| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā |
४. चतुत्थनिब्बानपटिसंयुत्तसुत्तवण्णना
4. Catutthanibbānapaṭisaṃyuttasuttavaṇṇanā
७४. चतुत्थे अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वाति तदा किर भगवता अनेकपरियायेन सन्दस्सनादिवसेन निब्बानपटिसंयुत्ताय धम्मदेसनाय कताय तेसं भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘अयं ताव भगवता अमतमहानिब्बानधातुया अनेकाकारवोकारं आनिसंसं दस्सेन्तेन अनञ्ञसाधारणो आनुभावो पकासितो, अधिगमूपायो पनस्सा न भासितो, कथं नु खो पटिपज्जन्तेहि अम्हेहि अयं अधिगन्तब्बा’’ति। अथ भगवा तेसं भिक्खूनं एतं यथावुत्तपरिवितक्कसङ्खातं अत्थं सब्बाकारतो विदित्वा। इमं उदानन्ति तण्हावसेन कत्थचि अनिस्सितस्स पस्सद्धकायचित्तस्स वीथिपटिपन्नविपस्सनस्स अरियमग्गेन अनवसेसतो तण्हापहानेन निब्बानाधिगमविभावनं इमं उदानं उदानेसि।
74. Catutthe atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvāti tadā kira bhagavatā anekapariyāyena sandassanādivasena nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammadesanāya katāya tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ tāva bhagavatā amatamahānibbānadhātuyā anekākāravokāraṃ ānisaṃsaṃ dassentena anaññasādhāraṇo ānubhāvo pakāsito, adhigamūpāyo panassā na bhāsito, kathaṃ nu kho paṭipajjantehi amhehi ayaṃ adhigantabbā’’ti. Atha bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ etaṃ yathāvuttaparivitakkasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti taṇhāvasena katthaci anissitassa passaddhakāyacittassa vīthipaṭipannavipassanassa ariyamaggena anavasesato taṇhāpahānena nibbānādhigamavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
तत्थ निस्सितस्स चलितन्ति रूपादिसङ्खारे तण्हादिट्ठीहि निस्सितस्स चलितं ‘‘एतं मम, एसो मे अत्ता’’ति तण्हादिट्ठिविप्फन्दितं होति। अप्पहीनतण्हादिट्ठिकस्स हि पुग्गलस्स सुखादीसु उप्पन्नेसु तानि अभिभुय्य विहरितुं असक्कोन्तस्स ‘‘मम वेदना, अहं वेदियामी’’तिआदिना तण्हादिट्ठिगाहवसेन कुसलप्पवत्तितो चित्तसन्तानस्स चलनं कम्पनं, अवक्खलितं वा होतीति अत्थो। अनिस्सितस्स चलितं नत्थीति यो पन विसुद्धिपटिपदं पटिपज्जन्तो समथविपस्सनाहि तण्हादिट्ठियो विक्खम्भेत्वा अनिच्चादिवसेन सङ्खारे सम्मसन्तो विहरति, तस्स तं अनिस्सितस्स यथावुत्तं चलितं अवक्खलितं, विप्फन्दितं वा नत्थि कारणस्स सुविक्खम्भितत्ता।
Tattha nissitassa calitanti rūpādisaṅkhāre taṇhādiṭṭhīhi nissitassa calitaṃ ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti taṇhādiṭṭhivipphanditaṃ hoti. Appahīnataṇhādiṭṭhikassa hi puggalassa sukhādīsu uppannesu tāni abhibhuyya viharituṃ asakkontassa ‘‘mama vedanā, ahaṃ vediyāmī’’tiādinā taṇhādiṭṭhigāhavasena kusalappavattito cittasantānassa calanaṃ kampanaṃ, avakkhalitaṃ vā hotīti attho. Anissitassa calitaṃ natthīti yo pana visuddhipaṭipadaṃ paṭipajjanto samathavipassanāhi taṇhādiṭṭhiyo vikkhambhetvā aniccādivasena saṅkhāre sammasanto viharati, tassa taṃ anissitassa yathāvuttaṃ calitaṃ avakkhalitaṃ, vipphanditaṃ vā natthi kāraṇassa suvikkhambhitattā.
चलिते असतीति यथावुत्ते चलिते असति यथा तण्हादिट्ठिगाहा नप्पवत्तन्ति, तथा वीथिपटिपन्नाय विपस्सनाय तं उस्सुक्कन्तस्स। पस्सद्धीति विपस्सनाचित्तसहजातानं कायचित्तानं सारम्भकरकिलेसवूपसमिनी दुविधापि पस्सद्धि होति। पस्सद्धिया सति नति न होतीति पुब्बेनापरं विसेसयुत्ताय पस्सद्धिया सति अनवज्जसुखाधिट्ठानं समाधिं वड्ढेत्वा तं पञ्ञाय समवायकरणेन समथविपस्सनं युगनद्धं योजेत्वा मग्गपरम्पराय किलेसे खेपेन्तस्स कामभवादीसु नमनतो ‘‘नती’’ति लद्धनामा तण्हा अरहत्तमग्गक्खणे अनवसेसतो न होति, अनुप्पत्तिधम्मतं आपादितत्ता न उप्पज्जतीति अत्थो।
Calite asatīti yathāvutte calite asati yathā taṇhādiṭṭhigāhā nappavattanti, tathā vīthipaṭipannāya vipassanāya taṃ ussukkantassa. Passaddhīti vipassanācittasahajātānaṃ kāyacittānaṃ sārambhakarakilesavūpasaminī duvidhāpi passaddhi hoti. Passaddhiyā sati nati na hotīti pubbenāparaṃ visesayuttāya passaddhiyā sati anavajjasukhādhiṭṭhānaṃ samādhiṃ vaḍḍhetvā taṃ paññāya samavāyakaraṇena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ yojetvā maggaparamparāya kilese khepentassa kāmabhavādīsu namanato ‘‘natī’’ti laddhanāmā taṇhā arahattamaggakkhaṇe anavasesato na hoti, anuppattidhammataṃ āpāditattā na uppajjatīti attho.
नतिया असतीति अरहत्तमग्गेन तण्हाय सुप्पहीनत्ता भवादिअत्थाय आलयनिकन्ति परियुट्ठाने असति। आगतिगति न होतीति पटिसन्धिवसेन इध आगति आगमनं चुतिवसेन गति इतो परलोकगमनं पेच्चभावो न होति न पवत्तति। आगतिगतिया असतीति वुत्तनयेन आगतिया च गतिया च असति। चुतूपपातो न होतीति अपरापरं चवनुपपज्जनं न होति न पवत्तति। असति हि किलेसवट्टे कम्मवट्टं पच्छिन्नमेव, पच्छिन्ने च तस्मिं कुतो विपाकवट्टस्स सम्भवो। तेनाह – ‘‘चुतूपपाते असति नेविध न हुर’’न्तिआदि। तत्थ यं वत्तब्बं, तं हेट्ठा बाहियसुत्ते वित्थारतो वुत्तमेव। तस्मा तत्थ वुत्तनयेनेव अत्थो वेदितब्बो।
Natiyā asatīti arahattamaggena taṇhāya suppahīnattā bhavādiatthāya ālayanikanti pariyuṭṭhāne asati. Āgatigati na hotīti paṭisandhivasena idha āgati āgamanaṃ cutivasena gati ito paralokagamanaṃ peccabhāvo na hoti na pavattati. Āgatigatiyā asatīti vuttanayena āgatiyā ca gatiyā ca asati. Cutūpapāto na hotīti aparāparaṃ cavanupapajjanaṃ na hoti na pavattati. Asati hi kilesavaṭṭe kammavaṭṭaṃ pacchinnameva, pacchinne ca tasmiṃ kuto vipākavaṭṭassa sambhavo. Tenāha – ‘‘cutūpapāte asati nevidha na hura’’ntiādi. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā bāhiyasutte vitthārato vuttameva. Tasmā tattha vuttanayeneva attho veditabbo.
इति भगवा इधापि तेसं भिक्खूनं अनवसेसतो वट्टदुक्खवूपसमहेतुभूतं अमतमहानिब्बानस्स आनुभावं सम्मापटिपत्तिया पकासेति।
Iti bhagavā idhāpi tesaṃ bhikkhūnaṃ anavasesato vaṭṭadukkhavūpasamahetubhūtaṃ amatamahānibbānassa ānubhāvaṃ sammāpaṭipattiyā pakāseti.
चतुत्थसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / ४. चतुत्थनिब्बानपटिसंयुत्तसुत्तं • 4. Catutthanibbānapaṭisaṃyuttasuttaṃ
