Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૫. ચઙ્કીસુત્તં

    5. Caṅkīsuttaṃ

    ૪૨૨. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા કોસલેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન ઓપાસાદં નામ કોસલાનં બ્રાહ્મણગામો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા ઓપાસાદે વિહરતિ ઉત્તરેન ઓપાસાદં દેવવને સાલવને. તેન ખો પન સમયેન ચઙ્કી બ્રાહ્મણો ઓપાસાદં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં રઞ્ઞા પસેનદિના કોસલેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં. અસ્સોસું ખો ઓપાસાદકા બ્રાહ્મણગહપતિકા – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો કોસલેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં ઓપાસાદં અનુપ્પત્તો, ઓપાસાદે વિહરતિ ઉત્તરેન ઓપાસાદં દેવવને સાલવને. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’તિ.

    422. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena opāsādaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane. Tena kho pana samayena caṅkī brāhmaṇo opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Assosuṃ kho opāsādakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ opāsādaṃ anuppatto, opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.

    ૪૨૩. અથ ખો ઓપાસાદકા બ્રાહ્મણગહપતિકા ઓપાસાદા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતા ઉત્તરેનમુખા ગચ્છન્તિ યેન દેવવનં સાલવનં. તેન ખો પન સમયેન ચઙ્કી બ્રાહ્મણો ઉપરિપાસાદે દિવાસેય્યં ઉપગતો. અદ્દસા ખો ચઙ્કી બ્રાહ્મણો ઓપાસાદકે બ્રાહ્મણગહપતિકે ઓપાસાદા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતે ઉત્તરેન મુખં યેન દેવવનં સાલવનં તેનુપસઙ્કમન્તે. દિસ્વા ખત્તં આમન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો, ભો ખત્તે, ઓપાસાદકા બ્રાહ્મણગહપતિકા ઓપાસાદા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતા ઉત્તરેનમુખા ગચ્છન્તિ યેન દેવવનં સાલવન’’ન્તિ? ‘‘અત્થિ, ભો ચઙ્કી, સમણો ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો કોસલેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં ઓપાસાદં અનુપ્પત્તો, ઓપાસાદે વિહરતિ ઉત્તરેન ઓપાસાદં દેવવને સાલવને. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. તમેતે ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ગચ્છન્તી’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભો ખત્તે, યેન ઓપાસાદકા બ્રાહ્મણગહપતિકા તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઓપાસાદકે બ્રાહ્મણગહપતિકે એવં વદેહિ – ‘ચઙ્કી, ભો, બ્રાહ્મણો એવમાહ – આગમેન્તુ કિર ભોન્તો, ચઙ્કીપિ બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’’તિ. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો સો ખત્તો ચઙ્કિસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન ઓપાસાદકા બ્રાહ્મણગહપતિકા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઓપાસાદકે બ્રાહ્મણગહપતિકે એતદવોચ – ‘‘ચઙ્કી, ભો, બ્રાહ્મણો એવમાહ – ‘આગમેન્તુ કિર ભોન્તો, ચઙ્કીપિ બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’’તિ.

    423. Atha kho opāsādakā brāhmaṇagahapatikā opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena devavanaṃ sālavanaṃ. Tena kho pana samayena caṅkī brāhmaṇo uparipāsāde divāseyyaṃ upagato. Addasā kho caṅkī brāhmaṇo opāsādake brāhmaṇagahapatike opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarena mukhaṃ yena devavanaṃ sālavanaṃ tenupasaṅkamante. Disvā khattaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, bho khatte, opāsādakā brāhmaṇagahapatikā opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena devavanaṃ sālavana’’nti? ‘‘Atthi, bho caṅkī, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ opāsādaṃ anuppatto, opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Tamete bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya gacchantī’’ti. ‘‘Tena hi, bho khatte, yena opāsādakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā opāsādake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘caṅkī, bho, brāhmaṇo evamāha – āgamentu kira bhonto, caṅkīpi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so khatto caṅkissa brāhmaṇassa paṭissutvā yena opāsādakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā opāsādake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘caṅkī, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘āgamentu kira bhonto, caṅkīpi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti.

    ૪૨૪. તેન ખો પન સમયેન નાનાવેરજ્જકાનં બ્રાહ્મણાનં પઞ્ચમત્તાનિ બ્રાહ્મણસતાનિ ઓપાસાદે પટિવસન્તિ કેનચિદેવ કરણીયેન. અસ્સોસું ખો તે બ્રાહ્મણા – ‘‘ચઙ્કી કિર બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’તિ. અથ ખો તે બ્રાહ્મણા યેન ચઙ્કી બ્રાહ્મણો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ચઙ્કિં બ્રાહ્મણં એતદવોચું – ‘‘સચ્ચં કિર ભવં ચઙ્કી સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’તિ? ‘‘એવં ખો મે, ભો, હોતિ – ‘અહં સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સામી’’’તિ. ‘‘મા ભવં ચઙ્કી સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિ. ન અરહતિ ભવં ચઙ્કી સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; સમણોત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં ચઙ્કિં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. ભવઞ્હિ ચઙ્કી ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. યમ્પિ ભવં ચઙ્કી ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ ભવં ચઙ્કી સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; સમણોત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં ચઙ્કિં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. ભવઞ્હિ ચઙ્કી અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી 1 અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી સીલવા વુદ્ધસીલી વુદ્ધસીલેન સમન્નાગતો…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી કલ્યાણવાચો કલ્યાણવાક્કરણો પોરિયા વાચાય સમન્નાગતો વિસ્સટ્ઠાય અનેલગલાય અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનિયા…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી બહૂનં આચરિયપાચરિયો, તીણિ માણવકસતાનિ મન્તે વાચેતિ…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી બ્રાહ્મણસ્સ પોક્ખરસાતિસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰… ભવઞ્હિ ચઙ્કી ઓપાસાદં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં રઞ્ઞા પસેનદિના કોસલેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં. યમ્પિ ભવં ચઙ્કી ઓપાસાદં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં રઞ્ઞા પસેનદિના કોસલેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ ભવં ચઙ્કી સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; સમણોત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં ચઙ્કિં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતુ’’ન્તિ.

    424. Tena kho pana samayena nānāverajjakānaṃ brāhmaṇānaṃ pañcamattāni brāhmaṇasatāni opāsāde paṭivasanti kenacideva karaṇīyena. Assosuṃ kho te brāhmaṇā – ‘‘caṅkī kira brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho te brāhmaṇā yena caṅkī brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā caṅkiṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘saccaṃ kira bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti? ‘‘Evaṃ kho me, bho, hoti – ‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmī’’’ti. ‘‘Mā bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkami. Na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Bhavañhi caṅkī ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi bhavaṃ caṅkī ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Bhavañhi caṅkī aḍḍho mahaddhano mahābhogo…pe… bhavañhi caṅkī tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe… bhavañhi caṅkī abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī 2 akhuddāvakāso dassanāya…pe… bhavañhi caṅkī sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe… bhavañhi caṅkī kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe… bhavañhi caṅkī bahūnaṃ ācariyapācariyo, tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti…pe… bhavañhi caṅkī rañño pasenadissa kosalassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe… bhavañhi caṅkī brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe… bhavañhi caṅkī opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Yampi bhavaṃ caṅkī opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.

    ૪૨૫. એવં વુત્તે, ચઙ્કી બ્રાહ્મણો તે બ્રાહ્મણે એતદવોચ – ‘‘તેન હિ, ભો, મમપિ સુણાથ, યથા મયમેવ અરહામ તં સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; નત્વેવ અરહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. યમ્પિ, ભો, સમણો ગોતમો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; અથ ખો મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું 3. સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો પહૂતં હિરઞ્ઞસુવણ્ણં ઓહાય પબ્બજિતો ભૂમિગતઞ્ચ વેહાસટ્ઠઞ્ચ…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો દહરોવ સમાનો યુવા સુસુકાળકેસો ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતો પઠમેન વયસા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અકામકાનં માતાપિતૂનં અસ્સુમુખાનં રુદન્તાનં કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સીલવા અરિયસીલી કુસલસીલી કુસલેન સીલેન સમન્નાગતો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો કલ્યાણવાચો કલ્યાણવાક્કરણો પોરિયા વાચાય સમન્નાગતો વિસ્સટ્ઠાય અનેલગલાય અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનિયા…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો બહૂનં આચરિયપાચરિયો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ખીણકામરાગો વિગતચાપલ્લો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો કમ્મવાદી કિરિયવાદી અપાપપુરેક્ખારો બ્રહ્મઞ્ઞાય પજાય…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ઉચ્ચા કુલા પબ્બજિતો અસમ્ભિન્ના ખત્તિયકુલા…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અડ્ઢા કુલા પબ્બજિતો મહદ્ધના મહાભોગા…પે॰… સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં તિરોરટ્ઠા તિરોજનપદા સંપુચ્છિતું આગચ્છન્તિ…પે॰… સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં અનેકાનિ દેવતાસહસ્સાનિ પાણેહિ સરણં ગતાનિ…પે॰… સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ સમન્નાગતો…પે॰… 4 સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો સપુત્તદારો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰… સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં રાજા પસેનદિ કોસલો સપુત્તદારો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰… સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ સપુત્તદારો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰… સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ઓપાસાદં અનુપ્પત્તો ઓપાસાદે વિહરતિ ઉત્તરેન ઓપાસાદં દેવવને સાલવને. યે ખો તે સમણા વા બ્રાહ્મણા વા અમ્હાકં ગામક્ખેત્તં આગચ્છન્તિ, અતિથી નો તે હોન્તિ. અતિથી ખો પનમ્હેહિ સક્કાતબ્બા ગરુકાતબ્બા માનેતબ્બા પૂજેતબ્બા. યમ્પિ સમણો ગોતમો ઓપાસાદં અનુપ્પત્તો ઓપાસાદે વિહરતિ ઉત્તરેન ઓપાસાદં દેવવને સાલવને, અતિથિમ્હાકં સમણો ગોતમો. અતિથિ ખો પનમ્હેહિ સક્કાતબ્બો ગરુકાતબ્બો માનેતબ્બો પૂજેતબ્બો. ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; અથ ખો મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. એત્તકે ખો અહં, ભો, તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ વણ્ણે પરિયાપુણામિ, નો ચ ખો સો ભવં ગોતમો એત્તકવણ્ણો; અપરિમાણવણ્ણો હિ સો ભવં ગોતમો. એકમેકેનપિ તેન 5 અઙ્ગેન સમન્નાગતો ન અરહતિ, સો, ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું; અથ ખો મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતુન્તિ. તેન હિ, ભો, સબ્બેવ મયં સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ.

    425. Evaṃ vutte, caṅkī brāhmaṇo te brāhmaṇe etadavoca – ‘‘tena hi, bho, mamapi suṇātha, yathā mayameva arahāma taṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; natveva arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo khalu, bho, gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi, bho, samaṇo gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ 6. Samaṇo khalu, bho, gotamo pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajito bhūmigatañca vehāsaṭṭhañca…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo daharova samāno yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo sīlavā ariyasīlī kusalasīlī kusalena sīlena samannāgato…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo bahūnaṃ ācariyapācariyo…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo khīṇakāmarāgo vigatacāpallo…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo kammavādī kiriyavādī apāpapurekkhāro brahmaññāya pajāya…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo uccā kulā pabbajito asambhinnā khattiyakulā…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo aḍḍhā kulā pabbajito mahaddhanā mahābhogā…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā saṃpucchituṃ āgacchanti…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ anekāni devatāsahassāni pāṇehi saraṇaṃ gatāni…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato…pe… 7 samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā māgadho seniyo bimbisāro saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā pasenadi kosalo saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ brāhmaṇo pokkharasāti saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo opāsādaṃ anuppatto opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane. Ye kho te samaṇā vā brāhmaṇā vā amhākaṃ gāmakkhettaṃ āgacchanti, atithī no te honti. Atithī kho panamhehi sakkātabbā garukātabbā mānetabbā pūjetabbā. Yampi samaṇo gotamo opāsādaṃ anuppatto opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane, atithimhākaṃ samaṇo gotamo. Atithi kho panamhehi sakkātabbo garukātabbo mānetabbo pūjetabbo. Imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ettake kho ahaṃ, bho, tassa bhoto gotamassa vaṇṇe pariyāpuṇāmi, no ca kho so bhavaṃ gotamo ettakavaṇṇo; aparimāṇavaṇṇo hi so bhavaṃ gotamo. Ekamekenapi tena 8 aṅgena samannāgato na arahati, so, bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitunti. Tena hi, bho, sabbeva mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’’ti.

    ૪૨૬. અથ ખો ચઙ્કી બ્રાહ્મણો મહતા બ્રાહ્મણગણેન સદ્ધિં યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. તેન ખો પન સમયેન ભગવા વુદ્ધેહિ વુદ્ધેહિ બ્રાહ્મણેહિ સદ્ધિં કિઞ્ચિ કિઞ્ચિ કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા નિસિન્નો હોતિ. તેન ખો પન સમયેન કાપટિકો 9 નામ માણવો દહરો વુત્તસિરો સોળસવસ્સુદ્દેસિકો જાતિયા, તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં, પદકો, વેય્યાકરણો, લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો તસ્સં પરિસાયં નિસિન્નો હોતિ. સો વુદ્ધાનં વુદ્ધાનં બ્રાહ્મણાનં ભગવતા સદ્ધિં મન્તયમાનાનં અન્તરન્તરા કથં ઓપાતેતિ. અથ ખો ભગવા કાપટિકં માણવં અપસાદેતિ – ‘‘માયસ્મા ભારદ્વાજો વુદ્ધાનં વુદ્ધાનં બ્રાહ્મણાનં મન્તયમાનાનં અન્તરન્તરા કથં ઓપાતેતુ. કથાપરિયોસાનં આયસ્મા ભારદ્વાજો આગમેતૂ’’તિ. એવં વુત્તે, ચઙ્કી બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘મા ભવં ગોતમો કાપટિકં માણવં અપસાદેસિ. કુલપુત્તો ચ કાપટિકો માણવો, બહુસ્સુતો ચ કાપટિકો માણવો, પણ્ડિતો ચ કાપટિકો માણવો, કલ્યાણવાક્કરણો ચ કાપટિકો માણવો, પહોતિ ચ કાપટિકો માણવો ભોતા ગોતમેન સદ્ધિં અસ્મિં વચને પટિમન્તેતુ’’ન્તિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘અદ્ધા ખો કાપટિકસ્સ 10 માણવસ્સ તેવિજ્જકે પાવચને કથા 11 ભવિસ્સતિ. તથા હિ નં બ્રાહ્મણા સંપુરેક્ખરોન્તી’’તિ. અથ ખો કાપટિકસ્સ માણવસ્સ એતદહોસિ – ‘‘યદા મે સમણો ગોતમો ચક્ખું ઉપસંહરિસ્સતિ, અથાહં સમણં ગોતમં પઞ્હં પુચ્છિસ્સામી’’તિ. અથ ખો ભગવા કાપટિકસ્સ માણવસ્સ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય યેન કાપટિકો માણવો તેન ચક્ખૂનિ ઉપસંહાસિ.

    426. Atha kho caṅkī brāhmaṇo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Tena kho pana samayena bhagavā vuddhehi vuddhehi brāhmaṇehi saddhiṃ kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā nisinno hoti. Tena kho pana samayena kāpaṭiko 12 nāma māṇavo daharo vuttasiro soḷasavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti. So vuddhānaṃ vuddhānaṃ brāhmaṇānaṃ bhagavatā saddhiṃ mantayamānānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho bhagavā kāpaṭikaṃ māṇavaṃ apasādeti – ‘‘māyasmā bhāradvājo vuddhānaṃ vuddhānaṃ brāhmaṇānaṃ mantayamānānaṃ antarantarā kathaṃ opātetu. Kathāpariyosānaṃ āyasmā bhāradvājo āgametū’’ti. Evaṃ vutte, caṅkī brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mā bhavaṃ gotamo kāpaṭikaṃ māṇavaṃ apasādesi. Kulaputto ca kāpaṭiko māṇavo, bahussuto ca kāpaṭiko māṇavo, paṇḍito ca kāpaṭiko māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca kāpaṭiko māṇavo, pahoti ca kāpaṭiko māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘addhā kho kāpaṭikassa 13 māṇavassa tevijjake pāvacane kathā 14 bhavissati. Tathā hi naṃ brāhmaṇā saṃpurekkharontī’’ti. Atha kho kāpaṭikassa māṇavassa etadahosi – ‘‘yadā me samaṇo gotamo cakkhuṃ upasaṃharissati, athāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti. Atha kho bhagavā kāpaṭikassa māṇavassa cetasā cetoparivitakkamaññāya yena kāpaṭiko māṇavo tena cakkhūni upasaṃhāsi.

    ૪૨૭. અથ ખો કાપટિકસ્સ માણવસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સમન્નાહરતિ ખો મં સમણો ગોતમો. યંનૂનાહં સમણં ગોતમં પઞ્હં પુચ્છેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો કાપટિકો માણવો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘યદિદં, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણાનં પોરાણં મન્તપદં ઇતિહિતિહપરમ્પરાય પિટકસમ્પદાય, તત્થ ચ બ્રાહ્મણા એકંસેન નિટ્ઠં ગચ્છન્તિ – ‘ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ. ઇધ ભવં ગોતમો કિમાહા’’તિ? ‘‘કિં પન, ભારદ્વાજ, અત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકબ્રાહ્મણોપિ યો એવમાહ – ‘અહમેતં જાનામિ, અહમેતં પસ્સામિ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’’’ન્તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’. ‘‘કિં પન, ભારદ્વાજ, અત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકાચરિયોપિ , એકાચરિયપાચરિયોપિ, યાવ સત્તમા આચરિયમહયુગાપિ, યો એવમાહ – ‘અહમેતં જાનામિ, અહમેતં પસ્સામિ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’’’ન્તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’. ‘‘કિં પન, ભારદ્વાજ, યેપિ તે બ્રાહ્મણાનં પુબ્બકા ઇસયો મન્તાનં કત્તારો મન્તાનં પવત્તારો યેસમિદં એતરહિ બ્રાહ્મણા પોરાણં મન્તપદં ગીતં પવુત્તં સમિહિતં તદનુગાયન્તિ તદનુભાસન્તિ ભાસિતમનુભાસન્તિ વાચિતમનુવાચેન્તિ સેય્યથિદં – અટ્ઠકો વામકો વામદેવો વેસ્સામિત્તો યમતગ્ગિ અઙ્ગીરસો ભારદ્વાજો વાસેટ્ઠો કસ્સપો ભગુ, તેપિ એવમાહંસુ – ‘મયમેતં જાનામ, મયમેતં પસ્સામ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’’’ન્તિ? ‘‘નો હિદં, ભો ગોતમ’’.

    427. Atha kho kāpaṭikassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāharati kho maṃ samaṇo gotamo. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ puccheyya’’nti. Atha kho kāpaṭiko māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yadidaṃ, bho gotama, brāhmaṇānaṃ porāṇaṃ mantapadaṃ itihitihaparamparāya piṭakasampadāya, tattha ca brāhmaṇā ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchanti – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti. Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti? ‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi. Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi , ekācariyapācariyopi, yāva sattamā ācariyamahayugāpi, yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi. Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi evamāhaṃsu – ‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma. Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.

    ‘‘ઇતિ કિર, ભારદ્વાજ, નત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકબ્રાહ્મણોપિ યો એવમાહ – ‘અહમેતં જાનામિ, અહમેતં પસ્સામિ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ; નત્થિ કોચિ બ્રાહ્મણાનં એકાચરિયોપિ એકાચરિયપાચરિયોપિ, યાવ સત્તમા આચરિયમહયુગાપિ, યો એવમાહ – ‘અહમેતં જાનામિ, અહમેતં પસ્સામિ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ; યેપિ તે બ્રાહ્મણાનં પુબ્બકા ઇસયો મન્તાનં કત્તારો મન્તાનં પવત્તારો યેસમિદં એતરહિ બ્રાહ્મણા પોરાણં મન્તપદં ગીતં પવુત્તં સમિહિતં તદનુગાયન્તિ તદનુભાસન્તિ ભાસિતમનુભાસન્તિ વાચિતમનુવાચેન્તિ સેય્યથિદં – અટ્ઠકો વામકો વામદેવો વેસ્સામિત્તો યમતગ્ગિ અઙ્ગીરસો ભારદ્વાજો વાસેટ્ઠો કસ્સપો ભગુ, તેપિ ન એવમાહંસુ – ‘મયમેતં જાનામ, મયમેતં પસ્સામ. ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ.

    ‘‘Iti kira, bhāradvāja, natthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi. Idameva saccaṃ, moghamañña’nti; natthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi ekācariyapācariyopi, yāva sattamā ācariyamahayugāpi, yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi. Idameva saccaṃ, moghamañña’nti; yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi na evamāhaṃsu – ‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma. Idameva saccaṃ, moghamañña’nti.

    ૪૨૮. ‘‘સેય્યથાપિ, ભારદ્વાજ, અન્ધવેણિ પરમ્પરાસંસત્તા પુરિમોપિ ન પસ્સતિ મજ્ઝિમોપિ ન પસ્સતિ પચ્છિમોપિ ન પસ્સતિ; એવમેવ ખો, ભારદ્વાજ, અન્ધવેણૂપમં મઞ્ઞે બ્રાહ્મણાનં ભાસિતં સમ્પજ્જતિ – પુરિમોપિ ન પસ્સતિ મજ્ઝિમોપિ ન પસ્સતિ પચ્છિમોપિ ન પસ્સતિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, ભારદ્વાજ , નનુ એવં સન્તે બ્રાહ્મણાનં અમૂલિકા સદ્ધા સમ્પજ્જતી’’તિ? ‘‘ન ખ્વેત્થ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા સદ્ધાયેવ પયિરુપાસન્તિ, અનુસ્સવાપેત્થ બ્રાહ્મણા પયિરુપાસન્તી’’તિ. ‘‘પુબ્બેવ ખો ત્વં, ભારદ્વાજ, સદ્ધં અગમાસિ, અનુસ્સવં ઇદાનિ વદેસિ. પઞ્ચ ખો ઇમે, ભારદ્વાજ, ધમ્મા દિટ્ઠેવ ધમ્મે દ્વેધા વિપાકા. કતમે પઞ્ચ? સદ્ધા, રુચિ, અનુસ્સવો, આકારપરિવિતક્કો, દિટ્ઠિનિજ્ઝાનક્ખન્તિ – ઇમે ખો, ભારદ્વાજ , પઞ્ચ ધમ્મા દિટ્ઠેવ ધમ્મે દ્વેધા વિપાકા. અપિ ચ, ભારદ્વાજ, સુસદ્દહિતંયેવ હોતિ, તઞ્ચ હોતિ રિત્તં તુચ્છં મુસા; નો ચેપિ સુસદ્દહિતં હોતિ, તઞ્ચ હોતિ ભૂતં તચ્છં અનઞ્ઞથા. અપિ ચ, ભારદ્વાજ , સુરુચિતંયેવ હોતિ…પે॰… સ્વાનુસ્સુતંયેવ હોતિ…પે॰… સુપરિવિતક્કિતંયેવ હોતિ…પે॰… સુનિજ્ઝાયિતંયેવ હોતિ, તઞ્ચ હોતિ રિત્તં તુચ્છં મુસા; નો ચેપિ સુનિજ્ઝાયિતં હોતિ, તઞ્ચ હોતિ ભૂતં તચ્છં અનઞ્ઞથા. સચ્ચમનુરક્ખતા, ભારદ્વાજ, વિઞ્ઞુના પુરિસેન નાલમેત્થ એકંસેન નિટ્ઠં ગન્તું – ‘ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’’’ન્તિ.

    428. ‘‘Seyyathāpi, bhāradvāja, andhaveṇi paramparāsaṃsattā purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passati; evameva kho, bhāradvāja, andhaveṇūpamaṃ maññe brāhmaṇānaṃ bhāsitaṃ sampajjati – purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passati. Taṃ kiṃ maññasi, bhāradvāja , nanu evaṃ sante brāhmaṇānaṃ amūlikā saddhā sampajjatī’’ti? ‘‘Na khvettha, bho gotama, brāhmaṇā saddhāyeva payirupāsanti, anussavāpettha brāhmaṇā payirupāsantī’’ti. ‘‘Pubbeva kho tvaṃ, bhāradvāja, saddhaṃ agamāsi, anussavaṃ idāni vadesi. Pañca kho ime, bhāradvāja, dhammā diṭṭheva dhamme dvedhā vipākā. Katame pañca? Saddhā, ruci, anussavo, ākāraparivitakko, diṭṭhinijjhānakkhanti – ime kho, bhāradvāja , pañca dhammā diṭṭheva dhamme dvedhā vipākā. Api ca, bhāradvāja, susaddahitaṃyeva hoti, tañca hoti rittaṃ tucchaṃ musā; no cepi susaddahitaṃ hoti, tañca hoti bhūtaṃ tacchaṃ anaññathā. Api ca, bhāradvāja , surucitaṃyeva hoti…pe… svānussutaṃyeva hoti…pe… suparivitakkitaṃyeva hoti…pe… sunijjhāyitaṃyeva hoti, tañca hoti rittaṃ tucchaṃ musā; no cepi sunijjhāyitaṃ hoti, tañca hoti bhūtaṃ tacchaṃ anaññathā. Saccamanurakkhatā, bhāradvāja, viññunā purisena nālamettha ekaṃsena niṭṭhaṃ gantuṃ – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.

    ૪૨૯. ‘‘કિત્તાવતા પન, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુરક્ખણા હોતિ, કિત્તાવતા સચ્ચમનુરક્ખતિ? સચ્ચાનુરક્ખણં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘સદ્ધા ચેપિ, ભારદ્વાજ, પુરિસસ્સ હોતિ; ‘એવં મે સદ્ધા’તિ – ઇતિ વદં સચ્ચમનુરક્ખતિ 15, નત્વેવ તાવ એકંસેન નિટ્ઠં ગચ્છતિ – ‘ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ ( ) 16. રુચિ ચેપિ, ભારદ્વાજ, પુરિસસ્સ હોતિ…પે॰… અનુસ્સવો ચેપિ, ભારદ્વાજ, પુરિસસ્સ હોતિ…પે॰… આકારપરિવિતક્કો ચેપિ, ભારદ્વાજ, પુરિસસ્સ હોતિ…પે॰… દિટ્ઠિનિજ્ઝાનક્ખન્તિ ચેપિ, ભારદ્વાજ, પુરિસસ્સ હોતિ; ‘એવં મે દિટ્ઠિનિજ્ઝાનક્ખન્તી’તિ – ઇતિ વદં સચ્ચમનુરક્ખતિ, નત્વેવ તાવ એકંસેન નિટ્ઠં ગચ્છતિ – ‘ઇદમેવ સચ્ચં, મોઘમઞ્ઞ’ન્તિ. એત્તાવતા ખો, ભારદ્વાજ, સચ્ચાનુરક્ખણા હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુરક્ખતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુરક્ખણં પઞ્ઞપેમ; ન ત્વેવ તાવ સચ્ચાનુબોધો હોતી’’તિ.

    429. ‘‘Kittāvatā pana, bho gotama, saccānurakkhaṇā hoti, kittāvatā saccamanurakkhati? Saccānurakkhaṇaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Saddhā cepi, bhāradvāja, purisassa hoti; ‘evaṃ me saddhā’ti – iti vadaṃ saccamanurakkhati 17, natveva tāva ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti ( ) 18. Ruci cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… anussavo cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… ākāraparivitakko cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… diṭṭhinijjhānakkhanti cepi, bhāradvāja, purisassa hoti; ‘evaṃ me diṭṭhinijjhānakkhantī’ti – iti vadaṃ saccamanurakkhati, natveva tāva ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti. Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānurakkhaṇā hoti, ettāvatā saccamanurakkhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānurakkhaṇaṃ paññapema; na tveva tāva saccānubodho hotī’’ti.

    ૪૩૦. ‘‘એત્તાવતા, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુરક્ખણા હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુરક્ખતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુરક્ખણં પેક્ખામ. કિત્તાવતા પન, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુબોધો હોતિ, કિત્તાવતા સચ્ચમનુબુજ્ઝતિ? સચ્ચાનુબોધં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘ઇધ 19, ભારદ્વાજ, ભિક્ખુ અઞ્ઞતરં ગામં વા નિગમં વા ઉપનિસ્સાય વિહરતિ. તમેનં ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા ઉપસઙ્કમિત્વા તીસુ ધમ્મેસુ સમન્નેસતિ – લોભનીયેસુ ધમ્મેસુ, દોસનીયેસુ ધમ્મેસુ, મોહનીયેસુ ધમ્મેસુ. અત્થિ નુ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા લોભનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ લોભનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાયાતિ? તમેનં સમન્નેસમાનો એવં જાનાતિ – ‘નત્થિ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા લોભનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ લોભનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય 20. તથારૂપો 21 ખો પનિમસ્સાયસ્મતો કાયસમાચારો તથારૂપો 22 વચીસમાચારો યથા તં અલુદ્ધસ્સ. યં ખો પન અયમાયસ્મા ધમ્મં દેસેતિ, ગમ્ભીરો સો ધમ્મો દુદ્દસો દુરનુબોધો સન્તો પણીતો અતક્કાવચરો નિપુણો પણ્ડિતવેદનીયો; ન સો ધમ્મો સુદેસિયો લુદ્ધેના’’’તિ.

    430. ‘‘Ettāvatā, bho gotama, saccānurakkhaṇā hoti, ettāvatā saccamanurakkhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānurakkhaṇaṃ pekkhāma. Kittāvatā pana, bho gotama, saccānubodho hoti, kittāvatā saccamanubujjhati? Saccānubodhaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Idha 23, bhāradvāja, bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. Tamenaṃ gahapati vā gahapatiputto vā upasaṅkamitvā tīsu dhammesu samannesati – lobhanīyesu dhammesu, dosanīyesu dhammesu, mohanīyesu dhammesu. Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā lobhanīyā dhammā yathārūpehi lobhanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti? Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā lobhanīyā dhammā yathārūpehi lobhanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya 24. Tathārūpo 25 kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo 26 vacīsamācāro yathā taṃ aluddhassa. Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo luddhenā’’’ti.

    ૪૩૧. ‘‘યતો નં સમન્નેસમાનો વિસુદ્ધં લોભનીયેહિ ધમ્મેહિ સમનુપસ્સતિ તતો નં ઉત્તરિ સમન્નેસતિ દોસનીયેસુ ધમ્મેસુ. અત્થિ નુ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા દોસનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ દોસનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાયાતિ? તમેનં સમન્નેસમાનો એવં જાનાતિ – ‘નત્થિ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા દોસનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ દોસનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય. તથારૂપો ખો પનિમસ્સાયસ્મતો કાયસમાચારો તથારૂપો વચીસમાચારો યથા તં અદુટ્ઠસ્સ. યં ખો પન અયમાયસ્મા ધમ્મં દેસેતિ, ગમ્ભીરો સો ધમ્મો દુદ્દસો દુરનુબોધો સન્તો પણીતો અતક્કાવચરો નિપુણો પણ્ડિતવેદનીયો; ન સો ધમ્મો સુદેસિયો દુટ્ઠેના’’’તિ.

    431. ‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ lobhanīyehi dhammehi samanupassati tato naṃ uttari samannesati dosanīyesu dhammesu. Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā dosanīyā dhammā yathārūpehi dosanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti? Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā dosanīyā dhammā yathārūpehi dosanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Tathārūpo kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo vacīsamācāro yathā taṃ aduṭṭhassa. Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo duṭṭhenā’’’ti.

    ૪૩૨. ‘‘યતો નં સમન્નેસમાનો વિસુદ્ધં દોસનીયેહિ ધમ્મેહિ સમનુપસ્સતિ , તતો નં ઉત્તરિ સમન્નેસતિ મોહનીયેસુ ધમ્મેસુ. અત્થિ નુ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા મોહનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ મોહનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાયાતિ? તમેનં સમન્નેસમાનો એવં જાનાતિ – ‘નત્થિ ખો ઇમસ્સાયસ્મતો તથારૂપા મોહનીયા ધમ્મા યથારૂપેહિ મોહનીયેહિ ધમ્મેહિ પરિયાદિન્નચિત્તો અજાનં વા વદેય્ય – જાનામીતિ, અપસ્સં વા વદેય્ય – પસ્સામીતિ, પરં વા તદત્થાય સમાદપેય્ય યં પરેસં અસ્સ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય. તથારૂપો ખો પનિમસ્સાયસ્મતો કાયસમાચારો તથારૂપો વચીસમાચારો યથા તં અમૂળ્હસ્સ. યં ખો પન અયમાયસ્મા ધમ્મં દેસેતિ, ગમ્ભીરો સો ધમ્મો દુદ્દસો દુરનુબોધો સન્તો પણીતો અતક્કાવચરો નિપુણો પણ્ડિતવેદનીયો; ન સો ધમ્મો સુદેસિયો મૂળ્હેના’’’તિ.

    432. ‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ dosanīyehi dhammehi samanupassati , tato naṃ uttari samannesati mohanīyesu dhammesu. Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā mohanīyā dhammā yathārūpehi mohanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti? Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā mohanīyā dhammā yathārūpehi mohanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Tathārūpo kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo vacīsamācāro yathā taṃ amūḷhassa. Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo mūḷhenā’’’ti.

    ‘‘યતો નં સમન્નેસમાનો વિસુદ્ધં મોહનીયેહિ ધમ્મેહિ સમનુપસ્સતિ ; અથ તમ્હિ સદ્ધં નિવેસેતિ, સદ્ધાજાતો ઉપસઙ્કમતિ, ઉપસઙ્કમન્તો પયિરુપાસતિ, પયિરુપાસન્તો સોતં ઓદહતિ, ઓહિતસોતો ધમ્મં સુણાતિ, સુત્વા ધમ્મં ધારેતિ, ધતાનં 27 ધમ્માનં અત્થં ઉપપરિક્ખતિ, અત્થં ઉપપરિક્ખતો ધમ્મા નિજ્ઝાનં ખમન્તિ, ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિયા સતિ છન્દો જાયતિ, છન્દજાતો ઉસ્સહતિ, ઉસ્સહિત્વા તુલેતિ, તુલયિત્વા પદહતિ, પહિતત્તો સમાનો કાયેન ચેવ પરમસચ્ચં સચ્છિકરોતિ પઞ્ઞાય ચ નં અતિવિજ્ઝ પસ્સતિ. એત્તાવતા ખો, ભારદ્વાજ, સચ્ચાનુબોધો હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુબુજ્ઝતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુબોધં પઞ્ઞપેમ; ન ત્વેવ તાવ સચ્ચાનુપ્પત્તિ હોતી’’તિ.

    ‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ mohanīyehi dhammehi samanupassati ; atha tamhi saddhaṃ niveseti, saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsati, payirupāsanto sotaṃ odahati, ohitasoto dhammaṃ suṇāti, sutvā dhammaṃ dhāreti, dhatānaṃ 28 dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto samāno kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikaroti paññāya ca naṃ ativijjha passati. Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānubodho hoti, ettāvatā saccamanubujjhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānubodhaṃ paññapema; na tveva tāva saccānuppatti hotī’’ti.

    ૪૩૩. ‘‘એત્તાવત્તા, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુબોધો હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુબુજ્ઝતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુબોધં પેક્ખામ. કિત્તાવતા પન, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુપ્પત્તિ હોતિ, કિત્તાવતા સચ્ચમનુપાપુણાતિ? સચ્ચાનુપ્પત્તિં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘તેસંયે , ભારદ્વાજ, ધમ્માનં આસેવના ભાવના બહુલીકમ્મં સચ્ચાનુપ્પત્તિ હોતિ. એત્તાવતા ખો, ભારદ્વાજ, સચ્ચાનુપ્પત્તિ હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુપાપુણાતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુપ્પત્તિં પઞ્ઞપેમા’’તિ.

    433. ‘‘Ettāvattā, bho gotama, saccānubodho hoti, ettāvatā saccamanubujjhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānubodhaṃ pekkhāma. Kittāvatā pana, bho gotama, saccānuppatti hoti, kittāvatā saccamanupāpuṇāti? Saccānuppattiṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Tesaṃye , bhāradvāja, dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ saccānuppatti hoti. Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānuppatti hoti, ettāvatā saccamanupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṃ saccānuppattiṃ paññapemā’’ti.

    ૪૩૪. ‘‘એત્તાવતા, ભો ગોતમ, સચ્ચાનુપ્પત્તિ હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુપાપુણાતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુપ્પત્તિં પેક્ખામ. સચ્ચાનુપ્પત્તિયા પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? સચ્ચાનુપ્પત્તિયા બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘સચ્ચાનુપ્પત્તિયા ખો, ભારદ્વાજ, પધાનં બહુકારં. નો ચેતં પદહેય્ય, નયિદં સચ્ચમનુપાપુણેય્ય. યસ્મા ચ ખો પદહતિ તસ્મા સચ્ચમનુપાપુણાતિ. તસ્મા સચ્ચાનુપ્પત્તિયા પધાનં બહુકાર’’ન્તિ.

    434. ‘‘Ettāvatā, bho gotama, saccānuppatti hoti, ettāvatā saccamanupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṃ saccānuppattiṃ pekkhāma. Saccānuppattiyā pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Saccānuppattiyā kho, bhāradvāja, padhānaṃ bahukāraṃ. No cetaṃ padaheyya, nayidaṃ saccamanupāpuṇeyya. Yasmā ca kho padahati tasmā saccamanupāpuṇāti. Tasmā saccānuppattiyā padhānaṃ bahukāra’’nti.

    ‘‘પધાનસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? પધાનસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘પધાનસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, તુલના બહુકારા. નો ચેતં તુલેય્ય, નયિદં પદહેય્ય. યસ્મા ચ ખો તુલેતિ તસ્મા પદહતિ. તસ્મા પધાનસ્સ તુલના બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Padhānassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Padhānassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Padhānassa kho, bhāradvāja, tulanā bahukārā. No cetaṃ tuleyya, nayidaṃ padaheyya. Yasmā ca kho tuleti tasmā padahati. Tasmā padhānassa tulanā bahukārā’’ti.

    ‘‘તુલનાય પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? તુલનાય બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘તુલનાય ખો, ભારદ્વાજ, ઉસ્સાહો બહુકારો. નો ચેતં ઉસ્સહેય્ય, નયિદં તુલેય્ય. યસ્મા ચ ખો ઉસ્સહતિ તસ્મા તુલેતિ. તસ્મા તુલનાય ઉસ્સાહો બહુકારો’’તિ.

    ‘‘Tulanāya pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Tulanāya bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Tulanāya kho, bhāradvāja, ussāho bahukāro. No cetaṃ ussaheyya, nayidaṃ tuleyya. Yasmā ca kho ussahati tasmā tuleti. Tasmā tulanāya ussāho bahukāro’’ti.

    ‘‘ઉસ્સાહસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? ઉસ્સાહસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘ઉસ્સાહસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, છન્દો બહુકારો. નો ચેતં છન્દો જાયેથ, નયિદં ઉસ્સહેય્ય. યસ્મા ચ ખો છન્દો જાયતિ તસ્મા ઉસ્સહતિ. તસ્મા ઉસ્સાહસ્સ છન્દો બહુકારો’’તિ.

    ‘‘Ussāhassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Ussāhassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Ussāhassa kho, bhāradvāja, chando bahukāro. No cetaṃ chando jāyetha, nayidaṃ ussaheyya. Yasmā ca kho chando jāyati tasmā ussahati. Tasmā ussāhassa chando bahukāro’’ti.

    ‘‘છન્દસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો ? છન્દસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘છન્દસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિ બહુકારા. નો ચેતે ધમ્મા નિજ્ઝાનં ખમેય્યું, નયિદં છન્દો જાયેથ. યસ્મા ચ ખો ધમ્મા નિજ્ઝાનં ખમન્તિ તસ્મા છન્દો જાયતિ. તસ્મા છન્દસ્સ ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિ બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Chandassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro ? Chandassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Chandassa kho, bhāradvāja, dhammanijjhānakkhanti bahukārā. No cete dhammā nijjhānaṃ khameyyuṃ, nayidaṃ chando jāyetha. Yasmā ca kho dhammā nijjhānaṃ khamanti tasmā chando jāyati. Tasmā chandassa dhammanijjhānakkhanti bahukārā’’ti.

    ‘‘ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિયા પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિયા બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિયા ખો, ભારદ્વાજ, અત્થૂપપરિક્ખા બહુકારા. નો ચેતં અત્થં ઉપપરિક્ખેય્ય, નયિદં ધમ્મા નિજ્ઝાનં ખમેય્યું. યસ્મા ચ ખો અત્થં ઉપપરિક્ખતિ તસ્મા ધમ્મા નિજ્ઝાનં ખમન્તિ. તસ્મા ધમ્મનિજ્ઝાનક્ખન્તિયા અત્થૂપપરિક્ખા બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Dhammanijjhānakkhantiyā pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammanijjhānakkhantiyā bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Dhammanijjhānakkhantiyā kho, bhāradvāja, atthūpaparikkhā bahukārā. No cetaṃ atthaṃ upaparikkheyya, nayidaṃ dhammā nijjhānaṃ khameyyuṃ. Yasmā ca kho atthaṃ upaparikkhati tasmā dhammā nijjhānaṃ khamanti. Tasmā dhammanijjhānakkhantiyā atthūpaparikkhā bahukārā’’ti.

    ‘‘અત્થૂપપરિક્ખાય પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? અત્થૂપપરિક્ખાય બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘અત્થૂપપરિક્ખાય ખો, ભારદ્વાજ, ધમ્મધારણા બહુકારા. નો ચેતં ધમ્મં ધારેય્ય, નયિદં અત્થં ઉપપરિક્ખેય્ય. યસ્મા ચ ખો ધમ્મં ધારેતિ તસ્મા અત્થં ઉપપરિક્ખતિ. તસ્મા અત્થૂપપરિક્ખાય ધમ્મધારણા બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Atthūpaparikkhāya pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Atthūpaparikkhāya bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Atthūpaparikkhāya kho, bhāradvāja, dhammadhāraṇā bahukārā. No cetaṃ dhammaṃ dhāreyya, nayidaṃ atthaṃ upaparikkheyya. Yasmā ca kho dhammaṃ dhāreti tasmā atthaṃ upaparikkhati. Tasmā atthūpaparikkhāya dhammadhāraṇā bahukārā’’ti.

    ‘‘ધમ્મધારણાય પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? ધમ્મધારણાય બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘ધમ્મધારણાય ખો, ભારદ્વાજ, ધમ્મસ્સવનં બહુકારં. નો ચેતં ધમ્મં સુણેય્ય, નયિદં ધમ્મં ધારેય્ય. યસ્મા ચ ખો ધમ્મં સુણાતિ તસ્મા ધમ્મં ધારેતિ. તસ્મા ધમ્મધારણાય ધમ્મસ્સવનં બહુકાર’’ન્તિ.

    ‘‘Dhammadhāraṇāya pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammadhāraṇāya bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Dhammadhāraṇāya kho, bhāradvāja, dhammassavanaṃ bahukāraṃ. No cetaṃ dhammaṃ suṇeyya, nayidaṃ dhammaṃ dhāreyya. Yasmā ca kho dhammaṃ suṇāti tasmā dhammaṃ dhāreti. Tasmā dhammadhāraṇāya dhammassavanaṃ bahukāra’’nti.

    ‘‘ધમ્મસ્સવનસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? ધમ્મસ્સવનસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ . ‘‘ધમ્મસ્સવનસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, સોતાવધાનં બહુકારં . નો ચેતં સોતં ઓદહેય્ય, નયિદં ધમ્મં સુણેય્ય. યસ્મા ચ ખો સોતં ઓદહતિ તસ્મા ધમ્મં સુણાતિ. તસ્મા ધમ્મસ્સવનસ્સ સોતાવધાનં બહુકાર’’ન્તિ.

    ‘‘Dhammassavanassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammassavanassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti . ‘‘Dhammassavanassa kho, bhāradvāja, sotāvadhānaṃ bahukāraṃ . No cetaṃ sotaṃ odaheyya, nayidaṃ dhammaṃ suṇeyya. Yasmā ca kho sotaṃ odahati tasmā dhammaṃ suṇāti. Tasmā dhammassavanassa sotāvadhānaṃ bahukāra’’nti.

    ‘‘સોતાવધાનસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? સોતાવધાનસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘સોતાવધાનસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, પયિરુપાસના બહુકારા. નો ચેતં પયિરુપાસેય્ય, નયિદં સોતં ઓદહેય્ય. યસ્મા ચ ખો પયિરુપાસતિ તસ્મા સોતં ઓદહતિ. તસ્મા સોતાવધાનસ્સ પયિરુપાસના બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Sotāvadhānassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Sotāvadhānassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Sotāvadhānassa kho, bhāradvāja, payirupāsanā bahukārā. No cetaṃ payirupāseyya, nayidaṃ sotaṃ odaheyya. Yasmā ca kho payirupāsati tasmā sotaṃ odahati. Tasmā sotāvadhānassa payirupāsanā bahukārā’’ti.

    ‘‘પયિરુપાસનાય પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? પયિરુપાસનાય બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘પયિરુપાસનાય ખો, ભારદ્વાજ, ઉપસઙ્કમનં બહુકારં. નો ચેતં ઉપસઙ્કમેય્ય, નયિદં પયિરુપાસેય્ય. યસ્મા ચ ખો ઉપસઙ્કમતિ તસ્મા પયિરુપાસતિ. તસ્મા પયિરુપાસનાય ઉપસઙ્કમનં બહુકાર’’ન્તિ.

    ‘‘Payirupāsanāya pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Payirupāsanāya bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Payirupāsanāya kho, bhāradvāja, upasaṅkamanaṃ bahukāraṃ. No cetaṃ upasaṅkameyya, nayidaṃ payirupāseyya. Yasmā ca kho upasaṅkamati tasmā payirupāsati. Tasmā payirupāsanāya upasaṅkamanaṃ bahukāra’’nti.

    ‘‘ઉપસઙ્કમનસ્સ પન, ભો ગોતમ, કતમો ધમ્મો બહુકારો? ઉપસઙ્કમનસ્સ બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં પુચ્છામા’’તિ. ‘‘ઉપસઙ્કમનસ્સ ખો, ભારદ્વાજ, સદ્ધા બહુકારા. નો ચેતં સદ્ધા જાયેથ, નયિદં ઉપસઙ્કમેય્ય. યસ્મા ચ ખો સદ્ધા જાયતિ તસ્મા ઉપસઙ્કમતિ. તસ્મા ઉપસઙ્કમનસ્સ સદ્ધા બહુકારા’’તિ.

    ‘‘Upasaṅkamanassa pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro? Upasaṅkamanassa bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Upasaṅkamanassa kho, bhāradvāja, saddhā bahukārā. No cetaṃ saddhā jāyetha, nayidaṃ upasaṅkameyya. Yasmā ca kho saddhā jāyati tasmā upasaṅkamati. Tasmā upasaṅkamanassa saddhā bahukārā’’ti.

    ૪૩૫. ‘‘સચ્ચાનુરક્ખણં મયં ભવન્તં ગોતમં અપુચ્છિમ્હ, સચ્ચાનુરક્ખણં ભવં ગોતમો બ્યાકાસિ; તઞ્ચ પનમ્હાકં રુચ્ચતિ ચેવ ખમતિ ચ તેન ચમ્હ અત્તમના. સચ્ચાનુબોધં મયં ભવન્તં ગોતમં અપુચ્છિમ્હ, સચ્ચાનુબોધં ભવં ગોતમો બ્યાકાસિ; તઞ્ચ પનમ્હાકં રુચ્ચતિ ચેવ ખમતિ ચ તેન ચમ્હ અત્તમના. સચ્ચાનુપ્પત્તિં મયં ભવન્તં ગોતમં અપુચ્છિમ્હ, સચ્ચાનુપ્પત્તિં ભવં ગોતમો બ્યાકાસિ; તઞ્ચ પનમ્હાકં રુચ્ચતિ ચેવ ખમતિ ચ તેન ચમ્હ અત્તમના . સચ્ચાનુપ્પત્તિયા બહુકારં ધમ્મં મયં ભવન્તં ગોતમં અપુચ્છિમ્હ, સચ્ચાનુપ્પત્તિયા બહુકારં ધમ્મં ભવં ગોતમો બ્યાકાસિ; તઞ્ચ પનમ્હાકં રુચ્ચતિ ચેવ ખમતિ ચ તેન ચમ્હ અત્તમના. યંયદેવ ચ મયં ભવન્તં ગોતમં અપુચ્છિમ્હ તંતદેવ ભવં ગોતમો બ્યાકાસિ; તઞ્ચ પનમ્હાકં રુચ્ચતિ ચેવ ખમતિ ચ તેન ચમ્હ અત્તમના. મયઞ્હિ, ભો ગોતમ, પુબ્બે એવં જાનામ – ‘કે ચ મુણ્ડકા સમણકા ઇબ્ભા કણ્હા બન્ધુપાદાપચ્ચા, કે ચ ધમ્મસ્સ અઞ્ઞાતારો’તિ? અજનેસિ વત મે ભવં ગોતમો સમણેસુ સમણપેમં, સમણેસુ સમણપસાદં, સમણેસુ સમણગારવં. અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ…પે॰… ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.

    435. ‘‘Saccānurakkhaṇaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānurakkhaṇaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā. Saccānubodhaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānubodhaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā. Saccānuppattiṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānuppattiṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā . Saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā. Yaṃyadeva ca mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha taṃtadeva bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā. Mayañhi, bho gotama, pubbe evaṃ jānāma – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, ke ca dhammassa aññātāro’ti? Ajanesi vata me bhavaṃ gotamo samaṇesu samaṇapemaṃ, samaṇesu samaṇapasādaṃ, samaṇesu samaṇagāravaṃ. Abhikkantaṃ, bho gotama…pe… upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.

    ચઙ્કીસુત્તં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.

    Caṅkīsuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.







    Footnotes:
    1. બ્રહ્મવચ્ચસી (સી॰ પી॰)
    2. brahmavaccasī (sī. pī.)
    3. એત્થ દી॰ નિ॰ ૧.૩૦૪ અઞ્ઞમ્પિ ગુણપદં દિસ્સતિ
    4. એત્થાપિ દી॰ નિ॰ ૧.૩૦૪ અઞ્ઞાનિપિ ગુણપદાનં દિસ્સન્તિ
    5. એકમેકેનપિ ભો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    6. ettha dī. ni. 1.304 aññampi guṇapadaṃ dissati
    7. etthāpi dī. ni. 1.304 aññānipi guṇapadānaṃ dissanti
    8. ekamekenapi bho (sī. syā. kaṃ. pī.)
    9. કાપઠિકો (સી॰ પી॰), કાપદિકો (સ્યા॰ કં॰)
    10. એતદહોસિ ‘‘કાપટિકસ્સ (ક॰)
    11. કથં (સી॰ ક॰), કથં (સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    12. kāpaṭhiko (sī. pī.), kāpadiko (syā. kaṃ.)
    13. etadahosi ‘‘kāpaṭikassa (ka.)
    14. kathaṃ (sī. ka.), kathaṃ (syā. kaṃ. pī.)
    15. એવમેવ સિજ્ઝતીતિ ઇતિ વા, તં સચ્ચમનુરક્ખતિ (ક॰)
    16. (એત્તાવતા ખો ભારદ્વાજ સચ્ચાનુરક્ખણા હોતિ, એત્તાવતા સચ્ચમનુરક્ખતિ, એત્તાવતા ચ મયં સચ્ચાનુરક્ખણં પઞ્ઞાપેમ, ન ત્વેવ તાવ સચ્ચાનુબોધો હોતિ) (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    17. evameva sijjhatīti iti vā, taṃ saccamanurakkhati (ka.)
    18. (ettāvatā kho bhāradvāja saccānurakkhaṇā hoti, ettāvatā saccamanurakkhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānurakkhaṇaṃ paññāpema, na tveva tāva saccānubodho hoti) (sī. syā. kaṃ. pī.)
    19. ઇધ કિર (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    20. દુક્ખાયાતિ (સબ્બત્થ)
    21. તથા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    22. તથા (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    23. idha kira (syā. kaṃ. ka.)
    24. dukkhāyāti (sabbattha)
    25. tathā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    26. tathā (sī. syā. kaṃ. pī.)
    27. ધારિતાનં (ક॰)
    28. dhāritānaṃ (ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. ચઙ્કીસુત્તવણ્ણના • 5. Caṅkīsuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૫. ચઙ્કીસુત્તવણ્ણના • 5. Caṅkīsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact