Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
౪. చతుత్థసుత్తన్తనిద్దేసో
4. Catutthasuttantaniddeso
౧౯౮. పురిమనిదానం 1. ‘‘పఞ్చిమాని, భిక్ఖవే, ఇన్ద్రియాని. కతమాని పఞ్చ? సద్ధిన్ద్రియం, వీరియిన్ద్రియం, సతిన్ద్రియం, సమాధిన్ద్రియం, పఞ్ఞిన్ద్రియం – ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చిన్ద్రియాని. ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని కతిహాకారేహి కేనట్ఠేన దట్ఠబ్బాని? ఇమాని పఞ్చిన్ద్రియాని ఛహాకారేహి తేనట్ఠేన దట్ఠబ్బాని – ఆధిపతేయ్యట్ఠేన ఆదివిసోధనట్ఠేన అధిమత్తట్ఠేన, అధిట్ఠానట్ఠేన, పరియాదానట్ఠేన, పతిట్ఠాపకట్ఠేన’’.
198. Purimanidānaṃ 2. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ – imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni. Imāni pañcindriyāni katihākārehi kenaṭṭhena daṭṭhabbāni? Imāni pañcindriyāni chahākārehi tenaṭṭhena daṭṭhabbāni – ādhipateyyaṭṭhena ādivisodhanaṭṭhena adhimattaṭṭhena, adhiṭṭhānaṭṭhena, pariyādānaṭṭhena, patiṭṭhāpakaṭṭhena’’.
క. ఆధిపతేయ్యట్ఠనిద్దేసో
Ka. ādhipateyyaṭṭhaniddeso
౧౯౯. కథం ఆధిపతేయ్యట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? అస్సద్ధియం పజహతో అధిమోక్ఖాధిపతేయ్యట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సద్ధిన్ద్రియస్స వసేన పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. కోసజ్జం పజహతో పగ్గహాధిపతేయ్యట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, వీరియిన్ద్రియస్స వసేన ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. పమాదం పజహతో ఉపట్ఠానాధిపతేయ్యట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సతిన్ద్రియస్స వసేన అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. ఉద్ధచ్చం పజహతో అవిక్ఖేపాధిపతేయ్యట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సమాధిన్ద్రియస్స వసేన దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. అవిజ్జం పజహతో దస్సనాధిపతేయ్యట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పఞ్ఞిన్ద్రియస్స వసేన అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం.
199. Kathaṃ ādhipateyyaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Assaddhiyaṃ pajahato adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kosajjaṃ pajahato paggahādhipateyyaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, vīriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Pamādaṃ pajahato upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Uddhaccaṃ pajahato avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Avijjaṃ pajahato dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
కామచ్ఛన్దం పజహతో నేక్ఖమ్మవసేన అధిమోక్ఖాధిపతేయ్యట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సద్ధిన్ద్రియస్స వసేన పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. కామచ్ఛన్దం పజహతో నేక్ఖమ్మవసేన పగ్గహాధిపతేయ్యట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, వీరియిన్ద్రియస్స వసేన ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. కామచ్ఛన్దం పజహతో నేక్ఖమ్మవసేన ఉపట్ఠానాధిపతేయ్యట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సతిన్ద్రియస్స వసేన అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. కామచ్ఛన్దం పజహతో నేక్ఖమ్మవసేన అవిక్ఖేపాధిపతేయ్యట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సమాధిన్ద్రియస్స వసేన దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. కామచ్ఛన్దం పజహతో నేక్ఖమ్మవసేన దస్సనాధిపతేయ్యట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పఞ్ఞిన్ద్రియస్స వసేన అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం.
Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena paggahādhipateyyaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, vīriyindriyassa vasena upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena upaṭṭhānādhipateyyaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, satindriyassa vasena avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena avikkhepādhipateyyaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, samādhindriyassa vasena dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Kāmacchandaṃ pajahato nekkhammavasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ.
బ్యాపాదం పజహతో అబ్యాపాదవసేన…పే॰… థినమిద్ధం పజహతో ఆలోకసఞ్ఞావసేన…పే॰… సబ్బకిలేసే పజహతో అరహత్తమగ్గవసేన అధిమోక్ఖాధిపతేయ్యట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, సద్ధిన్ద్రియస్స వసేన పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం…పే॰… సబ్బకిలేసే పజహతో అరహత్తమగ్గవసేన దస్సనాధిపతేయ్యట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పఞ్ఞిన్ద్రియస్స వసేన అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం దట్ఠబ్బం. ఏవం ఆధిపతేయ్యట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
Byāpādaṃ pajahato abyāpādavasena…pe… thinamiddhaṃ pajahato ālokasaññāvasena…pe… sabbakilese pajahato arahattamaggavasena adhimokkhādhipateyyaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, saddhindriyassa vasena paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ…pe… sabbakilese pajahato arahattamaggavasena dassanādhipateyyaṭṭhena paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paññindriyassa vasena adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ ādhipateyyaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
ఖ. ఆదివిసోధనట్ఠనిద్దేసో
Kha. ādivisodhanaṭṭhaniddeso
౨౦౦. కథం ఆదివిసోధనట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం, అస్సద్ధియసంవరట్ఠేన 3 సీలవిసుద్ధి – సద్ధిన్ద్రియస్స ఆదివిసోధనా. పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం, కోసజ్జసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – వీరియిన్ద్రియస్స ఆదివిసోధనా. ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం, పమాదసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – సతిన్ద్రియస్స ఆదివిసోధనా. అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం, ఉద్ధచ్చసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – సమాధిన్ద్రియస్స ఆదివిసోధనా. దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం, అవిజ్జాసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – పఞ్ఞిన్ద్రియస్స ఆదివిసోధనా. నేక్ఖమ్మే పఞ్చిన్ద్రియాని, కామచ్ఛన్దసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం ఆదివిసోధనా. అబ్యాపాదే పఞ్చిన్ద్రియాని, బ్యాపాదసంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం ఆదివిసోధనా…పే॰… అరహత్తమగ్గే పఞ్చిన్ద్రియాని, సబ్బకిలేససంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి – పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం ఆదివిసోధనా. ఏవం ఆదివిసోధనట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
200. Kathaṃ ādivisodhanaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, assaddhiyasaṃvaraṭṭhena 4 sīlavisuddhi – saddhindriyassa ādivisodhanā. Paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ, kosajjasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – vīriyindriyassa ādivisodhanā. Upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, pamādasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – satindriyassa ādivisodhanā. Avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ, uddhaccasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – samādhindriyassa ādivisodhanā. Dassanaṭṭhena paññindriyaṃ, avijjāsaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – paññindriyassa ādivisodhanā. Nekkhamme pañcindriyāni, kāmacchandasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – pañcannaṃ indriyānaṃ ādivisodhanā. Abyāpāde pañcindriyāni, byāpādasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – pañcannaṃ indriyānaṃ ādivisodhanā…pe… arahattamagge pañcindriyāni, sabbakilesasaṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi – pañcannaṃ indriyānaṃ ādivisodhanā. Evaṃ ādivisodhanaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
గ. అధిమత్తట్ఠనిద్దేసో
Ga. adhimattaṭṭhaniddeso
౨౦౧. కథం అధిమత్తట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? సద్ధిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి – ఛన్దవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి . ఛన్దవసేన పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి – పామోజ్జవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పామోజ్జవసేన పీతి ఉప్పజ్జతి – పీతివసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పీతివసేన పస్సద్ధి ఉప్పజ్జతి – పస్సద్ధివసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పస్సద్ధివసేన సుఖం ఉప్పజ్జతి – సుఖవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. సుఖవసేన ఓభాసో ఉప్పజ్జతి – ఓభాసవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. ఓభాసవసేన సంవేగో ఉప్పజ్జతి – సంవేగవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. సంవేజేత్వా చిత్తం సమాదహతి – సమాధివసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. తథా సమాహితం చిత్తం సాధుకం పగ్గణ్హాతి – పగ్గహవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. తథాపగ్గహితం చిత్తం సాధుకం అజ్ఝుపేక్ఖతి – ఉపేక్ఖావసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. ఉపేక్ఖావసేన నానత్తకిలేసేహి చిత్తం విముచ్చతి – విమోక్ఖవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. విముత్తత్తా తే ధమ్మా ఏకరసా హోన్తి – ఏకరసట్ఠేన భావనావసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. భావితత్తా తతో పణీతతరే వివట్టన్తి – వివట్టనావసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. వివట్టితత్తా తతో వోసజ్జతి 5 – వోసగ్గవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. వోసజ్జితత్తా తతో నిరుజ్ఝన్తి – నిరోధవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. నిరోధవసేన ద్వే వోసగ్గా – పరిచ్చాగవోసగ్గో చ, పక్ఖన్దనవోసగ్గో చ. కిలేసే చ ఖన్ధే చ పరిచ్చజతీతి – పరిచ్చాగవోసగ్గో. నిరోధనిబ్బానధాతుయా చిత్తం పక్ఖన్దతీతి – పక్ఖన్దనవోసగ్గో. నిరోధవసేన ఇమే ద్వే వోసగ్గా.
201. Kathaṃ adhimattaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Saddhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati – chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti . Chandavasena pāmojjaṃ uppajjati – pāmojjavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Pāmojjavasena pīti uppajjati – pītivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Pītivasena passaddhi uppajjati – passaddhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Passaddhivasena sukhaṃ uppajjati – sukhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Sukhavasena obhāso uppajjati – obhāsavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Obhāsavasena saṃvego uppajjati – saṃvegavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Saṃvejetvā cittaṃ samādahati – samādhivasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathā samāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti – paggahavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati – upekkhāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati – vimokkhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vimuttattā te dhammā ekarasā honti – ekarasaṭṭhena bhāvanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti – vivaṭṭanāvasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vivaṭṭitattā tato vosajjati 6 – vosaggavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vosajjitattā tato nirujjhanti – nirodhavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Nirodhavasena dve vosaggā – pariccāgavosaggo ca, pakkhandanavosaggo ca. Kilese ca khandhe ca pariccajatīti – pariccāgavosaggo. Nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanavosaggo. Nirodhavasena ime dve vosaggā.
అస్సద్ధియస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… అస్సద్ధియపరిళాహస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… దిట్ఠేకట్ఠానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… ఓళారికానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… అనుసహగతానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… సబ్బకిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి – ఛన్దవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి…పే॰… వీరియిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… కోసజ్జస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… కోసజ్జపరిళాహస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… దిట్ఠేకట్ఠానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… సబ్బకిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… సతిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… పమాదస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… పమాదపరిళాహస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… సబ్బకిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… సమాధిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… ఉద్ధచ్చస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి ఉద్ధచ్చపరిళాహస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… సబ్బకిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… పఞ్ఞిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి…పే॰… అవిజ్జాయ పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… అవిజ్జాపరిళాహస్స పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… దిట్ఠేకట్ఠానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… ఓళారికానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… అనుసహగతానం కిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి… సబ్బకిలేసానం పహానాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి – ఛన్దవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. ఛన్దవసేన పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి – పామోజ్జవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పామోజ్జవసేన పీతి ఉప్పజ్జతి – పీతివసేన పఞ్ఞా వసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పీతివసేన పస్సద్ధి ఉప్పజ్జతి – పస్సద్ధివసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. పస్సద్ధివసేన సుఖం ఉప్పజ్జతి – సుఖవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. సుఖవసేన ఓభాసో ఉప్పజ్జతి – ఓభాసవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. ఓభాసవసేన సంవేగో ఉప్పజ్జతి – సంవేగవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. సంవేజేత్వా చిత్తం సమాదహతి – సమాధివసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. తథాసమాహితం చిత్తం సాధుకం పగ్గణ్హాతి – పగ్గహవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. తథాపగ్గహితం చిత్తం సాధుకం అజ్ఝుపేక్ఖతి – ఉపేక్ఖావసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. ఉపేక్ఖావసేన నానత్తకిలేసేహి చిత్తం విముచ్చతి – విమోక్ఖవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. విముత్తత్తా తే ధమ్మా ఏకరసా హోన్తి – భావనావసేన 7 పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. భావితత్తా తతో పణీతతరే వివట్టన్తి – వివట్టనావసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. వివట్టితత్తా తతో వోసజ్జతి – వోసగ్గవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. వోసజ్జితత్తా తతో నిరుజ్ఝన్తి – నిరోధవసేన పఞ్ఞావసేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అధిమత్తం హోతి. నిరోధవసేన ద్వే వోసగ్గా – పరిచ్చాగవోసగ్గో చ, పక్ఖన్దనవోసగ్గో చ. కిలేసే చ ఖన్ధే చ పరిచ్చజతీతి – పరిచ్చాగవోసగ్గో. నిరోధనిబ్బానధాతుయా చిత్తం పక్ఖన్దతీతి – పక్ఖన్దనవోసగ్గో. నిరోధవసేన ఇమే ద్వే వోసగ్గా. ఏవం అధిమత్తట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
Assaddhiyassa pahānāya chando uppajjati…pe… assaddhiyapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati… diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… anusahagatānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati – chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti…pe… vīriyindriyassa bhāvanāya chando uppajjati…pe… kosajjassa pahānāya chando uppajjati… kosajjapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati… diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati…pe… sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… satindriyassa bhāvanāya chando uppajjati…pe… pamādassa pahānāya chando uppajjati… pamādapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati…pe… sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… samādhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati…pe… uddhaccassa pahānāya chando uppajjati uddhaccapariḷāhassa pahānāya chando uppajjati…pe… sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… paññindriyassa bhāvanāya chando uppajjati…pe… avijjāya pahānāya chando uppajjati… avijjāpariḷāhassa pahānāya chando uppajjati… diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… anusahagatānaṃ kilesānaṃ pahānāya chando uppajjati… sabbakilesānaṃ pahānāya chando uppajjati – chandavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Chandavasena pāmojjaṃ uppajjati – pāmojjavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Pāmojjavasena pīti uppajjati – pītivasena paññā vasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Pītivasena passaddhi uppajjati – passaddhivasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Passaddhivasena sukhaṃ uppajjati – sukhavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Sukhavasena obhāso uppajjati – obhāsavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Obhāsavasena saṃvego uppajjati – saṃvegavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Saṃvejetvā cittaṃ samādahati – samādhivasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathāsamāhitaṃ cittaṃ sādhukaṃ paggaṇhāti – paggahavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Tathāpaggahitaṃ cittaṃ sādhukaṃ ajjhupekkhati – upekkhāvasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Upekkhāvasena nānattakilesehi cittaṃ vimuccati – vimokkhavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vimuttattā te dhammā ekarasā honti – bhāvanāvasena 8 paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Bhāvitattā tato paṇītatare vivaṭṭanti – vivaṭṭanāvasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vivaṭṭitattā tato vosajjati – vosaggavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Vosajjitattā tato nirujjhanti – nirodhavasena paññāvasena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti. Nirodhavasena dve vosaggā – pariccāgavosaggo ca, pakkhandanavosaggo ca. Kilese ca khandhe ca pariccajatīti – pariccāgavosaggo. Nirodhanibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanavosaggo. Nirodhavasena ime dve vosaggā. Evaṃ adhimattaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
దుతియభాణవారో.
Dutiyabhāṇavāro.
