| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਿਨਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
੪੫. ਨੀਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਸਾਸਨਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਹੁਪਾਲਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਨੁਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਸੁਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੪੪੨) ਏવਮਾਦਿਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਤੋ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਞ੍ਚ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕਾਸੇਸੁਂ, ‘‘ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਤੋ ਆਚਰਿਯવਾਦਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕਾਸੇਸੁਂ, ਭਾਰੁਕਚ੍ਛਕવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ (ਪਾਰਾ॰ ੭੮) ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਏવਮਾਹ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਆવੁਸੋ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਤੋ ਏવ ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕਾਸੇਸੁਂ। ਤਾਯ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਯਾ ਥੇਰੋ ਏਤਦਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਂ ਲਭਿ।
45.Nīharitvāti sāsanato nīharitvā. Tathā hi ‘‘pañcahupāli aṅgehi samannāgatena bhikkhunā nānuyuñjitabbaṃ. Katamehi pañcahi? Suttaṃ na jānāti, suttānulomaṃ na jānātī’’ti (pari. 442) evamādipariyattisāsanato suttaṃ suttānulomañca nīharitvā pakāsesuṃ, ‘‘anāpatti evaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ uggaho paripucchāti gaṇhātī’’ti evamādipariyattisāsanato ācariyavādaṃ nīharitvā pakāsesuṃ, bhārukacchakavatthusmiṃ (pārā. 78) ‘‘āyasmā upāli evamāha anāpatti āvuso supinantenā’’ti evamādipariyattisāsanato eva attanomatiṃ nīharitvā pakāsesuṃ. Tāya hi attanomatiyā thero etadaggaṭṭhānaṃ labhi.
વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਜ੍ਜਤੇ ਅਨੇਨ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਪਦਂ, ਭਗવਤਾ ਕਣ੍ਠਾਦਿવਣ੍ਣਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਆਹਚ੍ਚ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਭਾਸਿਤਂ ਪਦਂ ਆਹਚ੍ਚਪਦਂ, ਭਗવਤੋਯੇવ વਚਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਹਚ੍ਚਪਦਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅવਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਯਾ ‘ਇਦਂ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਤਞ੍ਚੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਅਨੁਲੋਮੇਤਿ, ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਪਟਿਬਾਹਤਿ, ਤਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੩੦੫) વੁਤ੍ਤਂ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਂ ਇਧ ‘‘ਰਸੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਰਸੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕਪ੍ਪਭੁਤਿਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਤੋ ਆਨੀਤਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਤਨ੍ਤਿ ਇਧ ‘‘ਆਚਰਿਯવਂਸੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਚਰਿਯવਂਸੋਤਿ ਆਚਰਿਯવਾਦੋ’’ਤਿ।
Vuttanti nāgasenattherena vuttaṃ. Pajjate anena atthoti padaṃ, bhagavatā kaṇṭhādivaṇṇappavattiṭṭhānaṃ āhacca visesetvā bhāsitaṃ padaṃ āhaccapadaṃ, bhagavatoyeva vacanaṃ. Tenāha ‘‘āhaccapadanti suttaṃ adhippeta’’nti. ‘‘Idaṃ kappati, idaṃ na kappatī’’ti evaṃ avisesetvā ‘‘yaṃ, bhikkhave, mayā ‘idaṃ na kappatī’ti appaṭikkhittaṃ, tañce akappiyaṃ anulometi, kappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo na kappatī’’tiādinā (mahāva. 305) vuttaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ idha ‘‘raso’’ti adhippetanti āha ‘‘rasoti suttānuloma’’nti. Dhammasaṅgāhakappabhutiācariyaparamparato ānītā aṭṭhakathātanti idha ‘‘ācariyavaṃso’’ti adhippetāti āha ‘‘ācariyavaṃsoti ācariyavādo’’ti.
ਇਧ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਅਧਿਕਤਤ੍ਤਾ ਤਦਨੁਚ੍ਛવਿਕਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸਕਲੇ વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਪਾਲ਼ੀ’’ਤਿ। ਮਹਾਪਦੇਸਾਤਿ ਮਹਾਓਕਾਸਾ, ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ વਿਨਯਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਯੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤੋ વਿਨਯੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯਤਿ ਅਸਨ੍ਦੇਹਤੋ। ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ વਾ ਕਾਰਣਾਨਿ ਮਹਾਪਦੇਸਾ, ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਾਰਣਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾ ਪਾਲ਼ਿਯੇવ ਮਹਾਪਦੇਸਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਯੇ ਭਗવਤਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਇਮੇ ਚ ਮਹਾਪਦੇਸਾ ਖਨ੍ਧਕੇ ਆਗਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਧ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਦਿਪਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭਗવਤਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ ਪਕਿਣ੍ਣਕਦੇਸਨਾવ ਅਟ੍ਠਕਥਾ, ਸਾ ਪਨ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕੇਹਿ ਪਠਮਂ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਨੁਰੂਪੇਨੇવ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਂ ਆਰੋਪਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਚਰਿਯવਾਦੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਆਚਰਿਯਾ વਦਨ੍ਤਿ ਸਂવਣ੍ਣੇਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਆਚਰਿਯવਾਦੋ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਅਟ੍ਠਕਥਾਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਆਰੁਲ਼੍ਹੋਯੇવ ਚ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾਭੂਤੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ ਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਦੀਪਂ ਆਭਤੋ, ਪਚ੍ਛਾ ਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਯੇਹਿ ਮਹਾਥੇਰੇਹਿ ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਾਯ ਠਪਿਤੋ ਨਿਕਾਯਨ੍ਤਰਲਦ੍ਧਿਸਙ੍ਕਰਪਰਿਹਰਣਤ੍ਥਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਪਰਿਕਪ੍ਪੀਯਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਸਾ ਨ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ વਿਸੇਸਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਆਚਰਿਯવਾਦੇ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿਯੇવ ਅਨੁਗਤਬੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਨਯਗ੍ਗਹਣੇਨ।
Idha vinayavinicchayassa adhikatattā tadanucchavikameva suttaṃ dassento āha – ‘‘suttaṃ nāma sakale vinayapiṭake pāḷī’’ti. Mahāpadesāti mahāokāsā, mahantāni vinayassa patiṭṭhāpanaṭṭhānāni yesu patiṭṭhāpito vinayo vinicchayati asandehato. Mahantāni vā kāraṇāni mahāpadesā, mahantāni vinayavinicchayakāraṇānīti vuttaṃ hoti. ‘‘Atthato pana ‘yaṃ, bhikkhave’tiādinā vuttā sādhippāyā pāḷiyeva mahāpadesā’’ti vadanti. Tenevāha ‘‘ye bhagavatā evaṃ vuttā’’tiādi. Ime ca mahāpadesā khandhake āgatā, tasmā tesaṃ vinicchayakathā tattheva āvi bhavissatīti idha na vuccati. Yadipi tattha tattha bhagavatā pavattitā pakiṇṇakadesanāva aṭṭhakathā, sā pana dhammasaṅgāhakehi paṭhamaṃ tīṇi piṭakāni saṅgāyitvā tassa atthavaṇṇanānurūpeneva vācanāmaggaṃ āropitattā ‘‘ācariyavādo’’ti vuccati ācariyā vadanti saṃvaṇṇenti pāḷiṃ etenāti katvā. Tenāha – ‘‘ācariyavādo nāma…pe… aṭṭhakathātantī’’ti. Tisso saṅgītiyo āruḷhoyeva ca buddhavacanassa atthasaṃvaṇṇanābhūto kathāmaggo mahāmahindattherena tambapaṇṇidīpaṃ ābhato, pacchā tambapaṇṇiyehi mahātherehi sīhaḷabhāsāya ṭhapito nikāyantaraladdhisaṅkarapariharaṇatthaṃ. Kiñcāpi attanomati suttādīhi saṃsanditvāva parikappīyati, tathāpi sā na suttādīsu visesato niddiṭṭhāti āha ‘‘suttasuttānulomaācariyavāde muñcitvā’’ti. Anubuddhiyāti suttādīniyeva anugatabuddhiyā. Nayaggāhenāti suttādito labbhamānanayaggahaṇena.
ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਂ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਦਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਤਂ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਿਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ। ਆਚਰਿਯવਾਦੇ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਚਰਿਯવਾਦੇ ਞਾਣੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪવੇਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬਦੁਬ੍ਬਲਾਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਯਂ ਪਟਿਭਾਨਭਾવਤੋ। ਪਮਾਦਪਾਠવਸੇਨ ਆਚਰਿਯવਾਦਸ੍ਸ ਕਦਾਚਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮੇਨ ਅਸਂਸਨ੍ਦਨਾਪਿ ਸਿਯਾ, ਸੋ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਆਚਰਿਯવਾਦੋਪਿ…ਪੇ॰… ਸਮੇਨ੍ਤੋ ਏવ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਸਮੇਨ੍ਤਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਏવਂ ਮਹਾਪਦੇਸਤੋ ਅਤ੍ਥਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤੇਕਦੇਸਤ੍ਤੇਪਿ ਸੁਤ੍ਤੇ વਿਯ ‘‘ਇਦਂ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਹਚ੍ਚਭਾਸਿਤਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਤੋ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਮੇવ ਬਲવਤਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਿਯਂ। ਕਾਰਕਸਙ੍ਘਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਪਮਾਣਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰਕਸਙ੍ਘਸਦਿਸਂ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਠਿਤਕਾਲਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਬੁਦ੍ਧੇਹੇવ ਕਥਿਤਤ੍ਤਾ ਧਰਮਾਨਬੁਦ੍ਧਸਦਿਸਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਹਿ ਪਟਿਬਾਹਿਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋવ ਪਟਿਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਸਕવਾਦੀ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤੀਤਿ ਸਕવਾਦੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વੋਹਰਤਿ। ਪਰવਾਦੀ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਨਿਕਾਯવਾਦੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਕਾਯੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ। ਖੇਪਂ વਾ ਗਰਹਂ વਾ ਅਕਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਇਮਿਨਾ’’ਤਿ ਖੇਪਂ વਾ ‘‘ਕਿਮੇਸ ਬਾਲੋ વਦਤੀ’’ਤਿ ਗਰਹਂ વਾ ਅਕਤ੍વਾ। ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਨ੍ਤਿ ਪਰવਾਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਨਿਕਾਯੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਂ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਕવਾਦਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਨ੍ਤਿ ਸਕવਾਦੀ। ਪਰੋਤਿ ਅਞ੍ਞਨਿਕਾਯવਾਦੀ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ।
Attanomatiṃ sāmaññato paṭhamaṃ dassetvā idāni tameva visesetvā dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Idāni tattha paṭipajjitabbākāraṃ dassento āha – ‘‘taṃ pana attanomatiṃ gahetvā kathentenā’’tiādi. Atthenāti attanā sallakkhitena atthena. Ācariyavāde otāretabbāti ācariyavāde ñāṇena anuppavesetabbā. Sabbadubbalāti puggalassa sayaṃ paṭibhānabhāvato. Pamādapāṭhavasena ācariyavādassa kadāci suttānulomena asaṃsandanāpi siyā, so na gahetabboti dassento āha – ‘‘ācariyavādopi…pe… samento eva gahetabbo’’ti. Samentameva gahetabbanti yathā suttena saṃsandati, evaṃ mahāpadesato atthā uddharitabbāti dasseti. Suttānulomassa suttekadesattepi sutte viya ‘‘idaṃ kappati, idaṃ na kappatī’’ti paricchinditvā āhaccabhāsitaṃ kiñci natthīti āha – ‘‘suttānulomato hi suttameva balavatara’’nti. Appaṭivattiyanti appaṭibāhiyaṃ. Kārakasaṅghasadisanti pamāṇattā saṅgītikārakasaṅghasadisaṃ. Buddhānaṃ ṭhitakālasadisanti iminā buddheheva kathitattā dharamānabuddhasadisanti vuttaṃ hoti. Sutte hi paṭibāhite buddhova paṭibāhito hoti. Sakavādī suttaṃ gahetvā kathetīti sakavādī attano suttaṃ gahetvā voharati. Paravādī suttānulomanti aññanikāyavādī attano nikāye suttānulomaṃ gahetvā katheti. Khepaṃ vā garahaṃ vā akatvāti ‘‘kiṃ iminā’’ti khepaṃ vā ‘‘kimesa bālo vadatī’’ti garahaṃ vā akatvā. Suttānulomanti paravādinā vuttaṃ aññanikāye suttānulomaṃ. Sutte otāretabbanti sakavādinā attano sutte otāretabbaṃ. Suttasmiṃyeva ṭhātabbanti attano sutteyeva ṭhātabbaṃ. Evaṃ sesavāresupi atthayojanā kātabbā. Ayanti sakavādī. Paroti aññanikāyavādī. Evaṃ sesesupi.
ਨਨੁ ਚ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਤੋ ਸੁਤ੍ਤਮੇવ ਬਲવਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਧ ਪਨ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਨਾਯਂ વਿਰੋਧੋ। ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਤੋ ਸੁਤ੍ਤਮੇવ ਬਲવਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਇਦਂ ਸਕਮਤੇਯੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਸਕਮਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿ ਸਬ੍ਬਦੁਬ੍ਬਲਾ, ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਤੋ ਆਚਰਿਯવਾਦੋ ਬਲવਤਰੋ, ਆਚਰਿਯવਾਦਤੋ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਂ ਬਲવਤਰਂ, ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਤੋ ਸੁਤ੍ਤਮੇવ ਬਲવਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਪਰવਾਦਿਨਾ ਆਨੀਤਂ ਅਞ੍ਞਨਿਕਾਯੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮੇ ਸੁਤ੍ਤਂ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਰવਾਦਿਨਾ ਆਨੀਤਂ ਸੁਤ੍ਤਾਦਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮਆਚਰਿਯવਾਦਅਤ੍ਤਨੋਮਤੀਸੁ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਸਮੇਨ੍ਤਂਯੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਇਤਰਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਨਯੋ ਇਧ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਨ ਕੋਚਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਰੋਧੋ।
Nanu ca ‘‘suttānulomato suttameva balavatara’’nti heṭṭhā vuttaṃ, idha pana ‘‘suttānulome suttaṃ otāretabba’’ntiādi kasmā vuttanti? Nāyaṃ virodho. ‘‘Suttānulomato suttameva balavatara’’nti hi idaṃ sakamateyeva suttaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha hi sakamatipariyāpannameva suttādiṃ sandhāya ‘‘attanomati sabbadubbalā, attanomatito ācariyavādo balavataro, ācariyavādato suttānulomaṃ balavataraṃ, suttānulomato suttameva balavatara’’nti ca vuttaṃ. Idha pana paravādinā ānītaṃ aññanikāye suttaṃ sandhāya ‘‘suttānulome suttaṃ otāretabba’’ntiādi vuttaṃ. Tasmā paravādinā ānītaṃ suttādiṃ attano suttānulomaācariyavādaattanomatīsu otāretvā samentaṃyeva gahetabbaṃ, itaraṃ na gahetabbanti ayaṃ nayo idha vuccatīti na koci pubbāparavirodho.
ਬਾਹਿਰਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਅਨਾਰੁਲ਼੍ਹਗੁਲ਼੍ਹવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਾਦੀਨਿ ਮਹਾਸਙ੍ਘਿਕਨਿਕਾਯવਾਸੀਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ। વੇਦਲ੍ਲਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਗੁਲ਼੍ਹਉਮ੍ਮਗ੍ਗਾਦਿਗ੍ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਤਰਂ ਗਾਰਯ੍ਹਸੁਤ੍ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਯਮੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਞ੍ਞਨਿਕਾਯਤੋ ਆਨੀਤਸੁਤ੍ਤਤੋਪਿ ਸਕਨਿਕਾਯੇ ਅਤ੍ਤਨੋਮਤਿਯੇવ ਬਲવਤਰਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਕવਾਦੀ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ, ਪਰવਾਦੀਪਿ ਸੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿਏવਮਾਦਿਨਾ ਸਮਾਨਜਾਤਿਕਾਨਂ વਸੇਨ વਾਰੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਓਤਾਰਣਂ ਭਿਨ੍ਨਂ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਚ ਸਕ੍ਕਾ ਯੋਜੇਤੁਨ੍ਤਿ।
Bāhirakasuttanti tisso saṅgītiyo anāruḷhaguḷhavessantarādīni mahāsaṅghikanikāyavāsīnaṃ suttāni. Vedallādīnanti ādi-saddena guḷhaummaggādiggahaṇaṃ veditabbaṃ, itaraṃ gārayhasuttaṃ na gahetabbaṃ. Attanomatiyameva ṭhātabbanti iminā aññanikāyato ānītasuttatopi sakanikāye attanomatiyeva balavatarāti dasseti. Sakavādī suttaṃ gahetvā katheti, paravādīpi suttamevātievamādinā samānajātikānaṃ vasena vāro na vutto, suttassa sutteyeva otāraṇaṃ bhinnaṃ viya hutvā na paññāyati, vuttanayeneva ca sakkā yojetunti.
ਇਦਾਨਿ ਸਕવਾਦੀਪਰવਾਦੀਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਾਦਿਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਿવਾਦੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਅਥ ਪਨਾਯਂ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮੇ ਚ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਕવਾਦਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋਯੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਲੋਮੇ ਚ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਰੋ ਕਾਰਣਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਪਰવਾਦੀ ਕਾਰਣਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਬਹੁਂ ਕਾਰਣਞ੍ਚ વਿਨਿਚ੍ਛਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਪਰવਾਦੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਬਹੁਂ ਕਾਰਣਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਞ੍ਚ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਾਧੂਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਕਾਯੇ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਅਲਭਨ੍ਤੇਨ ਸਕવਾਦਿਨਾ ਪਰવਾਦੀવਚਨੇਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਾਰਣਚ੍ਛਾਯਾ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਕવਾਦੀਪਰવਾਦੀਨਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਭਾવਸਾਧਕਂ ਕਾਰਣਪਤਿਰੂਪਕਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਦਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਾਰਣਚ੍ਛਾਯਾ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਨਯਞ੍ਹਿ ਪਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ‘‘વਿਨਯਂ ਪਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯવਿਚਾਰਣਮਾਗਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਰੁਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਭਾવੇ ਸਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਗਹਣਂ ਰੁਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਗਹਣਂ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਰਾਪਰਂ ਪવਤ੍ਤਕਪ੍ਪਿਯਗਹਣਸੋਤਂ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਗਰੁਕਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਭਾવੇਯੇવ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Idāni sakavādīparavādīnaṃ kappiyākappiyādibhāvaṃ sandhāya vivāde uppanne tattha paṭipajjitabbavidhiṃ dassento āha – ‘‘atha panāyaṃ kappiyanti gahetvā kathetī’’tiādi. Tattha sutte ca suttānulome ca otāretabbanti sakavādinā attanoyeva sutte ca suttānulome ca otāretabbaṃ. Paro kāraṇaṃ na vindatīti paravādī kāraṇaṃ na labhati. Suttato bahuṃ kāraṇañca vinicchayañca dassetīti paravādī attano suttato bahuṃ kāraṇaṃ vinicchayañca āharitvā dasseti. Sādhūti sampaṭicchitvā akappiyeva ṭhātabbanti iminā attano nikāye suttādīni alabhantena sakavādinā paravādīvacaneyeva ṭhātabbanti vadati. Dvinnampi kāraṇacchāyā dissatīti sakavādīparavādīnaṃ ubhinnampi kappiyākappiyabhāvasādhakaṃ kāraṇapatirūpakaṃ dissati. Yadi dvinnampi kāraṇacchāyā dissati, kasmā ‘‘akappiyeva ṭhātabba’’nti āha ‘‘vinayañhi patvā’’tiādi. ‘‘Vinayaṃ patvā’’ti vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ katvā dassento āha ‘‘kappiyākappiyavicāraṇamāgammā’’ti. Rundhitabbantiādīsu dubbiññeyyavinicchaye kappiyākappiyabhāve sati kappiyanti gahaṇaṃ rundhitabbaṃ, akappiyanti gahaṇaṃ gāḷhaṃ kātabbaṃ. Aparāparaṃ pavattakappiyagahaṇasotaṃ pacchinditabbaṃ, garukabhāvasaṅkhāte akappiyabhāveyeva ṭhātabbanti attho.
ਬਹੂਹਿ ਸੁਤ੍ਤવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਾਰਣੇਹੀਤਿ ਬਹੂਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚੇવ ਤਤੋ ਆਨੀਤવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਾਰਣੇਹਿ ਚ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਹਣਂ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਕવਾਦਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਗਹਣਂ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਨਿਗਮੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਤਿ ਸਕવਾਦੀਪਰવਾਦੀਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਸਕવਾਦੀਸੁਯੇવ ਯੋ ਕੋਚਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ‘‘ਅਥ ਪਨਾਯਂ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਭੋਪਿ ਸਕવਾਦਿਨੋਯੇવ ਸਿਯੁਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨਿਗਮਨવਸੇਨ ‘‘ਏવ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਤਿਰੇਕਕਾਰਣਂ ਲਭਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਪੁਰਿਮਂ ਪੁਰਿਮਂ ਅਤਿਰੇਕਕਾਰਣਂ ਨਾਮ, ਯੋ વਾ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਬਹੁਤਰਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਤਿ, ਸੋ ਅਤਿਰੇਕਕਾਰਣਂ ਲਭਤਿ ਨਾਮ।
Bahūhi suttavinicchayakāraṇehīti bahūhi suttehi ceva tato ānītavinicchayakāraṇehi ca. Attano gahaṇaṃ na vissajjetabbanti sakavādinā attano akappiyanti gahaṇaṃ na vissajjetabbaṃ. Idāni vuttamevatthaṃ nigamento ‘‘eva’’ntiādimāha. Tattha yoti sakavādīparavādīsu yo koci. Keci pana ‘‘sakavādīsuyeva yo koci idhādhippeto’’ti vadanti, evaṃ sante ‘‘atha panāyaṃ kappiyanti gahetvā kathetī’’tiādīsu sabbattha ubhopi sakavādinoyeva siyuṃ heṭṭhā vuttasseva nigamanavasena ‘‘eva’’ntiādīnaṃ vuttattā, tasmā taṃ na gahetabbaṃ. Atirekakāraṇaṃ labhatīti ettha suttādīsu purimaṃ purimaṃ atirekakāraṇaṃ nāma, yo vā suttādīsu catūsu bahutaraṃ kāraṇaṃ labhati, so atirekakāraṇaṃ labhati nāma.
ਸੁਟ੍ਠੁ ਪવਤ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਸੁਟ੍ਠੁ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਸੀਲੇਨਾਤਿ વਾ ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੀਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪવਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। વਾਚਾਯ ਉਗ੍ਗਤਂ વਾਚੁਗ੍ਗਤਂ, વਚਸਾ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਤੋਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਿવਰਣਂ ‘‘ਪਾਲ਼ਿਤੋ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸਕਲਂ વਿਨਯਪਿਟਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਾਲ਼ਿਤੋਤਿ ਤਦਤ੍ਥਦੀਪਿਕਾ ਅਞ੍ਞਾਯੇવ ਪਾਲ਼ਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸੋਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਿવਰਣਂ ‘‘ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤੋ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਤੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਪਕਾਸਨਤੋ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਹਿ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਥੇਰવਾਦੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਸਙ੍ਘਭੇਦਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪવਤ੍ਤਕਲਹਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ ਸਙ੍ਘਰਾਜੀਤਿ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਕੋਤਿ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁਪਿ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ। ਤਨ੍ਤਿਂ ਅવਿਸਂવਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਪਾਲ਼ਿਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਕਤ੍વਾ। ਅવੋਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ।
Suṭṭhu pavatti etassāti suppavatti, suṭṭhu pavattati sīlenāti vā suppavatti. Tenāha ‘‘suppavattīti suṭṭhu pavatta’’nti. Vācāya uggataṃ vācuggataṃ, vacasā suggahitanti vuttaṃ hoti. Suttatoti imassa vivaraṇaṃ ‘‘pāḷito’’ti. Ettha ca ‘‘suttaṃ nāma sakalaṃ vinayapiṭaka’’nti vuttattā pāḷitoti tadatthadīpikā aññāyeva pāḷi veditabbā. Anubyañjanasoti imassa vivaraṇaṃ ‘‘paripucchato ca aṭṭhakathāto cā’’ti. Pāḷiṃ anugantvā atthassa byañjanato pakāsanato anubyañjananti hi paripucchā aṭṭhakathā ca vuccati. Ettha ca aṭṭhakathāya visuṃ gahitattā paripucchāti theravādo vutto. Saṅghabhedassa pubbabhāge pavattakalahassetaṃ adhivacanaṃ saṅgharājīti. Kukkuccakoti aṇumattesupi vajjesu bhayadassanavasena kukkuccaṃ uppādento. Tantiṃ avisaṃvādetvāti pāḷiṃ aññathā akatvā. Avokkamantoti anatikkamanto.
વਿਤ੍ਥੁਨਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਨਿਤ੍ਥੁਨਤਿ। વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਤੀਤਿ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਥੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਂ ਯਂ ਪਰੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ਪਰવਾਦਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ‘‘ਉਚ੍ਛੁਮ੍ਹਿ ਕਸਟਂ ਯਾવਜੀવਿਕਂ, ਰਸੋ ਸਤ੍ਤਾਹਕਾਲਿਕੋ, ਤਦੁਭਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਚ ਉਚ੍ਛੁ ਨਾਮ વਿਸੁਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਚ੍ਛੁਪਿ વਿਕਾਲੇ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪਰવਾਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੇ ਤਮ੍ਪਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏਕੇਕਲੋਮਨ੍ਤਿ ਪਲਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਮ੍ਹੀਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ। ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ।
Vitthunatīti atthaṃ adisvā nitthunati. Vipphandatīti kampati. Santiṭṭhituṃ na sakkotīti ekasmiṃyeva atthe patiṭṭhātuṃ na sakkoti. Tenāha ‘‘yaṃyaṃ parena vuccati, taṃ taṃ anujānātī’’ti. Paravādaṃ gaṇhātīti ‘‘ucchumhi kasaṭaṃ yāvajīvikaṃ, raso sattāhakāliko, tadubhayavinimutto ca ucchu nāma visuṃ natthi, tasmā ucchupi vikāle vaṭṭatī’’ti paravādinā vutte tampi gaṇhāti. Ekekalomanti palitaṃ sandhāya vuttaṃ. Yamhīti yasmiṃ puggale. Parikkhayaṃ pariyādānanti atthato ekaṃ.
ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਤਿ ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਪਰਮ੍ਪਰਾ। ਤੇਨੇવ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਯਥਾ ਆਚਰਿਯੋ ਚ ਆਚਰਿਯਾਚਰਿਯੋ ਚ ਪਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਞ੍ਚ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਞਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾਨੁਸਨ੍ਧਿਤੋਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਪੁਬ੍ਬવਚਨਂ, ਇਦਂ ਪਰવਚਨਂ, ਅਯਮਨੁਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾਨੁਸਨ੍ਧਿਤੋ। ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ ਥੇਰવਾਦਙ੍ਗਨ੍ਤਿ, ਥੇਰਪਟਿਪਾਟਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਪਰਿવਟ੍ਟਾਤਿ ਦ੍વੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਰਮ੍ਪਰਾ।
Ācariyaparamparā kho panassa suggahitā hotīti ettha ācariyaparamparāti ācariyānaṃ vinicchayaparamparā. Teneva vakkhati ‘‘yathā ācariyo ca ācariyācariyo ca pāḷiñca paripucchañca vadanti, tathā ñātuṃ vaṭṭatī’’ti. Pubbāparānusandhitoti ‘‘idaṃ pubbavacanaṃ, idaṃ paravacanaṃ, ayamanusandhī’’ti evaṃ pubbāparānusandhito. Ācariyaparamparanti imasseva vevacanaṃ theravādaṅganti, therapaṭipāṭinti attho. Dve tayo parivaṭṭāti dve tisso paramparā.
ਇਮੇਹਿ ਚ ਪਨ ਤੀਹਿ ਲਕ੍ਖਣੇਹੀਤਿ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਸ੍વਾਗਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਲਕ੍ਖਣੇਹਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਠਮੇਨ ਲਕ੍ਖਣੇਨ વਿਨਯਸ੍ਸ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਗ੍ਗਹਿਤਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਅਚਲਤਾ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਤਿਯੇਨ ਯਂ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਆਚਰਿਯવਚਨੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਓਤਿਣ੍ਣੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਾਸਙ੍ਖਾਤੇ વੀਤਿਕ੍ਕਮਸਙ੍ਖਾਤੇ વਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਓਤਿਣ੍ਣੇ, ਓਸਟੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਮੇવ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚੋਦਕੇਨ ਚ ਚੁਦਿਤਕੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਚੋਦਕੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਚੁਦਿਤਕੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਏવਂ ਯੋਜੇਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਚੋਦਕੇਨ ਚ ਚੁਦਿਤਕੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤੇ વਿਨਯਧਰੇਨ ਚ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਯੋਜੇਨ੍ਤਿ। ‘‘ਚੋਦਕੇਨ ਚ ਚੁਦਿਤਕੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਅਯਮੇવ ਪਨ ਯੋਜਨਾ ਸੁਨ੍ਦਰਤਰਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વਤ੍ਥੁ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਤਿਣੇਨ વਾ ਪਣ੍ਣੇਨ વਾ…ਪੇ॰… ਯੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੫੧੭) ਹਿ ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇ ਅਞ੍ਞਾਤਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਮਾਤਿਕਾਯ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਆਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਆਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਾਲੇ વਿਕਾਲਸਞ੍ਞੀ ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ, ਕਾਲੇ વੇਮਤਿਕੋ ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ (ਪਾਚਿ॰ ੨੫੦) ਆਗਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਨ੍ਤਰੇਸੂਤਿ વਿਨੀਤવਤ੍ਥੁਂ ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਨ੍ਤਰੇ।
Imehi ca pana tīhi lakkhaṇehīti ‘‘suttamassa svāgataṃ hotī’’tiādinā heṭṭhā vuttehi tīhi lakkhaṇehi. Ettha ca paṭhamena lakkhaṇena vinayassa suṭṭhu uggahitabhāvo vutto, dutiyena uggahitena acalatā suppatiṭṭhitatā vuttā, tatiyena yaṃ pāḷiyā aṭṭhakathāya ca natthi, tampi ācariyavacanena vinicchinituṃ samatthatā vuttā. Otiṇṇe vatthusminti codanāsaṅkhāte vītikkamasaṅkhāte vā vatthusmiṃ saṅghamajjhe otiṇṇe, osaṭeti attho. Vuttameva vibhāvento ‘‘codakena ca cuditakena ca vutte vattabbe’’ti āha. Keci pana ‘‘codakena otiṇṇe vatthusmiṃ cuditakena ca vutte vattabbe’’ti evaṃ yojenti. Apare pana ‘‘codakena ca cuditakena ca vutte vinayadharena ca vattabbe’’ti evampi yojenti. ‘‘Codakena ca cuditakena ca vutte vattabbe’’ti ayameva pana yojanā sundaratarāti veditabbā. Vatthu oloketabbanti tassa tassa sikkhāpadassa vatthu oloketabbaṃ. ‘‘Tiṇena vā paṇṇena vā…pe… yo āgaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 517) hi idaṃ nissaggiye aññātakaviññattisikkhāpadassa vatthusmiṃ paññattaṃ, thullaccayadubbhāsitāpattīnaṃ mātikāya anāgatattā ‘‘pañcannaṃ āpattīnaṃ aññatara’’nti vuttaṃ. Aññataraṃ vā āpattinti ‘‘kāle vikālasaññī āpatti dukkaṭassa, kāle vematiko āpatti dukkaṭassā’’ti evamādinā (pāci. 250) āgataṃ dukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ. Sikkhāpadantaresūti vinītavatthuṃ antokatvā ekekasmiṃ sikkhāpadantare.
ਸੁਖੁਮਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋਪਿ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸਭਾવਸ੍ਸ ਲਹੁਪਰਿવਤ੍ਤਿਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਘਪਰਿવਤ੍ਤਿਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਲਹੁਕਾ’’ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਲਹੁ ਸੀਘਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਲਹੁਕਾ। ਤੇਤਿ ਤੇ વੀਤਿਕ੍ਕਮੇ। ਤਂવਤ੍ਥੁਕਨ੍ਤਿ ਤੇ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਮਨੁਸ੍ਸવਿਗ੍ਗਹવੀਤਿਕ੍ਕਮਾ વਤ੍ਥੁ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਰਣਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਂવਤ੍ਥੁਕਂ। ਸੀਲਾਨਿ ਸੋਧੇਤ੍વਾਤਿ ਯਂવਤ੍ਥੁਕਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਅਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਸੀਲਾਨਿ ਸੋਧੇਤ੍વਾ। ਪਾਕਟਭਾવਤੋ ਸੁਖવਲ਼ਞ੍ਜਨਤਾਯ ਚ ‘‘ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਤਾવ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਕਤਪਰਿਚਯੇਨ ਤਦੇવ ਮਨਸਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਘਟਯਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਖਣ੍ਡਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਲਮ੍ਬਨਭਾવੇਨ ਚਿਰਕਾਲਂ ਘਟਯਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕੋ ਚੇ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਕਤਪਾਰਾਜਿਕવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਸਤਿਪਿ ਅਸਰਿਤੁਕਾਮਤਾਯ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਘਟਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸਯਮੇવ ਜਾਨਾਤਿ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਤੇ ਚੇਤਂ ਕਰਣવਚਨਂ, ਅਤ੍ਤਾ ਜਾਨਾਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਞ੍ਞਾ ਚ ਦੇવਤਾ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਆਰਕ੍ਖਦੇવਤਾਹਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਰਚਿਤ੍ਤવਿਦੁਨਿਯੋ ਦੇવਤਾ ਚ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
Sukhumāti attanopi duviññeyyasabhāvassa lahuparivattino cittassa sīghaparivattitāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘cittalahukā’’ti. Cittaṃ lahu sīghaparivatti etesanti cittalahukā. Teti te vītikkame. Taṃvatthukanti te adinnādānamanussaviggahavītikkamā vatthu adhiṭṭhānaṃ kāraṇametassāti taṃvatthukaṃ. Sīlāni sodhetvāti yaṃvatthukaṃ kukkuccaṃ uppannaṃ, taṃ amanasikaritvā avasesasīlāni sodhetvā. Pākaṭabhāvato sukhavaḷañjanatāya ca ‘‘dvattiṃsākāraṃ tāva manasi karohī’’ti vuttaṃ. Aññasmiṃ pana kammaṭṭhāne kataparicayena tadeva manasi kātabbaṃ. Kammaṭṭhānaṃ ghaṭayatīti antarantarā khaṇḍaṃ adassetvā cittena saddhiṃ ālambanabhāvena cirakālaṃ ghaṭayati. Saṅkhārā pākaṭā hutvā upaṭṭhahantīti vipassanākammaṭṭhāniko ce, tassa saṅkhārā pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti. Sace katapārājikavītikkamo bhaveyya, tassa satipi asaritukāmatāya vippaṭisāravatthuvasena punappunaṃ taṃ upaṭṭhahatīti cittekaggataṃ na vindati. Tena vuttaṃ ‘‘kammaṭṭhānaṃ na ghaṭayatī’’tiādi. Attanā jānātīti sayameva jānāti. Paccatte cetaṃ karaṇavacanaṃ, attā jānātīti vuttaṃ hoti. Aññā ca devatā jānantīti ārakkhadevatāhi aññā paracittaviduniyo devatā ca jānanti.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਿਨਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Niṭṭhitā catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
વਿਨਯਧਰਸ੍ਸ ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ।
Vinayadharassa ca lakkhaṇādikathāvaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਿਨਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਿਨਯਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanā
