Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
౭. చాతుమసుత్తవణ్ణనా
7. Cātumasuttavaṇṇanā
౧౫౭. యథాఉపనిస్సయేనాతి యో యో ఉపనిస్సయో యథాఉపనిస్సయో, తేన యథాఉపనిస్సయేన సమ్మాపయోగేన. పతిట్ఠహిస్సన్తి సాసనే పతిట్ఠం పటిలభిస్సన్తి. వసనట్ఠానానీతి వస్సగ్గాదివసేన వసనట్ఠానాని. సణ్ఠాపయమానాతి సువిభత్తభావేన ఠపేన్తా.
157.Yathāupanissayenāti yo yo upanissayo yathāupanissayo, tena yathāupanissayena sammāpayogena. Patiṭṭhahissanti sāsane patiṭṭhaṃ paṭilabhissanti. Vasanaṭṭhānānīti vassaggādivasena vasanaṭṭhānāni. Saṇṭhāpayamānāti suvibhattabhāvena ṭhapentā.
అవినిబ్భోగసద్దన్తి వినిభుఞ్జిత్వా గహేతుం అసక్కుణేయ్యసద్దం. వచీఘోసోపి హి బహూహి ఏకచ్చం పవత్తితో ఠానతో చ దూరతరో కేవలం మహానిగ్ఘోసో ఏవ హుత్వా సోతపథమాగచ్ఛతి. మచ్ఛవిలోపేతి మచ్ఛే విలుమ్పిత్వా వియ గహణే, మచ్ఛానం వా నయనే.
Avinibbhogasaddanti vinibhuñjitvā gahetuṃ asakkuṇeyyasaddaṃ. Vacīghosopi hi bahūhi ekaccaṃ pavattito ṭhānato ca dūrataro kevalaṃ mahānigghoso eva hutvā sotapathamāgacchati. Macchavilopeti macche vilumpitvā viya gahaṇe, macchānaṃ vā nayane.
౧౫౮. వవస్సగ్గత్థేతి నిచ్ఛయత్థే, ఇదం తావ అమ్హేహి వుచ్చమానవచనం ఏకన్తసోతబ్బం, పచ్ఛా తుమ్హేహి కాతబ్బం కరోథాతి అధిప్పాయో. వచనపరిహారోతి తేహి సక్యరాజూహి వుత్తవచనస్స పరిహారో. లేసకప్పన్తి కప్పియలేసం. ధురవహాతి ధురవాహినో, ధోరయ్హాతి అత్థో. పాదమూలన్తి ఉపచారం వదతి. విగచ్ఛిస్సతీతి హాయిస్సతి. పటిప్ఫరితోతి న భగవతో సమ్ముఖావ, సక్యరాజూనం పురతోపి విప్ఫరితోవ హోతి.
158.Vavassaggattheti nicchayatthe, idaṃ tāva amhehi vuccamānavacanaṃ ekantasotabbaṃ, pacchā tumhehi kātabbaṃ karothāti adhippāyo. Vacanaparihāroti tehi sakyarājūhi vuttavacanassa parihāro. Lesakappanti kappiyalesaṃ. Dhuravahāti dhuravāhino, dhorayhāti attho. Pādamūlanti upacāraṃ vadati. Vigacchissatīti hāyissati. Paṭippharitoti na bhagavato sammukhāva, sakyarājūnaṃ puratopi vippharitova hoti.
౧౫౯. అభినన్దతూతి అభిముఖో హుత్వా పమోదతు. అభివదతూతి అభిరూపవసేన వదతు. పసాదఞ్ఞథత్తన్తి అప్పసాదస్స విపరిణామో హీనాయావత్తనసఙ్ఖాతం పరివత్తనం, తేనాహ ‘‘విబ్భమన్తానం. విపరిణామఞ్ఞథత్త’’న్తి. కారణూపచారేన సస్సేసు బీజపరియాయోతి ఆహ ‘‘బీజానం తరుణానన్తి తరుణసస్సాన’’న్తి. తరుణభావేనేవ తస్స భావినో ఫలస్స అభావేన విపరిణామో.
159.Abhinandatūti abhimukho hutvā pamodatu. Abhivadatūti abhirūpavasena vadatu. Pasādaññathattanti appasādassa vipariṇāmo hīnāyāvattanasaṅkhātaṃ parivattanaṃ, tenāha ‘‘vibbhamantānaṃ. Vipariṇāmaññathatta’’nti. Kāraṇūpacārena sassesu bījapariyāyoti āha ‘‘bījānaṃ taruṇānanti taruṇasassāna’’nti. Taruṇabhāveneva tassa bhāvino phalassa abhāvena vipariṇāmo.
౧౬౦. కత్తబ్బస్స సరసేనేవ కరణం చిత్తరుచియం, న తథా పరస్స ఉస్సాదనేనాతి ఆహ – ‘‘పక్కోసియమానానం గమనం నామ న ఫాసుక’’న్తి. మయమ్పి భగవా వియ దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారేనేవ విహరిస్సామాతి దీపేతి పకతియా వివేకజ్ఝాసయభావతో విరద్ధో ఆగతస్స భారస్స అవహనతోయేవ. తేనాహ ‘‘అత్తనో భారభావం న అఞ్ఞాసీ’’తి.
160. Kattabbassa saraseneva karaṇaṃ cittaruciyaṃ, na tathā parassa ussādanenāti āha – ‘‘pakkosiyamānānaṃ gamanaṃ nāma na phāsuka’’nti. Mayampi bhagavā viya diṭṭhadhammasukhavihāreneva viharissāmāti dīpeti pakatiyā vivekajjhāsayabhāvato viraddho āgatassa bhārassa avahanatoyeva. Tenāha ‘‘attano bhārabhāvaṃ na aññāsī’’ti.
౧౬౧. కస్మా ఆరభీతి? సప్పాయతో. పఞ్చసతా హి భిక్ఖూ అభినవా, తస్మా తేసం ఓవాదదానత్థం భగవా ఇమం దేసనం ఆరభీతి.
161.Kasmāārabhīti? Sappāyato. Pañcasatā hi bhikkhū abhinavā, tasmā tesaṃ ovādadānatthaṃ bhagavā imaṃ desanaṃ ārabhīti.
౧౬౨. కోధుపాయాసస్సాతి ఏత్థ కుజ్ఝనట్ఠేన కోధో, స్వేవ చిత్తస్స కాయస్స చ అతిప్పమద్దనమథనుప్పాదనేహి దళ్హం ఆయాసట్ఠేన ఉపాయాసో. అనేకవారం పవత్తిత్వా అత్తనా సమవేతం సత్తం అజ్ఝోత్థరిత్వా సీసం ఉక్ఖిపితుం అదత్వా అనయబ్యసనపాపనేన కోధుపాయాసస్స ఊమిసదిసతా దట్ఠబ్బా. తేనాహ ‘‘కోధుపాయాసే’’తిఆది.
162.Kodhupāyāsassāti ettha kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa kāyassa ca atippamaddanamathanuppādanehi daḷhaṃ āyāsaṭṭhena upāyāso. Anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanapāpanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tenāha ‘‘kodhupāyāse’’tiādi.
౧౬౩. ఓదరికత్తేన ఖాదితోతి ఓదరికభావేన ఆమిసగేధేన మిచ్ఛాజీవేన జీవికాకప్పనేన నాసితసీలాదిగుణతాయ ఖాదితధమ్మసరీరో.
163.Odarikattena khāditoti odarikabhāvena āmisagedhena micchājīvena jīvikākappanena nāsitasīlādiguṇatāya khāditadhammasarīro.
౧౬౪. పఞ్చకామగుణావట్టే నిముజ్జిత్వాతి ఏత్థ కామరాగాభిభూతే సత్తే ఇతో చ ఏత్తో, ఏత్తో చ ఇతోతి ఏవం మనాపియరూపాదివిసయసఙ్ఖాతే ఆవట్టే అత్తానం సంసారేత్వా యథా తతో బహిభూతే నేక్ఖమ్మే చిత్తమ్పి న ఉప్పాదేతి, ఏవం ఆవట్టేత్వా బ్యసనాపాదనేన కామగుణానం ఆవట్టసదిసతా దట్ఠబ్బా. తేనాహ ‘‘యథా హీ’’తిఆది.
164.Pañcakāmaguṇāvaṭṭenimujjitvāti ettha kāmarāgābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte āvaṭṭe attānaṃ saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppādeti, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena kāmaguṇānaṃ āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
౧౬౫. రాగానుద్ధంసితేనాతి రాగేన అనుద్ధంసితేన. చణ్డమచ్ఛం ఆగమ్మాతి సుసుకాదిచణ్డమచ్ఛం ఆగమ్మ. మాతుగామం ఆగమ్మాతి మాతుగామో హి యోనిసోమనసికారరహితం అధీరపురిసం ఇత్థికుత్తభూతేహి అత్తనో హావభావవిలాసేహి అభిభుయ్య గహేత్వా ధీరజాతియమ్పి అత్తనో రూపాదీహి పలోభనవసేన అనవసేసం అత్తనో ఉపకారధమ్మే సీలాదికే సమ్పాదేతుం అసమత్థం కరోన్తో అనయబ్యసనం పాపేతి. తేనాహ – ‘‘మాతుగామం ఆగమ్మ ఉప్పన్నకామరాగో విబ్భమతీ’’తి.
165.Rāgānuddhaṃsitenāti rāgena anuddhaṃsitena. Caṇḍamacchaṃ āgammāti susukādicaṇḍamacchaṃ āgamma. Mātugāmaṃ āgammāti mātugāmo hi yonisomanasikārarahitaṃ adhīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā dhīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena anavasesaṃ attano upakāradhamme sīlādike sampādetuṃ asamatthaṃ karonto anayabyasanaṃ pāpeti. Tenāha – ‘‘mātugāmaṃ āgamma uppannakāmarāgo vibbhamatī’’ti.
భయం నామ యత్థ భాయితబ్బవత్థు, తత్థ ఓతరన్తస్సేవ హోతి, న అనోతరన్తస్స, తం ఓతరిత్వా భయం వినోదేత్వా తత్థ కిచ్చం సాధేతబ్బం, ఇతరథా చత్థసిద్ధి న హోతీతి ఇమమత్థం ఉపమోపమితబ్బసరూపవసేన దస్సేతుం ‘‘యథా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ ఉదకం నిస్సాయ ఆనిసంసో పిపాసవినయనం సరీరసుద్ధి పరిళాహూపసమో కాయఉతుగ్గాహాపనన్తి ఏవమాది. సాసనం నిస్సాయ ఆనిసంసో పన సఙ్ఖేపతో వట్టదుక్ఖూపసమో, విత్థారతో పన సీలానిసంసాదివసేన అనేకవిధో, సో విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౯) వుత్తనయేన వేదితబ్బో. వుత్తప్పకారో ఆనిసంసో హోతి తాని భయాని అభిభుయ్య పవత్తస్సాతి అధిప్పాయో. ఇమాని అభాయిత్వాతి ఇమాని కోధూపాయాసాదిభయాని అభిభుయ్య పవత్తిత్వా అభాయిత్వా. కోధూపాయాసాదయో హి భాయతి ఏతస్మాతి భయన్తి వుత్తా. థేరోతి మహాధమ్మరక్ఖితత్థేరో. కామం పహానాభిసమయకాలో ఏవ సచ్ఛికిరియాభిసమయో, సమ్మాదిట్ఠియా పన సంకిలేసవోదానధమ్మేసు కిచ్చం అసంకిణ్ణం కత్వా దస్సేతుం సమానకాలికమ్పి అసమానకాలికం వియ వుత్తం ‘‘తణ్హాసోతం ఛిన్దిత్వా నిబ్బానపారం దట్ఠుం న సక్కోతీ’’తి. సేసం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.
Bhayaṃ nāma yattha bhāyitabbavatthu, tattha otarantasseva hoti, na anotarantassa, taṃ otaritvā bhayaṃ vinodetvā tattha kiccaṃ sādhetabbaṃ, itarathā catthasiddhi na hotīti imamatthaṃ upamopamitabbasarūpavasena dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ. Tattha udakaṃ nissāya ānisaṃso pipāsavinayanaṃ sarīrasuddhi pariḷāhūpasamo kāyautuggāhāpananti evamādi. Sāsanaṃ nissāya ānisaṃso pana saṅkhepato vaṭṭadukkhūpasamo, vitthārato pana sīlānisaṃsādivasena anekavidho, so visuddhimagge (visuddhi. 1.9) vuttanayena veditabbo. Vuttappakāro ānisaṃso hoti tāni bhayāni abhibhuyya pavattassāti adhippāyo. Imāni abhāyitvāti imāni kodhūpāyāsādibhayāni abhibhuyya pavattitvā abhāyitvā. Kodhūpāyāsādayo hi bhāyati etasmāti bhayanti vuttā. Theroti mahādhammarakkhitatthero. Kāmaṃ pahānābhisamayakālo eva sacchikiriyābhisamayo, sammādiṭṭhiyā pana saṃkilesavodānadhammesu kiccaṃ asaṃkiṇṇaṃ katvā dassetuṃ samānakālikampi asamānakālikaṃ viya vuttaṃ ‘‘taṇhāsotaṃ chinditvā nibbānapāraṃ daṭṭhuṃ na sakkotī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
చాతుమసుత్తవణ్ణనాయ లీనత్థప్పకాసనా సమత్తా.
Cātumasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౭. చాతుమసుత్తం • 7. Cātumasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ౭. చాతుమసుత్తవణ్ణనా • 7. Cātumasuttavaṇṇanā