| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૭. ચતુમહારાજસુત્તવણ્ણના
7. Catumahārājasuttavaṇṇanā
૩૭. સત્તમે અમચ્ચા પારિસજ્જાતિ પરિચારિકદેવતા. ઇમં લોકં અનુવિચરન્તીતિ અટ્ઠમીદિવસે કિર સક્કો દેવરાજા ચત્તારો મહારાજાનો આણાપેતિ – ‘‘તાતા, અજ્જ અટ્ઠમીદિવસે મનુસ્સલોકં અનુવિચરિત્વા પુઞ્ઞાનિ કરોન્તાનં નામગોત્તં ઉગ્ગણ્હિત્વા આગચ્છથા’’તિ. તે ગન્ત્વા અત્તનો પરિચારકે પેસેન્તિ – ‘‘ગચ્છથ, તાતા, મનુસ્સલોકં વિચરિત્વા પુઞ્ઞકારકાનં નામગોત્તાનિ સુવણ્ણપટ્ટે લિખિત્વા આનેથા’’તિ. તે તથા કરોન્તિ. તેન વુત્તં – ‘‘ઇમં લોકં અનુવિચરન્તી’’તિ. કચ્ચિ બહૂતિઆદિ તેસં ઉપપરિક્ખાકારદસ્સનત્થં વુત્તં. એવં ઉપપરિક્ખન્તા હિ તે અનુવિચરન્તિ. તત્થ ઉપોસથં ઉપવસન્તીતિ માસસ્સ અટ્ઠવારે ઉપોસથઙ્ગાનિ અધિટ્ઠહન્તિ. પટિજાગરોન્તીતિ પટિજાગરઉપોસથકમ્મં નામ કરોન્તિ. તં કરોન્તા એકસ્મિં અદ્ધમાસે ચતુન્નં ઉપોસથદિવસાનં પચ્ચુગ્ગમનાનુગ્ગમનવસેન કરોન્તિ. પઞ્ચમીઉપોસથં પચ્ચુગ્ગચ્છન્તા ચતુત્થિયં ઉપોસથિકા હોન્તિ, અનુગચ્છન્તા છટ્ઠિયં. અટ્ઠમીઉપોસથં પચ્ચુગ્ગચ્છન્તા સત્તમિયં, અનુગચ્છન્તા નવમિયં. ચાતુદ્દસિં પચ્ચુગ્ગચ્છન્તા તેરસિયં, પન્નરસીઉપોસથં અનુગચ્છન્તા પાટિપદે ઉપોસથિકા હોન્તિ. પુઞ્ઞાનિ કરોન્તીતિ સરણગમનનિચ્ચસીલપુપ્ફપૂજાધમ્મસ્સવનપદીપસહસ્સઆરોપનવિહારકરણાદીનિ નાનપ્પકારાનિ પુઞ્ઞાનિ કરોન્તિ. તે એવં અનુવિચરિત્વા પુઞ્ઞકમ્મકારકાનં નામગોત્તાનિ સોવણ્ણમયે પટ્ટે લિખિત્વા આહરિત્વા ચતુન્નં મહારાજાનં દેન્તિ. પુત્તા ઇમં લોકં અનુવિચરન્તીતિ ચતૂહિ મહારાજેહિ પુરિમનયેનેવ પહિતત્તા અનુવિચરન્તિ. તદહૂતિ તંદિવસં. ઉપોસથેતિ ઉપોસથદિવસે.
37. Sattame amaccā pārisajjāti paricārikadevatā. Imaṃ lokaṃ anuvicarantīti aṭṭhamīdivase kira sakko devarājā cattāro mahārājāno āṇāpeti – ‘‘tātā, ajja aṭṭhamīdivase manussalokaṃ anuvicaritvā puññāni karontānaṃ nāmagottaṃ uggaṇhitvā āgacchathā’’ti. Te gantvā attano paricārake pesenti – ‘‘gacchatha, tātā, manussalokaṃ vicaritvā puññakārakānaṃ nāmagottāni suvaṇṇapaṭṭe likhitvā ānethā’’ti. Te tathā karonti. Tena vuttaṃ – ‘‘imaṃ lokaṃ anuvicarantī’’ti. Kaccibahūtiādi tesaṃ upaparikkhākāradassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ upaparikkhantā hi te anuvicaranti. Tattha uposathaṃ upavasantīti māsassa aṭṭhavāre uposathaṅgāni adhiṭṭhahanti. Paṭijāgarontīti paṭijāgarauposathakammaṃ nāma karonti. Taṃ karontā ekasmiṃ addhamāse catunnaṃ uposathadivasānaṃ paccuggamanānuggamanavasena karonti. Pañcamīuposathaṃ paccuggacchantā catutthiyaṃ uposathikā honti, anugacchantā chaṭṭhiyaṃ. Aṭṭhamīuposathaṃ paccuggacchantā sattamiyaṃ, anugacchantā navamiyaṃ. Cātuddasiṃ paccuggacchantā terasiyaṃ, pannarasīuposathaṃ anugacchantā pāṭipade uposathikā honti. Puññāni karontīti saraṇagamananiccasīlapupphapūjādhammassavanapadīpasahassaāropanavihārakaraṇādīni nānappakārāni puññāni karonti. Te evaṃ anuvicaritvā puññakammakārakānaṃ nāmagottāni sovaṇṇamaye paṭṭe likhitvā āharitvā catunnaṃ mahārājānaṃ denti. Puttā imaṃ lokaṃ anuvicarantīti catūhi mahārājehi purimanayeneva pahitattā anuvicaranti. Tadahūti taṃdivasaṃ. Uposatheti uposathadivase.
સચે, ભિક્ખવે, અપ્પકા હોન્તીતિ ચતુન્નં મહારાજાનં અમચ્ચા પારિસજ્જા તા તા ગામનિગમરાજધાનિયો ઉપસઙ્કમન્તિ, તતો તં ઉપનિસ્સાય અધિવત્થા દેવતા ‘‘મહારાજાનં અમચ્ચા આગતા’’તિ પણ્ણાકારં ગહેત્વા તેસં સન્તિકં ગચ્છન્તિ. તે પણ્ણાકારં ગહેત્વા ‘‘કચ્ચિ નુ ખો મારિસા બહૂ મનુસ્સા મત્તેય્યા’’તિ વુત્તનયેન મનુસ્સાનં પુઞ્ઞપટિપત્તિં પુચ્છિત્વા ‘‘આમ, મારિસ, ઇમસ્મિં ગામે અસુકો ચ અસુકો ચ પુઞ્ઞાનિ કરોન્તી’’તિ વુત્તે તેસં નામગોત્તં લિખિત્વા અઞ્ઞત્થ ગચ્છન્તિ. અથ ચાતુદ્દસિયં ચતુન્નં મહારાજાનં પુત્તાપિ તમેવ સુવણ્ણપટ્ટં ગહેત્વા તેનેવ નયેન અનુવિચરન્તા નામગોત્તાનિ લિખન્તિ. તદહુપોસથે પન્નરસે ચત્તારોપિ મહારાજાનો તેનેવ નયેન તસ્મિંયેવ સુવણ્ણપટ્ટે નામગોત્તાનિ લિખન્તિ. તે સુવણ્ણપટ્ટપરિમાણેનેવ – ‘‘ઇમસ્મિં કાલે મનુસ્સા અપ્પકા, ઇમસ્મિં કાલે બહુકા’’તિ જાનન્તિ. તં સન્ધાય ‘‘સચે, ભિક્ખવે, અપ્પકા હોન્તિ મનુસ્સા’’તિઆદિ વુત્તં. દેવાનં તાવતિંસાનન્તિ પઠમં અભિનિબ્બત્તે તેત્તિંસ દેવપુત્તે ઉપાદાય એવંલદ્ધનામાનં. તેસં પન ઉપ્પત્તિકથા દીઘનિકાયે સક્કપઞ્હસુત્તવણ્ણનાય વિત્થારિતા. તેનાતિ તેન આરોચનેન, તેન વા પુઞ્ઞકારકાનં અપ્પકભાવેન. દિબ્બા વત, ભો, કાયા પરિહાયિસ્સન્તીતિ નવનવાનં દેવપુત્તાનં અપાતુભાવેન દેવકાયા પરિહાયિસ્સન્તિ, રમણીયં દસયોજનસહસ્સં દેવનગરં સુઞ્ઞં ભવિસ્સતિ. પરિપૂરિસ્સન્તિ અસુરકાયાતિ ચત્તારો અપાયા પરિપૂરિસ્સન્તિ. ઇમિના ‘‘મયં પરિપુણ્ણે દેવનગરે દેવસઙ્ઘમજ્ઝે નક્ખત્તં કીળિતું ન લભિસ્સામા’’તિ અનત્તમના હોન્તિ. સુક્કપક્ખેપિ ઇમિનાવ ઉપાયેન અત્થો વેદિતબ્બો.
Sace, bhikkhave, appakā hontīti catunnaṃ mahārājānaṃ amaccā pārisajjā tā tā gāmanigamarājadhāniyo upasaṅkamanti, tato taṃ upanissāya adhivatthā devatā ‘‘mahārājānaṃ amaccā āgatā’’ti paṇṇākāraṃ gahetvā tesaṃ santikaṃ gacchanti. Te paṇṇākāraṃ gahetvā ‘‘kacci nu kho mārisā bahū manussā matteyyā’’ti vuttanayena manussānaṃ puññapaṭipattiṃ pucchitvā ‘‘āma, mārisa, imasmiṃ gāme asuko ca asuko ca puññāni karontī’’ti vutte tesaṃ nāmagottaṃ likhitvā aññattha gacchanti. Atha cātuddasiyaṃ catunnaṃ mahārājānaṃ puttāpi tameva suvaṇṇapaṭṭaṃ gahetvā teneva nayena anuvicarantā nāmagottāni likhanti. Tadahuposathe pannarase cattāropi mahārājāno teneva nayena tasmiṃyeva suvaṇṇapaṭṭe nāmagottāni likhanti. Te suvaṇṇapaṭṭaparimāṇeneva – ‘‘imasmiṃ kāle manussā appakā, imasmiṃ kāle bahukā’’ti jānanti. Taṃ sandhāya ‘‘sace, bhikkhave, appakā honti manussā’’tiādi vuttaṃ. Devānaṃ tāvatiṃsānanti paṭhamaṃ abhinibbatte tettiṃsa devaputte upādāya evaṃladdhanāmānaṃ. Tesaṃ pana uppattikathā dīghanikāye sakkapañhasuttavaṇṇanāya vitthāritā. Tenāti tena ārocanena, tena vā puññakārakānaṃ appakabhāvena. Dibbā vata, bho, kāyā parihāyissantīti navanavānaṃ devaputtānaṃ apātubhāvena devakāyā parihāyissanti, ramaṇīyaṃ dasayojanasahassaṃ devanagaraṃ suññaṃ bhavissati. Paripūrissanti asurakāyāti cattāro apāyā paripūrissanti. Iminā ‘‘mayaṃ paripuṇṇe devanagare devasaṅghamajjhe nakkhattaṃ kīḷituṃ na labhissāmā’’ti anattamanā honti. Sukkapakkhepi imināva upāyena attho veditabbo.
ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, સક્કો દેવાનમિન્દોતિ અત્તનો સક્કદેવરાજકાલં સન્ધાય કથેતિ. એકસ્સ વા સક્કસ્સ અજ્ઝાસયં ગહેત્વા કથેતીતિ વુત્તં. અનુનયમાનોતિ અનુબોધયમાનો. તાયં વેલાયન્તિ તસ્મિં કાલે.
Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, sakko devānamindoti attano sakkadevarājakālaṃ sandhāya katheti. Ekassa vā sakkassa ajjhāsayaṃ gahetvā kathetīti vuttaṃ. Anunayamānoti anubodhayamāno. Tāyaṃ velāyanti tasmiṃ kāle.
પાટિહારિયપક્ખઞ્ચાતિ એત્થ પાટિહારિયપક્ખો નામ અન્તોવસ્સે તેમાસં નિબદ્ધુપોસથો, તં અસક્કોન્તસ્સ દ્વિન્નં પવારણાનં અન્તરે એકમાસં નિબદ્ધુપોસથો, તમ્પિ અસક્કોન્તસ્સ પઠમપવારણતો પટ્ઠાય એકો અદ્ધમાસો પાટિહારિયપક્ખોયેવ નામ. અટ્ઠઙ્ગસુસમાગતન્તિ અટ્ઠહિ ગુણઙ્ગેહિ સમન્નાગતં. યોપિસ્સ માદિસો નરોતિ યોપિ સત્તો માદિસો ભવેય્ય. સક્કોપિ કિર વુત્તપ્પકારસ્સ ઉપોસથકમ્મસ્સ ગુણં જાનિત્વા દ્વે દેવલોકસમ્પત્તિયો પહાય માસસ્સ અટ્ઠ વારે ઉપોસથં ઉપવસતિ. તસ્મા એવમાહ. અપરો નયો – યોપિસ્સ માદિસો નરોતિ યોપિ સત્તો માદિસો અસ્સ, મયા પત્તં સમ્પત્તિં પાપુણિતું ઇચ્છેય્યાતિ અત્થો. સક્કા હિ એવરૂપેન ઉપોસથકમ્મેન સક્કસમ્પત્તિં પાપુણિતુન્તિ અયમેત્થ અધિપ્પાયો.
Pāṭihāriyapakkhañcāti ettha pāṭihāriyapakkho nāma antovasse temāsaṃ nibaddhuposatho, taṃ asakkontassa dvinnaṃ pavāraṇānaṃ antare ekamāsaṃ nibaddhuposatho, tampi asakkontassa paṭhamapavāraṇato paṭṭhāya eko addhamāso pāṭihāriyapakkhoyeva nāma. Aṭṭhaṅgasusamāgatanti aṭṭhahi guṇaṅgehi samannāgataṃ. Yopissamādiso naroti yopi satto mādiso bhaveyya. Sakkopi kira vuttappakārassa uposathakammassa guṇaṃ jānitvā dve devalokasampattiyo pahāya māsassa aṭṭha vāre uposathaṃ upavasati. Tasmā evamāha. Aparo nayo – yopissa mādiso naroti yopi satto mādiso assa, mayā pattaṃ sampattiṃ pāpuṇituṃ iccheyyāti attho. Sakkā hi evarūpena uposathakammena sakkasampattiṃ pāpuṇitunti ayamettha adhippāyo.
વુસિતવાતિ વુત્થવાસો. કતકરણીયોતિ ચતૂહિ મગ્ગેહિ કત્તબ્બકિચ્ચં કત્વા ઠિતો. ઓહિતભારોતિ ખન્ધભારકિલેસભારઅભિસઙ્ખારભારે ઓતારેત્વા ઠિતો. અનુપ્પત્તસદત્થોતિ સદત્થો વુચ્ચતિ અરહત્તં, તં અનુપ્પત્તો. પરિક્ખીણભવસંયોજનોતિ યેન સંયોજનેન બદ્ધો ભવેસુ આકડ્ઢીયતિ, તસ્સ ખીણત્તા પરિક્ખીણભવસંયોજનો. સમ્મદઞ્ઞા વિમુત્તોતિ હેતુના નયેન કારણેન જાનિત્વા વિમુત્તો. કલ્લં વચનાયાતિ યુત્તં વત્તું.
Vusitavāti vutthavāso. Katakaraṇīyoti catūhi maggehi kattabbakiccaṃ katvā ṭhito. Ohitabhāroti khandhabhārakilesabhāraabhisaṅkhārabhāre otāretvā ṭhito. Anuppattasadatthoti sadattho vuccati arahattaṃ, taṃ anuppatto. Parikkhīṇabhavasaṃyojanoti yena saṃyojanena baddho bhavesu ākaḍḍhīyati, tassa khīṇattā parikkhīṇabhavasaṃyojano. Sammadaññā vimuttoti hetunā nayena kāraṇena jānitvā vimutto. Kallaṃ vacanāyāti yuttaṃ vattuṃ.
યોપિસ્સ માદિસો નરોતિ યોપિ માદિસો ખીણાસવો અસ્સ, સોપિ એવરૂપં ઉપોસથં ઉપવસેય્યાતિ ઉપોસથકમ્મસ્સ ગુણં જાનન્તો એવં વદેય્ય. અપરો નયો યોપિસ્સ માદિસો નરોતિ યોપિ સત્તો માદિસો અસ્સ, મયા પત્તં સમ્પત્તિં પાપુણિતું ઇચ્છેય્યાતિ અત્થો. સક્કા હિ એવરૂપેન ઉપોસથકમ્મેન ખીણાસવસમ્પત્તિં પાપુણિતુન્તિ અયમેત્થ અધિપ્પાયો. અટ્ઠમં ઉત્તાનત્થમેવ.
Yopissa mādiso naroti yopi mādiso khīṇāsavo assa, sopi evarūpaṃ uposathaṃ upavaseyyāti uposathakammassa guṇaṃ jānanto evaṃ vadeyya. Aparo nayo yopissa mādiso naroti yopi satto mādiso assa, mayā pattaṃ sampattiṃ pāpuṇituṃ iccheyyāti attho. Sakkā hi evarūpena uposathakammena khīṇāsavasampattiṃ pāpuṇitunti ayamettha adhippāyo. Aṭṭhamaṃ uttānatthameva.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૭. ચતુમહારાજસુત્તં • 7. Catumahārājasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૭. ચતુમહારાજસુત્તવણ્ણના • 7. Catumahārājasuttavaṇṇanā
