāmi, khaṇḍahālo vinicchaye vilopaṃ khādati, ahaṃ tena lañjaṃ gahetvā parājayaṃ pāpito’’ti. Candakumāro ‘‘mā bhāyī’’ti taṃ assāsetvā vinicchayaṃ netvā sāmikameva sāmikaṃ, asāmikameva asāmikaṃ akāsi. Mahājano mahāsaddena sādhukāramadāsi. Rājā taṃ sutvā ‘‘kiṃsaddo eso’’ti pucchi. ‘‘Candakumārena kira aḍḍo suvinicchito, tattheso sādhukārasaddo’’ti. Taṃ sutvā rājā tussi. Kumāro āgantvā taṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ rājā ‘‘tāta, eko kira te aḍḍo vinicchito’’ti āha. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Tena hi, tāta, ito paṭṭhāya tvameva vinicchayaṃ paṭṭhapehī’’ti vinicchayaṃ kumārassa adāsi.

    ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ ਆਯੋ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕੁਮਾਰੇ ਆਘਾਤਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਓਕਾਸਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਪੇਕ੍ਖੋ વਿਚਰਿ। ਸੋ ਪਨ ਰਾਜਾ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਸੁਪਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇ ਅਲਙ੍ਕਤਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਂ, ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਪਾਕਾਰਂ, ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕਸੁવਣ੍ਣਮਯવਾਲੁਕਮਹਾવੀਥਿਂ, ਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸੁਬ੍ਬੇਧવੇਜਯਨ੍ਤਪਾਸਾਦਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਨਨ੍ਦਨવਨਾਦਿવਨਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਨਨ੍ਦਾਪੋਕ੍ਖਰਣਿਆਦਿਪੋਕ੍ਖਰਣਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਆਕਿਣ੍ਣਦੇવਗਣਂ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸ੍વੇ ਆਚਰਿਯਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸਾਗਮਨવੇਲਾਯ ਦੇવਲੋਕਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਦੇਸਿਤਮਗ੍ਗੇਨ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋਪਿ ਪਾਤੋવ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਆਸਨਂ ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Tato paṭṭhāya khaṇḍahālassa āyo pacchijji. So tato paṭṭhāya kumāre āghātaṃ bandhitvā okāsaṃ gavesanto antarāpekkho vicari. So pana rājā mandapañño. So ekadivasaṃ rattibhāge supitvā paccūsasamaye supinante alaṅkatadvārakoṭṭhakaṃ, sattaratanamayapākāraṃ, saṭṭhiyojanikasuvaṇṇamayavālukamahāvīthiṃ, yojanasahassubbedhavejayantapāsādapaṭimaṇḍitaṃ nandanavanādivanarāmaṇeyyakanandāpokkharaṇiādipokkharaṇirāmaṇeyyakasamannāgataṃ ākiṇṇadevagaṇaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ disvā pabujjhitvā tattha gantukāmo cintesi – ‘‘sve ācariyakhaṇḍahālassāgamanavelāya devalokagāmimaggaṃ pucchitvā tena desitamaggena devalokaṃ gamissāmī’’ti khaṇḍahālopi pātova nhatvā bhuñjitvā rājupaṭṭhānaṃ āgantvā rājanivesanaṃ pavisitvā rañño sukhaseyyaṃ pucchi. Athassa rājā āsanaṃ dāpetvā pañhaṃ pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੯੮੨.

    982.

    ‘‘ਰਾਜਾਸਿ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੋ, ਏਕਰਾਜਾ ਪੁਪ੍ਫવਤੀਯਾ।

    ‘‘Rājāsi luddakammo, ekarājā pupphavatīyā;

    ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਨ੍ਧੁਂ, ਖਣ੍ਡਹਾਲਂ ਪੁਰੋਹਿਤਂ ਮੂਲ਼੍ਹਂ॥

    So pucchi brahmabandhuṃ, khaṇḍahālaṃ purohitaṃ mūḷhaṃ.

    ੯੮੩.

    983.

    ‘‘ਸਗ੍ਗਾਨ ਮਗ੍ਗਮਾਚਿਕ੍ਖ, ਤ੍વਂਸਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਕੁਸਲੋ।

    ‘‘Saggāna maggamācikkha, tvaṃsi brāhmaṇa dhammavinayakusalo;

    ਯਥਾ ਇਤੋ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਂ, ਨਰਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾਨਾ’’ਤਿ॥

    Yathā ito vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvānā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਾਸੀਤਿ ਰਾਜਾ ਆਸਿ। ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੋਤਿ ਕਕ੍ਖਲ਼ਫਰੁਸਕਮ੍ਮੋ। ਸਗ੍ਗਾਨ ਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸਗ੍ਗਾਨਂ ਗਮਨਮਗ੍ਗਂ। ਧਮ੍ਮવਿਨਯਕੁਸਲੋਤਿ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮੇ ਚ ਆਚਾਰવਿਨਯੇ ਚ ਕੁਸਲੋ। ਯਥਾਤਿ ਯਥਾ ਨਰਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਇਤੋ ਸੁਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਮੇ ਸੁਗਤਿਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Tattha rājāsīti rājā āsi. Luddakammoti kakkhaḷapharusakammo. Saggāna magganti saggānaṃ gamanamaggaṃ. Dhammavinayakusaloti sucaritadhamme ca ācāravinaye ca kusalo. Yathāti yathā narā puññāni katvā ito sugatiṃ gacchanti, taṃ me sugatimaggaṃ ācikkhāhīti pucchi.

    ਇਮਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਂ વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੇ વਾ ਤੇਸਂ ਅਲਾਭੇਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਰਾਜਾ ਪਨ ਯਥਾ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਗ੍ਗਮੂਲ਼੍ਹੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਮਾਸਮਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਮੂਲ਼੍ਹਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਖਣ੍ਡਹਾਲਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿਦਸ੍ਸਨਕਾਲੋ, ਇਦਾਨਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਮਮ ਮਨੋਰਥਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਰਾਜਾਨਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Imaṃ pana pañhaṃ sabbaññubuddhaṃ vā tassa sāvake vā tesaṃ alābhena bodhisattaṃ vā pucchituṃ vaṭṭati. Rājā pana yathā nāma sattāhaṃ maggamūḷho puriso aññaṃ māsamattaṃ maggamūḷhaṃ maggaṃ puccheyya, evaṃ khaṇḍahālaṃ pucchi. So cintesi ‘‘ayaṃ me paccāmittassa piṭṭhidassanakālo, idāni candakumāraṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā mama manorathaṃ pūressāmī’’ti. Atha rājānaṃ āmantetvā tatiyaṃ gāthamāha –

    ੯੮੪.

    984.

    ‘‘ਅਤਿਦਾਨਂ ਦਦਿਤ੍વਾਨ, ਅવਜ੍ਝੇ ਦੇવ ਘਾਤੇਤ੍વਾ।

    ‘‘Atidānaṃ daditvāna, avajjhe deva ghātetvā;

    ਏવਂ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਂ, ਨਰਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾਨਾ’’ਤਿ॥

    Evaṃ vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvānā’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਰਾਜ ਸਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਅਤਿਦਾਨਂ ਦਦਨ੍ਤਿ, ਅવਜ੍ਝੇ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਸਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋਸਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਥੇવ ਕਰੋਹੀਤਿ।

    Tassattho – mahārāja saggaṃ gacchantā nāma atidānaṃ dadanti, avajjhe ghātenti. Sacepi saggaṃ gantukāmosi, tvampi tatheva karohīti.

    ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿ –

    Atha naṃ rājā pañhassa atthaṃ pucchi –

    ੯੮੫.

    985.

    ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤਂ ਅਤਿਦਾਨਂ, ਕੇ ਚ ਅવਜ੍ਝਾ ਇਮਸ੍ਮਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ।

    ‘‘Kiṃ pana taṃ atidānaṃ, ke ca avajjhā imasmi lokasmiṃ;

    ਏਤਞ੍ਚ ਖੋ ਨੋ ਅਕ੍ਖਾਹਿ, ਯਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦਦਾਮਿ ਦਾਨਾਨੀ’’ਤਿ॥

    Etañca kho no akkhāhi, yajissāmi dadāmi dānānī’’ti.

    ਸੋਪਿਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ –

    Sopissa byākāsi –

    ੯੮੬.

    986.

    ‘‘ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦੇવ ਯਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਮਹੇਸੀਹਿ ਨੇਗਮੇਹਿ ਚ।

    ‘‘Puttehi deva yajitabbaṃ, mahesīhi negamehi ca;

    ਉਸਭੇਹਿ ਆਜਾਨਿਯੇਹਿ ਚਤੂਹਿ, ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕੇਨ ਦੇવ ਯਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Usabhehi ājāniyehi catūhi, sabbacatukkena deva yajitabba’’nti.

    ਰਞ੍ਞੋ ਪਞ੍ਹਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਦੇવਲੋਕਮਗ੍ਗਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਨਿਰਯਮਗ੍ਗਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Rañño pañhaṃ byākaronto ca devalokamaggaṃ puṭṭho nirayamaggaṃ byākāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਜਾਤੇਹਿ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚੇવ ਪਿਯਧੀਤਾਹਿ ਚ। ਮਹੇਸੀਹੀਤਿ ਪਿਯਭਰਿਯਾਹਿ। ਨੇਗਮੇਹੀਤਿ ਸੇਟ੍ਠੀਹਿ। ਉਸਭੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬਸੇਤੇਹਿ ਉਸਭਰਾਜੂਹਿ। ਆਜਾਨਿਯੇਹੀਤਿ ਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸੇਹਿ। ਚਤੂਹੀਤਿ ਏਤੇਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਹਤ੍ਥਿਆਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਚਤੂਹੀਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕੇਨ, ਦੇવ, ਯਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਖਗ੍ਗੇਨ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਯਾ ਗਲਲੋਹਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆવਾਟੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਯਜਨਕਰਾਜਾਨੋ ਸਰੀਰੇਨ ਸਹ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਨਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਨਂ ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਾਦਿਸਮ੍ਪਦਾਨਂ ਦਾਨਮੇવ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਇਮੇ ਪਨ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਦਯੋ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ ਯਜਨਂ ਅਤਿਦਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ।

    Tattha puttehīti attanā jātehi piyaputtehi ceva piyadhītāhi ca. Mahesīhīti piyabhariyāhi. Negamehīti seṭṭhīhi. Usabhehīti sabbasetehi usabharājūhi. Ājāniyehīti maṅgalaassehi. Catūhīti etehi sabbeheva aññehi ca hatthiādīhi catūhi catūhīti evaṃ sabbacatukkena, deva, yajitabbaṃ. Etesañhi khaggena sīsaṃ chinditvā suvaṇṇapātiyā galalohitaṃ gahetvā āvāṭe pakkhipitvā yaññassa yajanakarājāno sarīrena saha devalokaṃ gacchanti. Mahārāja, samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ ghāsacchādanādisampadānaṃ dānameva pavattati. Ime pana puttadhītādayo māretvā tesaṃ galalohitena yaññassa yajanaṃ atidānaṃ nāmāti rājānaṃ saññāpesi.

    ਇਤਿ ਸੋ ‘‘ਸਚੇ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਏਕਞ੍ਞੇવ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, વੇਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕਰਣਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਤੇਸਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਜਨਾ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ਸਂવਿਗ੍ਗਮਾਨਹਦਯਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਮਹਾਰવਂ ਰવਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti so ‘‘sace candakumāraṃ ekaññeva gaṇhissāmi, veracittena karaṇaṃ maññissantī’’ti taṃ mahājanassa antare pakkhipi. Idaṃ pana tesaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā sabbe antepurajanā bhītatasitā saṃviggamānahadayā ekappahāreneva mahāravaṃ raviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੯੮੭.

    987.

    ‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ, ਕੁਮਾਰਾ ਮਹੇਸਿਯੋ ਚ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ।

    ‘‘Taṃ sutvā antepure, kumārā mahesiyo ca haññantu;

    ਏਕੋ ਅਹੋਸਿ ਨਿਗ੍ਘੋਸੋ, ਭਿਕ੍ਖਾ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤੋ ਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ॥

    Eko ahosi nigghoso, bhikkhā accuggato saddo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ੍ਤਿ ‘‘ਕੁਮਾਰਾ ਚ ਮਹੇਸਿਯੋ ਚ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏਕੋਤਿ ਸਕਲਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਏਕੋવ ਨਿਗ੍ਘੋਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਭਿਸ੍ਮਾਤਿ ਭਯਾਨਕੋ। ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤੋਤਿ ਅਤਿਉਗ੍ਗਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਕਲਰਾਜਕੁਲਂ ਯੁਗਨ੍ਤવਾਤਪ੍ਪਹਟਂ વਿਯ ਸਾਲવਨਂ ਅਹੋਸਿ।

    Tattha tanti ‘‘kumārā ca mahesiyo ca haññantū’’ti taṃ saddaṃ sutvā ekoti sakalarājanivesane ekova nigghoso ahosi. Bhismāti bhayānako. Accuggatoti atiuggato ahosi, sakalarājakulaṃ yugantavātappahaṭaṃ viya sālavanaṃ ahosi.

    ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਰਾਜਾਨਂ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਸਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਕਥੇਸਿ, ਆਚਰਿਯ, ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਭੀਰੁਕਾ ਦੁਬ੍ਬਲਜ੍ਝਾਸਯਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਨਾਮ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਧ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਥ, ਅਹਂ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹੋਨਕਂ ਬਲਕਾਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਯਞ੍ਞਾવਾਟਂ ਸਮਤਲਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ વਤਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਹਿ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇ વਤਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਨਂ ਨਾਮ ਚਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪੋਰਾਣਕਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਠਪਿਤਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਪੁਰਿਸੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤਾ, ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਚ ਭਰਿਯਾਯੋ ਚ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਚ੍ਛਥ ਨੇਸਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਇਧਾਨੇਥਾ’’ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤਾવ ਆਨਯਨਤ੍ਥਾਯ ਆਹ –

    Brāhmaṇo rājānaṃ āha – ‘‘kiṃ pana, mahārāja, yaññaṃ yajituṃ sakkosi, na sakkosī’’ti? ‘‘Kiṃ kathesi, ācariya, yaññaṃ yajitvā devalokaṃ gamissāmī’’ti. ‘‘Mahārāja, bhīrukā dubbalajjhāsayā yaññaṃ yajituṃ samatthā nāma na honti, tumhe idha sabbe sannipātetha, ahaṃ yaññāvāṭe kammaṃ karissāmī’’ti attano pahonakaṃ balakāyaṃ gahetvā nagarā nikkhamma yaññāvāṭaṃ samatalaṃ kāretvā vatiyā parikkhipi. Kasmā? Dhammiko hi samaṇo vā brāhmaṇo vā āgantvā nivāreyyāti yaññāvāṭe vatiyā parikkhepanaṃ nāma cārittanti katvā porāṇakabrāhmaṇehi ṭhapitaṃ. Rājāpi purise pakkosāpetvā ‘‘tātā, ahaṃ attano puttadhītaro ca bhariyāyo ca māretvā yaññaṃ yajitvā devalokaṃ gamissāmi, gacchatha nesaṃ ācikkhitvā sabbe idhānethā’’ti puttānaṃ tāva ānayanatthāya āha –

    ੯੮੮.

    988.

    ‘‘ਗਚ੍ਛਥ વਦੇਥ ਕੁਮਾਰੇ, ਚਨ੍ਦਂ ਸੂਰਿਯਞ੍ਚ ਭਦ੍ਦਸੇਨਞ੍ਚ।

    ‘‘Gacchatha vadetha kumāre, candaṃ sūriyañca bhaddasenañca;

    ਸੂਰਞ੍ਚ વਾਮਗੋਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਪਚੁਰਾ ਕਿਰ ਹੋਥ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Sūrañca vāmagottañca, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਥ વਦੇਥ ਕੁਮਾਰੇਤਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਚ ਸੂਰਿਯਕੁਮਾਰੋ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਗੋਤਮਿਦੇવਿਯਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਭਦ੍ਦਸੇਨੋ ਚ ਸੂਰੋ ਚ વਾਮਗੋਤ੍ਤੋ ਚ ਤੇਸਂ વੇਮਾਤਿਕਭਾਤਰੋ। ਪਚੁਰਾ ਕਿਰ ਹੋਥਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਰਾਸੀ ਹੋਥਾਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha gacchatha vadetha kumāreti candakumāro ca sūriyakumāro cāti dve gotamideviyā aggamahesiyā puttā, bhaddaseno ca sūro ca vāmagotto ca tesaṃ vemātikabhātaro. Pacurā kira hothāti ekasmiṃ ṭhāne rāsī hothāti ācikkhathāti attho.

    ਤੇ ਪਠਮਂ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਹਂਸੁ ‘‘ਕੁਮਾਰ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਕਿਰ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਤਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਾਯ ਅਮ੍ਹੇ ਪੇਸੇਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਮਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਸੋ ਮਞ੍ਞੇવ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇਪੀ’’ਤਿ। ‘‘ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ, ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕਂ ਕਿਰ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વੇਰਂ ਨਤ੍ਥਿ, ‘વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ વਿਲੋਪਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਲਭਾਮੀ’ਤਿ ਪਨ ਮਯਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વੇਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਬਹੂ ਮਾਰਾਪੇਤਿ, ਪਿਤਰਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਤੇਸਂ ਮੋਚਾਪਨਂ ਨਾਮ ਮਮ ਭਾਰੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਨੇ ਰਾਜਪੁਰਿਸੇ ਆਹ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮੇ ਪਿਤੁ વਚਨਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਨੇਤ੍વਾ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਤਰੇਪਿ ਤਯੋ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ ‘‘ਆਨੀਤਾ ਤੇ, ਦੇવ, ਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤਾ, ਇਦਾਨਿ ਮੇ ਧੀਤਰੋ ਆਨੇਤ੍વਾ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਭਾਤਿਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਚਤਸ੍ਸੋ ਧੀਤਰੋ ਆਹਰਾਪੇਤੁਂ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Te paṭhamaṃ candakumārassa santikaṃ gantvā āhaṃsu ‘‘kumāra, tumhe kira māretvā tumhākaṃ pitā devalokaṃ gantukāmo, tumhākaṃ gaṇhanatthāya amhe pesesī’’ti. ‘‘Kassa vacanena maṃ gaṇhāpesī’’ti? ‘‘Khaṇḍahālassa, devā’’ti. ‘‘Kiṃ so maññeva gaṇhāpeti, udāhu aññepī’’ti. ‘‘Rājaputta, aññepi gaṇhāpeti, sabbacatukkaṃ kira yaññaṃ yajitukāmo’’ti. So cintesi ‘‘tassa aññehi saddhiṃ veraṃ natthi, ‘vinicchaye vilopaṃ kātuṃ na labhāmī’ti pana mayi ekasmiṃ veracittena bahū mārāpeti, pitaraṃ daṭṭhuṃ labhantassa sabbesaṃ tesaṃ mocāpanaṃ nāma mama bhāro’’ti. Atha ne rājapurise āha ‘‘tena hi me pitu vacanaṃ karothā’’ti. Te taṃ netvā rājaṅgaṇe ekamante ṭhapetvā itarepi tayo āmantetvā tasseva santike katvā rañño ārocayiṃsu ‘‘ānītā te, deva, puttā’’ti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘tātā, idāni me dhītaro ānetvā tesaññeva bhātikānaṃ santike karothā’’ti catasso dhītaro āharāpetuṃ itaraṃ gāthamāha –

    ੯੮੯.

    989.

    ‘‘ਕੁਮਾਰਿਯੋਪਿ વਦੇਥ, ਉਪਸੇਨਂ ਕੋਕਿਲਞ੍ਚ ਮੁਦਿਤਞ੍ਚ।

    ‘‘Kumāriyopi vadetha, upasenaṃ kokilañca muditañca;

    ਨਨ੍ਦਞ੍ਚਾਪਿ ਕੁਮਾਰਿਂ, ਪਚੁਰਾ ਕਿਰ ਹੋਥ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Nandañcāpi kumāriṃ, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    ਤੇ ‘‘ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਤਾਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਾ ਰੋਦਮਾਨਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਆਨੇਤ੍વਾ ਭਾਤਿਕਾਨਞ੍ਞੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਰਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਾਨਂ ਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Te ‘‘evaṃ karissāmā’’ti tāsaṃ santikaṃ gantvā tā rodamānā paridevamānā ānetvā bhātikānaññeva santike kariṃsu. Tato rājā attano bhariyānaṃ gahaṇatthāya itaraṃ gāthamāha –

    ੯੯੦.

    990.

    ‘‘વਿਜਯਮ੍ਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਮਹੇਸਿਂ, ਏਰਾવਤਿਂ ਕੇਸਿਨਿਂਸੁਨਨ੍ਦਞ੍ਚ।

    ‘‘Vijayampi mayhaṃ mahesiṃ, erāvatiṃ kesiniṃsunandañca;

    ਲਕ੍ਖਣવਰੂਪਪਨ੍ਨਾ, ਪਚੁਰਾ ਕਿਰ ਹੋਥ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Lakkhaṇavarūpapannā, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣવਰੂਪਪਨ੍ਨਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮੇਹਿ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿਯਾ ਇਤ੍ਥਿਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਏਤਾਪਿ વਦੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha lakkhaṇavarūpapannāti uttamehi catusaṭṭhiyā itthilakkhaṇehi upapannā etāpi vadethāti attho.

    ਤੇ ਤਾਪਿ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਆਨੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਰਿਂਸੁ। ਅਥ ਰਾਜਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Te tāpi paridevamānā ānetvā kumārānaṃ santike kariṃsu. Atha rājā cattāro seṭṭhino gahaṇatthāya āṇāpento itaraṃ gāthamāha –

    ੯੯੧.

    991.

    ‘‘ਗਹਪਤਯੋ ਚ વਦੇਥ, ਪੁਣ੍ਣਮੁਖਂ ਭਦ੍ਦਿਯਂ ਸਿਙ੍ਗਾਲਞ੍ਚ।

    ‘‘Gahapatayo ca vadetha, puṇṇamukhaṃ bhaddiyaṃ siṅgālañca;

    વਡ੍ਢਞ੍ਚਾਪਿ ਗਹਪਤਿਂ, ਪਚੁਰਾ ਕਿਰ ਹੋਥ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Vaḍḍhañcāpi gahapatiṃ, pacurā kira hotha yaññatthāyā’’ti.

    ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇਪਿ ਆਨਯਿਂਸੁ। ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਸਕਲਨਗਰਂ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવੋਚ। ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲਾਨਿ ਪਨ ਮਹਾਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਗਹਿਤਕਾਲੇ ਸਕਲਨਗਰਂ ਸਙ੍ਖੁਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ ਨ ਦਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾવ ਤੇਸਂ ਞਾਤਿવਗ੍ਗੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਕੁਲਂ ਅਗਮਿ। ਅਥ ਤੇ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਞਾਤਿਗਣਪਰਿવੁਤਾ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Rājapurisā gantvā tepi ānayiṃsu. Rañño puttadāre gayhamāne sakalanagaraṃ na kiñci avoca. Seṭṭhikulāni pana mahāsambandhāni, tasmā tesaṃ gahitakāle sakalanagaraṃ saṅkhubhitvā ‘‘rañño seṭṭhino māretvā yaññaṃ yajituṃ na dassāmā’’ti seṭṭhino parivāretvāva tesaṃ ñātivaggena saddhiṃ rājakulaṃ agami. Atha te seṭṭhino ñātigaṇaparivutā rājānaṃ vanditvā attano jīvitaṃ yāciṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੯੯੨.

    992.

    ‘‘ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਗਹਪਤਯੋ, ਅવੋਚਿਸੁਂ ਸਮਾਗਤਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ।

    ‘‘Te tattha gahapatayo, avocisuṃ samāgatā puttadāraparikiṇṇā;

    ਸਬ੍ਬੇવ ਸਿਖਿਨੋ ਦੇવ ਕਰੋਹਿ, ਅਥ વਾ ਨੋ ਦਾਸੇ ਸਾવੇਹੀ’’ਤਿ॥

    Sabbeva sikhino deva karohi, atha vā no dāse sāvehī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇવ ਸਿਖਿਨੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਅਮ੍ਹੇ ਮਤ੍ਥਕੇ ਚੂਲ਼ਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚੇਟਕੇ ਕਰੋਹਿ, ਮਯਂ ਤੇ ਚੇਟਕਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ। ਅਥ વਾ ਨੋ ਦਾਸੇ ਸਾવੇਹੀਤਿ ਅਥ વਾ ਨੋ ਅਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਸੇਨਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਰਾਸਿਮਜ੍ਝੇ ਅਮ੍ਹੇ ਦਾਸੇ ਸਾવੇਹਿ, ਮਯਂ ਤੇ ਦਾਸਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ।

    Tattha sabbeva sikhinoti sabbe amhe matthake cūḷaṃ bandhitvā attano ceṭake karohi, mayaṃ te ceṭakakiccaṃ karissāma. Atha vā no dāse sāvehīti atha vā no asaddahanto sabbaseniyo sannipātetvā rāsimajjhe amhe dāse sāvehi, mayaṃ te dāsattaṃ paṭissuṇissāmāti.

    ਤੇ ਏવਂ ਯਾਚਨ੍ਤਾਪਿ ਜੀવਿਤਂ ਲਦ੍ਧੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਸੇਸੇ ਪਟਿਕ੍ਕਮਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਾਨਞ੍ਞੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸੁਂ। ਤਤੋ ਪਨ ਰਾਜਾ ਹਤ੍ਥਿਆਦੀਨਂ ਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Te evaṃ yācantāpi jīvitaṃ laddhuṃ nāsakkhiṃsu. Rājapurisā sese paṭikkamāpetvā te gahetvā kumārānaññeva santike nisīdāpesuṃ. Tato pana rājā hatthiādīnaṃ gahaṇatthāya āṇāpento āha –

    ੯੯੩.

    993.

    ‘‘ਅਭਯਙ੍ਕਰਮ੍ਪਿ ਮੇ ਹਤ੍ਥਿਂ, ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਂ વਰੁਣਦਨ੍ਤਂ।

    ‘‘Abhayaṅkarampi me hatthiṃ, nāḷāgiriṃ accuggataṃ varuṇadantaṃ;

    ਆਨੇਥ ਖੋ ਨੇ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ॥

    Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.

    ੯੯੪.

    994.

    ‘‘ਅਸ੍ਸਰਤਨਮ੍ਪਿ ਕੇਸਿਂ, ਸੁਰਾਮੁਖਂ ਪੁਣ੍ਣਕਂ વਿਨਤਕਞ੍ਚ।

    ‘‘Assaratanampi kesiṃ, surāmukhaṃ puṇṇakaṃ vinatakañca;

    ਆਨੇਥ ਖੋ ਨੇ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ॥

    Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.

    ੯੯੫.

    995.

    ‘‘ਉਸਭਮ੍ਪਿ ਯੂਥਪਤਿਂ ਅਨੋਜਂ, ਨਿਸਭਂ ਗવਮ੍ਪਤਿਂ ਤੇਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਆਨੇਥ।

    ‘‘Usabhampi yūthapatiṃ anojaṃ, nisabhaṃ gavampatiṃ tepi mayhaṃ ānetha;

    ਸਮੂਹ ਕਰੋਨ੍ਤੁ ਸਬ੍ਬਂ, ਯਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦਦਾਮਿ ਦਾਨਾਨਿ॥

    Samūha karontu sabbaṃ, yajissāmi dadāmi dānāni.

    ੯੯੬.

    996.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਯਾਦੇਥ, ਯਞ੍ਞਂ ਪਨ ਉਗ੍ਗਤਮ੍ਹਿ ਸੂਰਿਯਮ੍ਹਿ।

    ‘‘Sabbaṃ paṭiyādetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;

    ਆਣਾਪੇਥ ਚ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਭਿਰਮਨ੍ਤੁ ਇਮਂ ਰਤ੍ਤਿਂ॥

    Āṇāpetha ca kumāre, abhiramantu imaṃ rattiṃ.

    ੯੯੭.

    997.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਥ, ਯਞ੍ਞਂ ਪਨ ਉਗ੍ਗਤਮ੍ਹਿ ਸੂਰਿਯਮ੍ਹਿ।

    ‘‘Sabbaṃ upaṭṭhapetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;

    વਦੇਥ ਦਾਨਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਜ੍ਜ ਖੋ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਰਤ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Vadetha dāni kumāre, ajja kho pacchimā rattī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਮੂਹ ਕਰੋਨ੍ਤੁ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ, ਅવਸੇਸਮ੍ਪਿ ਚਤੁਪ੍ਪਦਗਣਞ੍ਚੇવ ਪਕ੍ਖਿਗਣਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਚਤੁਕ੍ਕਂ ਕਤ੍વਾ ਰਾਸਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੁ, ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕਂ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾਚਕਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਞ੍ਚ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾਤਿ ਏવਂ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਂ ਅਨવਸੇਸਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਥ। ਉਗ੍ਗਤਮ੍ਹੀਤਿ ਅਹਂ ਪਨ ਯਞ੍ਞਂ ਉਗ੍ਗਤੇ ਸੂਰਿਯੇ ਸ੍વੇ ਪਾਤੋવ ਯਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਥਾਤਿ ਸੇਸਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਯਞ੍ਞਉਪਕਰਣਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਥਾਤਿ।

    Tattha samūha karontu sabbanti na kevalaṃ ettakameva, avasesampi catuppadagaṇañceva pakkhigaṇañca sabbaṃ catukkaṃ katvā rāsiṃ karontu, sabbacatukkaṃ yaññaṃ yajissāmi, yācakabrāhmaṇānañca dānaṃ dassāmīti. Sabbaṃ paṭiyādethāti evaṃ mayā vuttaṃ anavasesaṃ upaṭṭhapetha. Uggatamhīti ahaṃ pana yaññaṃ uggate sūriye sve pātova yajissāmi. Sabbaṃ upaṭṭhapethāti sesampi sabbaṃ yaññaupakaraṇaṃ upaṭṭhapethāti.

    ਰਞ੍ਞੋ ਪਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਧਰਨ੍ਤਿਯੇવ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਮਚ੍ਚਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾਤੁਯਾ ਆਰੋਚੇਸੁਂ ‘‘ਅਯ੍ਯੇ, ਪੁਤ੍ਤੋ વੋ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ। ਸਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਥੇਥ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਹਤ੍ਥੇਨ ਹਦਯਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਰੋਦਮਾਨਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਏવਰੂਪੋ ਤੇ ਯਞ੍ਞੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Rañño pana mātāpitaro dharantiyeva. Athassa amaccā gantvā mātuyā ārocesuṃ ‘‘ayye, putto vo puttadāraṃ māretvā yaññaṃ yajitukāmo’’ti. Sā ‘‘kiṃ kathetha, tātā’’ti hatthena hadayaṃ paharitvā rodamānā āgantvā ‘‘saccaṃ kira evarūpo te yañño bhavissatī’’ti pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੯੯੮.

    998.

    ‘‘ਤਂਤਂ ਮਾਤਾ ਅવਚ, ਰੋਦਨ੍ਤੀ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਮਾਨਤੋ।

    ‘‘Taṃtaṃ mātā avaca, rodantī āgantvā vimānato;

    ਯਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਤੇ ਪੁਤ੍ਤ, ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਚਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿ॥

    Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਂਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏਤਂ ਰਾਜਾਨਂ। વਿਮਾਨਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤੋ।

    Tattha taṃtanti taṃ etaṃ rājānaṃ. Vimānatoti attano vasanaṭṭhānato.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੯੯੯.

    999.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾ, ਚਨ੍ਦਸ੍ਮਿਂ ਹਞ੍ਞਮਾਨਸ੍ਮਿਂ।

    ‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;

    ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾਨ, ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਤਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇਯੇવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਮਯਾ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ।

    Tattha cattāti candakumāre haññamāneyeva sabbepi yaññatthāya mayā pariccattā.

    ਅਥ ਨਂ ਮਾਤਾ ਆਹ –

    Atha naṃ mātā āha –

    ੧੦੦੦.

    1000.

    ‘‘ਮਾ ਤਂ ਪੁਤ੍ਤ ਸਦ੍ਦਹੇਸਿ, ਸੁਗਤਿ ਕਿਰ ਹੋਤਿ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨ।

    ‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;

    ਨਿਰਯਾਨੇਸੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਨੇਸੋ ਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਸਗ੍ਗਾਨਂ॥

    Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.

    ੧੦੦੧.

    1001.

    ‘‘ਦਾਨਾਨਿ ਦੇਹਿ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞ, ਅਹਿਂਸਾ ਸਬ੍ਬਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਂ।

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ ਸੁਗਤਿਯਾ, ਨ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਯਾਨੇਸੋਤਿ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਤ੍ਥੇਨ ਨਿਰਯਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਪਾਯਾਨਂ ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ। ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਾਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਗੋਤ੍ਤੇਨਾਲਪਤਿ। ਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਨ੍ਤਿ ਭੂਤਾਨਞ੍ਚ ਭવਿਤਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ। ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਜਕਯਞ੍ਞੇਨ ਸਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।

    Tattha nirayānesoti nirassādatthena nirayānaṃ catunnaṃ apāyānaṃ esa maggo. Koṇḍaññāti rājānaṃ gottenālapati. Bhūtabhabyānanti bhūtānañca bhavitabbasattānañca. Puttayaññenāti evarūpena puttadhītaro māretvā yajakayaññena saggamaggo nāma natthīti.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੦੦੨.

    1002.

    ‘‘ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਚਨਾ, ਘਾਤੇਸ੍ਸਂ ਚਨ੍ਦਞ੍ਚ ਸੂਰਿਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;

    ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾਨ ਦੁਚ੍ਚਜੇਹਿ, ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਮ, ਨੇਸਾ ਮਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਤਿ, ਆਚਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਨਕਸ੍ਸ ਪਨ ਮੇ ਖਣ੍ਡਹਾਲਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਏਤਂ વਚਨਂ, ਏਸਾ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਏਤੇ ਘਾਤੇਸ੍ਸਂ, ਦੁਚ੍ਚਜੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ।

    Tattha ācariyānaṃ vacananti amma, nesā mama attano mati, ācārasikkhāpanakassa pana me khaṇḍahālācariyassa etaṃ vacanaṃ, esā anusiṭṭhi. Tasmā ahaṃ ete ghātessaṃ, duccajehi puttehi yaññaṃ yajitvā saggaṃ gamissāmīti.

    ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ ਅਪਗਤਾ। ਪਿਤਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Athassa mātā attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkontī apagatā. Pitā taṃ pavattiṃ pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੦੦੩.

    1003.

    ‘‘ਤਂਤਂ ਪਿਤਾਪਿ ਅવਚ, વਸવਤ੍ਤੀ ਓਰਸਂ ਸਕਂ ਪੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Taṃtaṃ pitāpi avaca, vasavattī orasaṃ sakaṃ puttaṃ;

    ਯਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਤੇ ਪੁਤ੍ਤ, ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਚਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿ॥

    Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਸવਤ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ।

    Tattha vasavattīti tassa nāmaṃ.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੦੦੪.

    1004.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾ, ਚਨ੍ਦਸ੍ਮਿਂ ਹਞ੍ਞਮਾਨਸ੍ਮਿਂ।

    ‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;

    ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾਨ, ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਪਿਤਾ ਆਹ –

    Atha naṃ pitā āha –

    ੧੦੦੫.

    1005.

    ‘‘ਮਾ ਤਂ ਪੁਤ੍ਤ ਸਦ੍ਦਹੇਸਿ, ਸੁਗਤਿ ਕਿਰ ਹੋਤਿ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨ।

    ‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;

    ਨਿਰਯਾਨੇਸੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਨੇਸੋ ਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਸਗ੍ਗਾਨਂ॥

    Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.

    ੧੦੦੬.

    1006.

    ‘‘ਦਾਨਾਨਿ ਦੇਹਿ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞ, ਅਹਿਂਸਾ ਸਬ੍ਬਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਂ।

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ ਸੁਗਤਿਯਾ, ਨ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññenā’’ti.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੦੦੭.

    1007.

    ‘‘ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਚਨਾ, ਘਾਤੇਸ੍ਸਂ ਚਨ੍ਦਞ੍ਚ ਸੂਰਿਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;

    ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾਨ ਦੁਚ੍ਚਜੇਹਿ, ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmī’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਪਿਤਾ ਆਹ –

    Atha naṃ pitā āha –

    ੧੦੦੮.

    1008.

    ‘‘ਦਾਨਾਨਿ ਦੇਹਿ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞ, ਅਹਿਂਸਾ ਸਬ੍ਬਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਂ।

    ‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;

    ਪੁਤ੍ਤਪਰਿવੁਤੋ ਤੁવਂ, ਰਟ੍ਠਂ ਜਨਪਦਞ੍ਚ ਪਾਲੇਹੀ’’ਤਿ॥

    Puttaparivuto tuvaṃ, raṭṭhaṃ janapadañca pālehī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਪਰਿવੁਤੋਤਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ। ਰਟ੍ਠਂ ਜਨਪਦਞ੍ਚਾਤਿ ਸਕਲਕਾਸਿਰਟ੍ਠਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਤਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਭੂਤਂ ਜਨਪਦਞ੍ਚ।

    Tattha puttaparivutoti puttehi parivuto. Raṭṭhaṃ janapadañcāti sakalakāsiraṭṭhañca tasseva taṃ taṃ koṭṭhāsabhūtaṃ janapadañca.

    ਸੋਪਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਤਤੋ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਂ ਏਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਮਮ ਪਿਤਰਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਂ ਜਨਂ ਮਰਣਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਿਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Sopi taṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhi. Tato candakumāro cintesi ‘‘imassa ettakassa janassa dukkhaṃ maṃ ekaṃ nissāya uppannaṃ, mama pitaraṃ yācitvā ettakaṃ janaṃ maraṇadukkhato mocessāmī’’ti. So pitarā saddhiṃ sallapanto āha –

    ੧੦੦੯.

    1009.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥੀ ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਪਾਲੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ੧੦੧੦.

    1010.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥਿਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ੧੦੧੧.

    1011.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਅਸ੍ਸਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ੧੦੧੨.

    1012.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਯਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤવ ਕਾਮਾ, ਅਪਿ ਰਟ੍ਠਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾ।

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ॥

    Bhikkhācariyaṃ carissāmā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪੀਤਿ ਅਪਿ ਨਾਮ ਮਯਂ ਮਹਾਨਿਗਲ਼ੇਹਿ ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ ਹੁਤ੍વਾ। ਯਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤવ ਕਾਮਾਤਿ ਸਚੇਪਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ ਦਾਤੁਕਾਮੋਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਨੋ ਦਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਦੇਹਿ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਸ੍ਸ ਦਾਸਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਅਪਿ ਰਟ੍ਠਾਤਿ ਸਚੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕੋਚਿ ਦੋਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਰਟ੍ਠਾ ਨੋ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹਿ। ਅਪਿ ਨਾਮ ਰਟ੍ਠਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾਪਿ ਕਪਣਾ વਿਯ ਕਪਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਮਾ ਨੋ ਅવਧਿ, ਦੇਹਿ ਨੋ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ વਿਲਪਿ।

    Tattha api nigaḷabandhakāpīti api nāma mayaṃ mahānigaḷehi bandhakāpi hutvā. Yassa honti tava kāmāti sacepi khaṇḍahālassa dātukāmosi, tassa no dāse katvā dehi, karissāmassa dāsakammanti vadati. Api raṭṭhāti sace amhākaṃ koci doso atthi, raṭṭhā no pabbājehi. Api nāma raṭṭhā pabbājitāpi kapaṇā viya kapālaṃ gahetvā bhikkhācariyaṃ carissāma, mā no avadhi, dehi no jīvitanti vilapi.

    ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ વਿਲਾਪਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਹਦਯਫਲਿਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਯ ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ ਰੋਦਮਾਨੋ ‘‘ਨ ਮੇ ਕੋਚਿ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾਰੇਤੁਂ ਲਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਮਮਤ੍ਥੋ ਦੇવਲੋਕੇਨਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਮੋਚੇਤੁਂ ਆਹ –

    Tassa taṃ nānappakāraṃ vilāpaṃ sutvā rājā hadayaphalitappatto viya assupuṇṇehi nettehi rodamāno ‘‘na me koci putte māretuṃ lacchati, na mamattho devalokenā’’ti sabbe te mocetuṃ āha –

    ੧੦੧੩.

    1013.

    ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਖੋ ਮੇ ਜਨਯਥ, વਿਲਪਨ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸ ਕਾਮਾ ਹਿ।

    ‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;

    ਮੁਞ੍ਚੇਥ ਦਾਨਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਲਮ੍ਪਿ ਮੇ ਹੋਤੁ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti.

    ਤਂ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੇ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਪਾਣਗਣਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸੁਂ। ਖਣ੍ਡਹਾਲੋਪਿ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇ ਕਮ੍ਮਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਅਰੇ ਦੁਟ੍ਠ, ਖਣ੍ਡਹਾਲ, ਰਞ੍ਞਾ ਪੁਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ, ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਸ੍ਸੂ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਕਿਂ ਨਾਮ ਰਞ੍ਞਾ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕਪ੍ਪੁਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਿ વਿਯ ਅવਤ੍ਥਰਨ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਤੁਰਿਤੋ ਧਾવਿਤ੍વਾ ਆਹ –

    Taṃ rañño kathaṃ sutvā rājaputte ādiṃ katvā sabbaṃ taṃ pakkhipariyosānaṃ pāṇagaṇaṃ vissajjesuṃ. Khaṇḍahālopi yaññāvāṭe kammaṃ saṃvidahati. Atha naṃ eko puriso ‘‘are duṭṭha, khaṇḍahāla, raññā puttā vissajjitā, tvaṃ attano putte māretvā tesaṃ galalohitena yaññaṃ yajassū’’ti āha. So ‘‘kiṃ nāma raññā kata’’nti kappuṭṭhānaggi viya avattharanto uṭṭhāya turito dhāvitvā āha –

    ੧੦੧੪.

    1014.

    ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋਸਿ ਮੇ વੁਤ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਞ੍ਚੇਤਂ।

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    ਅਥ ਨੋ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ, ਕਸ੍ਮਾ ਕਰੋਸਿ વਿਕ੍ਖੇਪਂ॥

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ੧੦੧੫.

    1015.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਂ, ਯੇ ਯਜਨ੍ਤਿ ਯੇਪਿ ਯਾਜੇਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    ਯੇ ਚਾਪਿ ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਯਜਨ੍ਤਾਨਂ ਏਦਿਸਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬੇવਾਤਿ ਮਯਾ ਤ੍વਂ ਪੁਬ੍ਬੇવ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸੇਨ ਭੀਰੁਕਜਾਤਿਕੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ, ਯਞ੍ਞਯਜਨਂ ਨਾਮੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਨੋ ਇਦਾਨਿ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਸ ਪਟਿਯਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਰੋਸਿ। ‘‘વਿਕ੍ਖਮ੍ਭ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਪਟਿਸੇਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਹਾਰਾਜ, ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਕਰੋਸਿ। ਯਤ੍ਤਕਾ ਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਨ੍ਤਿ વਾ ਯਾਜੇਨ੍ਤਿ વਾ ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ વਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸੁਗਤਿਮੇવ વਜਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Tattha pubbevāti mayā tvaṃ pubbeva vutto ‘‘na tumhādisena bhīrukajātikena sakkā yaññaṃ yajituṃ, yaññayajanaṃ nāmetaṃ dukkaraṃ durabhisambhava’’nti, atha no idāni upakkhaṭassa paṭiyattassa yaññassa vikkhepaṃ karosi. ‘‘Vikkhambha’’ntipi pāṭho, paṭisedhanti attho. Mahārāja, kasmā evaṃ karosi. Yattakā hi yaññaṃ yajanti vā yājenti vā anumodanti vā, sabbe sugatimeva vajantīti dasseti.

    ਸੋ ਅਨ੍ਧਬਾਲੋ ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਕੋਧવਸਿਕਸ੍ਸ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪੁਤ੍ਤੇ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਪਿਤਰਂ ਅਨੁਬੋਧਯਮਾਨੋ ਆਹ –

    So andhabālo rājā tassa kodhavasikassa kathaṃ gahetvā dhammasaññī hutvā puna putte gaṇhāpesi. Tato candakumāro pitaraṃ anubodhayamāno āha –

    ੧੦੧੬.

    1016.

    ‘‘ਅਥ ਕਿਸ੍ਸ ਜਨੋ ਪੁਬ੍ਬੇ, ਸੋਤ੍ਥਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਅવਾਚੇਸਿ।

    ‘‘Atha kissa jano pubbe, sotthānaṃ brāhmaṇe avācesi;

    ਅਥ ਨੋ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਦੇવ ਘਾਤੇਸਿ॥

    Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.

    ੧੦੧੭.

    1017.

    ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨੋ ਦਹਰਕਾਲੇ, ਨ ਹਨੇਸਿ ਨ ਘਾਤੇਸਿ।

    ‘‘Pubbeva no daharakāle, na hanesi na ghātesi;

    ਦਹਰਮ੍ਹਾ ਯੋਬ੍ਬਨਂ ਪਤ੍ਤਾ, ਅਦੂਸਕਾ ਤਾਤ ਹਞ੍ਞਾਮ॥

    Daharamhā yobbanaṃ pattā, adūsakā tāta haññāma.

    ੧੦੧੮.

    1018.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਿਗਤੇ ਅਸ੍ਸਗਤੇ, ਸਨ੍ਨਦ੍ਧੇ ਪਸ੍ਸ ਨੋ ਮਹਾਰਾਜ।

    ‘‘Hatthigate assagate, sannaddhe passa no mahārāja;

    ਯੁਦ੍ਧੇ વਾ ਯੁਜ੍ਝਮਾਨੇ વਾ, ਨ ਹਿ ਮਾਦਿਸਾ ਸੂਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ॥

    Yuddhe vā yujjhamāne vā, na hi mādisā sūrā honti yaññatthāya.

    ੧੦੧੯.

    1019.

    ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ વਾਪਿ ਕੁਪਿਤੇ, ਅਟવੀਸੁ વਾ ਮਾਦਿਸੇ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Paccante vāpi kupite, aṭavīsu vā mādise niyojenti;

    ਅਥ ਨੋ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾ, ਅਭੂਮਿਯਂ ਤਾਤ ਹਞ੍ਞਾਮ॥

    Atha no akāraṇasmā, abhūmiyaṃ tāta haññāma.

    ੧੦੨੦.

    1020.

    ‘‘ਯਾਪਿ ਹਿ ਤਾ ਸਕੁਣਿਯੋ, વਸਨ੍ਤਿ ਤਿਣਘਰਾਨਿ ਕਤ੍વਾਨ।

    ‘‘Yāpi hi tā sakuṇiyo, vasanti tiṇagharāni katvāna;

    ਤਾਸਮ੍ਪਿ ਪਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਅਥ ਨੋ ਤ੍વਂ ਦੇવ ਘਾਤੇਸਿ॥

    Tāsampi piyā puttā, atha no tvaṃ deva ghātesi.

    ੧੦੨੧.

    1021.

    ‘‘ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਹੇਸਿ, ਨ ਮਂ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਘਾਤੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Mā tassa saddahesi, na maṃ khaṇḍahālo ghāteyya;

    ਮਮਞ੍ਹਿ ਸੋ ਘਾਤੇਤ੍વਾਨ, ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਤਮ੍ਪਿ ਦੇવ ਘਾਤੇਯ੍ਯ॥

    Mamañhi so ghātetvāna, anantarā tampi deva ghāteyya.

    ੧੦੨੨.

    1022.

    ‘‘ਗਾਮવਰਂ ਨਿਗਮવਰਂ ਦਦਨ੍ਤਿ, ਭੋਗਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਮਹਾਰਾਜ।

    ‘‘Gāmavaraṃ nigamavaraṃ dadanti, bhogampissa mahārāja;

    ਅਥਗ੍ਗਪਿਣ੍ਡਿਕਾਪਿ, ਕੁਲੇ ਕੁਲੇ ਹੇਤੇ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ॥

    Athaggapiṇḍikāpi, kule kule hete bhuñjanti.

    ੧੦੨੩.

    1023.

    ‘‘ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਤਾਦਿਸਾਨਂ, ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਭਿਤੁਂ ਮਹਾਰਾਜ।

    ‘‘Tesampi tādisānaṃ, icchanti dubbhituṃ mahārāja;

    ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਏਤੇ, ਅਕਤਞ੍ਞੁਨੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਦੇવ॥

    Yebhuyyena ete, akataññuno brāhmaṇā deva.

    ੧੦੨੪.

    1024.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥੀ ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਪਾਲੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ੧੦੨੫.

    1025.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥਿਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ੧੦੨੬.

    1026.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਅਸ੍ਸਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ੧੦੨੭.

    1027.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਯਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤવ ਕਾਮਾ, ਅਪਿ ਰਟ੍ਠਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾ।

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ॥

    Bhikkhācariyaṃ carissāmā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਤਾਤ, ਯਦਿ ਅਹਂ ਮਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤਿਜਨੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਮ ਜਾਤਕਾਲੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਸੋਤ੍ਥਾਨਂ ਅવਾਚੇਸਿ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋવ ਮਮ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਉਪਧਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਨ ਸਮੇਤਿ, ਮੁਸਾવਾਦੀ ਏਸ। ਅਥ ਨੋ ਏਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਕਾਰਣਾਯੇવ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, ਦੇવ, ਘਾਤੇਸਿ। ਮਾ ਅਮ੍ਹੇ ਘਾਤੇਸਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਮਯਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વੇਰੇਨ ਮਹਾਜਨਂ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮੋ, ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ ਨਰਿਨ੍ਦਾਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨੋਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਚੇਪਿ ਅਮ੍ਹੇ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮੋ, ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨੋ ਕਸ੍ਮਾ ਸਯਂ વਾ ਨ ਹਨੇਸਿ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ વਾ ਨ ਘਾਤਾਪੇਸਿ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਯਂ ਦਹਰਮ੍ਹਾ ਤਰੁਣਾ, ਪਠਮવਯੇ ਠਿਤਾ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਹਿ વਡ੍ਢਾਮ, ਏવਂਭੂਤਾ ਤવ ਅਦੂਸਕਾવ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਹਞ੍ਞਾਮਾਤਿ?

    Tattha pubbeti tāta, yadi ahaṃ māretabbo, atha kasmā amhākaṃ ñātijano pubbe mama jātakāle brāhmaṇe sotthānaṃ avācesi. Tadā kira khaṇḍahālova mama lakkhaṇāni upadhāretvā ‘‘imassa kumārassa na koci antarāyo bhavissati, tumhākaṃ accayena rajjaṃ kāressatī’’ti āha. Iccassa purimena pacchimaṃ na sameti, musāvādī esa. Atha no etassa vacanaṃ gahetvā akāraṇasmā nikkāraṇāyeva yaññatthāya, deva, ghātesi. Mā amhe ghātesi. Ayañhi mayi ekasmiṃ verena mahājanaṃ māretukāmo, sādhukaṃ sallakkhehi narindāti. Pubbeva noti mahārāja, sacepi amhe māretukāmo, pubbeva no kasmā sayaṃ vā na hanesi, aññehi vā na ghātāpesi. Idāni pana mayaṃ daharamhā taruṇā, paṭhamavaye ṭhitā puttadhītāhi vaḍḍhāma, evaṃbhūtā tava adūsakāva kiṃkāraṇā haññāmāti?

    ਪਸ੍ਸ ਨੋਤਿ ਅਮ੍ਹੇવ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਾਤਿਕੇ ਪਸ੍ਸ। ਯੁਜ੍ਝਮਾਨੇਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਨਗਰਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲੇ ਅਮ੍ਹਾਦਿਸੇ ਪੁਤ੍ਤੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਜ੍ਝਮਾਨੇ ਪਸ੍ਸ। ਅਪੁਤ੍ਤਕਾ ਹਿ ਰਾਜਾਨੋ ਅਨਾਥਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਮਾਦਿਸਾਤਿ ਅਮ੍ਹਾਦਿਸਾ ਸੂਰਾ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਨ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਮਾਰੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਾਯ ਪਯੋਜੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨੋਤਿ ਅਥ ਅਮ੍ਹੇ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾ ਅਕਾਰਣੇਨ ਅਭੂਮਿਯਂ ਅਨੋਕਾਸੇਯੇવ ਕਸ੍ਮਾ, ਤਾਤ, ਹਞ੍ਞਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਹੇਸੀਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਨ ਮਂ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਘਾਤਯੇ, ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਭੋਗਮ੍ਪਿਸ੍ਸਾਤਿ ਭੋਗਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਰਾਜਾਨੋ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਅਥਗ੍ਗਪਿਣ੍ਡਿਕਾਪੀਤਿ ਅਥ ਤੇ ਅਗ੍ਗੋਦਕਂ ਅਗ੍ਗਪਿਣ੍ਡਂ ਲਭਨ੍ਤਾ ਅਗ੍ਗਪਿਣ੍ਡਿਕਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਮ੍ਪੀਤਿ ਯੇਸਂ ਕੁਲੇ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਦਾਯਕਾਨਂ ਦੁਬ੍ਭਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।

    Passa noti amheva cattāro bhātike passa. Yujjhamāneti paccatthikānaṃ nagaraṃ parivāretvā ṭhitakāle amhādise putte tehi saddhiṃ yujjhamāne passa. Aputtakā hi rājāno anāthā nāma honti. Mādisāti amhādisā sūrā balavanto na yaññatthāya māretabbā honti. Niyojentīti tesaṃ paccāmittānaṃ gaṇhanatthāya payojenti. Atha noti atha amhe akāraṇasmā akāraṇena abhūmiyaṃ anokāseyeva kasmā, tāta, haññāmāti attho. Mā tassa saddahesīti mahārāja, na maṃ khaṇḍahālo ghātaye, mā tassa saddaheyyāsi. Bhogampissāti bhogampi assa brāhmaṇassa rājāno denti. Athaggapiṇḍikāpīti atha te aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ labhantā aggapiṇḍikāpi honti. Tesampīti yesaṃ kule bhuñjanti, tesampi evarūpānaṃ piṇḍadāyakānaṃ dubbhituṃ icchanti.

    ਰਾਜਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਿਲਾਪਂ ਸੁਤ੍વਾ –

    Rājā kumārassa vilāpaṃ sutvā –

    ੧੦੨੮.

    1028.

    ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਖੋ ਮੇ ਜਨਯਥ, વਿਲਪਨ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸ ਕਾਮਾ ਹਿ।

    ‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;

    ਮੁਞ੍ਚੇਥ ਦਾਨਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਲਮ੍ਪਿ ਮੇ ਹੋਤੁ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ॥ –

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti. –

    ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਮੋਚੇਸਿ। ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ –

    Imaṃ gāthaṃ vatvā punapi mocesi. Khaṇḍahālo āgantvā punapi –

    ੧੦੨੯.

    1029.

    ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋਸਿ ਮੇ વੁਤ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਞ੍ਚੇਤਂ।

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    ਅਥ ਨੋ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ, ਕਸ੍ਮਾ ਕਰੋਸਿ વਿਕ੍ਖੇਪਂ॥

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ੧੦੩੦.

    1030.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਂ, ਯੇ ਯਜਨ੍ਤਿ ਯੇਪਿ ਯਾਜੇਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    ਯੇ ਚਾਪਿ ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਯਜਨ੍ਤਾਨਂ ਏਦਿਸਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti. –

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਨੁਨਯਨਤ੍ਥਂ ਕੁਮਾਰੋ ਆਹ –

    Evaṃ vatvā puna gaṇhāpesi. Athassa anunayanatthaṃ kumāro āha –

    ੧੦੩੧.

    1031.

    ‘‘ਯਦਿ ਕਿਰ ਯਜਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ, ਦੇવਲੋਕਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ ਯਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;

    ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਾવ ਯਜਤੁ, ਪਚ੍ਛਾਪਿ ਯਜਸਿ ਤੁવਂ ਰਾਜ॥

    Brāhmaṇo tāva yajatu, pacchāpi yajasi tuvaṃ rāja.

    ੧੦੩੨.

    1032.

    ‘‘ਯਦਿ ਕਿਰ ਯਜਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ, ਦੇવਲੋਕਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ ਯਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;

    ਏਸ੍વੇવ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ, ਯਜਤਂ ਸਕੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ॥

    Esveva khaṇḍahālo, yajataṃ sakehi puttehi.

    ੧੦੩੩.

    1033.

    ‘‘ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ, ਕਿਂ ਪੁਤ੍ਤਕੇ ਨ ਘਾਤੇਸਿ।

    ‘‘Evaṃ jānanto khaṇḍahālo, kiṃ puttake na ghātesi;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਞਾਤਿਜਨਂ, ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਨ ਘਾਤੇਸਿ॥

    Sabbañca ñātijanaṃ, attānañca na ghātesi.

    ੧੦੩੪.

    1034.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ વਜਨ੍ਤਿ ਨਿਰਯਂ, ਯੇ ਯਜਨ੍ਤਿ ਯੇਪਿ ਯਾਜੇਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Sabbe vajanti nirayaṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    ਯੇ ਚਾਪਿ ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਯਜਨ੍ਤਾਨਂ ਏਦਿਸਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ॥

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ.

    ੧੦੩੫.

    1035.

    ‘‘ਸਚੇ ਹਿ ਸੋ ਸੁਜ੍ਝਤਿ ਯੋ ਹਨਾਤਿ, ਹਤੋਪਿ ਸੋ ਸਗ੍ਗਮੁਪੇਤਿ ਠਾਨਂ।

    ‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;

    ਭੋવਾਦਿ ਭੋવਾਦਿਨ ਮਾਰਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਯੇ ਚਾਪਿ ਤੇਸਂ ਅਭਿਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ, ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyu’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਾવਾਤਿ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਯਜਤੁ ਸਕੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ, ਅਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਏવਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਤੇ ਪਚ੍ਛਾ ਤ੍વਂ ਯਜਿਸ੍ਸਸਿ। ਦੇવ, ਸਾਦੁਰਸਭੋਜਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਤ੍વਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ વੀਮਂਸਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਸਿ, ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਮਾਰਣਂਯੇવ ਕਸ੍ਮਾ ਅવੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਕਰੋਸੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਞਾਤੀ ਚ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਨ ਘਾਤੇਸਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਪਰਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਯਞ੍ਞਗੁਣਂ ਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਪਰਂ ਅਮਾਰੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾવ ਮਾਰੇਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ। ਅਯਂ ਪਨ ਤਥਾ ਅਕਤ੍વਾ ਮਂ ਮਾਰਾਪੇਤਿ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਾਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ ‘‘ਯਥਾ ਏਸ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ વਿਲੋਪਂ ਕਾਤੁਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ। ਏਦਿਸਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਪੁਤ੍ਤਘਾਤਯਞ੍ਞਂ।

    Tattha brāhmaṇo tāvāti paṭhamaṃ tāva khaṇḍahālo yajatu sakehi puttehi, atha tasmiṃ evaṃ yajitvā devalokaṃ gate pacchā tvaṃ yajissasi. Deva, sādurasabhojanampi hi tvaṃ aññehi vīmaṃsāpetvā bhuñjasi, puttadāramāraṇaṃyeva kasmā avīmaṃsitvā karosīti dīpento evamāha. Evaṃ jānantoti ‘‘puttadhītaro māretvā devalokaṃ gacchatī’’ti evaṃ jānanto kiṃkāraṇā attano putte ca ñātī ca attānañca na ghātesi. Sace hi paraṃ māretvā devalokaṃ gacchanti, attānaṃ māretvā brahmalokaṃ gantabbo bhavissati. Evaṃ yaññaguṇaṃ jānantena paraṃ amāretvā attāva māretabbo siyā. Ayaṃ pana tathā akatvā maṃ mārāpeti. Imināpi kāraṇena jānāhi, mahārāja ‘‘yathā esa vinicchaye vilopaṃ kātuṃ alabhanto evaṃ karotī’’ti. Edisanti evarūpaṃ puttaghātayaññaṃ.

    ਕੁਮਾਰੋ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋਪਿ ਪਿਤਰਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਪਰਿਸਂ ਆਰਬ੍ਭ ਆਹ –

    Kumāro ettakaṃ kathentopi pitaraṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkonto rājānaṃ parivāretvā ṭhitaṃ parisaṃ ārabbha āha –

    ੧੦੩੬.

    1036.

    ‘‘ਕਥਞ੍ਚ ਕਿਰ ਪੁਤ੍ਤਕਾਮਾਯੋ, ਗਹਪਤਯੋ ਘਰਣਿਯੋ ਚ।

    ‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;

    ਨਗਰਮ੍ਹਿ ਨ ਉਪਰવਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ, ਮਾ ਘਾਤਯਿ ਓਰਸਂ ਪੁਤ੍ਤਂ॥

    Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi orasaṃ puttaṃ.

    ੧੦੩੭.

    1037.

    ‘‘ਕਥਞ੍ਚ ਕਿਰ ਪੁਤ੍ਤਕਾਮਾਯੋ, ਗਹਪਤਯੋ ਘਰਣਿਯੋ ਚ।

    ‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;

    ਨਗਰਮ੍ਹਿ ਨ ਉਪਰવਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ, ਮਾ ਘਾਤਯਿ ਅਤ੍ਰਜਂ ਪੁਤ੍ਤਂ॥

    Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi atrajaṃ puttaṃ.

    ੧੦੩੮.

    1038.

    ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਚਮ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਕਾਮੋ, ਹਿਤੋ ਚ ਸਬ੍ਬਜਨਪਦਸ੍ਸ।

    ‘‘Rañño camhi atthakāmo, hito ca sabbajanapadassa;

    ਨ ਕੋਚਿ ਅਸ੍ਸ ਪਟਿਘਂ, ਮਯਾ ਜਾਨਪਦੋ ਨ ਪવੇਦੇਤੀ’’ਤਿ॥

    Na koci assa paṭighaṃ, mayā jānapado na pavedetī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਕਾਮਾਯੋਤਿ ਘਰਣਿਯੋ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਗਹਪਤਯੋ ਪਨ ਪੁਤ੍ਤਕਾਮਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਉਪਰવਨ੍ਤੀਤਿ ਨ ਉਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਨ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਰਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਤੋ ਜਾਤਂ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਕੋਚਿ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਨ ਕੋਚਿ ਅਸ੍ਸ ਪਟਿਘਂ ਮਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨੋ ਲਞ੍ਜੋ વਾ ਗਹਿਤੋ, ਇਸ੍ਸਰਿਯਮਦੇਨ વਾ ਇਦਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਕੋਚਿ ਏਕੋਪਿ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਘਂ ਕਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਜਾਨਪਦੋ ਨ ਪવੇਦੇਤੀਤਿ ਏવਂ ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਥਕਾਮਸ੍ਸ ਮਮ ਪਿਤਰਂ ਅਯਂ ਜਾਨਪਦੋ ‘‘ਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤੇ ਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਨ ਪવੇਦੇਤਿ, ਨ ਜਾਨਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha puttakāmāyoti gharaṇiyo sandhāya vuttaṃ. Gahapatayo pana puttakāmā nāma honti. Na uparavantīti na upakkosanti na vadanti. Atrajanti attato jātaṃ. Evaṃ vuttepi koci raññā saddhiṃ kathetuṃ samattho nāma nāhosi. Na koci assa paṭighaṃ mayāti iminā no lañjo vā gahito, issariyamadena vā idaṃ nāma dukkhaṃ katanti koci ekopi mayā saddhiṃ paṭighaṃ kattā nāma nāhosi. Jānapado na pavedetīti evaṃ rañño ca janapadassa ca atthakāmassa mama pitaraṃ ayaṃ jānapado ‘‘guṇasampanno te putto’’ti na pavedeti, na jānāpetīti attho.

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਕੋਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਕਥੇਸਿ। ਤਤੋ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਾਯੋ ਤਂ ਯਾਚਨਤ੍ਥਾਯ ਉਯ੍ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Evaṃ vuttepi koci kiñci na kathesi. Tato candakumāro attano bhariyāyo taṃ yācanatthāya uyyojento āha –

    ੧੦੩੯.

    1039.

    ‘‘ਗਚ੍ਛਥ વੋ ਘਰਣਿਯੋ, ਤਾਤਞ੍ਚ વਦੇਥ ਖਣ੍ਡਹਾਲਞ੍ਚ।

    ‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;

    ਮਾ ਘਾਤੇਥ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਦੂਸਕੇ ਸੀਹਸਙ੍ਕਾਸੇ॥

    Mā ghātetha kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ੧੦੪੦.

    1040.

    ‘‘ਗਚ੍ਛਥ વੋ ਘਰਣਿਯੋ, ਤਾਤਞ੍ਚ વਦੇਥ ਖਣ੍ਡਹਾਲਞ੍ਚ।

    ‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;

    ਮਾ ਘਾਤੇਥ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਪੇਕ੍ਖਿਤੇ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Mā ghātetha kumāre, apekkhite sabbalokassā’’ti.

    ਤਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਤਾਪਿ ਰਾਜਾ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਤਤੋ ਕੁਮਾਰੋ ਅਨਾਥੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਲਪਨ੍ਤੋ –

    Tā gantvā yāciṃsu. Tāpi rājā na olokesi. Tato kumāro anātho hutvā vilapanto –

    ੧੦੪੧.

    1041.

    ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯਂ, ਰਥਕਾਰਕੁਲੇਸੁ વਾ,

    ‘‘Yaṃnūnāhaṃ jāyeyyaṃ, rathakārakulesu vā,

    ਪੁਕ੍ਕੁਸਕੁਲੇਸੁ વਾ વੇਸ੍ਸੇਸੁ વਾ ਜਾਯੇਯ੍ਯਂ,

    Pukkusakulesu vā vessesu vā jāyeyyaṃ,

    ਨ ਹਜ੍ਜ ਮਂ ਰਾਜ ਯਞ੍ਞੇ ਘਾਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ॥ –

    Na hajja maṃ rāja yaññe ghāteyyā’’ti. –

    વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਾ ਭਰਿਯਾਯੋ ਉਯ੍ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Vatvā puna tā bhariyāyo uyyojento āha –

    ੧੦੪੨.

    1042.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਸੀਮਨ੍ਤਿਨਿਯੋ ਗਚ੍ਛਥ, ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;

    ਪਾਦੇਸੁ ਨਿਪਤਥ, ਅਪਰਾਧਾਹਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ॥

    Pādesu nipatatha, aparādhāhaṃ na passāmi.

    ੧੦੪੩.

    1043.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਸੀਮਨ੍ਤਿਨਿਯੋ ਗਚ੍ਛਥ, ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;

    ਪਾਦੇਸੁ ਨਿਪਤਥ, ਕਿਨ੍ਤੇ ਭਨ੍ਤੇ ਮਯਂ ਅਦੂਸੇਮਾ’’ਤਿ॥

    Pādesu nipatatha, kinte bhante mayaṃ adūsemā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਪਰਾਧਾਹਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਹਂ ਆਚਰਿਯਖਣ੍ਡਹਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪਰਾਧਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਕਿਨ੍ਤੇ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਅਯ੍ਯ ਖਣ੍ਡਹਾਲ, ਮਯਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਕਿਂ ਦੂਸਯਿਮ੍ਹਾ, ਅਥ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਦੋਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਖਮਥਾਤਿ વਦੇਥਾਤਿ।

    Tattha aparādhāhaṃ na passāmīti ahaṃ ācariyakhaṇḍahāle attano aparādhaṃ na passāmi. Kinte bhanteti ayya khaṇḍahāla, mayaṃ tuyhaṃ kiṃ dūsayimhā, atha candakumārassa doso atthi, taṃ khamathāti vadethāti.

    ਅਥ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਕਨਿਟ੍ਠਭਗਿਨੀ ਸੇਲਕੁਮਾਰੀ ਨਾਮ ਸੋਕਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ ਪਿਤੁ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Atha candakumārassa kaniṭṭhabhaginī selakumārī nāma sokaṃ sandhāretuṃ asakkontī pitu pādamūle patitvā paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੦੪੪.

    1044.

    ‘‘ਕਪਣਾ વਿਲਪਤਿ ਸੇਲਾ, ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਾਤਰੇ ਉਪਨੀਤਤ੍ਤੇ।

    ‘‘Kapaṇā vilapati selā, disvāna bhātare upanītatte;

    ਯਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਮੇ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤੋ, ਤਾਤੇਨ ਸਗ੍ਗਕਾਮੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Yañño kira me ukkhipito, tātena saggakāmenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਉਪਨੀਤਤ੍ਤੇਤਿ ਉਪਨੀਤਸਭਾવੇ। ਉਕ੍ਖਿਪਿਤੋਤਿ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਸਗ੍ਗਕਾਮੇਨੋਤਿ ਮਮ ਭਾਤਰੋ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ। ਤਾਤ, ਇਮੇ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਕਿਂ ਸਗ੍ਗੇਨ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ વਿਲਪਤਿ।

    Tattha upanītatteti upanītasabhāve. Ukkhipitoti ukkhitto. Saggakāmenoti mama bhātaro māretvā saggaṃ icchantena. Tāta, ime māretvā kiṃ saggena karissasīti vilapati.

    ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਥਂ ਨ ਗਣ੍ਹਿ। ਤਤੋ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ વਸੁਲੋ ਨਾਮ ਪਿਤਰਂ ਦੁਕ੍ਖਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਅਯ੍ਯਕਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਮਮ ਪਿਤੁ ਜੀવਿਤਂ ਦਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਰਿਦੇવਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Rājā tassāpi kathaṃ na gaṇhi. Tato candakumārassa putto vasulo nāma pitaraṃ dukkhitaṃ disvā ‘‘ahaṃ ayyakaṃ yācitvā mama pitu jīvitaṃ dāpessāmī’’ti rañño pādamūle paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੦੪੫.

    1045.

    ‘‘ਆવਤ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਚ, વਸੁਲੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਰਞ੍ਞੋ।

    ‘‘Āvatti parivatti ca, vasulo sammukhā rañño;

    ਮਾ ਨੋ ਪਿਤਰਂ ਅવਧਿ, ਦਹਰਮ੍ਹਾਯੋਬ੍ਬਨਂ ਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ॥

    Mā no pitaraṃ avadhi, daharamhāyobbanaṃ pattā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਹਰਮ੍ਹਾਯੋਬ੍ਬਨਂ ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਦੇવ, ਮਯਂ ਤਰੁਣਦਾਰਕਾ, ਨ ਤਾવ ਯੋਬ੍ਬਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਸੁਪਿ ਤਾવ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਤਰਂ ਮਾ ਅવਧੀਤਿ।

    Tattha daharamhāyobbanaṃ pattāti deva, mayaṃ taruṇadārakā, na tāva yobbanappattā, amhesupi tāva anukampāya amhākaṃ pitaraṃ mā avadhīti.

    ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਦੇવਿਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਹਦਯੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ ਕੁਮਾਰਂ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਅਸ੍ਸਾਸਂ ਪਟਿਲਭ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਮਿ ਤੇ ਪਿਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā tassa paridevitaṃ sutvā bhijjamānahadayo viya hutvā assupuṇṇehi nettehi kumāraṃ āliṅgitvā ‘‘tāta, assāsaṃ paṭilabha, vissajjemi te pitara’’nti vatvā gāthamāha –

    ੧੦੪੬.

    1046.

    ‘‘ਏਸੋ ਤੇ વਸੁਲ ਪਿਤਾ, ਸਮੇਹਿ ਪਿਤਰਾ ਸਹ।

    ‘‘Eso te vasula pitā, samehi pitarā saha;

    ਦੁਕ੍ਖਂ ਖੋ ਮੇ ਜਨਯਸਿ, વਿਲਪਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਸ੍ਮਿਂ।

    Dukkhaṃ kho me janayasi, vilapanto antepurasmiṃ;

    ਮੁਞ੍ਚੇਥ ਦਾਨਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਲਮ੍ਪਿ ਮੇ ਹੋਤੁ ਪੁਤ੍ਤਯਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰੇ।

    Tattha antepurasminti rājanivesanassa antare.

    ਪੁਨ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਹ –

    Puna khaṇḍahālo āgantvā āha –

    ੧੦੪੭.

    1047.

    ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋਸਿ ਮੇ વੁਤ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਞ੍ਚੇਤਂ।

    ‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;

    ਅਥ ਨੋ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਸ੍ਸ, ਕਸ੍ਮਾ ਕਰੋਸਿ વਿਕ੍ਖੇਪਂ॥

    Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.

    ੧੦੪੮.

    1048.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਂ, ਯੇ ਯਜਨ੍ਤਿ ਯੇਪਿ ਯਾਜੇਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;

    ਯੇ ਚਾਪਿ ਅਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਯਜਨ੍ਤਾਨਂ ਏਦਿਸਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyañña’’nti.

    ਰਾਜਾ ਪਨ ਅਨ੍ਧਬਾਲੋ ਪੁਨ ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਪੁਤ੍ਤੇ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤੋ ਕਾਲੇਨ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਕਾਲੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਪੁਨਪਿ ਦਾਰਕਾਨਂ વਚਨੇਨ ਪੁਤ੍ਤੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਯਞ੍ਞਾવਾਟਞ੍ਞੇવ ਨਂ ਨੇਮੀ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਗਮਨਤ੍ਥਾਯ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā pana andhabālo puna tassa vacanena putte gaṇhāpesi. Tato khaṇḍahālo cintesi – ‘‘ayaṃ rājā muducitto kālena gaṇhāpeti, kālena vissajjeti, punapi dārakānaṃ vacanena putte vissajjeyya, yaññāvāṭaññeva naṃ nemī’’ti. Athassa tattha gamanatthāya gāthamāha –

    ੧੦੪੯.

    1049.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਰਤਨਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞੋ ਉਪਕ੍ਖਟੋ, ਏਕਰਾਜ ਤવ ਪਟਿਯਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Sabbaratanassa yañño upakkhaṭo, ekarāja tava paṭiyatto;

    ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਸ੍ਸੁ ਦੇવ, ਸਗ੍ਗਂ ਗਤੋ ਤ੍વਂ ਪਮੋਦਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Abhinikkhamassu deva, saggaṃ gato tvaṃ pamodissasī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਯਞ੍ਞੋ ਸਬ੍ਬਰਤਨੇਹਿ ਉਪਕ੍ਖਟੋ ਪਟਿਯਤ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਤੇ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮ, ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਂ ਗਤੋ ਪਮੋਦਿਸ੍ਸਸੀਤਿ।

    Tassattho – mahārāja, tava yañño sabbaratanehi upakkhaṭo paṭiyatto, idāni te abhinikkhamanakālo, tasmā abhinikkhama, yaññaṃ yajitvā saggaṃ gato pamodissasīti.

    ਤਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਯਞ੍ਞਾવਾਟਗਮਨਕਾਲੇ ਤਸ੍ਸ ਓਰੋਧਾ ਏਕਤੋવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Tato bodhisattaṃ ādāya yaññāvāṭagamanakāle tassa orodhā ekatova nikkhamiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੦੫੦.

    1050.

    ‘‘ਦਹਰਾ ਸਤ੍ਤਸਤਾ ਏਤਾ, ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾਯੋ।

    ‘‘Daharā sattasatā etā, candakumārassa bhariyāyo;

    ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਤ੍વਾਨ, ਰੋਦਨ੍ਤਿਯੋ ਮਗ੍ਗਮਨੁਯਾਯਿਂਸੁ॥

    Kese pakiritvāna, rodantiyo maggamanuyāyiṃsu.

    ੧੦੫੧.

    1051.

    ‘‘ਅਪਰਾ ਪਨ ਸੋਕੇਨ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਨਨ੍ਦਨੇ વਿਯ ਦੇવਾ।

    ‘‘Aparā pana sokena, nikkhantā nandane viya devā;

    ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਤ੍વਾਨ, ਰੋਦਨ੍ਤਿਯੋ ਮਗ੍ਗਮਨੁਯਾਯਿਸੁ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kese pakiritvāna, rodantiyo maggamanuyāyisu’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਨ੍ਦਨੇ વਿਯ ਦੇવਾਤਿ ਨਨ੍ਦਨવਨੇ ਚવਨਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਦੇવਤਾ વਿਯ ਗਤਾ।

    Tattha nandane viya devāti nandanavane cavanadevaputtaṃ parivāretvā nikkhantadevatā viya gatā.

    ਇਤੋ ਪਰਂ ਤਾਸਂ વਿਲਾਪਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ –

    Ito paraṃ tāsaṃ vilāpagāthā honti –

    ੧੦੫੨.

    1052.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਏਕਰਾਜਸ੍ਸ॥

    Nīyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ੧੦੫੩.

    1053.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਮਾਤੁ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Nīyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ੧੦੫੪.

    1054.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਜਨਸ੍ਸ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Nīyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ੧੦੫੫.

    1055.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਏਕਰਾਜਸ੍ਸ॥

    Nīyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ੧੦੫੬.

    1056.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਮਾਤੁ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Nīyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ੧੦੫੭.

    1057.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨੀਯਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਜਨਸ੍ਸ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Nīyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ੧੦੫੮.

    1058.

    ‘‘ਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਤ੍ਥਿવਰਧੁਰਗਤੇ, ਹਤ੍ਥੀਹਿ ਅਨੁવਜਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Yassu pubbe hatthivaradhuragate, hatthīhi anuvajanti;

    ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਉਭੋવ ਪਤ੍ਤਿਕਾ ਯਨ੍ਤਿ॥

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ੧੦੫੯.

    1059.

    ‘‘ਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸવਰਧੁਰਗਤੇ, ਅਸ੍ਸੇਹਿ ਅਨੁવਜਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Yassu pubbe assavaradhuragate, assehi anuvajanti;

    ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਉਭੋવ ਪਤ੍ਤਿਕਾ ਯਨ੍ਤਿ॥

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ੧੦੬੦.

    1060.

    ‘‘ਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਰਥવਰਧੁਰਗਤੇ, ਰਥੇਹਿ ਅਨੁવਜਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Yassu pubbe rathavaradhuragate, rathehi anuvajanti;

    ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਉਭੋવ ਪਤ੍ਤਿਕਾ ਯਨ੍ਤਿ॥

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.

    ੧੦੬੧.

    1061.

    ‘‘ਯੇਹਿਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਿਯ੍ਯਂਸੁ, ਤਪਨੀਯਕਪ੍ਪਨੇਹਿ ਤੁਰਙ੍ਗੇਹਿ।

    ‘‘Yehissu pubbe niyyaṃsu, tapanīyakappanehi turaṅgehi;

    ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਉਭੋવ ਪਤ੍ਤਿਕਾ ਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yantī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾਤਿ ਕਾਸਿਕਾਨਿ ਸੁਚਿવਤ੍ਥਾਨਿ ਧਾਰਯਮਾਨਾ। ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾਤਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਚ ਸੂਰਿਯਕੁਮਾਰੋ ਚ। ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾਤਿ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣੇਨ ਉਬ੍ਬਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਪਕੇਹਿ ਕਤਪਰਿਕਮ੍ਮਤਾਯ ਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ। ਯਸ੍ਸੂਤਿ ਯੇ ਅਸ੍ਸੁ। ਅਸ੍ਸੂਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਯੇ ਕੁਮਾਰੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ। ਹਤ੍ਥਿવਰਧੁਰਗਤੇਤਿ ਹਤ੍ਥਿવਰਾਨਂ ਧੁਰਗਤੇ, ਅਲਙ੍ਕਤਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧવਰਗਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸ੍ਸવਰਧੁਰਗਤੇਤਿ ਅਸ੍ਸવਰਪਿਟ੍ਠਿਗਤੇ। ਰਥવਰਧੁਰਗਤੇਤਿ ਰਥવਰਮਜ੍ਝਗਤੇ। ਨਿਯ੍ਯਂਸੂਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ।

    Tattha kāsikasucivatthadharāti kāsikāni sucivatthāni dhārayamānā. Candasūriyāti candakumāro ca sūriyakumāro ca. Nhāpakasunhāpitāti candanacuṇṇena ubbaṭṭetvā nhāpakehi kataparikammatāya sunhāpitā. Yassūti ye assu. Assūti nipātamattaṃ, ye kumāreti attho. Pubbeti ito pubbe. Hatthivaradhuragateti hatthivarānaṃ dhuragate, alaṅkatahatthikkhandhavaragateti attho. Assavaradhuragateti assavarapiṭṭhigate. Rathavaradhuragateti rathavaramajjhagate. Niyyaṃsūti nikkhamiṃsu.

    ਏવਂ ਤਾਸੁ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੀਸੁਯੇવ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਨਗਰਾ ਨੀਹਰਿਂਸੁ। ਸਕਲਨਗਰਂ ਸਙ੍ਖੁਭਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਮਹਾਜਨੇ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਨਪ੍ਪਹੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਤਿਬਹੁਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਜਾਨਾਤਿ, ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨਗਰਦ੍વਾਰਾਨਿ ਥਕਾਪੇਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨਗਰਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮਹਾવਿਰવਂ ਰવਿ। ਤੇਨ ਰવੇਨ ਸਕੁਣਸਙ੍ਘੋ ਸਙ੍ਖੁਭਿਤੋ ਆਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਤਂ ਤਂ ਸਕੁਣਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਿਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Evaṃ tāsu paridevantīsuyeva bodhisattaṃ nagarā nīhariṃsu. Sakalanagaraṃ saṅkhubhitvā nikkhamituṃ ārabhi. Mahājane nikkhante dvārāni nappahonti. Brāhmaṇo atibahuṃ janaṃ disvā ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti nagaradvārāni thakāpesi. Mahājano nikkhamituṃ alabhanto nagaradvārassa āsannaṭṭhāne uyyānaṃ atthi, tassa santike mahāviravaṃ ravi. Tena ravena sakuṇasaṅgho saṅkhubhito ākāsaṃ pakkhandi. Mahājano taṃ taṃ sakuṇiṃ āmantetvā vilapanto āha –

    ੧੦੬੨.

    1062.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi puttehi.

    ੧੦੬੩.

    1063.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਕਞ੍ਞਾਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi kaññāhi.

    ੧੦੬੪.

    1064.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਮਹੇਸੀਤਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi mahesīti.

    ੧੦੬੫.

    1065.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਗਹਪਤੀਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi gahapatīhi.

    ੧੦੬੬.

    1066.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਹਤ੍ਥੀਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi hatthīhi.

    ੧੦੬੭.

    1067.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਅਸ੍ਸੇਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi assehi.

    ੧੦੬੮.

    1068.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਉਸਭੇਹਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi usabhehi.

    ੧੦੬੯.

    1069.

    ‘‘ਯਦਿ ਸਕੁਣਿ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਡਯਸ੍ਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ।

    ‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;

    ਯਜਤੇਤ੍ਥ ਏਕਰਾਜਾ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Yajatettha ekarājā, sammūḷho sabbacatukkenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਂਸਮਿਚ੍ਛਸੀਤਿ ਅਮ੍ਭੋ ਸਕੁਣਿ, ਸਚੇ ਮਂਸਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਯਂ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛ। ਯਜਤੇਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਏਕਰਾਜਾ ਚਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਤਿ। ਸੇਸਗਾਥਾਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Tattha maṃsamicchasīti ambho sakuṇi, sace maṃsaṃ icchasi, pupphavatiyā pubbena puratthimadisāyaṃ yaññāvāṭo atthi, tattha gaccha. Yajatetthāti ettha khaṇḍahālassa vacanaṃ gahetvā sammūḷho ekarājā catūhi puttehi yaññaṃ yajati. Sesagāthāsupi eseva nayo.

    ਏવਂ ਮਹਾਜਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਕੂਟਾਗਾਰਉਯ੍ਯਾਨਾਦੀਨਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਦੇવਿ –

    Evaṃ mahājano tasmiṃ ṭhāne paridevitvā bodhisattassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā pāsādaṃ padakkhiṇaṃ karonto antepure kūṭāgārauyyānādīni passanto gāthāhi paridevi –

    ੧੦੭੦.

    1070.

    ‘‘ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦੋ, ਇਦਂ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਸੁਰਮਣੀਯਂ।

    ‘‘Ayamassa pāsādo, idaṃ antepuraṃ suramaṇīyaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੧.

    1071.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਕੂਟਾਗਾਰਂ, ਸੋવਣ੍ਣਂ ਪੁਪ੍ਫਮਲ੍ਯવਿਕਿਣ੍ਣਂ।

    ‘‘Idamassa kūṭāgāraṃ, sovaṇṇaṃ pupphamalyavikiṇṇaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੨.

    1072.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਂ, ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ ਰਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Idamassa uyyānaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੩.

    1073.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਅਸੋਕવਨਂ, ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ ਰਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Idamassa asokavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੪.

    1074.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਕਣਿਕਾਰવਨਂ, ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ ਰਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Idamassa kaṇikāravanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੫.

    1075.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਪਾਟਲਿવਨਂ, ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ ਰਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Idamassa pāṭalivanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੬.

    1076.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬવਨਂ, ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ ਰਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Idamassa ambavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੭.

    1077.

    ‘‘ਅਯਮਸ੍ਸ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ, ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਪਦੁਮਪੁਣ੍ਡਰੀਕੇਹਿ।

    ‘‘Ayamassa pokkharaṇī, sañchannā padumapuṇḍarīkehi;

    ਨਾવਾ ਚ ਸੋવਣ੍ਣવਿਕਤਾ, ਪੁਪ੍ਫવਲ੍ਲਿਯਾ ਚਿਤ੍ਤਾ ਸੁਰਮਣੀਯਾ।

    Nāvā ca sovaṇṇavikatā, pupphavalliyā cittā suramaṇīyā;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ’’ਤਿ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤੇਦਾਨੀਤਿ ਇਦਾਨਿ ਤੇ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਪ੍ਪਮੁਖਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਸਾਦਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ વਧਾਯ ਨੀਯਨ੍ਤਿ। ਸੋવਣ੍ਣવਿਕਤਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਖਚਿਤਾ।

    Tattha tedānīti idāni te candakumārappamukhā amhākaṃ ayyaputtā evarūpaṃ pāsādaṃ chaḍḍetvā vadhāya nīyanti. Sovaṇṇavikatāti suvaṇṇakhacitā.

    ਏਤ੍ਤਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਲਪਨ੍ਤਾ ਪੁਨ ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਦੀਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹਂਸੁ –

    Ettakesu ṭhānesu vilapantā puna hatthisālādīni upasaṅkamitvā āhaṃsu –

    ੧੦੭੮.

    1078.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ, ਏਰਾવਣੋ ਗਜੋ ਬਲੀ ਦਨ੍ਤੀ।

    ‘‘Idamassa hatthiratanaṃ, erāvaṇo gajo balī dantī;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੭੯.

    1079.

    ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ, ਏਕਖੁਰੋ ਅਸ੍ਸੋ।

    ‘‘Idamassa assaratanaṃ, ekakhuro asso;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੮੦.

    1080.

    ‘‘ਅਯਮਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਰਥੋ, ਸਾਲ਼ਿਯਨਿਗ੍ਘੋਸੋ ਸੁਭੋ ਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Ayamassa assaratho, sāḷiyanigghoso subho ratanavicitto;

    ਯਤ੍ਥਸ੍ਸੁ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਸੋਭਿਂਸੁ ਨਨ੍ਦਨੇ વਿਯ ਦੇવਾ।

    Yatthassu ayyaputtā, sobhiṃsu nandane viya devā;

    ਤੇਦਾਨਿ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤਾ॥

    Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.

    ੧੦੮੧.

    1081.

    ‘‘ਕਥਂ ਨਾਮ ਸਾਮਸਮਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ, ਚਨ੍ਦਨਮੁਦੁਕਗਤ੍ਤੇਹਿ।

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;

    ਰਾਜਾ ਯਜਿਸ੍ਸਤੇ ਯਞ੍ਞਂ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ॥

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi puttehi.

    ੧੦੮੨.

    1082.

    ‘‘ਕਥਂ ਨਾਮ ਸਾਮਸਮਸੁਨ੍ਦਰਾਹਿ, ਚਨ੍ਦਨਮੁਦੁਕਗਤ੍ਤਾਹਿ।

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;

    ਰਾਜਾ ਯਜਿਸ੍ਸਤੇ ਯਞ੍ਞਂ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਕਞ੍ਞਾਹਿ॥

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi kaññāhi.

    ੧੦੮੩.

    1083.

    ‘‘ਕਥਂ ਨਾਮ ਸਾਮਸਮਸੁਨ੍ਦਰਾਹਿ, ਚਨ੍ਦਨਮੁਦੁਕਗਤ੍ਤਾਹਿ।

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;

    ਰਾਜਾ ਯਜਿਸ੍ਸਤੇ ਯਞ੍ਞਂ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ॥

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi mahesīhi.

    ੧੦੮੪.

    1084.

    ‘‘ਕਥਂ ਨਾਮ ਸਾਮਸਮਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ, ਚਨ੍ਦਨਮੁਦੁਕਗਤ੍ਤੇਹਿ।

    ‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;

    ਰਾਜਾ ਯਜਿਸ੍ਸਤੇ ਯਞ੍ਞਂ, ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਚਤੂਹਿ ਗਹਪਤੀਹਿ॥

    Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi gahapatīhi.

    ੧੦੮੫.

    1085.

    ‘‘ਯਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮਾ, ਸੁਞ੍ਞਾ ਅਮਨੁਸ੍ਸਕਾ ਬ੍ਰਹਾਰਞ੍ਞਾ।

    ‘‘Yathā honti gāmanigamā, suññā amanussakā brahāraññā;

    ਤਥਾ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾ, ਯਿਟ੍ਠੇਸੁ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯੇਸੂ’’ਤਿ॥

    Tathā hessati pupphavatiyā, yiṭṭhesu candasūriyesū’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਏਰਾવਣੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਨੋ ਨਾਮਂ। ਏਕਖੁਰੋਤਿ ਅਭਿਨ੍ਨਖੁਰੋ। ਸਾਲ਼ਿਯਨਿਗ੍ਘੋਸੋਤਿ ਗਮਨਕਾਲੇ ਸਾਲ਼ਿਕਾਨਂ વਿਯ ਮਧੁਰੇਨ ਨਿਗ੍ਘੋਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕਥਂ ਨਾਮਾਤਿ ਕੇਨ ਨਾਮ ਕਾਰਣੇਨ। ਸਾਮਸਮਸੁਨ੍ਦਰੇਹੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਸਾਮੇਹਿ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਜਾਤਿਯਾ ਸਮੇਹਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੋਸਤਾਯ ਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ। ਚਨ੍ਦਨਮੁਦੁਕਗਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨਲਿਤ੍ਤਗਤ੍ਤੇਹਿ। ਬ੍ਰਹਾਰਞ੍ਞਾਤਿ ਯਥਾ ਤੇ ਗਾਮਨਿਗਮਾ ਸੁਞ੍ਞਾ ਨਿਮ੍ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਬ੍ਰਹਾਰਞ੍ਞਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਪ੍ਫવਤਿਯਾਪਿ ਯਞ੍ਞੇ ਯਿਟ੍ਠੇਸੁ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸੁਞ੍ਞਾ ਅਰਞ੍ਞਸਦਿਸਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।

    Tattha erāvaṇoti tassa hatthino nāmaṃ. Ekakhuroti abhinnakhuro. Sāḷiyanigghosoti gamanakāle sāḷikānaṃ viya madhurena nigghosena samannāgato. Kathaṃ nāmāti kena nāma kāraṇena. Sāmasamasundarehīti suvaṇṇasāmehi ca aññamaññaṃ jātiyā samehi ca niddosatāya sundarehi. Candanamudukagattehīti lohitacandanalittagattehi. Brahāraññāti yathā te gāmanigamā suññā nimmanussā brahāraññā honti, tathā pupphavatiyāpi yaññe yiṭṭhesu rājaputtesu suññā araññasadisā bhavissatīti.

    ਅਥ ਮਹਾਜਨੋ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇਯੇવ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਪਰਿਦੇવਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਯਞ੍ਞਾવਾਟਂ ਨੀਤੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਗੋਤਮੀ ਨਾਮ ਦੇવੀ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਮੇ ਜੀવਿਤਂ ਦੇਹਿ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਆਹ –

    Atha mahājano bahi nikkhamituṃ alabhanto antonagareyeva vicaranto paridevi. Bodhisattopi yaññāvāṭaṃ nīto. Athassa mātā gotamī nāma devī ‘‘puttānaṃ me jīvitaṃ dehi, devā’’ti rañño pādamūle parivattitvā paridevamānā āha –

    ੧੦੮੬.

    1086.

    ‘‘ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭੂਨਹਤਾ ਪਂਸੁਨਾ ਚ ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ।

    ‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;

    ਸਚੇ ਚਨ੍ਦવਰਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਪਾਣਾ ਮੇ ਦੇવ ਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ॥

    Sace candavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhanti.

    ੧੦੮੭.

    1087.

    ‘‘ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭੂਨਹਤਾ ਪਂਸੁਨਾ ਚ ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ।

    ‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;

    ਸਚੇ ਸੂਰਿਯવਰਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਪਾਣਾ ਮੇ ਦੇવ ਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Sace sūriyavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhantī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਭੂਨਹਤਾਤਿ ਹਤવੁਡ੍ਢਿ। ਪਂਸੁਨਾ ਚ ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਪਂਸੁਪਰਿਕਿਣ੍ਣਸਰੀਰਾ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਿਸ੍ਸਾਮਿ।

    Tattha bhūnahatāti hatavuḍḍhi. Paṃsunā ca parikiṇṇāti paṃsuparikiṇṇasarīrā ummattikā hutvā vicarissāmi.

    ਸਾ ਏવਂ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੀਪਿ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਸ੍ਸ ਨਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਨ ਨਿવਤ੍ਤੇਥਾ’’ਤਿ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਚਤਸ੍ਸੋ ਭਰਿਯਾਯੋ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੀ ਆਹ –

    Sā evaṃ paridevantīpi rañño santikā kiñci kathaṃ alabhitvā ‘‘mama putto tumhākaṃ kujjhitvā gato bhavissati, kissa naṃ tumhe na nivattethā’’ti kumārassa catasso bhariyāyo āliṅgitvā paridevantī āha –

    ੧੦੮੮.

    1088.

    ‘‘ਕਿਨ੍ਨੁਮਾ ਨ ਰਮਾਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਂવਦਾ।

    ‘‘Kinnumā na ramāpeyyuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā;

    ਘਟ੍ਟਿਕਾ ਉਪਰਿਕ੍ਖੀ ਚ, ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਚ ਭਾਰਿਕਾ।

    Ghaṭṭikā uparikkhī ca, pokkharaṇī ca bhārikā;

    ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯੇਸੁ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿਯੋ, ਸਮਾ ਤਾਸਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥

    Candasūriyesu naccantiyo, samā tāsaṃ na vijjatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਿਨ੍ਨੁਮਾ ਨ ਰਮਾਪੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਇਮਾ ਘਟ੍ਟਿਕਾਤਿਆਦਿਕਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਂવਦਾ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਕੁਮਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿਯੋ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੇ ਨ ਰਮਾਪਯਿਂਸੁ, ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾਪਯਿਂਸੁ। ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਚ੍ਚੇ વਾ ਗੀਤੇ વਾ ਸਮਾ ਅਞ੍ਞਾ ਕਾਚਿ ਤਾਸਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha kinnumā na ramāpeyyunti kena kāraṇena imā ghaṭṭikātiādikā catasso aññamaññaṃ piyaṃvadā candasūriyakumārānaṃ santike naccantiyo mama putte na ramāpayiṃsu, ukkaṇṭhāpayiṃsu. Sakalajambudīpasmiñhi nacce vā gīte vā samā aññā kāci tāsaṃ na vijjatīti attho.

    ਇਤਿ ਸਾ ਸੁਣ੍ਹਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਗ੍ਗਹਣਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਖਣ੍ਡਹਾਲਂ ਅਕ੍ਕੋਸਮਾਨਾ ਅਟ੍ਠ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Iti sā suṇhāhi saddhiṃ paridevitvā aññaṃ gahetabbaggahaṇaṃ apassantī khaṇḍahālaṃ akkosamānā aṭṭha gāthā abhāsi –

    ੧੦੮੯.

    1089.

    ‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਮਾਤਾ।

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;

    ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਚਨ੍ਦਮ੍ਹਿ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤੇ॥

    Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.

    ੧੦੯੦.

    1090.

    ‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਮਾਤਾ।

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;

    ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਸੂਰਿਯਮ੍ਹਿ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤੇ॥

    Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.

    ੧੦੯੧.

    1091.

    ‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਜਾਯਾ।

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;

    ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਚਨ੍ਦਮ੍ਹਿ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤੇ॥

    Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.

    ੧੦੯੨.

    1092.

    ‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਜਾਯਾ।

    ‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;

    ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਸੂਰਿਯਮ੍ਹਿ વਧਾਯ ਨਿਨ੍ਨੀਤੇ॥

    Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.

    ੧੦੯੩.

    1093.

    ‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਮਾਤਾ।

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;

    ਯੋ ਘਾਤੇਸਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਦੂਸਕੇ ਸੀਹਸਙ੍ਕਾਸੇ॥

    Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ੧੦੯੪.

    1094.

    ‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਮਾਤਾ।

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;

    ਯੋ ਘਾਤੇਸਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਪੇਕ੍ਖਿਤੇ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ॥

    Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa.

    ੧੦੯੫.

    1095.

    ‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਜਾਯਾ।

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;

    ਯੋ ਘਾਤੇਸਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਦੂਸਕੇ ਸੀਹਸਙ੍ਕਾਸੇ॥

    Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.

    ੧੦੯੬.

    1096.

    ‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲ ਤવ ਜਾਯਾ।

    ‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;

    ਯੋ ਘਾਤੇਸਿ ਕੁਮਾਰੇ, ਅਪੇਕ੍ਖਿਤੇ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਇਮਂ ਹਦਯਸੋਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੂਤਿ ਪવਿਸਤੁ ਪਾਪੁਣਾਤੁ। ਯੋ ਘਾਤੇਸੀਤਿ ਯੋ ਤ੍વਂ ਘਾਤੇਸਿ। ਅਪੇਕ੍ਖਿਤੇਤਿ ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਨ ਓਲੋਕਿਤੇ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨੇ ਮਾਰੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha imaṃ mayhanti mayhaṃ imaṃ hadayasokaṃ dukkhaṃ. Paṭimuñcatūti pavisatu pāpuṇātu. Yo ghātesīti yo tvaṃ ghātesi. Apekkhiteti sabbalokena olokite dissamāne māresīti attho.

    ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇਪਿ ਪਿਤਰਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Bodhisatto yaññāvāṭepi pitaraṃ yācanto āha –

    ੧੦੯੭.

    1097.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥੀ ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਪਾਲੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.

    ੧੦੯੮.

    1098.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਹਤ੍ਥਿਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.

    ੧੦੯੯.

    1099.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਅਪਿ ਨਿਗਲ਼ਬਨ੍ਧਕਾਪਿ, ਅਸ੍ਸਛਕਣਾਨਿ ਉਜ੍ਝੇਮ॥

    Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.

    ੧੧੦੦.

    1100.

    ‘‘ਮਾ ਨੋ ਦੇવ ਅવਧਿ, ਦਾਸੇ ਨੋ ਦੇਹਿ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ।

    ‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;

    ਯਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤવ ਕਾਮਾ, ਅਪਿ ਰਟ੍ਠਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾ।

    Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;

    ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮ॥

    Bhikkhācariyaṃ carissāma.

    ੧੧੦੧.

    1101.

    ‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਦੇવ ਉਪਯਾਚਨ੍ਤਿ, ਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥਿਕਾਪਿ ਦਲਿਦ੍ਦਾ।

    ‘‘Dibbaṃ deva upayācanti, puttatthikāpi daliddā;

    ਪਟਿਭਾਨਾਨਿਪਿ ਹਿਤ੍વਾ, ਪੁਤ੍ਤੇ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ ਏਕਚ੍ਚਾ॥

    Paṭibhānānipi hitvā, putte na labhanti ekaccā.

    ੧੧੦੨.

    1102.

    ‘‘ਆਸੀਸਿਕਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਨੋ ਜਾਯਨ੍ਤੁ ਤਤੋ ਪਪੁਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Āsīsikāni karonti, puttā no jāyantu tato paputtā;

    ਅਥ ਨੋ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਦੇવ ਘਾਤੇਸਿ॥

    Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.

    ੧੧੦੩.

    1103.

    ‘‘ਉਪਯਾਚਿਤਕੇਨ ਪੁਤ੍ਤਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਮਾ ਤਾਤ ਨੋ ਅਘਾਤੇਸਿ।

    ‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;

    ਮਾ ਕਿਚ੍ਛਾਲਦ੍ਧਕੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ, ਯਜਿਤ੍ਥੋ ਇਮਂ ਯਞ੍ਞਂ॥

    Mā kicchāladdhakehi puttehi, yajittho imaṃ yaññaṃ.

    ੧੧੦੪.

    1104.

    ‘‘ਉਪਯਾਚਿਤਕੇਨ ਪੁਤ੍ਤਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਮਾ ਤਾਤ ਨੋ ਅਘਾਤੇਸਿ।

    ‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;

    ਮਾ ਕਪਣਲਦ੍ਧਕੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ, ਅਮ੍ਮਾਯ ਨੋ વਿਪ੍ਪવਾਸੇਹੀ’’ਤਿ॥

    Mā kapaṇaladdhakehi puttehi, ammāya no vippavāsehī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦੇવ, ਅਪੁਤ੍ਤਿਕਾ ਦਲਿਦ੍ਦਾਪਿ ਨਾਰਿਯੋ ਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਧੀਤਰਂ વਾ ਲਭਾਮਾਤਿ ਦਿਬ੍ਯਂ ਉਪਯਾਚਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਭਾਨਾਨਿਪਿ ਹਿਤ੍વਾਤਿ ਦੋਹਲ਼ਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾਪਿ, ਅਲਭਿਤ੍વਾਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾਰੀਨਞ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦੋਹਲ਼ਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਗਬ੍ਭੋ ਸੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਚ੍ਚਾ ਯਾਚਨ੍ਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇ ਅਲਭਮਾਨਾ, ਕਾਚਿ ਲਦ੍ਧਮ੍ਪਿ ਦੋਹਲ਼ਂ ਪਹਾਯ ਅਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਕਾਚਿ ਦੋਹਲ਼ਂ ਅਲਭਮਾਨਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਮਾਤਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦੋਹਲ਼ਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਗਬ੍ਭਂ ਅਨਾਸੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਪਟਿਲਭਿ। ਏવਂ ਪਟਿਲਦ੍ਧੇ ਮਾ ਨੋ ਅવਧੀਤਿ ਯਾਚਤਿ।

    Tattha dibbanti deva, aputtikā daliddāpi nāriyo puttatthikā hutvā bahuṃ paṇṇākāraṃ karitvā puttaṃ vā dhītaraṃ vā labhāmāti dibyaṃ upayācanti. Paṭibhānānipi hitvāti dohaḷāni chaḍḍetvāpi, alabhitvāpīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, nārīnañhi uppannaṃ dohaḷaṃ alabhitvā gabbho sussitvā nassati. Tattha ekaccā yācantāpi putte alabhamānā, kāci laddhampi dohaḷaṃ pahāya aparibhuñjitvā na labhanti, kāci dohaḷaṃ alabhamānā na labhanti. Mayhaṃ pana mātā uppannaṃ dohaḷaṃ labhitvā paribhuñjitvā uppannaṃ gabbhaṃ anāsetvā putte paṭilabhi. Evaṃ paṭiladdhe mā no avadhīti yācati.

    ਆਸੀਸਿਕਾਨੀਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਆਸੀਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਕਿਨ੍ਤਿ? ਪੁਤ੍ਤਾ ਨੋ ਜਾਯਨ੍ਤੂਤਿ। ਤਤੋ ਪਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਜਾਯਨ੍ਤੂਤਿ। ਅਥ ਨੋ ਅਕਾਰਣਸ੍ਮਾਤਿ ਅਥ ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹੇ ਅਕਾਰਣੇਨ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਘਾਤੇਸਿ। ਉਪਯਾਚਿਤਕੇਨਾਤਿ ਦੇવਤਾਨਂ ਆਯਾਚਨੇਨ। ਕਪਣਲਦ੍ਧਕੇਹੀਤਿ ਕਪਣਾ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਕੇਹਿ। ਪੁਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਮ੍ਮਾਯ ਮਾ વਿਪ੍ਪવਾਸੇਹਿ, ਮਾ ਨੋ ਮਾਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਪ੍ਪવਾਸਂ ਕਰੀਤਿ વਦਤਿ।

    Āsīsikānīti mahārāja, ime sattā āsīsaṃ karonti. Kinti? Puttā no jāyantūti. Tato paputtāti puttānampi no puttā jāyantūti. Atha no akāraṇasmāti atha tvaṃ amhe akāraṇena yaññatthāya ghātesi. Upayācitakenāti devatānaṃ āyācanena. Kapaṇaladdhakehīti kapaṇā viya hutvā laddhakehi. Puttehīti amhehi saddhiṃ amhākaṃ ammāya mā vippavāsehi, mā no mātarā saddhiṃ vippavāsaṃ karīti vadati.

    ਸੋ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੋਪਿ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ ਆਹ –

    So evaṃ vadantopi pitu santikā kiñci kathaṃ alabhitvā mātu pādamūle nipatitvā paridevamāno āha –

    ੧੧੦੫.

    1105.

    ‘‘ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਪੋਸਿਯ ਚਨ੍ਦਂ, ਅਮ੍ਮ ਤੁવਂ ਜੀਯਸੇ ਪੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Bahudukkhā posiya candaṃ, amma tuvaṃ jīyase puttaṃ;

    વਨ੍ਦਾਮਿ ਖੋ ਤੇ ਪਾਦੇ, ਲਭਤਂ ਤਾਤੋ ਪਰਲੋਕਂ॥

    Vandāmi kho te pāde, labhataṃ tāto paralokaṃ.

    ੧੧੦੬.

    1106.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਮਂ ਉਪਗੂਹ, ਪਾਦੇ ਤੇ ਅਮ੍ਮ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਦੇਹਿ।

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਦਾਨਿ ਪવਾਸਂ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਏਕਰਾਜਸ੍ਸ॥

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, yaññatthāya ekarājassa.

    ੧੧੦੭.

    1107.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਮਂ ਉਪਗੂਹ, ਪਾਦੇ ਤੇ ਅਮ੍ਮ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਦੇਹਿ।

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਦਾਨਿ ਪવਾਸਂ, ਮਾਤੁ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ੧੧੦੮.

    1108.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਮਂ ਉਪਗੂਹ, ਪਾਦੇ ਤੇ ਅਮ੍ਮ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਦੇਹਿ।

    ‘‘Handa ca maṃ upagūha, pāde te amma vandituṃ dehi;

    ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਦਾਨਿ ਪવਾਸਂ, ਜਨਸ੍ਸ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Gacchāmi dāni pavāsaṃ, janassa katvā hadayasoka’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਪੋਸਿਯਾਤਿ ਬਹੂਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਪੋਸਿਯ। ਚਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਮਂ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਏવਂ ਪੋਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ, ਅਮ੍ਮ, ਤ੍વਂ ਜੀਯਸੇ ਪੁਤ੍ਤਂ। ਲਭਤਂ ਤਾਤੋ ਪਰਲੋਕਨ੍ਤਿ ਪਿਤਾ ਮੇ ਭੋਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਲੋਕਂ ਲਭਤੁ। ਉਪਗੂਹਾਤਿ ਆਲਿਙ੍ਗ ਪਰਿਸ੍ਸਜ। ਪવਾਸਨ੍ਤਿ ਪੁਨ ਅਨਾਗਮਨਾਯ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ વਿਪ੍ਪવਾਸਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ।

    Tattha bahudukkhā posiyāti bahūhi dukkhehi posiya. Candanti maṃ candakumāraṃ evaṃ posetvā idāni, amma, tvaṃ jīyase puttaṃ. Labhataṃ tāto paralokanti pitā me bhogasampannaṃ paralokaṃ labhatu. Upagūhāti āliṅga parissaja. Pavāsanti puna anāgamanāya accantaṃ vippavāsaṃ gacchāmi.

    ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੀ ਚਤਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Athassa mātā paridevantī catasso gāthā abhāsi –

    ੧੧੦੯.

    1109.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤਾਨਂ, ਮੋਲ਼ਿਂ ਬਨ੍ਧਸ੍ਸੁ ਗੋਤਮਿਪੁਤ੍ਤ।

    ‘‘Handa ca padumapattānaṃ, moḷiṃ bandhassu gotamiputta;

    ਚਮ੍ਪਕਦਲਮਿਸ੍ਸਾਯੋ, ਏਸਾ ਤੇ ਪੋਰਾਣਿਕਾ ਪਕਤਿ॥

    Campakadalamissāyo, esā te porāṇikā pakati.

    ੧੧੧੦.

    1110.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ વਿਲੇਪਨਂ ਤੇ, ਪਚ੍ਛਿਮਕਂ ਚਨ੍ਦਨਂ વਿਲਿਮ੍ਪਸ੍ਸੁ।

    ‘‘Handa ca vilepanaṃ te, pacchimakaṃ candanaṃ vilimpassu;

    ਯੇਹਿ ਚ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤੋ, ਸੋਭਸਿ ਰਾਜਪਰਿਸਾਯਂ॥

    Yehi ca suvilitto, sobhasi rājaparisāyaṃ.

    ੧੧੧੧.

    1111.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਮੁਦੁਕਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਕਂ ਕਾਸਿਕਂ ਨਿવਾਸੇਹਿ।

    ‘‘Handa ca mudukāni vatthāni, pacchimakaṃ kāsikaṃ nivāsehi;

    ਯੇਹਿ ਚ ਸੁਨਿવਤ੍ਥੋ, ਸੋਭਸਿ ਰਾਜਪਰਿਸਾਯਂ॥

    Yehi ca sunivattho, sobhasi rājaparisāyaṃ.

    ੧੧੧੨.

    1112.

    ‘‘ਮੁਤ੍ਤਾਮਣਿਕਨਕવਿਭੂਸਿਤਾਨਿ , ਗਣ੍ਹਸ੍ਸੁ ਹਤ੍ਥਾਭਰਣਾਨਿ।

    ‘‘Muttāmaṇikanakavibhūsitāni , gaṇhassu hatthābharaṇāni;

    ਯੇਹਿ ਚ ਹਤ੍ਥਾਭਰਣੇਹਿ, ਸੋਭਸਿ ਰਾਜਪਰਿਸਾਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Yehi ca hatthābharaṇehi, sobhasi rājaparisāya’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤવੇਠਨਂ ਨਾਮੇਕਂ ਪਸਾਧਨਂ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇવਮਾਹ। ਤવ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਂ ਮੋਲ਼ਿਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤવੇਠਨੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗੋਤਮਿਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਆਲਪਤਿ। ਚਮ੍ਪਕਦਲਮਿਸ੍ਸਾਯੋਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਮੇਹਿ ਚਮ੍ਪਕਦਲੇਹਿ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਮਾਲਾ ਪਿਲਨ੍ਧਸ੍ਸੁ। ਏਸਾ ਤੇਤਿ ਏਸਾ ਤવ ਪੋਰਾਣਿਕਾ ਪਕਤਿ, ਤਮੇવ ਗਣ੍ਹਸ੍ਸੁ ਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਯੇਹਿ ਚਾਤਿ ਯੇਹਿ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨવਿਲੇਪਨੇਹਿ વਿਲਿਤ੍ਤੋ ਰਾਜਪਰਿਸਾਯ ਸੋਭਸਿ, ਤਾਨਿ વਿਲਿਮ੍ਪਸ੍ਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਸਿਕਨ੍ਤਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕਂ ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਂ। ਗਣ੍ਹਸ੍ਸੂਤਿ ਪਿਲਨ੍ਧਸ੍ਸੁ।

    Tattha padumapattānanti padumapattaveṭhanaṃ nāmekaṃ pasādhanaṃ, taṃ sandhāyevamāha. Tava vippakiṇṇaṃ moḷiṃ ukkhipitvā padumapattaveṭhanena yojetvā bandhāti attho. Gotamiputtāti candakumāraṃ ālapati. Campakadalamissāyoti abbhantarimehi campakadalehi missitā vaṇṇagandhasampannā nānāpupphamālā pilandhassu. Esā teti esā tava porāṇikā pakati, tameva gaṇhassu puttāti paridevati. Yehi cāti yehi lohitacandanavilepanehi vilitto rājaparisāya sobhasi, tāni vilimpassūti attho. Kāsikanti satasahassagghanakaṃ kāsikavatthaṃ. Gaṇhassūti pilandhassu.

    ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਚਨ੍ਦਾ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਆਹ –

    Idānissa candā nāma aggamahesī tassa pādamūle nipatitvā paridevamānā āha –

    ੧੧੧੩.

    1113.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਨੂਨਾਯਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ, ਭੂਮਿਪਤਿ ਜਨਪਦਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦੋ।

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ raṭṭhapālo, bhūmipati janapadassa dāyādo;

    ਲੋਕਿਸ੍ਸਰੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਪੁਤ੍ਤੇ ਸ੍ਨੇਹਂ ਜਨਯਤੀ’’ਤਿ॥

    Lokissaro mahanto, putte snehaṃ janayatī’’ti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā rājā gāthamāha –

    ੧੧੧੪.

    1114.

    ‘‘ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਪਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਪਿਯੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਚ ਭਰਿਯਾਯੋ।

    ‘‘Mayhampi piyā puttā, attā ca piyo tumhe ca bhariyāyo;

    ਸਗ੍ਗਞ੍ਚ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ, ਤੇਨਾਹਂ ਘਾਤਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Saggañca patthayāno, tenāhaṃ ghātayissāmī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਂ ਨ ਜਨੇਮਿ? ਨ ਕੇવਲਂ ਗੋਤਮਿਯਾ ਏવ, ਅਥ ਖੋ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਪਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਤਥਾ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਤੁਮ੍ਹੇ ਚ ਸੁਣ੍ਹਾਯੋ ਭਰਿਯਾਯੋ ਚ ਪਿਯਾਯੇવ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਸਗ੍ਗਞ੍ਚ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ ਅਹਂ ਸਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਏਤੇ ਘਾਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਸਬ੍ਬੇਪੇਤੇ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੇવਲੋਕਂ ਏਕਤੋ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ।

    Tassattho – kiṃkāraṇā puttasinehaṃ na janemi? Na kevalaṃ gotamiyā eva, atha kho mayhampi piyā puttā, tathā attā ca tumhe ca suṇhāyo bhariyāyo ca piyāyeva. Evaṃ santepi saggañca patthayāno ahaṃ saggaṃ patthento, tena kāraṇena ete ghātayissāmi, mā cintayittha, sabbepete mayā saddhiṃ devalokaṃ ekato gamissantīti.

    ਚਨ੍ਦਾ ਆਹ –

    Candā āha –

    ੧੧੧੫.

    1115.

    ‘‘ਮਂ ਪਠਮਂ ਘਾਤੇਹਿ, ਮਾ ਮੇ ਹਦਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫਾਲੇਸਿ।

    ‘‘Maṃ paṭhamaṃ ghātehi, mā me hadayaṃ dukkhaṃ phālesi;

    ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਸੁਨ੍ਦਰਕੋ, ਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવ ਤવ ਸੁਖੁਮਾਲੋ॥

    Alaṅkato sundarako, putto deva tava sukhumālo.

    ੧੧੧੬.

    1116.

    ‘‘ਹਨ੍ਦਯ੍ਯ ਮਂ ਹਨਸ੍ਸੁ, ਪਰਲੋਕੇ ਚਨ੍ਦਕੇਨ ਹੇਸ੍ਸਾਮਿ।

    ‘‘Handayya maṃ hanassu, paraloke candakena hessāmi;

    ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਰਸ੍ਸੁ વਿਪੁਲਂ, વਿਚਰਾਮ ਉਭੋਪਿ ਪਰਲੋਕੇ’’ਤਿ॥

    Puññaṃ karassu vipulaṃ, vicarāma ubhopi paraloke’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਨ੍ਤਿ ਦੇવ, ਮਮ ਸਾਮਿਕਤੋ ਪਠਮਤਰਂ ਮਂ ਘਾਤੇਹਿ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ ਮਰਣਦੁਕ੍ਖਂ ਮਮ ਹਦਯਂ ਮਾ ਫਾਲੇਸਿ। ਅਲਙ੍ਕਤੋਤਿ ਅਯਂ ਮਮ ਏਕੋવ ਅਲਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ ਅਲਙ੍ਕਤੋ। ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾ ਘਾਤਯਿ, ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਹਨ੍ਦਯ੍ਯਾਤਿ ਹਨ੍ਦ, ਅਯ੍ਯ, ਰਾਜਾਨਂ ਆਲਪਨ੍ਤੀ ਏવਮਾਹ। ਪਰਲੋਕੇ ਚਨ੍ਦਕੇਨਾਤਿ ਚਨ੍ਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ। વਿਚਰਾਮ ਉਭੋਪਿ ਪਰਲੋਕੇਤਿ ਤਯਾ ਏਕਤੋ ਘਾਤਿਤਾ ਉਭੋਪਿ ਪਰਲੋਕੇ ਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਾ વਿਚਰਾਮ, ਮਾ ਨੋ ਸਗ੍ਗਨ੍ਤਰਾਯਮਕਾਸੀਤਿ।

    Tattha paṭhamanti deva, mama sāmikato paṭhamataraṃ maṃ ghātehi. Dukkhanti candassa maraṇadukkhaṃ mama hadayaṃ mā phālesi. Alaṅkatoti ayaṃ mama ekova alaṃ pariyattoti evaṃ alaṅkato. Evarūpaṃ nāma puttaṃ mā ghātayi, mahārājāti dīpeti. Handayyāti handa, ayya, rājānaṃ ālapantī evamāha. Paraloke candakenāti candena saddhiṃ paraloke bhavissāmi. Vicarāma ubhopi paraloketi tayā ekato ghātitā ubhopi paraloke sukhaṃ anubhavantā vicarāma, mā no saggantarāyamakāsīti.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੧੧੭.

    1117.

    ‘‘ਮਾ ਤ੍વਂ ਚਨ੍ਦੇ ਰੁਚ੍ਚਿ ਮਰਣਂ, ਬਹੁਕਾ ਤવ ਦੇવਰਾ વਿਸਾਲਕ੍ਖਿ।

    ‘‘Mā tvaṃ cande rucci maraṇaṃ, bahukā tava devarā visālakkhi;

    ਤੇ ਤਂ ਰਮਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਿਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂ ਗੋਤਮਿਪੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿ॥

    Te taṃ ramayissanti, yiṭṭhasmiṃ gotamiputte’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਾ ਤ੍વਂ ਚਨ੍ਦੇ ਰੁਚ੍ਚੀਤਿ ਮਾ ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਰਣਂ ਰੋਚੇਸਿ। ‘‘ਮਾ ਰੁਦ੍ਦੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਮਾ ਰੋਦੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੇવਰਾਤਿ ਪਤਿਭਾਤੁਕਾ।

    Tattha mā tvaṃ cande ruccīti mā tvaṃ attano maraṇaṃ rocesi. ‘‘Mā ruddī’’tipi pāṭho, mā rodīti attho. Devarāti patibhātukā.

    ਤਤੋ ਪਰਂ ਸਤ੍ਥਾ –

    Tato paraṃ satthā –

    ੧੧੧੮.

    1118.

    ‘‘ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਚਨ੍ਦਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਹਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਤਲਕੇਹੀ’’ਤਿ॥ – ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ।

    ‘‘Evaṃ vutte candā attānaṃ, hanti hatthatalakehī’’ti. – upaḍḍhagāthamāha;

    ਤਤੋ ਪਰਂ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ વਿਲਾਪੋ ਹੋਤਿ –

    Tato paraṃ tassāyeva vilāpo hoti –

    ‘‘ਅਲਮੇਤ੍ਥ ਜੀવਿਤੇਨ, ਪਿਸ੍ਸਾਮਿ વਿਸਂ ਮਰਿਸ੍ਸਾਮਿ॥

    ‘‘Alamettha jīvitena, pissāmi visaṃ marissāmi.

    ੧੧੧੯.

    1119.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਨੂਨਿਮਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਚ વਿਜ੍ਜਰੇ ਸੁਹਦਾ।

    ‘‘Na hi nūnimassa rañño, mittāmaccā ca vijjare suhadā;

    ਯੇ ਨ વਦਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ, ‘ਮਾ ਘਾਤਯਿ ਓਰਸੇ ਪੁਤ੍ਤੇ’॥

    Ye na vadanti rājānaṃ, ‘mā ghātayi orase putte’.

    ੧੧੨੦.

    1120.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਨੂਨਿਮਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ, ਞਾਤੀ ਮਿਤ੍ਤਾ ਚ વਿਜ੍ਜਰੇ ਸੁਹਦਾ।

    ‘‘Na hi nūnimassa rañño, ñātī mittā ca vijjare suhadā;

    ਯੇ ਨ વਦਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ, ‘ਮਾ ਘਾਤਯਿ ਅਤ੍ਰਜੇ ਪੁਤ੍ਤੇ’॥

    Ye na vadanti rājānaṃ, ‘mā ghātayi atraje putte’.

    ੧੧੨੧.

    1121.

    ‘‘ਇਮੇ ਤੇਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਗੁਣਿਨੋ ਕਾਯੂਰਧਾਰਿਨੋ ਰਾਜ।

    ‘‘Ime tepi mayhaṃ puttā, guṇino kāyūradhārino rāja;

    ਤੇਹਿਪਿ ਯਜਸ੍ਸੁ ਯਞ੍ਞਂ, ਅਥ ਮੁਞ੍ਚਤੁ ਗੋਤਮਿਪੁਤ੍ਤੇ॥

    Tehipi yajassu yaññaṃ, atha muñcatu gotamiputte.

    ੧੧੨੨.

    1122.

    ‘‘ਬਿਲਸਤਂ ਮਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਯਜਸ੍ਸੁ ਸਤ੍ਤਧਾ ਮਹਾਰਾਜ।

    ‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;

    ਮਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਮવਧਿ, ਅਦੂਸਕਂ ਸੀਹਸਙ੍ਕਾਸਂ॥

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.

    ੧੧੨੩.

    1123.

    ‘‘ਬਿਲਸਤਂ ਮਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਯਜਸ੍ਸੁ ਸਤ੍ਤਧਾ ਮਹਾਰਾਜ।

    ‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;

    ਮਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਮવਧਿ, ਅਪੇਕ੍ਖਿਤਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, apekkhitaṃ sabbalokassā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨ੍ਧਬਾਲੇਨ ਏਕਰਾਜੇਨ વੁਤ੍ਤੇ। ਹਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਨਾਮੇਤਂ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਤਲੇਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਹਨ੍ਤਿ। ਪਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਇਮੇ ਤੇਪੀਤਿ વਸੁਲਕੁਮਾਰਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸੇਸਦਾਰਕੇ ਹਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਠਿਤਾ ਏવਮਾਹ। ਗੁਣਿਨੋਤਿ ਮਾਲਾਗੁਣਆਭਰਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਕਾਯੂਰਧਾਰਿਨੋਤਿ ਕਾਯੂਰਪਸਾਧਨਧਰਾ। ਬਿਲਸਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਮਂ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਸਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਧਾ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਸ੍ਸੁ।

    Tattha evanti evaṃ andhabālena ekarājena vutte. Hantīti ‘‘kiṃ nāmetaṃ kathesī’’ti vatvā hatthatalehi attānaṃ hanti. Pissāmīti pivissāmi. Ime tepīti vasulakumāraṃ ādiṃ katvā sesadārake hatthe gahetvā rañño pādamūle ṭhitā evamāha. Guṇinoti mālāguṇaābharaṇehi samannāgatā. Kāyūradhārinoti kāyūrapasādhanadharā. Bilasatanti mahārāja, maṃ ghātetvā koṭṭhāsasataṃ katvā sattadhā sattasu ṭhānesu yaññaṃ yajassu.

    ਇਤਿ ਸਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਸਂ ਅਲਭਮਾਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਚਨ੍ਦੇ, ਮਯਾ ਜੀવਮਾਨੇਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸੁਭਣਿਤੇ ਸੁਕਥਿਤੇ ਉਚ੍ਚਾવਚਾਨਿ ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਬਹੂਨਿ ਆਭਰਣਾਨਿ ਦਿਨ੍ਨਾਨਿ, ਅਜ੍ਜ ਪਨ ਤੇ ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਦਾਨਂ, ਸਰੀਰਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਆਭਰਣਂ ਦਮ੍ਮਿ, ਗਣ੍ਹਾਹਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti sā rañño santike imāhi gāthāhi paridevitvā assāsaṃ alabhamānā bodhisattasseva santikaṃ gantvā paridevamānā aṭṭhāsi. Atha naṃ so āha – ‘‘cande, mayā jīvamānena tuyhaṃ tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ subhaṇite sukathite uccāvacāni maṇimuttādīni bahūni ābharaṇāni dinnāni, ajja pana te idaṃ pacchimadānaṃ, sarīrāruḷhaṃ ābharaṇaṃ dammi, gaṇhāhi na’’nti. Imamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੧੨੪.

    1124.

    ‘‘ਬਹੁਕਾ ਤવ ਦਿਨ੍ਨਾਭਰਣਾ, ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਸੁਭਣਿਤਮ੍ਹਿ।

    ‘‘Bahukā tava dinnābharaṇā, uccāvacā subhaṇitamhi;

    ਮੁਤ੍ਤਾਮਣਿવੇਲ਼ੁਰਿਯਾ, ਏਤਂ ਤੇ ਪਚ੍ਛਿਮਕਂ ਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Muttāmaṇiveḷuriyā, etaṃ te pacchimakaṃ dāna’’nti.

    ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀਪਿ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਾਹਿ ਨવਹਿ ਗਾਥਾਹਿ વਿਲਪਿ –

    Candādevīpi taṃ sutvā tato parāhi navahi gāthāhi vilapi –

    ੧੧੨੫.

    1125.

    ‘‘ਯੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਖਨ੍ਧੇਸੁ, ਫੁਲ੍ਲਾ ਮਾਲਾਗੁਣਾ વਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ।

    ‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, phullā mālāguṇā vivattiṃsu;

    ਤੇਸਜ੍ਜਪਿ ਸੁਨਿਸਿਤੋ, ਨੇਤ੍ਤਿਂਸੋ વਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ ਖਨ੍ਧੇਸੁ॥

    Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.

    ੧੧੨੬.

    1126.

    ‘‘ਯੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਖਨ੍ਧੇਸੁ, ਚਿਤ੍ਤਾ ਮਾਲਾਗੁਣਾ વਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ।

    ‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, cittā mālāguṇā vivattiṃsu;

    ਤੇਸਜ੍ਜਪਿ ਸੁਨਿਸਿਤੋ, ਨੇਤ੍ਤਿਂਸੋ વਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ ਖਨ੍ਧੇਸੁ॥

    Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.

    ੧੧੨੭.

    1127.

    ‘‘ਅਚਿਰਂ વਤ ਨੇਤ੍ਤਿਂਸੋ, વਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਕਿ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਖਨ੍ਧੇਸੁ।

    ‘‘Aciraṃ vata nettiṃso, vivattissaki rājaputtānaṃ khandhesu;

    ਅਥ ਮਮ ਹਦਯਂ ਨ ਫਲਤਿ, ਤਾવ ਦਲ਼੍ਹਬਨ੍ਧਞ੍ਚ ਮੇ ਆਸਿ॥

    Atha mama hadayaṃ na phalati, tāva daḷhabandhañca me āsi.

    ੧੧੨੮.

    1128.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਏਕਰਾਜਸ੍ਸ॥

    Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ੧੧੨੯.

    1129.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਮਾਤੁ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ੧੧੩੦.

    1130.

    ‘‘ਕਾਸਿਕਸੁਚਿવਤ੍ਥਧਰਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਜਨਸ੍ਸ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.

    ੧੧੩੧.

    1131.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਏਕਰਾਜਸ੍ਸ॥

    Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.

    ੧੧੩੨.

    1132.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਮਾਤੁ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕਂ॥

    Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.

    ੧੧੩੩.

    1133.

    ‘‘ਮਂਸਰਸਭੋਜਨਾ ਨ੍ਹਾਪਕਸੁਨ੍ਹਾਪਿਤਾ, ਕੁਣ੍ਡਲਿਨੋ ਅਗਲੁਚਨ੍ਦਨવਿਲਿਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;

    ਨਿਯ੍ਯਾਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਜਨਸ੍ਸ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਸੋਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasoka’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਾਲਾਗੁਣਾਤਿ ਪੁਪ੍ਫਦਾਮਾਨਿ। ਤੇਸਜ੍ਜਾਤਿ ਤੇਸਂ ਅਜ੍ਜ। ਨੇਤ੍ਤਿਂਸੋਤਿ ਅਸਿ। વਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਤਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਚਿਰਂ વਤਾਤਿ ਅਚਿਰੇਨ વਤ। ਨ ਫਲਤੀਤਿ ਨ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਤਾવ ਦਲ਼੍ਹਬਨ੍ਧਞ੍ਚ ਮੇ ਆਸੀਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਥਿਰਬਨ੍ਧਨਂ ਮੇ ਹਦਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਯ੍ਯਾਥਾਤਿ ਗਚ੍ਛਥ।

    Tattha mālāguṇāti pupphadāmāni. Tesajjāti tesaṃ ajja. Nettiṃsoti asi. Vivattissatīti patissati. Aciraṃ vatāti acirena vata. Na phalatīti na bhijjati. Tāva daḷhabandhañcame āsīti ativiya thirabandhanaṃ me hadayaṃ bhavissatīti attho. Niyyāthāti gacchatha.

    ਏવਂ ਤਸ੍ਸਾ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿਯਾવ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇ ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਨਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਂ ਨੇਤ੍વਾ ਗੀવਂ ਓਨਾਮੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸੁਂ। ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਉਪਨਾਮੇਤ੍વਾ ਖਗ੍ਗਂ ਆਦਾਯ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਗੀવਂ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਮੇ ਪਟਿਸਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਚ੍ਚਬਲੇਨ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਰਿਸਾਯ ਅਨ੍ਤਰੇ વਿਚਰਨ੍ਤੀ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ tassā paridevantiyāva yaññāvāṭe sabbakammaṃ niṭṭhāsi. Rājaputtaṃ netvā gīvaṃ onāmetvā nisīdāpesuṃ. Khaṇḍahālo suvaṇṇapātiṃ upanāmetvā khaggaṃ ādāya ‘‘tassa gīvaṃ chindissāmī’’ti aṭṭhāsi. Taṃ disvā candādevī ‘‘aññaṃ me paṭisaraṇaṃ natthi, attano saccabalena sāmikassa sotthiṃ karissāmī’’ti añjaliṃ paggayha parisāya antare vicarantī saccakiriyaṃ akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੧੩੪.

    1134.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਮਿਂ, ਨਿਸੀਦਿਤੇ ਚਨ੍ਦਸ੍ਮਿਂ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ।

    ‘‘Sabbasmiṃ upakkhaṭasmiṃ, nisīdite candasmiṃ yaññatthāya;

    ਪਞ੍ਚਾਲਰਾਜਧੀਤਾ ਪਞ੍ਜਲਿਕਾ, ਸਬ੍ਬਪਰਿਸਾਯ ਸਮਨੁਪਰਿਯਾਯਿ॥

    Pañcālarājadhītā pañjalikā, sabbaparisāya samanupariyāyi.

    ੧੧੩੫.

    1135.

    ‘‘ਯੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ।

    ‘‘Yena saccena khaṇḍahālo, pāpakammaṃ karoti dummedho;

    ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ, ਸਮਙ੍ਗਿਨੀ ਸਾਮਿਕੇਨ ਹੋਮਿ॥

    Etena saccavajjena, samaṅginī sāmikena homi.

    ੧੧੩੬.

    1136.

    ‘‘ਯੇ ਇਧਤ੍ਥਿ ਅਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਯਾਨਿ ਚ ਯਕ੍ਖਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਿ।

    ‘‘Ye idhatthi amanussā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;

    ਕਰੋਨ੍ਤੁ ਮੇ વੇਯ੍ਯਾવਟਿਕਂ, ਸਮਙ੍ਗਿਨੀ ਸਾਮਿਕੇਨ ਹੋਮਿ॥

    Karontu me veyyāvaṭikaṃ, samaṅginī sāmikena homi.

    ੧੧੩੭.

    1137.

    ‘‘ਯਾ ਦੇવਤਾ ਇਧਾਗਤਾ, ਯਾਨਿ ਚ ਯਕ੍ਖਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨਿ।

    ‘‘Yā devatā idhāgatā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;

    ਸਰਣੇਸਿਨਿਂ ਅਨਾਥਂ ਤਾਯਥ ਮਂ, ਯਾਚਾਮਹਂ ਪਤਿ ਮਾਹਂ ਅਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Saraṇesiniṃ anāthaṃ tāyatha maṃ, yācāmahaṃ pati māhaṃ ajeyya’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਉਪਕ੍ਖਟਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਯਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰੇ ਸਜ੍ਜਿਤੇ ਪਟਿਯਤ੍ਤੇ। ਸਮਙ੍ਗਿਨੀਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਏਕਸਂવਾਸਾ। ਯੇ ਇਧਤ੍ਥੀਤਿ ਯੇ ਇਧ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਕ੍ਖਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨੀਤਿ ਦੇવਸਙ੍ਖਾਤਾ ਯਕ੍ਖਾ ਚ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾ ਭੂਤਾ ਚ ਇਦਾਨਿ વਡ੍ਢਨਕਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਭਬ੍ਯਾਨਿ ਚ। વੇਯ੍ਯਾવਟਿਕਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤੁ। ਤਾਯਥ ਮਨ੍ਤਿ ਰਕ੍ਖਥ ਮਂ। ਯਾਚਾਮਹਨ੍ਤਿ ਅਹਂ વੋ ਯਾਚਾਮਿ। ਪਤਿ ਮਾਹਨ੍ਤਿ ਪਤਿਂ ਅਹਂ ਮਾ ਅਜੇਯ੍ਯਂ।

    Tattha upakkhaṭasminti sabbasmiṃ yaññasambhāre sajjite paṭiyatte. Samaṅginīti sampayuttā ekasaṃvāsā. Ye idhatthīti ye idha atthi. Yakkhabhūtabhabyānīti devasaṅkhātā yakkhā ca vaḍḍhitvā ṭhitasattasaṅkhātā bhūtā ca idāni vaḍḍhanakasattasaṅkhātāni bhabyāni ca. Veyyāvaṭikanti mayhaṃ veyyāvaccaṃ karontu. Tāyatha manti rakkhatha maṃ. Yācāmahanti ahaṃ vo yācāmi. Pati māhanti patiṃ ahaṃ mā ajeyyaṃ.

    ਅਥ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾ ਪਰਿਦੇવਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਜਲਿਤਂ ਅਯਕੂਟਂ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਤਾਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Atha sakko devarājā tassā paridevasaddaṃ sutvā taṃ pavattiṃ ñatvā jalitaṃ ayakūṭaṃ ādāya gantvā rājānaṃ tāsetvā sabbe vissajjāpesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੧੩੮.

    1138.

    ‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮਨੁਸ੍ਸੋ, ਅਯੋਕੂਟਂ ਪਰਿਬ੍ਭਮੇਤ੍વਾਨ।

    ‘‘Taṃ sutvā amanusso, ayokūṭaṃ paribbhametvāna;

    ਭਯਮਸ੍ਸ ਜਨਯਨ੍ਤੋ, ਰਾਜਾਨਂ ਇਦਮવੋਚ॥

    Bhayamassa janayanto, rājānaṃ idamavoca.

    ੧੧੩੯.

    1139.

    ‘‘ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੁ ਖੋ ਰਾਜਕਲਿ, ਮਾ ਤਾਹਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਨਿਤਾਲ਼ੇਸਿਂ।

    ‘‘Bujjhassu kho rājakali, mā tāhaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ;

    ਮਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਮવਧਿ, ਅਦੂਸਕਂ ਸੀਹਸਙ੍ਕਾਸਂ॥

    Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.

    ੧੧੪੦.

    1140.

    ‘‘ਕੋ ਤੇ ਦਿਟ੍ਠੋ ਰਾਜਕਲਿ, ਪੁਤ੍ਤਭਰਿਯਾਯੋ ਹਞ੍ਞਮਾਨਾਯੋ।

    ‘‘Ko te diṭṭho rājakali, puttabhariyāyo haññamānāyo;

    ਸੇਟ੍ਠਿ ਚ ਗਹਪਤਯੋ, ਅਦੂਸਕਾ ਸਗ੍ਗਕਾਮਾ ਹਿ॥

    Seṭṭhi ca gahapatayo, adūsakā saggakāmā hi.

    ੧੧੪੧.

    1141.

    ‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ, ਰਾਜਾ ਚ ਅਬ੍ਭੁਤਮਿਦਂ ਦਿਸ੍વਾਨ।

    ‘‘Taṃ sutvā khaṇḍahālo, rājā ca abbhutamidaṃ disvāna;

    ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਬਨ੍ਧਨਾਨਿ ਮੋਚੇਸੁਂ, ਯਥਾ ਤਂ ਅਨੁਪਘਾਤਂ॥

    Sabbesaṃ bandhanāni mocesuṃ, yathā taṃ anupaghātaṃ.

    ੧੧੪੨.

    1142.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਸਬ੍ਬੇ ਏਕੇਕਲੇਡ੍ਡੁਕਮਦਂਸੁ, ਏਸ વਧੋ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Sabbe ekekaleḍḍukamadaṃsu, esa vadho khaṇḍahālassā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਮਨੁਸ੍ਸੋਤਿ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ। ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੂਤਿ ਜਾਨਸ੍ਸੁ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ। ਰਾਜਕਲੀਤਿ ਰਾਜਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣਿ ਰਾਜਲਾਮਕ। ਮਾ ਤਾਹਨ੍ਤਿ ਪਾਪਰਾਜ, ਬੁਜ੍ਝ, ਮਾ ਤੇ ਅਹਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਨਿਤਾਲ਼ੇਸਿਂ। ਕੋ ਤੇ ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਕੁਹਿਂ ਤਯਾ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ। ਸਗ੍ਗਕਾਮਾ ਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੀਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਸਗ੍ਗਕਾਮਾ ਸਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਂ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਚਨਂ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਸੁਤ੍વਾ। ਅਬ੍ਭੁਤਮਿਦਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾ ਚ ਇਦਂ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਭੂਤਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਨੁਪਘਾਤਂ ਪਾਣਂ ਮੋਚੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਮੋਚੇਸੁਂ। ਏਕੇਕਲੇਡ੍ਡੁਕਮਦਂਸੂਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਤ੍ਤਕਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਯਞ੍ਞਾવਾਟੇ ਸਮਾਗਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਕਤ੍વਾ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ ਏਕੇਕਲੇਡ੍ਡੁਪਹਾਰਂ ਅਦਂਸੁ। ਏਸ વਧੋਤਿ ਏਸੋવ ਖਣ੍ਡਹਾਲਸ੍ਸ વਧੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਤ੍ਥੇવ ਨਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਸੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha amanussoti sakko devarājā. Bujjhassūti jānassu sallakkhehi. Rājakalīti rājakāḷakaṇṇi rājalāmaka. Mā tāhanti pāparāja, bujjha, mā te ahaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ. Ko te diṭṭhoti kuhiṃ tayā diṭṭhapubbo. Saggakāmā hīti ettha ti nipātamattaṃ, saggakāmā saggaṃ patthayamānāti attho. Taṃ sutvāti, bhikkhave, taṃ sakkassa vacanaṃ khaṇḍahālo sutvā. Abbhutamidanti rājā ca idaṃ sakkassa dassanaṃ pubbe abhūtaṃ disvā. Yathā tanti yathā anupaghātaṃ pāṇaṃ mocenti, evameva mocesuṃ. Ekekaleḍḍukamadaṃsūti bhikkhave, yattakā tasmiṃ yaññāvāṭe samāgatā, sabbe ekakolāhalaṃ katvā khaṇḍahālassa ekekaleḍḍupahāraṃ adaṃsu. Esa vadhoti esova khaṇḍahālassa vadho ahosi, tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpesunti attho.

    ਤਂ ਪਨ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ਰਾਜਾਨਂ ਮਾਰੇਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਂ ਪਰਿਸ੍ਸਜਿਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤੁਂ ਨ ਅਦਾਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਜੀવਿਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਪਾਪਰਞ੍ਞੋ ਦੇਮ, ਛਤ੍ਤਂ ਪਨਸ੍ਸ ਨਗਰੇ ਚ વਾਸਂ ਨ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਚਣ੍ਡਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬਹਿਨਗਰੇ વਸਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਰਾਜવੇਸਂ ਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾવਂ ਨਿવਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਹਲਿਦ੍ਦਿਪਿਲੋਤਿਕਾਯ ਸੀਸਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡਾਲવਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਤਂ ਪਹਿਣਿ। ਯੇ ਪਨੇਤਂ ਪਸੁਘਾਤਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਂਸੁ ਚੇવ ਯਜਾਪੇਸੁਞ੍ਚ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ ਚ, ਸਬ੍ਬੇ ਨਿਰਯਪਰਾਯਣਾવ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Taṃ pana māretvā mahājano rājānaṃ māretuṃ ārabhi. Bodhisatto pitaraṃ parissajitvā māretuṃ na adāsi. Mahājano ‘‘jīvitaṃ etassa pāparañño dema, chattaṃ panassa nagare ca vāsaṃ na dassāma, caṇḍālaṃ katvā bahinagare vasāpessāmā’’ti vatvā rājavesaṃ hāretvā kāsāvaṃ nivāsāpetvā haliddipilotikāya sīsaṃ veṭhetvā caṇḍālaṃ katvā caṇḍālavasanaṭṭhānaṃ taṃ pahiṇi. Ye panetaṃ pasughātayaññaṃ yajiṃsu ceva yajāpesuñca anumodiṃsu ca, sabbe nirayaparāyaṇāva ahesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੧੪੩.

    1143.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਪવਿਟ੍ਠਾ ਨਿਰਯਂ, ਯਥਾ ਤਂ ਪਾਪਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ।

    ‘‘Sabbe paviṭṭhā nirayaṃ, yathā taṃ pāpakaṃ karitvāna;

    ਨ ਹਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ, ਲਬ੍ਭਾ ਸੁਗਤਿਂ ਇਤੋ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Na hi pāpakammaṃ katvā, labbhā sugatiṃ ito gantu’’nti.

    ਸੋਪਿ ਖੋ ਮਹਾਜਨੋ ਦ੍વੇ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣਿਯੋ ਹਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਭਿਸੇਕਸਮ੍ਭਾਰੇ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Sopi kho mahājano dve kāḷakaṇṇiyo hāretvā tattheva abhisekasambhāre āharitvā candakumāraṃ abhisiñci. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੧੪੪.

    1144.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚਨ੍ਦਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ, ਸਮਾਗਤਾ ਰਾਜਪਰਿਸਾ ਚ॥

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājaparisā ca.

    ੧੧੪੫.

    1145.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚਨ੍ਦਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ, ਸਮਾਗਤਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚ॥

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājakaññāyo ca.

    ੧੧੪੬.

    1146.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚਨ੍ਦਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ, ਸਮਾਗਤਾ ਦੇવਪਰਿਸਾ ਚ॥

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devaparisā ca.

    ੧੧੪੭.

    1147.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚਨ੍ਦਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ, ਸਮਾਗਤਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚ॥

    Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devakaññāyo ca.

    ੧੧੪੮.

    1148.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਮਕਰੁਂ, ਸਮਾਗਤਾ ਰਾਜਪਰਿਸਾ ਚ॥

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājaparisā ca.

    ੧੧੪੯.

    1149.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਮਕਰੁਂ, ਸਮਾਗਤਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚ॥

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājakaññāyo ca.

    ੧੧੫੦.

    1150.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਮਕਰੁਂ, ਸਮਾਗਤਾ ਦੇવਪਰਿਸਾ ਚ॥

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devaparisā ca.

    ੧੧੫੧.

    1151.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਯੇ ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਗਤਾ ਤਦਾ ਆਸੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;

    ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਮਕਰੁਂ, ਸਮਾਗਤਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚ॥

    Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devakaññāyo ca.

    ੧੧੫੨.

    1152.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਬਹੂ ਆਨਨ੍ਦਿਤਾ ਅਹੁਂ।

    ‘‘Sabbesu vippamuttesu, bahū ānanditā ahuṃ;

    ਨਨ੍ਦਿਂ ਪવੇਸਿ ਨਗਰਂ, ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਕ੍ਖੋ ਅਘੋਸਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ॥

    Nandiṃ pavesi nagaraṃ, bandhanā mokkho aghositthā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਪਰਿਸਾ ਚਾਤਿ ਰਾਜਪਰਿਸਾਪਿ ਤੀਹਿ ਸਙ੍ਖੇਹਿ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ। ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਧੀਤਰੋਪਿ ਨਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ। ਦੇવਪਰਿਸਾ ਚਾਤਿ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ વਿਜਯੁਤ੍ਤਰਸਙ੍ਖਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦੇવਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿ। ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ ਚਾਤਿ ਸੁਜਾਪਿ ਦੇવਧੀਤਰਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿ। ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਮਕਰੁਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹਿ ਧਜੇ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿਸਾਟਕਾਨਿ ਆਕਾਸੇ ਖਿਪਨ੍ਤਾ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਰਾਜਪਰਿਸਾ ਚ ਇਤਰੇ ਤਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਚਾਤਿ ਅਭਿਸੇਕਕਾਰਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਕਰਿਂਸੁਯੇવ। ਆਨਨ੍ਦਿਤਾ ਅਹੁਨ੍ਤਿ ਆਮੋਦਿਤਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਨਨ੍ਦਿਂ ਪવੇਸਿ ਨਗਰਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇ ਨਗਰੇ ਆਨਨ੍ਦਭੇਰਿ ਚਰਿ। ‘‘ਕਿਂ વਤ੍વਾ’’ਤਿ? ਯਥਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰੋ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤੋ, ਏવਮੇવ ਸਬ੍ਬੇ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੂ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਕ੍ਖੋ ਅਘੋਸਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ।

    Tattha rājaparisā cāti rājaparisāpi tīhi saṅkhehi abhisiñciṃsu. Rājakaññāyo cāti khattiyadhītaropi naṃ abhisiñciṃsu. Devaparisā cāti sakko devarājā vijayuttarasaṅkhaṃ gahetvā devaparisāya saddhiṃ abhisiñci. Devakaññāyo cāti sujāpi devadhītarāhi saddhiṃ abhisiñci. Celukkhepamakarunti nānāvaṇṇehi vatthehi dhaje ussāpetvā uttarisāṭakāni ākāse khipantā celukkhepaṃ kariṃsu. Rājaparisā ca itare tayo koṭṭhāsā cāti abhisekakārakā cattāropi koṭṭhāsā kariṃsuyeva. Ānanditā ahunti āmoditā ahesuṃ. Nandiṃ pavesi nagaranti candakumārassa chattaṃ ussāpetvā nagaraṃ paviṭṭhakāle nagare ānandabheri cari. ‘‘Kiṃ vatvā’’ti? Yathā ‘‘amhākaṃ candakumāro bandhanā mutto, evameva sabbe bandhanā muccantū’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘bandhanā mokkho aghositthā’’ti.

    ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁ વਤ੍ਤਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਅਨ੍ਤੋਨਗਰਂ ਪਨ ਪવਿਸਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਪਰਿਬ੍ਬਯਸ੍ਸ ਖੀਣਕਾਲੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਤਿਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਨ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਨ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਚਿਰਂ ਜੀવ ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਦਤਿ। ‘‘ਕੇਨਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਯਂ ਦਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੇવਲੋਕਂ ਪੂਰਯਮਾਨੋ ਅਗਮਾਸਿ।

    Bodhisatto pitu vattaṃ paṭṭhapesi. Antonagaraṃ pana pavisituṃ na labhati. Paribbayassa khīṇakāle bodhisatto uyyānakīḷādīnaṃ atthāya gacchanto taṃ upasaṅkamitvā ‘‘patimhī’’ti na vandati, añjaliṃ pana katvā ‘‘ciraṃ jīva sāmī’’ti vadati. ‘‘Kenattho’’ti vutte ārocesi. Athassa paribbayaṃ dāpesi. So dhammena rajjaṃ kāretvā āyupariyosāne devalokaṃ pūrayamāno agamāsi.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਂ ਏਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬਹੂ ਮਾਰੇਤੁਂ વਾਯਾਮਮਕਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ। ਤਦਾ ਖਣ੍ਡਹਾਲੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਗੋਤਮੀਦੇવੀ ਮਹਾਮਾਯਾ, ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ, વਸੁਲੋ ਰਾਹੁਲੋ, ਸੇਲਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ, ਸੂਰੋ વਾਮਗੋਤ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪੋ, ਭਦ੍ਦਸੇਨੋ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ, ਸੂਰਿਯਕੁਮਾਰੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਚਨ੍ਦਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto maṃ ekaṃ nissāya bahū māretuṃ vāyāmamakāsī’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi. Tadā khaṇḍahālo devadatto ahosi, gotamīdevī mahāmāyā, candādevī rāhulamātā, vasulo rāhulo, selā uppalavaṇṇā, sūro vāmagotto kassapo, bhaddaseno moggallāno, sūriyakumāro sāriputto, candarājā pana ahameva sammāsambuddho ahosinti.

    ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਸਤ੍ਤਮਾ।

    Candakumārajātakavaṇṇanā sattamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੫੪੪. ਚਨ੍ਦਕੁਮਾਰਜਾਤਕਂ • 544. Candakumārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact