Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi |
၆. စတုဗ္ယူဟဟာရဝိဘင္ဂော
6. Catubyūhahāravibhaṅgo
၂၅. တတ္ထ ကတမော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော? ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပာယော’’တိ အယံ။ ဗ္ယဉ္ဇနေန သုတ္တသ္သ နေရုတ္တဉ္စ အဓိပ္ပာယော စ နိဒာနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ စ ဂဝေသိတဗ္ဗော ။ တတ္ထ ကတမံ နေရုတ္တံ, ယာ နိရုတ္တိပဒသံဟိတာ, ယံ ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏံ။ ယဒာ ဟိ ဘိက္ခု အတ္ထသ္သ စ နာမံ ဇာနာတိ, ဓမ္မသ္သ စ နာမံ ဇာနာတိ, တထာ တထာ နံ အဘိနိရောပေတိ။ အယဉ္စ ဝုစ္စတိ အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ဗ္ယဉ္ဇနကုသလော နိရုတ္တိကုသလော ပုဗ္ဗာပရကုသလော ဒေသနာကုသလော အတီတာဓိဝစနကုသလော အနာဂတာဓိဝစနကုသလော ပစ္စုပ္ပန္နာဓိဝစနကုသလော ဣတ္ထာဓိဝစနကုသလော ပုရိသာဓိဝစနကုသလော နပုံသကာဓိဝစနကုသလော ဧကာဓိဝစနကုသလော အနေကာဓိဝစနကုသလော, ဧဝံ သဗ္ဗာနိ ကာတဗ္ဗာနိ ဇနပဒနိရုတ္တာနိ သဗ္ဗာ စ ဇနပဒနိရုတ္တိယော။ အယံ နိရုတ္တိပဒသံဟိတာ။
25. Tattha katamo catubyūho hāro? ‘‘Neruttamadhippāyo’’ti ayaṃ. Byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabbo . Tattha katamaṃ neruttaṃ, yā niruttipadasaṃhitā, yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ. Yadā hi bhikkhu atthassa ca nāmaṃ jānāti, dhammassa ca nāmaṃ jānāti, tathā tathā naṃ abhiniropeti. Ayañca vuccati atthakusalo dhammakusalo byañjanakusalo niruttikusalo pubbāparakusalo desanākusalo atītādhivacanakusalo anāgatādhivacanakusalo paccuppannādhivacanakusalo itthādhivacanakusalo purisādhivacanakusalo napuṃsakādhivacanakusalo ekādhivacanakusalo anekādhivacanakusalo, evaṃ sabbāni kātabbāni janapadaniruttāni sabbā ca janapadaniruttiyo. Ayaṃ niruttipadasaṃhitā.
၂၆. တတ္ထ ကတမော အဓိပ္ပာယော?
26. Tattha katamo adhippāyo?
‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝသ္သကာလေ 1။
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ yatha vassakāle 2;
ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī’’ti.
ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အပာယေဟိ ပရိမုစ္စိတုကာမာ ဘဝိသ္သန္တိ, တေ ဓမ္မစာရိနော ဘဝိသ္သန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye apāyehi parimuccitukāmā bhavissanti, te dhammacārino bhavissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ 3 ဗဇ္ဈတေ စ။
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati 4 bajjhate ca;
ဧဝံ အယံ ပေစ္စ ပဇာ ပရတ္ထ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ 5 ဗဇ္ဈတေ စာ’’တိ။
Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati 6 bajjhate cā’’ti.
ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? သဉ္စေတနိကာနံ ကတာနံ ကမ္မာနံ ဥပစိတာနံ ဒုက္ခဝေဒနီယာနံ အနိဋ္ဌံ အသာတံ ဝိပာကံ ပစ္စနုဘဝိသ္သတီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။
Idha bhagavato ko adhippāyo? Sañcetanikānaṃ katānaṃ kammānaṃ upacitānaṃ dukkhavedanīyānaṃ aniṭṭhaṃ asātaṃ vipākaṃ paccanubhavissatīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခ’’န္တိ။
Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti.
ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ သုခေန အတ္ထိကာ ဘဝိသ္သန္တိ, တေ ပာပကမ္မံ 9 န ကရိသ္သန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye sukhena atthikā bhavissanti, te pāpakammaṃ 10 na karissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
‘‘မိဒ္ဓီ 11 ယဒာ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဒ္ဒာယိတာ သမ္ပရိဝတ္တသာယီ။
‘‘Middhī 12 yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;
မဟာဝရာဟောဝ နိဝာပပုဋ္ဌော၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti.
ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဇရာမရဏေန အဋ္ဋိယိတုကာမာ ဘဝိသ္သန္တိ, တေ ဘဝိသ္သန္တိ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရာ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိပသ္သကာ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သဂာရဝာ စ သဗ္ရဟ္မစာရီသု ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသူတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye jarāmaraṇena aṭṭiyitukāmā bhavissanti, te bhavissanti bhojane mattaññuno indriyesu guttadvārā pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyuttā vipassakā kusalesu dhammesu sagāravā ca sabrahmacārīsu theresu navesu majjhimesūti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တိ၊ ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ’’တိ။
Appamattā na mīyanti, ye pamattā yathā matā’’ti.
ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အမတပရိယေသနံ ပရိယေသိတုကာမာ ဘဝိသ္သန္တိ, တေ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိသ္သန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ အယံ အဓိပ္ပာယော။
Idha bhagavato ko adhippāyo? Ye amatapariyesanaṃ pariyesitukāmā bhavissanti, te appamattā viharissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo. Ayaṃ adhippāyo.
၂၇. တတ္ထ ကတမံ နိဒာနံ? ယထာ သော ဓနိယော ဂောပာလကော ဘဂဝန္တံ အာဟ –
27. Tattha katamaṃ nidānaṃ? Yathā so dhaniyo gopālako bhagavantaṃ āha –
‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂောမာ 15 ဂောဟိ တထေဝ နန္ဒတိ။
‘‘Nandati puttehi puttimā, gomā 16 gohi tatheva nandati;
ဥပဓီ ဟိ နရသ္သ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။
Upadhī hi narassa nandanā, na hi so nandati yo nirūpadhī’’ti.
ဘဂဝာ အာဟ –
Bhagavā āha –
‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂောပိကော 17 ဂောဟိ တထေဝ သောစတိ။
‘‘Socati puttehi puttimā, gopiko 18 gohi tatheva socati;
ဥပဓီ ဟိ နရသ္သ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။
Upadhī hi narassa socanā, na hi so socati yo nirūpadhī’’ti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ ဗာဟိရံ ပရိဂ္ဂဟံ ဥပဓိ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စ မာရော ပာပိမာ ဂိဇ္ဈကူဋာ ပဗ္ဗတာ ပုထုသိလံ ပာတေသိ, ဘဂဝာ အာဟ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiraṃ pariggahaṃ upadhi āhā’’ti. Yathā ca māro pāpimā gijjhakūṭā pabbatā puthusilaṃ pātesi, bhagavā āha –
နေဝ သမ္မာဝိမုတ္တာနံ၊ ဗုဒ္ဓာနံ အတ္ထိ ဣဉ္ဇိတံ။
Neva sammāvimuttānaṃ, buddhānaṃ atthi iñjitaṃ.
နဘံ ဖလေယ္ယပ္ပထဝီ စလေယ္ယ၊ သဗ္ဗေဝ ပာဏာ ဥဒ သန္တသေယ္ယုံ။
Nabhaṃ phaleyyappathavī caleyya, sabbeva pāṇā uda santaseyyuṃ;
သလ္လမ္ပိ စေ ဥရသိ ကမ္ပယေယ္ယုံ 21၊ ဥပဓီသု တာဏံ န ကရောန္တိ ဗုဒ္ဓာ’’တိ။
Sallampi ce urasi kampayeyyuṃ 22, upadhīsu tāṇaṃ na karonti buddhā’’ti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ ကာယံ ဥပဓိံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā kāyaṃ upadhiṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘န တံ ဒဠ္ဟံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒာယသံ ဒာရုဇပဗ္ဗဇဉ္စ 23။
‘‘Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 24;
သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒာရေသု စ ယာ အပေက္ခာ’’တိ။
Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā’’ti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ ဗာဟိရေသု ဝတ္ထူသု တဏ္ဟံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiresu vatthūsu taṇhaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘ဧတံ ဒဠ္ဟံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ဩဟာရိနံ သိထိလံ ဒုပ္ပမုဉ္စံ။
‘‘Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;
ဧတမ္ပိ ဆေတ္ဝာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊ အနပေက္ခိနော ကာမသုခံ ပဟာယာ’’တိ။
Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ ဗာဟိရဝတ္ထုကာယ တဏ္ဟာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā bāhiravatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဒေဟနိသ္သိတံ။
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, duggandhaṃ dehanissitaṃ;
ပဂ္ဃရန္တံ ဒိဝာ ရတ္တိံ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတ’’န္တိ။
Paggharantaṃ divā rattiṃ, bālānaṃ abhinandita’’nti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယ တဏ္ဟာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā ajjhattikavatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Yathā cāha –
‘‘ဥစ္ဆိန္ဒ 25 သိနေဟမတ္တနော၊ ကုမုဒံ သာရဒိကံဝ ပာဏိနာ။
‘‘Ucchinda 26 sinehamattano, kumudaṃ sāradikaṃva pāṇinā;
သန္တိမဂ္ဂမေဝ ဗ္ရူဟယ၊ နိဗ္ဗာနံ သုဂတေန ဒေသိတ’’န္တိ။
Santimaggameva brūhaya, nibbānaṃ sugatena desita’’nti.
ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒာနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယ တဏ္ဟာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ဣဒံ နိဒာနံ။
Iminā vatthunā iminā nidānena evaṃ ñāyati ‘‘idha bhagavā ajjhattikavatthukāya taṇhāya pahānaṃ āhā’’ti. Idaṃ nidānaṃ.
တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ။ ယထာဟ –
Tattha katamo pubbāparasandhi. Yathāha –
‘‘ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏ္ဟာဆဒနဆာဒိတာ။
‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
ဇရာမရဏမန္ဝေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ မာတရ’’န္တိ။
Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti.
အယံ ကာမတဏ္ဟာ ဝုတ္တာ။ သာ ကတမေန ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ? ယထာဟ –
Ayaṃ kāmataṇhā vuttā. Sā katamena pubbāparena yujjati? Yathāha –
‘‘ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပသ္သတိ။
‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;
အန္ဓန္တမံ တဒာ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂော သဟတေ နရ’’န္တိ။
Andhantamaṃ tadā hoti, yaṃ rāgo sahate nara’’nti.
ဣတိ အန္ဓတာယ စ သဉ္ဆန္နတာယ စ သာယေဝ တဏ္ဟာ အဘိလပိတာ။ ယဉ္စာဟ ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ, တဏ္ဟာဆဒနဆာဒိတာတိ။ ယဉ္စာဟ ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ရတ္တော ဓမ္မံ န ပသ္သတီတိ, ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပရိယုဋ္ဌာနေဟိ သာယေဝ တဏ္ဟာ အဘိလပိတာ။ ယံ အန္ဓကာရံ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယော, ယာ စ တဏ္ဟာ ပောနောဘဝိကာ, ယဉ္စာဟ ကာမာတိ ဣမေ ကိလေသကာမာ။ ယဉ္စာဟ ဇာလသဉ္ဆန္နာတိ တေသံ ယေဝ ကာမာနံ ပယောဂေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဒသ္သေတိ, တသ္မာ ကိလေသဝသေန စ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန စ တဏ္ဟာဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ ယေ ဧဒိသိကာ, တေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေန္တိ, အယံ ဘဂဝတာ ယထာနိက္ခိတ္တဂာထာဗလေန ဒသ္သိတာ ဇရာမရဏမန္ဝေန္တီတိ။
Iti andhatāya ca sañchannatāya ca sāyeva taṇhā abhilapitā. Yañcāha kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditāti. Yañcāha ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passatīti, imehi padehi pariyuṭṭhānehi sāyeva taṇhā abhilapitā. Yaṃ andhakāraṃ, ayaṃ dukkhasamudayo, yā ca taṇhā ponobhavikā, yañcāha kāmāti ime kilesakāmā. Yañcāha jālasañchannāti tesaṃ yeva kāmānaṃ payogena pariyuṭṭhānaṃ dasseti, tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttaṃ. Ye edisikā, te jarāmaraṇaṃ anventi, ayaṃ bhagavatā yathānikkhittagāthābalena dassitā jarāmaraṇamanventīti.
‘‘ယသ္သ ပပဉ္စာ ဌိတီ စ နတ္ထိ၊ သန္ဒာနံ ပလိဃဉ္စ 31 ဝီတိဝတ္တော။
‘‘Yassa papañcā ṭhitī ca natthi, sandānaṃ palighañca 32 vītivatto;
တံ နိတ္တဏ္ဟံ မုနိံ စရန္တံ၊ န ဝိဇာနာတိ သဒေဝကောပိ လောကော’’တိ။
Taṃ nittaṇhaṃ muniṃ carantaṃ, na vijānāti sadevakopi loko’’ti.
ပပဉ္စာ နာမ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိမာနာ, တဒဘိသင္ခတာ စ သင္ခာရာ။ ဌိတိ နာမ အနုသယာ။ သန္ဒာနံ နာမ တဏ္ဟာယ ပရိယုဋ္ဌာနံ, ယာနိ ဆတ္တိံသတဏ္ဟာယ ဇာလိနိယာ ဝိစရိတာနိ။ ပလိဃော နာမ မောဟော။ ယေ စ ပပဉ္စာ သင္ခာရာ ယာ စ ဌိတိ ယံ သန္ဒာနဉ္စ ယံ ပလိဃဉ္စ ယော ဧတံ သဗ္ဗံ သမတိက္ကန္တော, အယံ ဝုစ္စတိ နိတ္တဏ္ဟော ဣတိ။
Papañcā nāma taṇhādiṭṭhimānā, tadabhisaṅkhatā ca saṅkhārā. Ṭhiti nāma anusayā. Sandānaṃ nāma taṇhāya pariyuṭṭhānaṃ, yāni chattiṃsataṇhāya jāliniyā vicaritāni. Paligho nāma moho. Ye ca papañcā saṅkhārā yā ca ṭhiti yaṃ sandānañca yaṃ palighañca yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho iti.
၂၈. တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနသင္ခာရာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ ဝာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ ဝာ အပရာပရိယဝေဒနီယာ ဝာ, ဧဝံ တဏ္ဟာ တိဝိဓံ ဖလံ ဒေတိ ဒိဋ္ဌေ ဝာ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝာ အပရေ ဝာ ပရိယာယေ။ ဧဝံ ဘဂဝာ အာဟ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝာ ဝာစာယ ဝာ မနသာ ဝာ, တသ္သ ဝိပာကံ အနုဘောတိ ဒိဋ္ဌေ ဝာ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝာ အပရေ ဝာ ပရိယာယေ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝာ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝာ ကမ္မံ အပရာပရိယာယဝေဒနီယံ 33 ဝာ ကမ္မံ, ဧဝံ ကမ္မံ တိဓာ ဝိပစ္စတိ ဒိဋ္ဌေ ဝာ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝာ အပရေ ဝာ ပရိယာယေ။ ယထာဟ –
28. Tattha pariyuṭṭhānasaṅkhārā diṭṭhadhammavedanīyā vā upapajjavedanīyā vā aparāpariyavedanīyā vā, evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ deti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye. Evaṃ bhagavā āha ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ karoti kāyena vā vācāya vā manasā vā, tassa vipākaṃ anubhoti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Tattha pariyuṭṭhānaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā kammaṃ aparāpariyāyavedanīyaṃ 34 vā kammaṃ, evaṃ kammaṃ tidhā vipaccati diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye. Yathāha –
‘‘ယဉ္စေ ဗာလော ဣဓ ပာဏာတိပာတီ ဟောတိ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, တသ္သ ဒိဋ္ဌေ ဝာ ဓမ္မေ ဝိပာကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇေ ဝာ အပရေ ဝာ ပရိယာယေ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ ပဋိသင္ခာနဗလေန ပဟာတဗ္ဗံ, သင္ခာရာ ဒသ္သနဗလေန, ဆတ္တိံသ တဏ္ဟာဝိစရိတာနိ ဘာဝနာဗလေန ပဟာတဗ္ဗာနီတိ ဧဝံ တဏ္ဟာပိ တိဓာ ပဟီယတိ။ ယာ နိတ္တဏ္ဟာတာ အယံ သဥပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ ဘေဒာ ကာယသ္သ အယံ အနုပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။
‘‘Yañce bālo idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Tattha pariyuṭṭhānaṃ paṭisaṅkhānabalena pahātabbaṃ, saṅkhārā dassanabalena, chattiṃsa taṇhāvicaritāni bhāvanābalena pahātabbānīti evaṃ taṇhāpi tidhā pahīyati. Yā nittaṇhātā ayaṃ saupādisesā nibbānadhātu. Bhedā kāyassa ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
ပပဉ္စော နာမ ဝုစ္စတိ အနုဗန္ဓော။ ယဉ္စာဟ ဘဂဝာ ‘‘ပပဉ္စေတိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ စက္ခုဝိညေယ္ယံ ရူပံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။ ယဉ္စာဟ ဘဂဝာ – ‘‘အတီတေ, ရာဓ, ရူပေ အနပေက္ခော ဟောဟိ, အနာဂတံ ရူပံ မာ အဘိနန္ဒိ, ပစ္စုပ္ပန္နသ္သ ရူပသ္သ နိဗ္ဗိဒာယ ဝိရာဂာယ နိရောဓာယ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ ယော စာပိ ပပဉ္စော ယေ စ သင္ခာရာ ယာ စ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နသ္သ အဘိနန္ဒနာ, ဣဒံ ဧကတ္ထံ။ အပိ စ အညမညေဟိ ပဒေဟိ အညမညေဟိ အက္ခရေဟိ အညမညေဟိ ဗ္ယဉ္ဇနေဟိ အပရိမာဏာ ဓမ္မဒေသနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ ဧဝံ သုတ္တေန သုတ္တံ သံသန္ဒယိတ္ဝာ ပုဗ္ဗာပရေန သဒ္ဓိံ ယောဇယိတ္ဝာ သုတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဘဝတိ။
Papañco nāma vuccati anubandho. Yañcāha bhagavā ‘‘papañceti atītānāgatapaccuppannaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ ārabbhā’’ti. Yañcāha bhagavā – ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi, paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭinissaggāya paṭipajjā’’ti. Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati. Yo cāpi papañco ye ca saṅkhārā yā ca atītānāgatapaccuppannassa abhinandanā, idaṃ ekatthaṃ. Api ca aññamaññehi padehi aññamaññehi akkharehi aññamaññehi byañjanehi aparimāṇā dhammadesanā vuttā bhagavatā. Evaṃ suttena suttaṃ saṃsandayitvā pubbāparena saddhiṃ yojayitvā suttaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati.
သော စာယံ 35 ပုဗ္ဗာပရော သန္ဓိ စတုဗ္ဗိဓော အတ္ထသန္ဓိ ဗ္ယဉ္ဇနသန္ဓိ ဒေသနာသန္ဓိ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ။
So cāyaṃ 36 pubbāparo sandhi catubbidho atthasandhi byañjanasandhi desanāsandhi niddesasandhīti.
တတ္ထ အတ္ထသန္ဓိ ဆပ္ပဒာနိ သင္ကာသနာ ပကာသနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မတာ ပညတ္တီတိ။
Tattha atthasandhi chappadāni saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammatā paññattīti.
ဗ္ယဉ္ဇနသန္ဓိ ဆပ္ပဒာနိ အက္ခရံ ပဒံ ဗ္ယဉ္ဇနံ အာကာရော နိရုတ္တိ နိဒ္ဒေသောတိ။
Byañjanasandhi chappadāni akkharaṃ padaṃ byañjanaṃ ākāro nirutti niddesoti.
ဒေသနာသန္ဓိ န စ ပထဝိံ နိသ္သာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ န စ အာပံ နိသ္သာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ, န စ တေဇံ နိသ္သာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ, န စ ဝာယုံ နိသ္သာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ န စ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နိသ္သာယ။ပေ.။ န စ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ နိသ္သာယ။ပေ.။ န စ အာကိဉ္စညာယတနံ နိသ္သာယ။ပေ.။ န စ နေဝသညာနာသညာယတနံ နိသ္သာယ။ပေ.။ န စ ဣမံ လောကံ နိသ္သာယ။ပေ.။ န စ ပရလောကံ နိသ္သာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ ယမိဒံ ဥဘယမန္တရေန ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ ဝိတက္ကိတံ ဝိစာရိတံ မနသာနုစိန္တိတံ, တမ္ပိ နိသ္သာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ အယံ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗ္ရဟ္မကေ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ အနိသ္သိတေန စိတ္တေန န ဉာယတိ ဈာယန္တော။
Desanāsandhi na ca pathaviṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Na ca āpaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca tejaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca vāyuṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Na ca ākāsānañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca viññāṇañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca ākiñcaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca imaṃ lokaṃ nissāya…pe… na ca paralokaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca. Yamidaṃ ubhayamantarena diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ vitakkitaṃ vicāritaṃ manasānucintitaṃ, tampi nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca. Ayaṃ sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitena cittena na ñāyati jhāyanto.
ယထာ မာရော ပာပိမာ ဂောဓိကသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ 37 ဝိညာဏံ သမန္ဝေသန္တော န ဇာနာတိ န ပသ္သတိ။ သော ဟိ ပပဉ္စာတီတော တဏ္ဟာပဟာနေန ဒိဋ္ဌိနိသ္သယောပိသ္သ နတ္ထိ။ ယထာ စ ဂောဓိကသ္သ, ဧဝံ ဝက္ကလိသ္သ သဒေဝကေန လောကေန သမာရကေန သဗ္ရဟ္မကေန သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ အနိသ္သိတစိတ္တာ န ဉာယန္တိ ဈာယမာနာ။ အယံ ဒေသနာသန္ဓိ။
Yathā māro pāpimā godhikassa kulaputtassa 38 viññāṇaṃ samanvesanto na jānāti na passati. So hi papañcātīto taṇhāpahānena diṭṭhinissayopissa natthi. Yathā ca godhikassa, evaṃ vakkalissa sadevakena lokena samārakena sabrahmakena sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitacittā na ñāyanti jhāyamānā. Ayaṃ desanāsandhi.
တတ္ထ ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ? နိသ္သိတစိတ္တာ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ ကိလေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ဝောဒာနေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သံသာရနိဝတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ တဏ္ဟာယ စ အဝိဇ္ဇာယ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သမထေန စ ဝိပသ္သနာယ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အဟိရိကေန စ အနောတ္တပ္ပေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ဟိရိယာ စ ဩတ္တပ္ပေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အသတိယာ စ အသမ္ပဇညေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သတိယာ စ သမ္ပဇညေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အယောနိယာ စ အယောနိသောမနသိကာရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ယောနိယာ စ ယောနိသောမနသိကာရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ ကောသဇ္ဇေန စ ဒောဝစသ္သေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ဝီရိယာရမ္ဘေန စ သောဝစသ္သေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အသ္သဒ္ဓိယေန စ ပမာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သဒ္ဓာယ စ အပ္ပမာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အသဒ္ဓမ္မသ္သဝနေန စ အသံဝရဏေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သဒ္ဓမ္မသ္သဝနေန စ သံဝရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ အဘိဇ္ဈာယ စ ဗ္ယာပာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ အနဘိဇ္ဈာယ စ အဗ္ယာပာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ နီဝရဏေဟိ စ သံယောဇနိယေဟိ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ ရာဂဝိရာဂာယ စ စေတောဝိမုတ္တိယာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာယ စ ပညာဝိမုတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိသ္သိတစိတ္တာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ စ သသ္သတဒိဋ္ဌိယာ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိသ္သိတစိတ္တာ သဥပာဒိသေသာယ စ အနုပာဒိသေသာယ စ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ အယံ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပာယော’’တိ။
Tattha katamā niddesasandhi? Nissitacittā akusalapakkhena niddisitabbā, anissitacittā kusalapakkhena niddisitabbā. Nissitacittā kilesena niddisitabbā, anissitacittā vodānena niddisitabbā. Nissitacittā saṃsārappavattiyā niddisitabbā, anissitacittā saṃsāranivattiyā niddisitabbā. Nissitacittā taṇhāya ca avijjāya ca niddisitabbā, anissitacittā samathena ca vipassanāya ca niddisitabbā. Nissitacittā ahirikena ca anottappena ca niddisitabbā, anissitacittā hiriyā ca ottappena ca niddisitabbā. Nissitacittā asatiyā ca asampajaññena ca niddisitabbā, anissitacittā satiyā ca sampajaññena ca niddisitabbā. Nissitacittā ayoniyā ca ayonisomanasikārena ca niddisitabbā, anissitacittā yoniyā ca yonisomanasikārena ca niddisitabbā. Nissitacittā kosajjena ca dovacassena ca niddisitabbā, anissitacittā vīriyārambhena ca sovacassena ca niddisitabbā. Nissitacittā assaddhiyena ca pamādena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhāya ca appamādena ca niddisitabbā. Nissitacittā asaddhammassavanena ca asaṃvaraṇena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhammassavanena ca saṃvarena ca niddisitabbā. Nissitacittā abhijjhāya ca byāpādena ca niddisitabbā, anissitacittā anabhijjhāya ca abyāpādena ca niddisitabbā. Nissitacittā nīvaraṇehi ca saṃyojaniyehi ca niddisitabbā, anissitacittā rāgavirāgāya ca cetovimuttiyā avijjāvirāgāya ca paññāvimuttiyā niddisitabbā. Nissitacittā ucchedadiṭṭhiyā ca sassatadiṭṭhiyā ca niddisitabbā, anissitacittā saupādisesāya ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā niddisitabbā. Ayaṃ niddesasandhi. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘neruttamadhippāyo’’ti.
နိယုတ္တော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော။
Niyutto catubyūho hāro.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ၆. စတုဗ္ယူဟဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၆. စတုဗ္ယူဟဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၆. စတုဗ္ယူဟဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 6. Catubyūhahāravibhaṅgavibhāvanā