| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
चतुक्कवारवण्णना
Catukkavāravaṇṇanā
३२४. चतुक्केसु सकवाचाय आपज्जति परवाचाय वुट्ठातीति वचीद्वारिकं पदसोधम्मादिभेदं आपत्तिं आपज्जित्वा तिणवत्थारकसमथट्ठानं गतो परस्स कम्मवाचाय वुट्ठाति । परवाचाय आपज्जति सकवाचाय वुट्ठातीति पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सग्गे परस्स कम्मवाचाय आपज्जति, पुग्गलस्स सन्तिके देसेन्तो सकवाचाय वुट्ठाति। सकवाचाय आपज्जति सकवाचाय वुट्ठातीति वचीद्वारिकं पदसोधम्मादिभेदं आपत्तिं सकवाचाय आपज्जति, देसेत्वा वुट्ठहन्तोपि सकवाचाय वुट्ठाति। परवाचाय आपज्जति परवाचाय वुट्ठातीति यावततियकं सङ्घादिसेसं परस्स कम्मवाचाय आपज्जति, वुट्ठहन्तोपि परस्स परिवासकम्मवाचादीहि वुट्ठाति। ततो परेसु कायद्वारिकं कायेन आपज्जति, देसेन्तो वाचाय वुट्ठाति। वचीद्वारिकं वाचाय आपज्जति, तिणवत्थारके कायेन वुट्ठाति। कायद्वारिकं कायेनआपज्जति, तमेव तिणवत्थारके कायेन वुट्ठाति। वचीद्वारिकं वाचाय आपज्जति, तमेव देसेन्तो वाचाय वुट्ठाति। सङ्घिकमञ्चस्स अत्तनो पच्चत्थरणेन अनत्थरतो कायसम्फुसने लोमगणनाय आपज्जितब्बापत्तिं सहगारसेय्यापत्तिञ्च पसुत्तो आपज्जति, पबुज्झित्वा पन आपन्नभावं ञत्वा देसेन्तो पटिबुद्धो वुट्ठाति। जग्गन्तो आपज्जित्वा पन तिणवत्थारकसमथट्ठाने सयन्तो पटिबुद्धो आपज्जति पसुत्तो वुट्ठाति नाम। पच्छिमपदद्वयम्पि वुत्तानुसारेनेव वेदितब्बं।
324. Catukkesu sakavācāya āpajjati paravācāya vuṭṭhātīti vacīdvārikaṃ padasodhammādibhedaṃ āpattiṃ āpajjitvā tiṇavatthārakasamathaṭṭhānaṃ gato parassa kammavācāya vuṭṭhāti . Paravācāya āpajjati sakavācāya vuṭṭhātīti pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge parassa kammavācāya āpajjati, puggalassa santike desento sakavācāya vuṭṭhāti. Sakavācāya āpajjati sakavācāya vuṭṭhātīti vacīdvārikaṃ padasodhammādibhedaṃ āpattiṃ sakavācāya āpajjati, desetvā vuṭṭhahantopi sakavācāya vuṭṭhāti. Paravācāya āpajjati paravācāya vuṭṭhātīti yāvatatiyakaṃ saṅghādisesaṃ parassa kammavācāya āpajjati, vuṭṭhahantopi parassa parivāsakammavācādīhi vuṭṭhāti. Tato paresu kāyadvārikaṃ kāyena āpajjati, desento vācāya vuṭṭhāti. Vacīdvārikaṃ vācāya āpajjati, tiṇavatthārake kāyena vuṭṭhāti. Kāyadvārikaṃ kāyenaāpajjati, tameva tiṇavatthārake kāyena vuṭṭhāti. Vacīdvārikaṃ vācāya āpajjati, tameva desento vācāya vuṭṭhāti. Saṅghikamañcassa attano paccattharaṇena anattharato kāyasamphusane lomagaṇanāya āpajjitabbāpattiṃ sahagāraseyyāpattiñca pasutto āpajjati, pabujjhitvā pana āpannabhāvaṃ ñatvā desento paṭibuddho vuṭṭhāti. Jagganto āpajjitvā pana tiṇavatthārakasamathaṭṭhāne sayanto paṭibuddho āpajjati pasutto vuṭṭhāti nāma. Pacchimapadadvayampi vuttānusāreneva veditabbaṃ.
अचित्तकापत्तिं अचित्तको आपज्जति नाम। पच्छा देसेन्तो सचित्तको वुट्ठाति। सचित्तकापत्तिं सचित्तको आपज्जति नाम। तिणवत्थारकट्ठाने सयन्तो अचित्तको वुट्ठाति। सेसपदद्वयम्पि वुत्तानुसारेनेव वेदितब्बं। यो सभागं आपत्तिं देसेति, अयं देसनापच्चया दुक्कटं आपज्जन्तो पाचित्तियादीसु अञ्ञतरं देसेति, तञ्च देसेन्तो दुक्कटं आपज्जति। तं पन दुक्कटं आपज्जन्तो पाचित्तियादितो वुट्ठाति। पाचित्तियादितो च वुट्ठहन्तो तं आपज्जति। इति एकस्स पुग्गलस्स एकमेव पयोगं सन्धाय ‘‘आपत्तिं आपज्जन्तो देसेती’’ति इदं चतुक्कं वुत्तन्ति वेदितब्बं।
Acittakāpattiṃ acittako āpajjati nāma. Pacchā desento sacittako vuṭṭhāti. Sacittakāpattiṃ sacittako āpajjati nāma. Tiṇavatthārakaṭṭhāne sayanto acittako vuṭṭhāti. Sesapadadvayampi vuttānusāreneva veditabbaṃ. Yo sabhāgaṃ āpattiṃ deseti, ayaṃ desanāpaccayā dukkaṭaṃ āpajjanto pācittiyādīsu aññataraṃ deseti, tañca desento dukkaṭaṃ āpajjati. Taṃ pana dukkaṭaṃ āpajjanto pācittiyādito vuṭṭhāti. Pācittiyādito ca vuṭṭhahanto taṃ āpajjati. Iti ekassa puggalassa ekameva payogaṃ sandhāya ‘‘āpattiṃ āpajjanto desetī’’ti idaṃ catukkaṃ vuttanti veditabbaṃ.
कम्मचतुक्के पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सग्गापत्तिं कम्मेन आपज्जति, देसेन्तो अकम्मेन वुट्ठाति। विस्सट्ठिआदिकं अकम्मेन आपज्जति, परिवासादिना कम्मेन वुट्ठाति। समनुभासनं कम्मेनेव आपज्जति, कम्मेन वुट्ठाति। सेसं अकम्मेन आपज्जति, अकम्मेन वुट्ठाति।
Kammacatukke pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissaggāpattiṃ kammena āpajjati, desento akammena vuṭṭhāti. Vissaṭṭhiādikaṃ akammena āpajjati, parivāsādinā kammena vuṭṭhāti. Samanubhāsanaṃ kammeneva āpajjati, kammena vuṭṭhāti. Sesaṃ akammena āpajjati,akammenavuṭṭhāti.
परिक्खारचतुक्के पठमो सकपरिक्खारो, दुतियो सङ्घिकोव ततियो चेतियसन्तको, चतुत्थो गिहिपरिक्खारो। सचे पन सो पत्तचीवरनवकम्मभेसज्जानं अत्थाय आहटो होति, अवापुरणं दातुं अन्तो ठपापेतुञ्च वट्टति।
Parikkhāracatukke paṭhamo sakaparikkhāro, dutiyo saṅghikova tatiyo cetiyasantako, catuttho gihiparikkhāro. Sace pana so pattacīvaranavakammabhesajjānaṃ atthāya āhaṭo hoti, avāpuraṇaṃ dātuṃ anto ṭhapāpetuñca vaṭṭati.
सम्मुखाचतुक्के पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सग्गापत्तिं सङ्घस्स सम्मुखा आपज्जति, वुट्ठानकाले पन सङ्घेन किच्चं नत्थीति परम्मुखा वुट्ठाति। विस्सट्ठिआदिकं परम्मुखा आपज्जति, सङ्घस्स सम्मुखा वुट्ठाति। समनुभासनं सङ्घस्स सम्मुखा एव आपज्जति, सम्मुखा वुट्ठाति। सेसं सम्पजानमुसावादादिभेदं परम्मुखाव आपज्जति, परम्मुखाव वुट्ठाति। अजानन्तचतुक्कं अचित्तकचतुक्कसदिसं।
Sammukhācatukke pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissaggāpattiṃ saṅghassa sammukhā āpajjati, vuṭṭhānakāle pana saṅghena kiccaṃ natthīti parammukhā vuṭṭhāti. Vissaṭṭhiādikaṃ parammukhā āpajjati, saṅghassa sammukhā vuṭṭhāti. Samanubhāsanaṃ saṅghassa sammukhā eva āpajjati, sammukhā vuṭṭhāti. Sesaṃ sampajānamusāvādādibhedaṃ parammukhāva āpajjati, parammukhāva vuṭṭhāti. Ajānantacatukkaṃ acittakacatukkasadisaṃ.
लिङ्गपातुभावेनाति सयितस्सेव भिक्खुस्स वा भिक्खुनिया वा लिङ्गपरिवत्ते जाते सहगारसेय्यापत्ति होति इदमेव तं पटिच्च वुत्तं। उभिन्नम्पि पन असाधारणापत्ति लिङ्गपातुभावेन वुट्ठाति। सहपटिलाभचतुक्के यस्स भिक्खुनो लिङ्गं परिवत्तति, सो सह लिङ्गपटिलाभेन पठमं उप्पन्नवसेन सेट्ठभावेन च पुरिमं पुरिसलिङ्गं जहति, पच्छिमे इत्थिलिङ्गे पतिट्ठाति, पुरिसकुत्तपुरिसाकारादिवसेन पवत्ता कायवचीविञ्ञत्तियो पटिप्पस्सम्भन्ति, भिक्खूति वा पुरिसोति वा एवं पवत्ता पण्णत्तियो निरुज्झन्ति, यानि भिक्खुनीहि असाधारणानि छचत्तालीस सिक्खापदानि तेहि अनापत्तियेव होति। दुतियचतुक्के पन यस्सा भिक्खुनिया लिङ्गं परिवत्तति, सा पच्छासमुप्पत्तिया वा हीनभावेन वा पच्छिमन्ति सङ्ख्यं गतं इत्थिलिङ्गं जहति, वुत्तप्पकारेन पुरिमन्ति सङ्ख्यं गते पुरिसलिङ्गे पतिट्ठाति। वुत्तविपरीता विञ्ञत्तियो पटिप्पस्सम्भन्ति, भिक्खुनीति वा इत्थीति वा एवं पवत्ता पण्णत्तियोपि निरुज्झन्ति, यानि भिक्खूहि असाधारणानि सतं तिंसञ्च सिक्खापदानि, तेहि अनापत्तियेव होति।
Liṅgapātubhāvenāti sayitasseva bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā liṅgaparivatte jāte sahagāraseyyāpatti hoti idameva taṃ paṭicca vuttaṃ. Ubhinnampi pana asādhāraṇāpatti liṅgapātubhāvena vuṭṭhāti. Sahapaṭilābhacatukke yassa bhikkhuno liṅgaṃ parivattati, so saha liṅgapaṭilābhena paṭhamaṃ uppannavasena seṭṭhabhāvena ca purimaṃ purisaliṅgaṃ jahati, pacchime itthiliṅge patiṭṭhāti, purisakuttapurisākārādivasena pavattā kāyavacīviññattiyo paṭippassambhanti, bhikkhūti vā purisoti vā evaṃ pavattā paṇṇattiyo nirujjhanti, yāni bhikkhunīhi asādhāraṇāni chacattālīsa sikkhāpadāni tehi anāpattiyeva hoti. Dutiyacatukke pana yassā bhikkhuniyā liṅgaṃ parivattati, sā pacchāsamuppattiyā vā hīnabhāvena vā pacchimanti saṅkhyaṃ gataṃ itthiliṅgaṃ jahati, vuttappakārena purimanti saṅkhyaṃ gate purisaliṅge patiṭṭhāti. Vuttaviparītā viññattiyo paṭippassambhanti, bhikkhunīti vā itthīti vā evaṃ pavattā paṇṇattiyopi nirujjhanti, yāni bhikkhūhi asādhāraṇāni sataṃ tiṃsañca sikkhāpadāni, tehi anāpattiyeva hoti.
चत्तारो सामुक्कंसाति चत्तारो महापदेसा, ते हि भगवता अनुप्पन्ने वत्थुम्हि सयं उक्कंसित्वा उक्खिपित्वा ठपितत्ता ‘‘सामुक्कंसा’’ति वुच्चन्ति। परिभोगाति अज्झोहरणीयपरिभोगा , उदकं पन अकालिकत्ता अप्पटिग्गहितकं वट्टति। यावकालिकादीनि अप्पटिग्गहितकानि अज्झोहरितुं न वट्टन्ति। चत्तारि महाविकटानि कालोदिस्सत्ता यथावुत्ते काले वट्टन्ति। उपासको सीलवाति पञ्च वा दस वा सीलानि गोपयमानो।
Cattāro sāmukkaṃsāti cattāro mahāpadesā, te hi bhagavatā anuppanne vatthumhi sayaṃ ukkaṃsitvā ukkhipitvā ṭhapitattā ‘‘sāmukkaṃsā’’ti vuccanti. Paribhogāti ajjhoharaṇīyaparibhogā , udakaṃ pana akālikattā appaṭiggahitakaṃ vaṭṭati. Yāvakālikādīni appaṭiggahitakāni ajjhoharituṃ na vaṭṭanti. Cattāri mahāvikaṭāni kālodissattā yathāvutte kāle vaṭṭanti. Upāsako sīlavāti pañca vā dasa vā sīlāni gopayamāno.
आगन्तुकादिचतुक्के सछत्तुपाहनो ससीसं पारुतो विहारं पविसन्तो तत्थ विचरन्तो च आगन्तुकोव आपज्जति, नो आवासिको। आवासिकवत्तं अकरोन्तो पन आवासिको आपज्जति, नो आगन्तुको। सेसं कायवचीद्वारिकं आपत्तिं उभोपि आपज्जन्ति, असाधारणं आपत्तिं नेव आगन्तुको आपज्जति, नो आवासिको। गमियचतुक्केपि गमियवत्तं अपूरेत्वा गच्छन्तो गमिको आपज्जति, नो आवासिको। आवासिकवत्तं अकरोन्तो पन आवासिको आपज्जति, नो गमिको। सेसं उभोपि आपज्जन्ति, असाधारणं उभोपि नापज्जन्ति। वत्थुनानत्ततादिचतुक्के चतुन्नं पाराजिकानं अञ्ञमञ्ञं वत्थुनानत्तताव होति,नआपत्तिनानत्तता। सब्बापि हि सा पाराजिकापत्तियेव। सङ्घादिसेसादीसुपि एसेव नयो। भिक्खुस्स च भिक्खुनिया च अञ्ञमञ्ञं कायसंसग्गे भिक्खुस्स सङ्घादिसेसो भिक्खुनिया पाराजिकन्ति एवं आपत्तिनानत्तताव होति, न वत्थुनानत्तता, उभिन्नम्पि हि कायसंसग्गोव वत्थु। तथा ‘‘लसुणक्खादने भिक्खुनिया पाचित्तियं, भिक्खुस्स दुक्कट’’न्ति एवमादिनापेत्थ नयेन योजना वेदितब्बा। चतुन्नं पाराजिकानं तेरसहि सङ्घादिसेसेहि सद्धिं वत्थुनानत्तता चेव आपत्तिनानत्तता च। एवं सङ्घादिसेसादीनं अनियतादीहि। आदितो पट्ठाय चत्तारि पाराजिकानि एकतो आपज्जन्तानं भिक्खुभिक्खुनीनं नेव वत्थुनानत्तता नो आपत्तिनानत्तता। विसुं आपज्जन्तेसुपि सेसा साधारणापत्तियो आपज्जन्तेसुपि एसेव नयो।
Āgantukādicatukke sachattupāhano sasīsaṃ pāruto vihāraṃ pavisanto tattha vicaranto ca āgantukova āpajjati, no āvāsiko. Āvāsikavattaṃ akaronto pana āvāsiko āpajjati, no āgantuko. Sesaṃ kāyavacīdvārikaṃ āpattiṃ ubhopi āpajjanti, asādhāraṇaṃ āpattiṃ neva āgantuko āpajjati, no āvāsiko. Gamiyacatukkepi gamiyavattaṃ apūretvā gacchanto gamiko āpajjati, no āvāsiko. Āvāsikavattaṃ akaronto pana āvāsiko āpajjati, no gamiko. Sesaṃ ubhopi āpajjanti, asādhāraṇaṃ ubhopi nāpajjanti. Vatthunānattatādicatukke catunnaṃ pārājikānaṃ aññamaññaṃ vatthunānattatāva hoti,naāpattinānattatā. Sabbāpi hi sā pārājikāpattiyeva. Saṅghādisesādīsupi eseva nayo. Bhikkhussa ca bhikkhuniyā ca aññamaññaṃ kāyasaṃsagge bhikkhussa saṅghādiseso bhikkhuniyā pārājikanti evaṃ āpattinānattatāva hoti, na vatthunānattatā, ubhinnampi hi kāyasaṃsaggova vatthu. Tathā ‘‘lasuṇakkhādane bhikkhuniyā pācittiyaṃ, bhikkhussa dukkaṭa’’nti evamādināpettha nayena yojanā veditabbā. Catunnaṃ pārājikānaṃ terasahi saṅghādisesehi saddhiṃ vatthunānattatā ceva āpattinānattatāca. Evaṃ saṅghādisesādīnaṃ aniyatādīhi. Ādito paṭṭhāya cattāri pārājikāni ekato āpajjantānaṃ bhikkhubhikkhunīnaṃ neva vatthunānattatā no āpattinānattatā. Visuṃ āpajjantesupi sesā sādhāraṇāpattiyo āpajjantesupi eseva nayo.
वत्थुसभागादिचतुक्के भिक्खुस्स च भिक्खुनिया च कायसंसग्गे वत्थुसभागता, नो आपत्तिसभागता, चतूसु पाराजिकेसु आपत्तिसभागता, नो वत्थुसभागता। एस नयो सङ्घादिसेसादीसु। भिक्खुस्स च भिक्खुनिया च चतूसु पाराजिकेसु वत्थुसभागता चेव आपत्तिसभागता च। एस नयो सब्बासु साधारणापत्तीसु। असाधारणापत्तियं नेव वत्थुसभागता नो आपत्तिसभागता। यो हि पुरिमचतुक्के पठमो पञ्हो, सो इध दुतियो; यो च तत्थ दुतियो, सो इध पठमो। ततियचतुत्थेसु नानाकरणं नत्थि।
Vatthusabhāgādicatukke bhikkhussa ca bhikkhuniyā ca kāyasaṃsagge vatthusabhāgatā, no āpattisabhāgatā, catūsu pārājikesu āpattisabhāgatā, no vatthusabhāgatā. Esa nayo saṅghādisesādīsu. Bhikkhussa ca bhikkhuniyā ca catūsu pārājikesu vatthusabhāgatā ceva āpattisabhāgatā ca. Esa nayo sabbāsu sādhāraṇāpattīsu. Asādhāraṇāpattiyaṃ neva vatthusabhāgatā no āpattisabhāgatā. Yo hi purimacatukke paṭhamo pañho, so idha dutiyo; yo ca tattha dutiyo, so idha paṭhamo. Tatiyacatutthesu nānākaraṇaṃ natthi.
उपज्झायचतुक्के सद्धिविहारिकस्स उपज्झायेन कत्तब्बवत्तस्स अकरणे आपत्तिं उपज्झायो आपज्जति, नो सद्धिविहारिको उपज्झायस्स कत्तब्बवत्तं अकरोन्तो सद्धिविहारिको आपज्जति, नो उपज्झायो; सेसं उभोपि आपज्जन्ति, असाधारणं उभोपि नापज्जन्ति। आचरियचतुक्केपि एसेव नयो।
Upajjhāyacatukke saddhivihārikassa upajjhāyena kattabbavattassa akaraṇe āpattiṃ upajjhāyoāpajjati, no saddhivihāriko upajjhāyassa kattabbavattaṃ akaronto saddhivihāriko āpajjati, no upajjhāyo; sesaṃ ubhopi āpajjanti, asādhāraṇaṃ ubhopi nāpajjanti. Ācariyacatukkepi eseva nayo.
आदियन्तचतुक्के पादं वा अतिरेकपादं वा सहत्था आदियन्तो गरुकं आपज्जति, ऊनकपादं गण्हाहीति आणत्तिया अञ्ञं पयोजेन्तो लहुकं आपज्जति। एतेन नयेन सेसपदत्तयं वेदितब्बं।
Ādiyantacatukke pādaṃ vā atirekapādaṃ vā sahatthā ādiyanto garukaṃ āpajjati, ūnakapādaṃ gaṇhāhīti āṇattiyā aññaṃ payojento lahukaṃ āpajjati. Etena nayena sesapadattayaṃ veditabbaṃ.
अभिवादनारहचतुक्के भिक्खुनीनं ताव भत्तग्गे नवमभिक्खुनितो पट्ठाय उपज्झायापि अभिवादनारहा नो पच्चुट्ठानारहा। अविसेसेन च विप्पकतभोजनस्स भिक्खुस्स यो कोचि वुड्ढतरो। सट्ठिवस्सस्सापि पारिवासिकस्स समीपगतो तदहुपसम्पन्नोपि पच्चुट्ठानारहो नो अभिवादनारहो। अप्पटिक्खित्तेसु ठानेसु वुड्ढो नवकस्स अभिवादनारहो चेव पच्चुट्ठानारहो च। नवको पन वुड्ढस्स नेव अभिवादनारहो न पच्चुट्ठानारहो। आसनारहचतुक्कस्स पठमपदं पुरिमचतुक्के दुतियपदेन, दुतियपदञ्च पठमपदेन अत्थतो सदिसं।
Abhivādanārahacatukke bhikkhunīnaṃ tāva bhattagge navamabhikkhunito paṭṭhāya upajjhāyāpi abhivādanārahā no paccuṭṭhānārahā. Avisesena ca vippakatabhojanassa bhikkhussa yo koci vuḍḍhataro. Saṭṭhivassassāpi pārivāsikassa samīpagato tadahupasampannopi paccuṭṭhānāraho no abhivādanāraho. Appaṭikkhittesu ṭhānesu vuḍḍho navakassa abhivādanāraho ceva paccuṭṭhānāraho ca. Navako pana vuḍḍhassa neva abhivādanāraho na paccuṭṭhānāraho. Āsanārahacatukkassa paṭhamapadaṃ purimacatukke dutiyapadena, dutiyapadañca paṭhamapadena atthato sadisaṃ.
कालचतुक्के पवारेत्वा भुञ्जन्तो काले आपज्जति नो विकाले, विकालभोजनापत्तिं विकाले आपज्जति नो काले, सेसं काले चेव आपज्जति विकाले च, असाधारणं नेव काले नो विकाले। पटिग्गहितचतुक्के पुरेभत्तं पटिग्गहितामिसं काले कप्पति नो विकाले। पानकं विकाले कप्पति, पुनदिवसम्हि नो काले। सत्ताहकालिकं यावजीविकं काले चेव कप्पति विकाले च। अत्तनो अत्तनो कालातीतं यावकालिकादित्तयं अकप्पियमंसं उग्गहितकमप्पटिग्गहितकञ्च नेव काले कप्पति नो विकाले।
Kālacatukke pavāretvā bhuñjanto kāle āpajjati no vikāle, vikālabhojanāpattiṃ vikāle āpajjati no kāle, sesaṃ kāle ceva āpajjati vikāle ca, asādhāraṇaṃ neva kāle no vikāle. Paṭiggahitacatukke purebhattaṃ paṭiggahitāmisaṃ kāle kappati no vikāle. Pānakaṃ vikāle kappati, punadivasamhi no kāle. Sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ kāle ceva kappati vikāle ca. Attano attano kālātītaṃ yāvakālikādittayaṃ akappiyamaṃsaṃ uggahitakamappaṭiggahitakañca neva kāle kappati no vikāle.
पच्चन्तिमचतुक्के समुद्दे सीमं बन्धन्तो पच्चन्तिमेसु जनपदेसु आपज्जति, नो मज्झिमेसु; पञ्चवग्गेन गणेन उपसम्पादेन्तो गुणङ्गुणूपाहनं धुवनहानं चम्मत्थरणानि च मज्झिमेसु जनपदेसु आपज्जति नो पच्चन्तिमेसु। इमानि चत्तारि ‘‘इध न कप्पन्ती’’ति वदन्तोपि पच्चन्तिमेसु आपज्जति, ‘‘इध कप्पन्ती’’ति वदन्तो पन मज्झिमेसु आपज्जति। सेसापत्तिं उभयत्थ आपज्जति, असाधारणं न कत्थचि आपज्जति। दुतियचतुक्के पञ्चवग्गेन गणेन उपसम्पदादि चतुब्बिधम्पि वत्थु पच्चन्तिमेसु जनपदेसु कप्पति। ‘‘इदं कप्पती’’ति दीपेतुम्पि तत्थेव कप्पति नो मज्झिमेसु। ‘‘इदं न कप्पती’’ति दीपेतुं पन मज्झिमेसु जनपदेसु कप्पति नो पच्चन्तिमेसु । सेसं ‘‘अनुजानामि भिक्खवे पञ्च लोणानी’’तिआदि अनुञ्ञातकं उभयत्थ कप्पति। यं पन अकप्पियन्ति पटिक्खित्तं, तं उभयत्थापि न कप्पति।
Paccantimacatukke samudde sīmaṃ bandhanto paccantimesu janapadesu āpajjati, no majjhimesu; pañcavaggena gaṇena upasampādento guṇaṅguṇūpāhanaṃ dhuvanahānaṃ cammattharaṇāni ca majjhimesu janapadesu āpajjati no paccantimesu. Imāni cattāri ‘‘idha na kappantī’’ti vadantopi paccantimesu āpajjati, ‘‘idha kappantī’’ti vadanto pana majjhimesu āpajjati. Sesāpattiṃ ubhayattha āpajjati, asādhāraṇaṃ na katthaci āpajjati. Dutiyacatukke pañcavaggena gaṇena upasampadādi catubbidhampi vatthu paccantimesu janapadesu kappati. ‘‘Idaṃ kappatī’’ti dīpetumpi tattheva kappati no majjhimesu. ‘‘Idaṃ na kappatī’’ti dīpetuṃ pana majjhimesu janapadesu kappati no paccantimesu. Sesaṃ ‘‘anujānāmi bhikkhave pañca loṇānī’’tiādi anuññātakaṃ ubhayattha kappati. Yaṃ pana akappiyanti paṭikkhittaṃ, taṃ ubhayatthāpi na kappati.
अन्तोआदिचतुक्के अनुपखज्ज सेय्यादिं अन्तो आपज्जति नो बहि, अज्झोकासे सङ्घिकमञ्चादीनि निक्खिपित्वा पक्कमन्तो बहि आपज्जति नो अन्तो, सेसं अन्तो चेव बहि च, असाधारणं नेव अन्तो न बहि। अन्तोसीमादिचतुक्के आगन्तुको वत्तं अपूरेन्तो अन्तोसीमाय आपज्जति, गमियो बहिसीमाय मुसावादादिं अन्तोसीमाय च बहिसीमाय च आपज्जति,असाधारणं न कत्थचि।गामचतुक्के अन्तरघरपटिसंयुत्तं सेखियपञ्ञत्तिं गामे आपज्जति नो अरञ्ञे। भिक्खुनी अरुणं उट्ठापयमाना अरञ्ञे आपज्जति नो गामे। मुसावादादिं गामे चेव आपज्जति अरञ्ञे च, असाधारणं न कत्थचि।
Antoādicatukke anupakhajja seyyādiṃ anto āpajjati no bahi, ajjhokāse saṅghikamañcādīni nikkhipitvā pakkamanto bahi āpajjati no anto, sesaṃ anto ceva bahi ca, asādhāraṇaṃ neva anto na bahi. Antosīmādicatukke āgantuko vattaṃ apūrento antosīmāya āpajjati, gamiyo bahisīmāya musāvādādiṃ antosīmāya ca bahisīmāya ca āpajjati,asādhāraṇaṃ na katthaci.Gāmacatukke antaragharapaṭisaṃyuttaṃ sekhiyapaññattiṃ gāme āpajjati no araññe. Bhikkhunī aruṇaṃ uṭṭhāpayamānā araññe āpajjati no gāme. Musāvādādiṃ gāme ceva āpajjati araññe ca, asādhāraṇaṃ na katthaci.
चत्तारो पुब्बकिच्चाति ‘‘सम्मज्जनी पदीपो च उदकं आसनेन चा’’ति इदं चतुब्बिधं पुब्बकरणन्ति वुच्चतीति वुत्तं। ‘‘छन्दपारिसुद्धिउतुक्खानं भिक्खुगणना च ओवादो’’ति इमे पन ‘‘चत्तारो पुब्बकिच्चा’’ति वेदितब्बा। चत्तारो पत्तकल्लाति उपोसथो यावतिका च भिक्खू कम्मप्पत्ता ते आगता होन्ति, सभागापत्तियो न विज्जन्ति, वज्जनीया च पुग्गला तस्मिं न होन्ति, पत्तकल्लन्ति वुच्चतीति। चत्तारि अनञ्ञपाचित्तियानीति ‘‘एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञं पाचित्तिय’’न्ति एवं वुत्तानि अनुपखज्जसेय्याकप्पनसिक्खापदं ‘‘एहावुसो गामं वा निगमं वा’’ति सिक्खापदं, सञ्चिच्च कुक्कुच्चउपदहनं, उपस्सुतितिट्ठनन्ति इमानि चत्तारि। चतस्सो भिक्खुसम्मुतियोति ‘‘एकरत्तम्पि चे भिक्खु तिचीवरेन विप्पवसेय्य अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया, अञ्ञं नवं सन्थतं कारापेय्य अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया, ततो चे उत्तरि विप्पवसेय्य अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया, दुट्ठुल्लं आपत्तिं अनुपसम्पन्नस्स आरोचेय्य अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया’’ति एवं आगता तेरसहि सम्मुतीहि मुत्ता सम्मुतियो। गिलानचतुक्के अञ्ञभेसज्जेन करणीयेन लोलताय अञ्ञं विञ्ञापेन्तो गिलानो आपज्जति, अभेसज्जकरणीयेन भेसज्जं विञ्ञापेन्तो अगिलानो आपज्जति, मुसावादादिं उभोपि आपज्जन्ति, असाधारणं उभोपि नापज्जन्ति। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Cattāropubbakiccāti ‘‘sammajjanī padīpo ca udakaṃ āsanena cā’’ti idaṃ catubbidhaṃ pubbakaraṇanti vuccatīti vuttaṃ. ‘‘Chandapārisuddhiutukkhānaṃ bhikkhugaṇanā ca ovādo’’ti ime pana ‘‘cattāro pubbakiccā’’ti veditabbā. Cattāro pattakallāti uposatho yāvatikā ca bhikkhū kammappattā te āgatā honti, sabhāgāpattiyo na vijjanti, vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti, pattakallanti vuccatīti. Cattāri anaññapācittiyānīti ‘‘etadeva paccayaṃ karitvā anaññaṃ pācittiya’’nti evaṃ vuttāni anupakhajjaseyyākappanasikkhāpadaṃ ‘‘ehāvuso gāmaṃ vā nigamaṃ vā’’ti sikkhāpadaṃ, sañcicca kukkuccaupadahanaṃ, upassutitiṭṭhananti imāni cattāri. Catasso bhikkhusammutiyoti ‘‘ekarattampi ce bhikkhu ticīvarena vippavaseyya aññatra bhikkhusammutiyā, aññaṃ navaṃ santhataṃ kārāpeyya aññatra bhikkhusammutiyā, tato ce uttari vippavaseyya aññatra bhikkhusammutiyā, duṭṭhullaṃ āpattiṃ anupasampannassa āroceyya aññatra bhikkhusammutiyā’’ti evaṃ āgatā terasahi sammutīhi muttā sammutiyo. Gilānacatukke aññabhesajjena karaṇīyena lolatāya aññaṃ viññāpento gilāno āpajjati, abhesajjakaraṇīyena bhesajjaṃ viññāpento agilāno āpajjati, musāvādādiṃ ubhopi āpajjanti, asādhāraṇaṃ ubhopi nāpajjanti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
चतुक्कवारवण्णना निट्ठिता।
Catukkavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ४. चतुक्कवारो • 4. Catukkavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / एकुत्तरिकनयो चतुक्कवारवण्णना • Ekuttarikanayo catukkavāravaṇṇanā
