Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī |
੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਿਭਾવਨਾ
6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā
੨੫. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਹਿ ਸਮਾਨਤ੍ਥਾ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੋ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ। ਕਤਮੋਤਿ ਕਤਮੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੫)। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਕਤਮਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਚਯਭਾવਤੋ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ’’ਤਿ વੋਹਾਰਿਤੇਨ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਞ੍ਚ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਚ ਸਂવਣ੍ਣੇਨ੍ਤੇਹਿ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
25. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena lakkhaṇahāravibhaṅgena suttatthehi samānatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto lakkhaṇahāravibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo catubyūhahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo catubyūho hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu. Katamoti katamo saṃvaṇṇanāviseso catubyūho hāro catubyūhahāravibhaṅgo nāmāti viññeyyo. Tena vuttaṃ – ‘‘tattha katamo catubyūho hāroti catubyūhahāravibhaṅgo’’ti (netti. aṭṭha. 25). ‘‘Iminā catubyūhahārena katamassa neruttādayo gavesitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘byañjanenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha byañjanenāti catubyūhahārassa suttassa visesato byañjanavicayabhāvato ‘‘byañjanā’’ti vohāritena iminā catubyūhahārena suttassa neruttañca, suttassa adhippāyo ca, suttassa nidānañca, suttassa pubbāparasandhi ca saṃvaṇṇentehi gavesitabboti attho.
‘‘ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੇਨ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ? ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾ ਸਭਾવਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਇਦਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਭੂਤਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ। ‘‘ਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਕਾ ਪਨ ਸਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਦਸਂਹਿਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਦੇਸੁ ਸਂਹਿਤਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਪਦਸਂਹਿਤਾ। ਯਥਾ ਯਥਾ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਯਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੇવ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਕਾ ਪਨ ਸਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚ ‘‘ਯਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਯਾਯ ਕਾਰਣਭੂਤਾਯ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਪਥવੀਨਾਮਾਦਿਨਾ વਾ ਫਸ੍ਸਨਾਮਾਦਿਨਾ વਾ ਖਨ੍ਧਨਾਮਾਦਿਨਾ વਾ વਿવਿਧੇਨ ਨਾਮੇਨ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸਾ ਕਾਰਣਭੂਤਾ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਨ੍ਤਿ ਚ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ, ਯਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਲਿਙ੍ਗਪਕਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਞਾਣਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਦਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਯਦਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿਨਾ ‘ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਮਸੋ ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ વਿવਰਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੫) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋવਾਤਿ ਨ વਿਚਾਰਿਤੋ।
‘‘Catubyūhahārena gavesitabbesu neruttādīsu katamaṃ suttassa gavesitabbaṃ nerutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nerutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho – tattha tesu iminā catubyūhahārena gavesitabbesu neruttādīsu katamaṃ suttassa neruttaṃ nibbacanaṃ nāmāti ce puccheyya? Suttassa yā nirutti niddhāretvā vuttā sabhāvapaññatti gavesitabbā, idaṃ sabhāvaniruttibhūtaṃ nibbacanaṃ neruttaṃ nāmāti. ‘‘Yā nirutti neruttaṃ nāmāti vuttā, kā pana sā niruttī’’ti pucchitabbattā ‘‘padasaṃhitā’’ti vuttaṃ. Padesu saṃhitā yuttā padasaṃhitā. Yathā yathā suttattho vattabbo, tathā tathā yā sabhāvanirutti pavattā, sā pavattā sabhāvaniruttiyeva nirutti nāmāti yojanā. ‘‘Kā pana sā sabhāvaniruttī’’ti pucchitabbattā ca ‘‘yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’’nti vuttaṃ. Yaṃ yāya kāraṇabhūtāya nāmapaññattiyā dhammānaṃ neyyānaṃ nāmaso pathavīnāmādinā vā phassanāmādinā vā khandhanāmādinā vā vividhena nāmena atthadhammādīsu kusalassa puggalassa ñāṇaṃ pavattati, sā kāraṇabhūtā nāmapaññatti sabhāvanirutti nāmāti attho. Yanti ca liṅgavipallāso, yāyāti attho. ‘‘Liṅgapakatidhammānaṃ nāmaso pavattamānaṃ ñāṇaṃ vivaritvā kathehī’’ti vattabbattā ‘‘yadā hī’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘yadā hi bhikkhūtiādinā ‘dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’nti padassa atthaṃ vivaratī’’ti (netti. aṭṭha. 25) vuttaṃ. Tassattho aṭṭhakathāyaṃ vibhajitvā vuttovāti na vicārito.
੨੬. ਨੇਰੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤੇ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਅਪਿਚ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹવੇ ਰਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਭਾવੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਗ੍ਗਤਿਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
26. Neruttaṃ ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ ‘‘katamo sutte gavesitabbo bhagavato adhippāyo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo adhippāyo’’tiādi vuttaṃ. Tassattho pākaṭo. Apica ‘‘dhammo have rakkhatī’’tiādīsu yena puggalena attanā rakkhitena dhammena rakkhitabbabhāvo icchito, so dhammaṃ rakkhissatīti bhagavato adhippāyo. Yo puggalo duggatito muccitukāmo, so dhammaṃ rakkhissatīti bhagavato adhippāyo.
ਚੋਰੋ ਯਥਾ ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਗਹਿਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਯੋ ਚੋਰੋ ਘਾਤਨਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਚੋਰਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪਾਯਾਦਿਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ, ਸੋ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Coro yathā sandhimukhe gahitotiādīsu yo coro ghātanato muccitukāmo, so corakammaṃ na karissatīti bhagavato adhippāyo. Yo puggalo apāyādidukkhato muccitukāmo, so pāpakammaṃ na karissatīti bhagavato adhippāyo.
ਸੁਖਕਾਮਾਨੀਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੁਖਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਰਹਿਂਸਨਤੋ વਿવਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Sukhakāmānītiādīsu ye puggalā sukhaṃ icchanti, te parahiṃsanato vivajjissantīti bhagavato adhippāyo.
ਮਿਦ੍ਧੀ ਯਦਾ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮਾ, ਤੇ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਾਜੀવਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਤਨ੍ਦਿਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਗਾਰવਾ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Middhī yadā hoti mahagghaso cātiādīsu ye puggalā punappunaṃ pavattamānajātijarāmaraṇato muccitukāmā, te bhojane mattaññuno bhavissanti, santuṭṭhā bhavissanti, suddhājīvā bhavissanti, pātimokkhasaṃvarasīlasampannā bhavissanti, atandino bhavissanti, vipassakā bhavissanti, sagāravā sappatissā bhavissantīti bhagavato adhippāyo.
ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਅਮਤਪਦਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾਕਮ੍ਮੇਸੁ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Appamādo amatapadantiādīsu ye puggalā maccuno bhāyanti, nibbānamicchanti, te puggalā dānasīlabhāvanākammesu appamattā bhavissantīti bhagavato adhippāyo.
੨੭. ਸੁਤ੍ਤੇ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ વਿਞ੍ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਫਲਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦੇਤੀਤਿ ਨਿਦਾਨਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਕਾਰਣਂ। ਧਨਿਯੋਤਿ ਧਨવਡ੍ਢਨਕਾਰਣੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਧਨਿਯੋ। ਗੋਪਾਲਕੋਤਿ ਗਾવੋ ਇਸ੍ਸਰਭਾવੇਨ ਪਾਲੇਤਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਗੋਪਾਲਕੋ। ਉਪਧੀਹੀਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦੀਹਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੩੩)। ਨਰਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਿਮਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਗੋਪਾਲਕਸ੍ਸ વਾ ਨਰਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ વਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯવਸੇਨ વਾ ਗਾਥਾਯਂ ਆਗਤવਸੇਨ વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਾਰਿਯਾਪਿ ਉਪਧੀਹਿ ਨਨ੍ਦਨਾ ਅਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
27. Sutte gavesitabbo adhippāyo ācariyena vibhatto, amhehi ca viññāto, ‘‘katamaṃ suttassa gavesitabbaṃ nidāna’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nidāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha nidānanti phalaṃ nīharitvā detīti nidānaṃ. Kiṃ taṃ? Kāraṇaṃ. Dhaniyoti dhanavaḍḍhanakāraṇe niyuttoti dhaniyo. Gopālakoti gāvo issarabhāvena pāleti rakkhatīti gopālako. Upadhīhīti puttagoṇādīhi (su. ni. aṭṭha. 1.33). Narassāti puttimantassa vā gopālakassa vā narassāti ca padaṭṭhānavasena vā yebhuyyavasena vā gāthāyaṃ āgatavasena vā vuttaṃ, nāriyāpi upadhīhi nandanā atthevāti daṭṭhabbā.
ਇਮਿਨਾ વਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਇਮਿਨਾવ ਪੁਤ੍ਤਗવਾਦਿਨਾ વਤ੍ਥੁਨਾ। વਸਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਨਨ੍ਦਨਾ ਏਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕੇਤਿ વਤ੍ਥੁ। ਨਨ੍ਦਨਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨਿਯੋ ‘‘ਉਪਧੀਹਿ ਨਰਸ੍ਸ ਨਨ੍ਦਨਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਾ ਪਨ ‘‘વਸਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਸੋਚਨਾ ਏਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕੇਹਿ વਤ੍ਥੁ, ਸੋਚਨਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦੇਤਿ ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਉਪਧੀਹਿ ਨਰਸ੍ਸ ਸੋਚਨਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਪਰਿਗ੍ਗਹੀਯਤੇਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਪੁਤ੍ਤਗੋਣਾਦਿਕਂ, ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਨ ਕਿਲੇਸੂਪਧਿਕਾਯਖਨ੍ਧੂਪਧਿਨ੍ਤਿ।
Iminā vatthunāti upadhisaṅkhātena imināva puttagavādinā vatthunā. Vasati pavattati nandanā ettha puttagoṇādiketi vatthu. Nandanaṃ nīharitvā deti puttagoṇādikanti nidānanti atthaṃ gahetvā dhaniyo ‘‘upadhīhi narassa nandanā’’ti āha. Bhagavā pana ‘‘vasati pavattati socanā ettha puttagoṇādikehi vatthu, socanaṃ nīharitvā deti puttagoṇādikanti nidāna’’nti atthaṃ gahetvā ‘‘upadhīhi narassa socanā’’ti āha. Pariggahīyateti pariggahaṃ. Kiṃ taṃ? Puttagoṇādikaṃ, taṃ pariggahaṃ ‘‘upadhī’’ti āha, na kilesūpadhikāyakhandhūpadhinti.
ਉਪਧੀਸੂਤਿ ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਕਾਯੇਸੁ। ਕਾਯਂ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਨ ਪੁਤ੍ਤਗવਾਦਿਕਂ, ਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ।
Upadhīsūti khandhasaṅkhātesu kāyesu. Kāyaṃ ‘‘upadhī’’ti āha, na puttagavādikaṃ, na pariggahaṃ.
ਬਾਹਿਰੇਸੁ વਤ੍ਥੂਸੂਤਿ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਦੀਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ।
Bāhiresuvatthūsūti maṇikuṇḍalaputtadārādīsu vatthūsu.
ਕਾਮਸੁਖਨ੍ਤਿ ਕਾਮਨੀਯੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਸੁਖવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ। ਬਾਹਿਰવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯਾਤਿ ਕਾਮਨੀਯੇਸੁ ਬਾਹਿਰવਤ੍ਥੂਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਸੁਖવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ।
Kāmasukhanti kāmanīyesu assādasukhavasena pavattā taṇhā. Bāhiravatthukāya taṇhāyāti kāmanīyesu bāhiravatthūsu assādasukhavasena pavattāya taṇhāya.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕવਤ੍ਥੁਕਾਯਾਤਿ ਰੂਪਕਾਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ।
Ajjhattikavatthukāyāti rūpakāyasaṅkhāte ajjhattikavatthumhi abhinandanavasena pavattāya.
ਪੁਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕવਤ੍ਥੁਕਾਯਾਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਸਿਨੇਹવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ।
Puna ajjhattikavatthukāyāti pañcakkhandhasaṅkhāte ajjhattikavatthumhi sinehavasena pavattāya.
ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਨਿਦਾਨਂ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮੋ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨੇਰੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦਾਨਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧੀਸੁ। ਯਥਾਤਿ ਯੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾਦਿਨਾ ਸਭਾવੇਨ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਂ ਭਗવਾ ਆਹ, ਅਯਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਤਥਾ ਤੇਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾਦਿਨਾ ਸਭਾવੇਨ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Gavesitabbaṃ nidānaṃ vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo gavesitabbo pubbāparasandhī’’ti pucchitabbattā tattha katamo pubbāparasandhī’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu neruttādhippāyanidānapubbāparasandhīsu. Yathāti yena andhakārādinā sabhāvena ‘‘kāmandhā…pe… mātara’’nti yaṃ kāmataṇhaṃ bhagavā āha, ayaṃ kāmataṇhā tathā tena andhakārādinā sabhāvena ‘‘kāmandhā…pe… mātara’’nti gāthā vuttāti yojanā.
ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਕਾਮੇਤੀਤਿ ਕਾਮੋ, ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ, ਕਾਮੇਨ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਪਸ੍ਸਨਤਾਯ ਚ ਅਨ੍ਧਾਤਿ ਕਾਮਨ੍ਧਾ। ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਜਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਜਾਨਨਾਪਸ੍ਸਨੇਨ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਪਲਿਗੁਣ੍ਠਿਤਾਤਿ ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ। ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਛਦਨੇਨ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਜਾਨਨਾਪਸ੍ਸਨੇਨ ਛਾਦਿਤਾ ਪਿਹਿਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਛਦਨਛਾਦਿਤਾ। ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਮਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਮਾਦੇਨ ਬਨ੍ਧਨੇਨ ਬਦ੍ਧਾ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ, ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਮਚ੍ਛਾ ਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ ਇવ ਚ, ਖੀਰਪਕੋ વਚ੍ਛੋ ਮਾਤਰਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਇવ ਚ, ਤਥਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
Gāthāttho pana – kāmetīti kāmo, kāmataṇhā, kāmena atthassa ajānanatāya dhammassa, apassanatāya ca andhāti kāmandhā. Kāmataṇhāsaṅkhātena jālena atthadhammānaṃ ajānanāpassanena sañchannā paliguṇṭhitāti jālasañchannā. Taṇhāsaṅkhātena chadanena tesaṃyeva atthadhammānaṃ ajānanāpassanena chāditā pihitāti taṇhāchadanachāditā. Atthadhammesu pamattasaṅkhātena pamādena bandhanena baddhā bandhitabbā puggalā jarāmaraṇaṃ anventi, kumināmukhe pavattā macchā maraṇaṃ anventi iva ca, khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva ca, tathā jarāmaraṇaṃ anventīti gahetabbo.
‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਮਾਤਰ’ਨ੍ਤਿ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ વਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ વਾ ਕਤਮੇਨ ਦੇਸਨਾਭੂਤੇਨ ਅਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ વਾ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਾ ਕਤਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਤਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਅਨ੍વੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ વਾ। ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨਾਤਿ ਤਤੋ ਦੇਸਨਾਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਦੇਸਨਾવਚਨੇਨ, ਗਾਥਾવਚਨੇਨ વਾ ਅਪਰੇਨ ਦੇਸਨਾવਚਨੇਨ, ਗਾਥਾવਚਨੇਨ વਾ। ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨਂ ਏਤਿ ਸਮੇਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
‘‘Kāmandhā…pe… mātara’nti yāya desanāya, gāthāya vā kāmataṇhā vuttā, sā desanā, gāthā vā katamena desanābhūtena aparena yujjatī’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā imāya desanāya, gāthāya vā yujjatīti dassetuṃ ‘‘sā katamenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sāti ‘‘kāmandhā…pe… anventī’’ti desanā, gāthā vā. Pubbāparenāti tato desanāto pubbena desanāvacanena, gāthāvacanena vā aparena desanāvacanena, gāthāvacanena vā. Yujjati yujjanaṃ eti sametīti pucchati.
ਯਥਾਤਿ ਯੇਨ ਅਨ੍ਧਕਰਣਾਦਿਨਾ। ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਭਗવਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਗਾਥਾવਚਨੇਨ ਤਥਾ ਅਨ੍ਧਕਰਣਾਦਿਨਾ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਗਾਥਾਤ੍ਥੋ ਪਨ – ਰਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਯੋਜਨਂ ਪਰਹਿਤਪਯੋਜਨਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਰਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਹੇਤੁਂ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਰਾਗੋ ਯਂ ਨਰਂ ਯਦਾ ਸਹਤੇ, ਤਦਾ ਤਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਧਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਤਮਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
Yathāti yena andhakaraṇādinā. ‘‘Ratto…pe… nara’’nti yaṃ gāthāvacanaṃ bhagavā āha, tena gāthāvacanena tathā andhakaraṇādinā yujjatīti yojanā. Gāthāttho pana – ratto rañjanto puggalo atthaṃ attahitapayojanaṃ parahitapayojanaṃ na jānāti. Ratto rañjanto dhammaṃ yathāvuttassa atthassa hetuṃ paññācakkhunā na passati. Rāgo yaṃ naraṃ yadā sahate, tadā tassa narassa andhaṃ andhakāraṃ tamaṃ aññāṇaṃ hotīti gahetabbo.
ਇਤੀਤਿ ਏવਂ। ਅਨ੍ਧਤਾਯ ਅਨ੍ਧਕਰਣਤਾਯ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਤਾਯ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਕਰਣਤਾਯ। ਸਾਯੇવ ਤਣ੍ਹਾਤਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾવਚਨੇਨ ਯਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਾਯੇવ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ। ਅਭਿਲਪਿਤਾਤਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਨਰ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇਨ ਗਾਥਾવਚਨੇਨ ਭਗવਤਾ વੋਹਾਰਿਤਾ વੋਹਰਣੇਨ ਞਾਪਿਤਾ, ਅਭਿਲਪਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮਾਨਤਾ ਪੁਬ੍ਬਦੇਸਨਾ ਅਪਰਦੇਸਨਾਯ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Itīti evaṃ. Andhatāya andhakaraṇatāya sañchannatāya sañchannakaraṇatāya. Sāyeva taṇhāti ‘‘kāmandhā…pe… mātara’’nti gāthāvacanena yā kāmataṇhā vuttā, sāyeva kāmataṇhā. Abhilapitāti ‘‘ratto…pe… nara’’nti aparena gāthāvacanena bhagavatā vohāritā voharaṇena ñāpitā, abhilapitassa atthassa samānatā pubbadesanā aparadesanāya yujjatīti vuttaṃ hoti.
‘‘ਦ੍વੀਸੁ ਗਾਥਾਸੁ ਕਤਮੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਾਯੇવ ਤਣ੍ਹਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮੇਹਿ ਅਭਿਲਪਿਤਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਞ੍ਚਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਛਾਦਿਤਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਆਹ, ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਞ੍ਚ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਆਹ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਦੀਪਕੇਹਿ ਇਮੇਹਿ ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇਹਿ ਸਾਯੇવ ਪਠਮਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤਾ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਚ ਭਗવਤਾ ਅਭਿਲਪਿਤਾ।
‘‘Dvīsu gāthāsu katamehi padehi sāyeva taṇhā abhilapitā’’ti pucchitabbattā imehi abhilapitāti niyametvā dassetuṃ ‘‘yañcāhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha paṭhamagāthāyaṃ ‘‘kāmandhā…pe… chāditā’’ti yañca padaṃ āha, dutiyagāthāyañca ‘‘ratto…pe… na passatī’’ti yañca padaṃ āha. Pariyuṭṭhānehi pariyuṭṭhānadīpakehi imehi ‘‘kāmandhā…pe… passatī’’ti padehi sāyeva paṭhamagāthāya vuttā kāmataṇhā ca bhagavatā abhilapitā.
‘‘ਯਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭવਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਕਤਮਾ ਸਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਯਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਭવੇ। ਯਾ ਚ ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭવਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਅਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ ਭવੇਤਿ ਯੋਜਨਾ।
‘‘Yaṃ andhakāraṃ vuttaṃ, katamaṃ taṃ? Yā taṇhā ponobhavikā vuttā, katamā sā’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ andhakāra’’ntiādi vuttaṃ. Tattha andhakāraṃ yaṃ aññāṇaṃ vuttaṃ, ayaṃ dukkhasamudayo bhave. Yā ca taṇhā ponobhavikā vuttā, ayañca dukkhasamudayo bhaveti yojanā.
‘‘ਕਾਮਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਭਗવਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਪਦੇਨ ਇਮੇ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਦਂ ਭਗવਾ ਆਹ, ਤੇਨ ਪਦੇਨ ਤੇਸਂਯੇવ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਂ ਪਯੋਗੇਨ ਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭਗવਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਂਸਾਰਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਿਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਪਲੋਭਯਮਾਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਕਿਲੇਸવਸੇਨਾਤਿ વੀਤਿਕ੍ਕਮਕਿਲੇਸવਸੇਨ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨਾਤਿ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨવਸੇਨ। ਯੇਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤਪੁਗ੍ਗਲਸਦਿਸਾ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਤਣ੍ਹਾਬਨ੍ਧਨਬਦ੍ਧਾ ਚ ਏਦਿਸਕਾ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ। ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣਨ੍ਤਿ। ਅਯਨ੍ਤਿ ਜਰਾਮਰਣਾਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ‘‘ਜਰਾਮਰਣਮਨ੍વੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਚਨੇਨ ਭਗવਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
‘‘Kāmā’’ti yañca padaṃ bhagavā āha, tena padena ime kilesakāmā vuttā. ‘‘Jālasañchannā’’ti yañca padaṃ bhagavā āha, tena padena tesaṃyeva kilesakāmānaṃ payogena samudācārena pariyuṭṭhānaṃ bhagavā dasseti. Tasmāti yasmā yasmiṃ santāne taṇhā uppannā, taṃ santānaṃ saṃsārato nissarituṃ adatvā rūpārammaṇādīhi palobhayamānā hutvā cittaṃ kilesehi pariyādāya tiṭṭhati, tasmā taṇhāya cittaṃ pariyādāya santāne tiṭṭhamānattā. Kilesavasenāti vītikkamakilesavasena. Pariyuṭṭhānavasenāti vītikkamanaṃ appatvā uppajjamānavasena. Yeti vuttappakārataṇhāsahitapuggalasadisā. Teti te taṇhābandhanabaddhā ca edisakā ca puggalā. Jarāmaraṇaṃ anventi jarāmaraṇaṃ atikkamituṃ na sakkuṇanti. Ayanti jarāmaraṇānuppavatti ‘‘jarāmaraṇamanventī’’ti iminā vacanena bhagavatā dassitāti yojanā.
‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਚੇવ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ , ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾ ਠਿਤੀ ਚਾ’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਸੁ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ – ਯਸ੍ਸ ਮੁਨਿਨੋ ਪਪਞ੍ਚਾ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਠਿਤੀ ਅਨੁਸਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਨ੍ਦਾਨਸਦਿਸਂ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਲਿਘਸਦਿਸੋ ਮੋਹੋ ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਮੁਨਿ ਪਪਞ੍ਚਾਦਿਕਂ ਸਬ੍ਬਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਂ ਨਿਮਾਨਂ ਨਿਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸਨ੍ਦਾਨਂ ਨਿਪਲਿਘਂ ਲੋਕੇ ਚਰਨ੍ਤਂ ਤਂ ਮੁਨਿਂ ਸਦੇવਕੋ ਤਣ੍ਹਾਸਹਿਤੋ ਲੋਕੋ ਨ વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
‘‘Kāmandhā’’tiādigāthāya ceva ‘‘ratto’’tiādigāthāya ca pubbāparasandhi ācariyena vibhatto , amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ ‘yassa papañcā ṭhitī cā’tiādigāthāsu pubbāparasandhi amhehi viññātabbo’’ti vattabbattā yassa papañcā’’tiādi vuttaṃ. Tassā gāthāya – yassa munino papañcā taṇhāmānadiṭṭhī ca natthi, taṇhāmānadiṭṭhīhi abhisaṅkhatā saṅkhārā ca natthi, ṭhitī anusayā taṇhā ca natthi, sandānasadisaṃ taṇhāpariyuṭṭhānaṃ natthi, palighasadiso moho ca natthi, so muni papañcādikaṃ sabbaṃ vītivatto atikkantoti vuccati. Nittaṇhaṃ nimānaṃ nidiṭṭhiṃ nisandānaṃ nipalighaṃ loke carantaṃ taṃ muniṃ sadevako taṇhāsahito loko na vijānātīti attho.
ਗਾਥਾਯਂ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕਤਮੇ ਤੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਂਸਾਰੇ ਚਿਰਂ ਪਪਞ੍ਚਨ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤੀ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਚ, ਤਾਹਿ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ વਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨવਸੇਨ વਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮ। ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯਾ ਤਣ੍ਹਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠਨਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ਠਿਤੀ ਨਾਮ। ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਯਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਛਤ੍ਤਿਂਸਤਣ੍ਹਾਯ ਜਾਲਿਨਿਯਾ ਯਾਨਿ વਿਚਰਿਤਾਨਿ ਚ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਸਨ੍ਦਾਨਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਦਾਨਂ ਨਾਮ। ਮੋਹੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਧਾਰਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਪ੍ਪવੇਸਨਸ੍ਸ ਪਟਿਸੇਧਕਤ੍ਤਾ ਪਲਿਘਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਪਲਿਘੋ ਨਾਮ। ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਕਿਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਪਪਞ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਯਾ ਚ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਠਿਤਿ, ਯਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸਨ੍ਦਾਨਞ੍ਚ, ਯਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਲਿਘਞ੍ਚ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਏਤਂ ਪਪਞ੍ਚਾਦਿਕਂ ਯੋ ਮੁਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਮੁਨਿ ‘‘ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Gāthāyaṃ papañcādayo bhagavatā vuttā, ‘‘katame te’’ti pucchitabbattā ‘‘papañcā nāmā’’tiādi vuttaṃ. Attano ādhārapuggalaṃ saṃsāre ciraṃ papañcantāpentī taṇhāmānadiṭṭhiyo ca, tāhi taṇhāmānadiṭṭhīhi sahajātavasena vā upatthambhanavasena vā abhisaṅkhatā saṅkhārā ca papañcā nāma. Santāne appahīnaṭṭhena anusayā taṇhā sattānaṃ tiṭṭhanahetuttā ṭhitī nāma. Pavattamānāya taṇhāya yaṃ pariyuṭṭhānañca chattiṃsataṇhāya jāliniyā yāni vicaritāni ca vuttāni, idaṃ sabbaṃ attano ādhāraṃ puggalaṃ bandhanaṭṭhena sandānasadisattā sandānaṃ nāma. Moho attano ādhārassa puggalassa nibbānanagarappavesanassa paṭisedhakattā palighasadisattā paligho nāma. ‘‘Yassa papañcādayo natthi, so kiṃ vītivatto’’ti pucchitabbattā ‘‘ye cā’’tiādi vuttaṃ. Ye vuttappakārā papañcā saṅkhārā, yā ca vuttappakārā ṭhiti, yaṃ vuttappakāraṃ sandānañca, yaṃ vuttappakāraṃ palighañca natthīti vuttā, sabbaṃ etaṃ papañcādikaṃ yo muni samatikkanto, ayaṃ muni ‘‘nittaṇho’’ti vuccatīti daṭṭhabbo.
੨੮. ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ਯੇ ਪਪਞ੍ਚਾਦਯੋ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਹੇਤੁਕਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਕਦਾ ਕਤਿવਿਧਂ ਫਲਂ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਂਸਙ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕਦਾ ਕਤਿવਿਧਂ ਫਲਂ ਦੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਸੁ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ વੀਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਾ ਅਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚੇਤਨਾ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾਦੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વੇਦਨੀਯਂ ਫਲਂ ਦੇਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾ, ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਫਲਂ વੇਦੇਤੀਤਿ વਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾ। ਕਾ ਸਾ? ਅਪਦੁਸ੍ਸਨੀਯਾਦੀਸੁ ਅਤਿਦੁਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜવਨਚੇਤਨਾ। ਉਪਪਜ੍ਜੇ ਫਲਂ વੇਦੇਤੀਤਿ ਉਪਪਜ੍ਜવੇਦਨੀਯਾ, ਸਤ੍ਤਮਜવਨਚੇਤਨਾ। ਅਪਰਾਪਰਿਯਾਯੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਫਲਂ વੇਦੇਤੀਤਿ ਅਪਰਾਪਰਿਯਾਯવੇਦਨੀਯਾ, ਮਜ੍ਝੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ ਜવਨਚੇਤਨਾ। ਤਿਫਲਦਾਨવਸੇਨ ਤਿવਿਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਏવਂ ਇਮਾਯ ਤਿવਿਧਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਚੇਤਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਤਿવਿਧਾ ਤਣ੍ਹਾ ਤਿવਿਧਂ ਫਲਂ ਦਿਟ੍ਠੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ , ਉਪਪਜ੍ਜੇ વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਭવੇ, ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ ਭવੇ ਦੇਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਏવਂ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸਙ੍ਖਾਰਂ વਾ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਂ વਾ ਭਗવਾ ਆਹ।
28. ‘‘Yassa papañcātiādigāthāyaṃ ye papañcādayo vuttā, tesu taṇhāmānadiṭṭhihetukā saṅkhārā kadā katividhaṃ phalaṃ denti, taṃsaṅkhārasampayuttā taṇhā kadā katividhaṃ phalaṃ detī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha pariyuṭṭhānasaṅkhārā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu papañcasaṅkhārādīsu. Pariyuṭṭhānasaṅkhārāti vītikkamavasena pavattā pariyuṭṭhānā akusalasaṅkhārā cetanā. Diṭṭhadhammavedanīyādīti diṭṭhe passitabbe dhamme attabhāve vedanīyaṃ phalaṃ detīti diṭṭhadhammavedanīyā, diṭṭhe dhamme phalaṃ vedetīti vā diṭṭhadhammavedanīyā. Kā sā? Apadussanīyādīsu atidussanādivasena pavattā paṭhamajavanacetanā. Upapajje phalaṃ vedetīti upapajjavedanīyā, sattamajavanacetanā. Aparāpariyāye attabhāve phalaṃ vedetīti aparāpariyāyavedanīyā, majjhe pavattā pañca javanacetanā. Tiphaladānavasena tividhā saṅkhārā. Evaṃ imāya tividhāya saṅkhāracetanāya sampayuttā tividhā taṇhā tividhaṃ phalaṃ diṭṭhe vā dhamme attabhāve , upapajje vā anantarabhave, apare vā pariyāye bhave deti nibbattetīti evaṃ phalanibbattakasaṅkhāraṃ vā taṃsampayuttaṃ taṇhaṃ vā bhagavā āha.
‘‘ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ, ਗਾਥਾਯ વਾ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਆਹ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ, ਗਾਥਾ વਾ ਕਤਮੇਨ ਦੇਸਨਾਭੂਤੇਨ વਾ ਅਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਾ ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਚ ਯਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ…ਪੇ॰… ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਚ વੁਤ੍ਤਾ, ਭਗવਤੋ ਇਦਂ ਦੇਸਨਾਦ੍વਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪਰੇਨ ਅਪਰਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਯੁਜ੍ਜਨਂ ਏਤਿ ਸਮੇਤਿ, ਯਥਾ ਗਙ੍ਗੋਦਕਂ ਯਮੁਨੋਦਕੇਨ, ਯਮੁਨੋਦਕਮ੍ਪਿ ਗਙ੍ਗੋਦਕੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤਿ, ‘‘ਯਂ ਲੋਭਪਕਤਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯਾਯੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਪਿ ‘‘ਯਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ ਸਮੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਕਥਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾਦਿਫਲਤ੍ਤਯਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਟ੍ਠੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Yāya desanāya, gāthāya vā phalanibbattakaṃ saṅkhāraṃ āha, sā desanā, gāthā vā katamena desanābhūtena vā aparena yujjatī’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ karotī’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘yassa…pe… loko’’ti desanā ca yā ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ…pe… apare vā pariyāye’’ti desanā ca vuttā, bhagavato idaṃ desanādvayaṃ aññamaññaṃ pubbāparena pubbaṃ aparena aparaṃ pubbena yujjati yujjanaṃ eti sameti, yathā gaṅgodakaṃ yamunodakena, yamunodakampi gaṅgodakena saṃsandati sameti. ‘‘Yassa…pe… loko’’ti desanā ‘‘yaṃ lobhapakataṃ…pe… pariyāye’’ti desanāya saṃsandati sameti, ‘‘yaṃ lobhapakataṃ…pe… pariyāye’’ti desanāpi ‘‘yassa…pe… loko’’ti desanāya saṃsandati sametīti attho gahetabbo. ‘‘Kathaṃ yujjatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha pariyuṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ, diṭṭhadhammavedanīyādiphalattayanibbattakaṭṭhena yujjatīti vuttaṃ hoti.
ਯਂ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਂਸਨ੍ਦਨਾਕਾਰੋ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਰਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤੇਸੁ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਚਰਿਤਂ। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨਾਤਿ ਅਸੁਭਾਨਿਚ੍ਚਾਦਿਦਸ੍ਸਨਬਲੇਨ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਦਸ੍ਸਨਬਲੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਪਠਮਮਗ੍ਗਞਾਣਬਲੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ। ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤੇਹਿ ਅવਸੇਸਾਨਿ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਨਿ। ਨਿਗ੍ਗਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਯਸ੍ਸ ਸੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ, ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਤਾ, ਕਾ ਸਾ? ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ।
Yaṃ yaṃ suttaṃ bhagavatā desitaṃ pubbāparena yujjati, taṃ taṃ suttampi nīharitvā pubbāparasaṃsandanaṃ dassetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ. Saṃsandanākāro vuttanayānusārena gahetabbo. Tatthāti tesu pariyuṭṭhānasaṅkhārataṇhāvicaritesu. Pariyuṭṭhānanti rūpārammaṇādīni ayonisomanasikārena ārabbha sattasantāne pavattaṃ taṇhācaritaṃ. Paṭisaṅkhānabalenāti asubhāniccādidassanabalena tadaṅgappahānavasena pahātabbaṃ. Saṅkhārāti dassanapahātabbā saṅkhārā. Dassanabalenāti dassanasaṅkhātapaṭhamamaggañāṇabalena pahātabbā. Chattiṃsa taṇhāvicaritānīti dassanena pahātabbataṇhāvicaritehi avasesāni chattiṃsa taṇhāvicaritāni. Niggatā taṇhā yassa so nittaṇho, nittaṇhassa bhāvo nittaṇhatā, kā sā? Saupādisesā nibbānadhātu.
ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਰਾਭਿਨਨ੍ਦਨਤ੍ਤਯਂ ਯਦਿਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ ਸਮਾਨਂ, ਦੇਸਨਾਯ ਪਨ ਪਦਕ੍ਖਰਾਦੀਹਿ વਿਸੇਸੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Papañcasaṅkhārābhinandanattayaṃ yadipi atthato ekaṃ samānaṃ, desanāya pana padakkharādīhi viseso atthīti dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ਯੋਯਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਸੋਯਂ ਕਤਿવਿਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਚਾਯਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੋ ਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਨ ਕੇવਲਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਸਂਸਨ੍ਦਨਮੇવ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿ, ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਸੋ ਚਾਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੮)। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧੀਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਾਰਕਾਦਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਨ੍ਧਿ। ਪਦਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਾਮਪਦਾਦਿਕਸ੍ਸ ਨਾਮਪਦਾਦਿਕਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ। ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਦੇਸਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਦੇਸਨਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ। ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਰੇਨ ਸਨ੍ਧਿ।
‘‘Yoyaṃ pubbāparasandhi ācariyena vibhatto, soyaṃ katividho’’ti pucchitabbattā ‘‘so cāyaṃ pubbāparo sandhī’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ – ‘‘na kevalaṃ suttantarasaṃsandanameva pubbāparasandhi, atha kho aññopi atthīti dassetuṃ ‘so cāya’ntiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 28). Tattha atthasandhīti kiriyākārakādivasena atthassa atthena sandhi. Padasandhīti nāmapadādikassa nāmapadādikantarena sandhi. Desanāsandhīti vuttappakārassa desanantarassa vuttappakārena desanantarena sandhi. Niddesasandhīti niddesantarassa niddesantarena sandhi.
ਸਨ੍ਧਿ ਚ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਾਦਯੋ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੋ ਸਭਾવਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਥਾਦੀਨਞ੍ਚ ਛਅਤ੍ਥਪਦਾਦੀਸੁ ਅવਰੋਧਨਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿ ਛਪ੍ਪਦਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Sandhi ca nāma atthādayo muñcitvā añño sabhāvadhammo nāma natthi, atthādīnañca chaatthapadādīsu avarodhanato ‘‘atthasandhi chappadānī’’tiādi vuttaṃ.
ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਨ ਚ ਪਥવਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨ ਚ ਪਥવਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਝਾਯੀ ਝਾਨਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਥવਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਨ ਚ ਝਾਯਤਿ, ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਨਿਸ੍ਸਟਂ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਝਾਯਤਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਨ ਚ ਆਪਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਪਥવੀਆਦਯੋ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਆਰਬ੍ਭ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਥવੀਆਦੀਹਿ ਮਹਾਭੂਤੇਹਿ ਕਾਮਭવਰੂਪਭવਾ ਗਹਿਤਾ ਰੂਪਪਟਿਬਦ੍ਧવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ। ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਾਦੀਹਿਪਿ ਅਰੂਪਭવੋ ਗਹਿਤੋ, ਭવਤ੍ਤਯਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚ ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਦਿ ਪਥવੀਆਦਯੋ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ, ਏવਂ ਸਤਿ ਇਧਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਪਰਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤੀਤਿ ਆਸਙ੍ਕਨੀਯਤ੍ਤਾ ਤਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਚ ਇਮਂ ਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਇਮਂ ਲੋਕਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ। ਪਰਲੋਕਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਭવਨ੍ਤਰਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਚ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ।
Atthasandhibyañjanasandhayo ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘katamā desanāsandhī’’ti pucchitabbattā ‘‘desanāsandhi na ca pathavi’’ntiādi vuttaṃ. Tattha na ca pathaviṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati cāti ettha jhāyī jhānasamaṅgī puggalo pathaviṃ nissāya ālambitvā na ca jhāyati, sabbasaṅkhāranissaṭaṃ pana nibbānaṃ nissāya ālambitvā phalasamāpattiṃ jhāyati samāpajjati evāti attho daṭṭhabbo. Na ca āpantiādīsupi esa nayo yojetabbo. Phalasamāpattisamaṅgī puggalo hi pathavīādayo muñcitvā nibbānameva ārabbha phalasamāpattiṃ samāpajjatīti. Ettha ca pathavīādīhi mahābhūtehi kāmabhavarūpabhavā gahitā rūpapaṭibaddhavuttitāya. Ākāsānañcāyatanādīhipi arūpabhavo gahito, bhavattayaṃ vajjetvā ca jhāyatīti adhippāyo. Yadi pathavīādayo nissāya na jhāyī jhāyati ca, evaṃ sati idhalokasaṅkhātaṃ sattasantānaṃ vā paralokasaṅkhātaṃ sattasantānaṃ vā anindriyasantānaṃ vā nissāya jhāyī jhāyatīti āsaṅkanīyattā taṃ pariharanto ‘‘na ca imaṃ loka’’ntiādimāha. Tattha imaṃ lokanti idhalokasaṅkhāto diṭṭho attabhāvo sattasantāno vutto, tasmiṃ nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca. Paralokanti idhalokato añño bhavantarasaṅkhāto sattasantāno vutto, tasmiṃ nissāya na ca jhāyati jhāyī jhāyati ca.
ਯਮਿਦਂ ਉਭਯਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਇਦਂ ਉਭਯਂ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਦ੍વਯਂ ਅਨ੍ਤਰੇਨ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਂ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ ਰੂਪਾਯਤਨਮ੍ਪਿ। ਯਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ ਸੁਤਂ, ਤਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਮ੍ਪਿ। ਯਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਰਸਾਯਤਨਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ ਮੁਤਂ, ਤਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਰਸਾਯਤਨਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਮ੍ਪਿ। ਯਂ ਆਪੋਧਾਤੁ ਆਕਾਸਧਾਤੁ ਲਕ੍ਖਣਰੂਪਂ ਓਜਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨੇਕਦੇਸਰੂਪਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਆਪੋਧਾਤਾਦਿਕਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨੇਕਦੇਸਰੂਪਮ੍ਪਿ। ਯਂ વਤ੍ਥੁ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ વਾ ਅਪਰਿਯੇਸਿਤਂ વਾ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਤਂ, ਤਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ। ਯਂ વਤ੍ਥੁ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਪਰਿਯੇਸਨਾਰਹਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ, ਤਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ। ਯਂ વਤ੍ਥੁ વਿਤਕ੍ਕਿਤਂ વਿਤਕ੍ਕਨવਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ। ਯਂ વਤ੍ਥੁ વਿਚਾਰਿਤਂ ਅਨੁਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ। ਯਂ વਤ੍ਥੁ ਮਨਸਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਨੁਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਅਨੁਚਿਨ੍ਤਨવਸੇਨ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
Yamidaṃ ubhayantiādīsu idaṃ ubhayaṃ idhalokaparalokadvayaṃ antarena vajjetvā yaṃ rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ, taṃ rūpāyatanampi. Yaṃ saddāyatanaṃ sutaṃ, taṃ saddāyatanampi. Yaṃ gandhāyatanarasāyatanaphoṭṭhabbāyatanaṃ mutaṃ, taṃ gandhāyatanarasāyatanaphoṭṭhabbāyatanampi. Yaṃ āpodhātu ākāsadhātu lakkhaṇarūpaṃ ojāsaṅkhātaṃ dhammāyatanekadesarūpaṃ viññātaṃ, taṃ āpodhātādikaṃ dhammāyatanekadesarūpampi. Yaṃ vatthu pariyesitaṃ vā apariyesitaṃ vā santike pattaṃ, taṃ vatthumpi. Yaṃ vatthu pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ pariyesanārahaṃ sundaraṃ, taṃ vatthumpi. Yaṃ vatthu vitakkitaṃ vitakkanavasena ālambitabbaṃ, taṃ vatthumpi. Yaṃ vatthu vicāritaṃ anumajjanavasena ālambitabbaṃ, taṃ vatthumpi. Yaṃ vatthu manasā citteneva anucintitaṃ anucintanavasena ālambitabbaṃ, taṃ vatthumpi nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati cāti yojanā kātabbā.
ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਕਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰੂਪਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਰੂਪਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ – ‘‘ਤਦੁਭਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧੋ ਰੂਪਸਨ੍ਤਾਨੋ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੮)। ‘‘ਯਦਿ ਝਾਯੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਪਥવੀਆਦਯੋ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਝਾਯਤਿ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤਿ ਚ, ਏવਂ ਸਤਿ ਅਯਂ ਝਾਯੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਦਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਤੀਤਿ ਲੋਕੇ ਕੇਨਚਿ ਞਾਯਤਿ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਨ ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨ ਞਾਯਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਝਾਨੇਨ ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਅਯਂ ਖੀਣਾਸવਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਪਜਾਯ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਝਾਯਤੀਤਿ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਪਜਾਯ ਕੇਨਚਿ ਨ ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Ettha diṭṭhādikaṃ bahiddhārūpameva gahetabbaṃ anindriyabaddharūpassa adhippetattā. Tenāha aṭṭhakathācariyo – ‘‘tadubhayavinimutto anindriyabaddho rūpasantāno’’ti (netti. aṭṭha. 28). ‘‘Yadi jhāyī puggalo yathāvutte pathavīādayo nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca, evaṃ sati ayaṃ jhāyī puggalo idaṃ nāma nissāya jhāyatīti loke kenaci ñāyati kiṃ, udāhu na ñāyatī’’ti pucchitabbattā na ñāyatīti dassetuṃ ‘‘ayaṃ sadevake loke’’tiādimāha. Tattha phalasamāpattijhānena jhāyanto ayaṃ khīṇāsavapuggalo sadevake loke…pe… sadevamanussāya pajāya yattha katthacipi anissitena cittena jhāyatīti sadevake loke…pe… sadevamanussāya pajāya kenaci na ñāyatīti attho gahetabbo. Tena vuttaṃ –
‘‘ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ, ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਸੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੯; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੧੦੪)।
Yassa te nābhijānāma, kiṃ tvaṃ nissāya jhāyasī’’ti. (saṃ. ni. 3.79; netti. 104);
‘‘ਕੇਨਚਿ ਅવਿਞ੍ਞਾਯਭਾવੋ ਕੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਇਮਿਨਾ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੯) વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਖੀਣਾਸવਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾવਂ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੯) વਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੭) ਚ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘ਯਥਾ ਮਾਰੋ’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੮) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਾਰਕੇ, ਪੁਞ੍ਞੇ વਾ ਮਾਰੇਤਿ ਨਿવਾਰੇਤੀਤਿ ਮਾਰੋ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤੇ ਮਾਰੇਤੀਤਿ વਾ ਮਾਰੋ। ਪਾਪਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦવਨ੍ਤਤਾਯ ਪਾਪਿਮਾ। ਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਭਾવੇ ਗੋਧਸ੍ਸ ਘਾਤਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਗੋਧਿਕੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਾਦਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਮਨ੍વੇਸਨ੍ਤੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਪਰਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਕੋ ਮਾਰੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਗੋਧਿਕੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਾਤੀਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ ਅਸ੍ਸ ਗੋਧਿਕਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ।
‘‘Kenaci aviññāyabhāvo kena suttena vibhāvetabbo’’ti pucchitabbattā iminā godhikasuttena (saṃ. ni. 1.159) vibhāvetabboti dassetuṃ ‘‘yathā māro pāpimā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘idāni khīṇāsavacittassa katthacipi anissitabhāvaṃ godhikasuttena (saṃ. ni. 1.159) vakkalisuttena (saṃ. ni. 3.87) ca vibhāvetuṃ ‘yathā māro’tiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 28) vuttaṃ. Tattha dānādipuññakārake, puññe vā māreti nivāretīti māro, attahitaparahite māretīti vā māro. Pāpacittuppādavantatāya pāpimā. Pubbattabhāve godhassa ghātakattā ‘‘godhiko’’ti laddhanāmassa parinibbāyantassa kulaputtassa parinibbānato uddhaṃ paṭisandhādi viññāṇaṃ samanvesanto na jānāti na passati. ‘‘Paracittajānanako māro kasmā na jānātī’’ti vattabbattā ‘‘so hī’’tiādi vuttaṃ. So godhiko hi yasmā papañcātīto, tasmā taṇhāpahānena diṭṭhinissayopi assa godhikassa yasmā natthi, tasmā ca na jānātīti.
‘‘ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨੇવ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤવਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾવੋ વਿਭਾવਿਤੋ, ਏવਂ ਸਤਿ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਭਾવੋ ਕੇਨ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਦਾਪਿ ਨ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਦੇવਕੇਨ ਲੋਕੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਝਾਨੇਨ ਝਾਯਮਾਨਾ ਇਮੇ ਖੀਣਾਸવਾ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਦੇવਕੇਨ ਲੋਕੇਨ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤਿ ਸਮਾਰਕੇਨ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਨ-ਕਾਰੋ ਚ ‘‘ਝਾਯਮਾਨਾ’’ਤਿ ਪਦੇ ਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਨ ਝਾਯਮਾਨਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ। ‘‘ਨ ਞਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਏવ ‘‘ਲੋਕੇ ਕੇਨਚਿਪਿ ਨ ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧੀਤਿ ਗੋਧਿਕਸੁਤ੍ਤવਕ੍ਕਲਿਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ વਿਯ ‘‘ਨ ਚ ਪਥવਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾਯ ਚ ‘‘ਨ ਚ ਇਮਂ ਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾਯ ਚ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਨ ਝਾਯਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯੀ ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ, ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Godhikasutteneva vibhāvetabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘yathā cā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Godhikasuttavakkalisuttehi anupādisesāya nibbānadhātuyā anissitabhāvo vibhāvito, evaṃ sati saupādisesanibbānadhātuyā anissitabhāvo kena viññāyatīti attho bhaveyyā’’ti vattabbattā tadāpi na viññāyatiyevāti dassetuṃ ‘‘sadevakena lokenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saupādisesāya nibbānadhātuyā phalasamāpattijhānena jhāyamānā ime khīṇāsavā katthaci anissitacittā jhāyantīti sadevakena lokena na ñāyanti samārakena…pe… sadevamanussāya na ñāyantīti yojanā kātabbā. Anissitacittā na ñāyantīti ettha hi na-kāro ca ‘‘jhāyamānā’’ti pade na sambandhitabbo ‘‘na jhāyamānā’’ti atthassa sambhavato. ‘‘Na ñāyantī’’ti pana sambandhitabbo heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ eva ‘‘loke kenacipi na ñāyatī’’ti vuttattā. Ayaṃ desanāsandhīti godhikasuttavakkalisuttānaṃ aññamaññaṃ atthavasena saṃsandanā niddhāritā viya ‘‘na ca pathaviṃ nissāyā’’tiādidesanāya ca ‘‘na ca imaṃ loka’’ntiādidesanāya ca yāya desanāya atthavasena saṃsandanā niddhāritā, tāya desanāya yattha katthaci yaṃ kiñci nissāya jhāyī na jhāyati, nibbānaṃ nissāya jhāyī jhāyatīti atthavasena niddhāritā, ayaṃ saṃsandanā desanāsandhi nāmāti attho gahetabbo.
ਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਿਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਸੁ ਯਾ ਸਨ੍ਧਿ ‘‘ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਸਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਕਤਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਸਹਜਾਤવਸੇਨ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯੇਸਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ। ਯਦਿ ਦੇਸਨਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ, ਏવਂ ਸਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ ਦੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਾ। ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯੇਸਂ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ। ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਪਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ ਦੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਦੇਸਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਾ।
Desanāsandhi ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘katamā niddesasandhī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamā niddesasandhīti nissitacittā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu catūsu atthasandhibyañjanasandhidesanāsandhiniddesasandhīsu yā sandhi ‘‘niddesasandhī’’ti uddiṭṭhā, sā niddesato katamāti pucchatīti attho. Nissitacittāti taṇhādiṭṭhisahajātavasena vā upanissayavasena vā nissitaṃ cittaṃ yesaṃ puthujjanānanti nissitacittā, puthujjanā puggalā niddisitabbā imāya desanāya puggalādhiṭṭhānattā. Yadi desanā dhammādhiṭṭhānā, evaṃ sati nissitaṃ cittaṃ ettha suttappadesesu desitanti nissitacittā nissitacittajānanatthāya desitā suttappadesā. Anissitaṃ cittaṃ yesaṃ ariyapuggalānanti anissitacittā, ariyapuggalā niddisitabbā imāya desanāya puggalādhiṭṭhānattā. Dhammādhiṭṭhānāya pana anissitaṃ cittaṃ yattha suttappadesesu desitanti anissitacittā, anissitacittajānanatthāya desitā suttappadesā.
‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞਕੁਸਲਪਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞੇਹਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲવਿਸੇਸਕੁਸਲવਿਸੇਸੇਹਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲੇਸੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧੀਤਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿਕੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮ। ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ વੋਦਾਨਾਦਿਕੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਅਯਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮਾਤਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘Nissitacittā kena niddesena niddisitabbā, anissitacittā kena niddesena niddisitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘nissitacittā akusalapakkhena niddisitabbā’’tiādi vuttaṃ. Akusalapakkhena niddesena niddisitabbā. Kusalapakkhenātiādīsupi esa nayo yojetabbo. Akusalapakkhasāmaññakusalapakkhasāmaññehi dassetvā akusalavisesakusalavisesehi dassetuṃ ‘‘nissitacittā saṃkilesenā’’tiādi vuttaṃ. Ayaṃ niddesasandhīti akusalapakkhādikassa purimaniddesassa saṃkilesādikena pacchimena niddesena nissitacittavasena ayaṃ saṃsandanā ca niddesasandhi nāma. Kusalapakkhādikassa purimassa niddesassa vodānādikena pacchimena niddesena anissitacittavasena ayaṃ saṃsandanā ca niddesasandhi nāmāti vibhajitvā veditabbā.
‘‘ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਨੇਰੁਤ੍ਤਮਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦਾਨਪੁਬ੍ਬਾਪਰਸਨ੍ਧਿਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚੇવ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਨ੍ਧਿਦੇਸਨਾਸਨ੍ਧਿਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਚ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾવੋ ਕੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਤਥਾ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ‘‘ਨੇਰੁਤ੍ਤਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੪ ਹਾਰਸਙ੍ਖੇਪ) ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ વਚਨੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰਸ੍ਸ ਤਥਾ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾવੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Catubyūhahārassa neruttamadhippāyanidānapubbāparasandhippabhedena ceva atthabyañjanasandhiniddesasandhidesanāsandhippabhedena ca vibhajitabbabhāvo kena amhehi jānitabbo saddahitabbo’’ti vattabbabhāvato ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tena tathā vibhajitabbabhāvena āyasmā mahākaccāno ‘‘neruttamadhippāyo’’tiādikaṃ (netti. 4 hārasaṅkhepa) yaṃ vacanaṃ āha, tena vacanena tumhehi catubyūhahārassa tathā vibhajitabbabhāvo jānitabbo saddahitabboti vuttaṃ hoti.
‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ ਹਾਰੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਯੋ ਯੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ, ਸੋ ਸੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਚ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਯੋਜਿਤੋ, ਤਸ੍ਸਂ ਤਸ੍ਸਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੋ ਸੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰੋ ਤਥਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
‘‘Ettāvatā ca catubyūhahāro paripuṇṇo, añño niyutto natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyutto catubyūho hāro’’ti vuttaṃ. Tattha yassaṃ yassaṃ pāḷiyaṃ yo yo catubbidho, so so catubyūhahāro ca yathālābhavasena yojito, tassaṃ tassaṃ pāḷiyaṃ so so catubbidho catubyūhahāro tathā niddhāretvā yutto yojitoti attho daṭṭhabbo.
ਇਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ
Iti catubyūhahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
વਿਭਾવਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਟੀਕਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੬. ਚਤੁਬ੍ਯੂਹਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā