Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
७. चतुरित्थिविमानवण्णना
7. Caturitthivimānavaṇṇanā
अभिक्कन्तेन वण्णेनाति चतुरित्थिविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवति सावत्थियं विहरन्ते आयस्मा महामोग्गल्लानो हेट्ठा वुत्तनयेन देवचारिकं चरन्तो तावतिंसभवनं गतो। सो तत्थ पटिपाटिया ठितेसु चतूसु विमानेसु चतस्सो देवधीतरो पच्चेकं अच्छरासहस्सपरिवारा दिब्बसम्पत्तिं अनुभवन्तियो दिस्वा ताहि पुब्बे कतकम्मं पुच्छन्तो –
Abhikkantenavaṇṇenāti caturitthivimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayena devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ gato. So tattha paṭipāṭiyā ṭhitesu catūsu vimānesu catasso devadhītaro paccekaṃ accharāsahassaparivārā dibbasampattiṃ anubhavantiyo disvā tāhi pubbe katakammaṃ pucchanto –
७५५. ‘‘अभिक्कन्तेन वण्णेन…पे॰…वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
755. ‘‘Abhikkantena vaṇṇena…pe…vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
इमाहि गाथाहि पटिपाटिया पुच्छि। तापि तस्स पुच्छानन्तरं पटिपाटिया ब्याकरिंसु। तं दस्सेतुं –
Imāhi gāthāhi paṭipāṭiyā pucchi. Tāpi tassa pucchānantaraṃ paṭipāṭiyā byākariṃsu. Taṃ dassetuṃ –
७५८. ‘‘सा देवता अत्तमना…पे॰…यस्स कम्मस्सिदं फल’’न्ति॥ –
758. ‘‘Sā devatā attamanā…pe…yassa kammassidaṃ phala’’nti. –
अयं गाथा वुत्ता।
Ayaṃ gāthā vuttā.
ता किर कस्सपस्स भगवतो काले एसिकानामके रट्ठे पण्णकते नाम नगरे कुलगेहे निब्बत्ता वयप्पत्ता तस्मिंयेव नगरे पतिकुलं गता समग्गवासं वसन्ति। तासु एका अञ्ञतरं पिण्डचारिकं भिक्खुं दिस्वा पसन्नचित्ता इन्दीवरकलापं अदासि, अपरा अञ्ञस्स नीलुप्पलहत्थकं अदासि, अपरा पदुमहत्थकं अदासि, अपरा सुमनमकुळानि अदासि। ता अपरेन समयेन कालं कत्वा तावतिंसभवने निब्बत्तिंसु, तासं अच्छरासहस्सं परिवारो अहोसि। ता तत्थ यावतायुकं दिब्बसम्पत्तिं अनुभवित्वा ततो चुता तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेन अपरापरं तत्थेव संसरन्तियो इमस्मिं बुद्धुप्पादे तत्थेव उप्पन्ना वुत्तनयेन आयस्मता महामोग्गल्लानेन पुच्छिता। तासु एका अत्तना कतं पुब्बकम्मं थेरस्स कथेन्ती –
Tā kira kassapassa bhagavato kāle esikānāmake raṭṭhe paṇṇakate nāma nagare kulagehe nibbattā vayappattā tasmiṃyeva nagare patikulaṃ gatā samaggavāsaṃ vasanti. Tāsu ekā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ disvā pasannacittā indīvarakalāpaṃ adāsi, aparā aññassa nīluppalahatthakaṃ adāsi, aparā padumahatthakaṃ adāsi, aparā sumanamakuḷāni adāsi. Tā aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattiṃsu, tāsaṃ accharāsahassaṃ parivāro ahosi. Tā tattha yāvatāyukaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cutā tasseva kammassa vipākāvasesena aparāparaṃ tattheva saṃsarantiyo imasmiṃ buddhuppāde tattheva uppannā vuttanayena āyasmatā mahāmoggallānena pucchitā. Tāsu ekā attanā kataṃ pubbakammaṃ therassa kathentī –
७५९.
759.
‘‘इन्दीवरानं हत्थकं अहमदासिं, भिक्खुनो पिण्डाय चरन्तस्स।
‘‘Indīvarānaṃ hatthakaṃ ahamadāsiṃ, bhikkhuno piṇḍāya carantassa;
एसिकानं उण्णतस्मिं, नगरवरे पण्णकते रम्मे॥
Esikānaṃ uṇṇatasmiṃ, nagaravare paṇṇakate ramme.
७६०.
760.
‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
आह। अपरा –
Āha. Aparā –
७६६.
766.
‘‘नीलुप्पलहत्थकं अहमदासिं, भिक्खुनो पिण्डाय चरन्तस्स।
‘‘Nīluppalahatthakaṃ ahamadāsiṃ, bhikkhuno piṇḍāya carantassa;
एसिकानं उण्णतस्मिं, नगरवरे पण्णकते रम्मे॥
Esikānaṃ uṇṇatasmiṃ, nagaravare paṇṇakate ramme.
७६७. ‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
767. ‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
आह। अपरा –
Āha. Aparā –
७७३.
773.
‘‘ओदातमूलकं हरितपत्तं, उदकस्मिं सरे जातं अहमदासिं।
‘‘Odātamūlakaṃ haritapattaṃ, udakasmiṃ sare jātaṃ ahamadāsiṃ;
भिक्खुनो पिण्डाय चरन्तस्स, एसिकानं उण्णतस्मिं।
Bhikkhuno piṇḍāya carantassa, esikānaṃ uṇṇatasmiṃ;
नगरवरे पण्णकते रम्मे॥
Nagaravare paṇṇakate ramme.
७७४. ‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
774. ‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
आह। अपरा –
Āha. Aparā –
७८०.
780.
‘‘अहं सुमना सुमनस्स सुमनमकुळानि, दन्तवण्णानि अहमदासिं।
‘‘Ahaṃ sumanā sumanassa sumanamakuḷāni, dantavaṇṇāni ahamadāsiṃ;
भिक्खुनो पिण्डाय चरन्तस्स, एसिकानं उण्णतस्मिं।
Bhikkhuno piṇḍāya carantassa, esikānaṃ uṇṇatasmiṃ;
नगरवरे पण्णकते रम्मे॥
Nagaravare paṇṇakate ramme.
७८१. ‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰…वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥ –
781. ‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
आह।
Āha.
७५९. तत्थ इन्दीवरानं हत्थकन्ति उद्दालकपुप्फहत्थं वातघातकपुप्फकलापं। एसिकानन्ति एसिकारट्ठस्स। उण्णतस्मिं नगरवरेति उण्णते भूमिपदेसे निविट्ठे मेघोदरं लिहन्तेहि विय अच्चुग्गतेहि पासादकूटागारादीहि उण्णते उत्तमनगरे। पण्णकतेति एवंनामके नगरे।
759. Tattha indīvarānaṃ hatthakanti uddālakapupphahatthaṃ vātaghātakapupphakalāpaṃ. Esikānanti esikāraṭṭhassa. Uṇṇatasmiṃ nagaravareti uṇṇate bhūmipadese niviṭṭhe meghodaraṃ lihantehi viya accuggatehi pāsādakūṭāgārādīhi uṇṇate uttamanagare. Paṇṇakateti evaṃnāmake nagare.
७६६. नीलुप्पलहत्थकन्ति कुवलयकलापं।
766.Nīluppalahatthakanti kuvalayakalāpaṃ.
७७३. ओदातमूलकन्ति सेतमूलं, भिसमूलानं धवलताय वुत्तं, पदुमकलापं सन्धाय वदति। तेनाह ‘‘हरितपत्त’’न्तिआदि। तत्थ हरितपत्तन्ति नीलपत्तं। अविजहितमकुळपत्तस्स हि पदुमस्स बाहिरपत्तानि हरितवण्णानि एव होन्ति। उदकस्मिं सरे जातन्ति सरे उदकम्हि जातं, सरोरुहन्ति अत्थो।
773.Odātamūlakanti setamūlaṃ, bhisamūlānaṃ dhavalatāya vuttaṃ, padumakalāpaṃ sandhāya vadati. Tenāha ‘‘haritapatta’’ntiādi. Tattha haritapattanti nīlapattaṃ. Avijahitamakuḷapattassa hi padumassa bāhirapattāni haritavaṇṇāni eva honti. Udakasmiṃ sare jātanti sare udakamhi jātaṃ, saroruhanti attho.
७८०. सुमनाति एवंनामा। सुमनस्साति सुन्दरचित्तस्स। सुमनमकुळानीति जातिसुमनपुप्फमकुळानि। दन्तवण्णानीति सज्जुकं उल्लिखितहत्थिदन्तसदिसवण्णानि।
780.Sumanāti evaṃnāmā. Sumanassāti sundaracittassa. Sumanamakuḷānīti jātisumanapupphamakuḷāni. Dantavaṇṇānīti sajjukaṃ ullikhitahatthidantasadisavaṇṇāni.
एवं ताहि अत्तना कतकम्मे कथिते थेरो तासं अनुपुब्बिं कथं कथेत्वा सच्चानि पकासेसि। सच्चपरियोसाने सा सब्बापि सहपरिवारा सोतापन्ना अहेसुं। थेरो तं पवत्तिं मनुस्सलोकं आगन्त्वा भगवतो आरोचेसि। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सा धम्मदेसना महाजनस्स सात्थिका जाताति।
Evaṃ tāhi attanā katakamme kathite thero tāsaṃ anupubbiṃ kathaṃ kathetvā saccāni pakāsesi. Saccapariyosāne sā sabbāpi sahaparivārā sotāpannā ahesuṃ. Thero taṃ pavattiṃ manussalokaṃ āgantvā bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā dhammadesanā mahājanassa sātthikā jātāti.
चतुरित्थिविमानवण्णना निट्ठिता।
Caturitthivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / ७. चतुरित्थिविमानवत्थु • 7. Caturitthivimānavatthu