ఘ. అధిట్ఠానట్ఠనిద్దేసో
Gha. adhiṭṭhānaṭṭhaniddeso
౨౦౨. కథం అధిట్ఠానట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? సద్ధిన్ద్రియస్స భావనాయ ఛన్దో ఉప్పజ్జతి – ఛన్దవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిట్ఠాతి. ఛన్దవసేన పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి – పామోజ్జవసేన సద్ధావసేన సద్ధిన్ద్రియం అధిట్ఠాతి…పే॰… ఏవం అధిట్ఠానట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
202. Kathaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Saddhindriyassa bhāvanāya chando uppajjati – chandavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti. Chandavasena pāmojjaṃ uppajjati – pāmojjavasena saddhāvasena saddhindriyaṃ adhiṭṭhāti…pe… evaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
ఙ. పరియాదానట్ఠనిద్దేసో
Ṅa. pariyādānaṭṭhaniddeso
కథం పరియాదానట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం అస్సద్ధియం పరియాదియతి , అస్సద్ధియపరిళాహం పరియాదియతి. పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం కోసజ్జం పరియాదియతి, కోసజ్జపరిళాహం పరియాదియతి. ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం పమాదం పరియాదియతి, పమాదపరిళాహం పరియాదియతి. అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం ఉద్ధచ్చం పరియాదియతి, ఉద్ధచ్చపరిళాహం పరియాదియతి. దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం అవిజ్జం పరియాదియతి, అవిజ్జాపరిళాహం పరియాదియతి. నేక్ఖమ్మే పఞ్చిన్ద్రియాని కామచ్ఛన్దం పరియాదియన్తి. అబ్యాపాదే పఞ్చిన్ద్రియాని బ్యాపాదం పరియాదియన్తి. ఆలోకసఞ్ఞాయ పఞ్చిన్ద్రియాని థినమిద్ధం పరియాదియన్తి. అవిక్ఖేపే పఞ్చిన్ద్రియాని ఉద్ధచ్చం పరియాదియన్తి…పే॰… అరహత్తమగ్గే పఞ్చిన్ద్రియాని సబ్బకిలేసే పరియాదియన్తి. ఏవం పరియాదానట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
Kathaṃ pariyādānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ assaddhiyaṃ pariyādiyati , assaddhiyapariḷāhaṃ pariyādiyati. Paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ kosajjaṃ pariyādiyati, kosajjapariḷāhaṃ pariyādiyati. Upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ pamādaṃ pariyādiyati, pamādapariḷāhaṃ pariyādiyati. Avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ uddhaccaṃ pariyādiyati, uddhaccapariḷāhaṃ pariyādiyati. Dassanaṭṭhena paññindriyaṃ avijjaṃ pariyādiyati, avijjāpariḷāhaṃ pariyādiyati. Nekkhamme pañcindriyāni kāmacchandaṃ pariyādiyanti. Abyāpāde pañcindriyāni byāpādaṃ pariyādiyanti. Ālokasaññāya pañcindriyāni thinamiddhaṃ pariyādiyanti. Avikkhepe pañcindriyāni uddhaccaṃ pariyādiyanti…pe… arahattamagge pañcindriyāni sabbakilese pariyādiyanti. Evaṃ pariyādānaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
చ. పతిట్ఠాపకట్ఠనిద్దేసో
Ca. patiṭṭhāpakaṭṭhaniddeso
౨౦౩. కథం పతిట్ఠాపకట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని? సద్ధో సద్ధిన్ద్రియం అధిమోక్ఖే పతిట్ఠాపేతి, సద్ధస్స సద్ధిన్ద్రియం అధిమోక్ఖే పతిట్ఠాపేతి. వీరియవా వీరియిన్ద్రియం పగ్గహే పతిట్ఠాపేతి, వీరియవతో వీరియిన్ద్రియం పగ్గహే పతిట్ఠాపేతి. సతిమా సతిన్ద్రియం ఉపట్ఠానే పతిట్ఠాపేతి, సతిమతో సతిన్ద్రియం ఉపట్ఠానే పతిట్ఠాపేతి. సమాహితో సమాధిన్ద్రియం అవిక్ఖేపే పతిట్ఠాపేతి, సమాహితస్స సమాధిన్ద్రియం అవిక్ఖేపే పతిట్ఠాపేతి. పఞ్ఞవా పఞ్ఞిన్ద్రియం దస్సనే పతిట్ఠాపేతి, పఞ్ఞవతో పఞ్ఞిన్ద్రియం దస్సనే పతిట్ఠాపేతి. యోగావచరో పఞ్చిన్ద్రియాని నేక్ఖమ్మే పతిట్ఠాపేతి, యోగావచరస్స పఞ్చిన్ద్రియాని నేక్ఖమ్మే పతిట్ఠాపేన్తి. యోగావచరో పఞ్చిన్ద్రియాని అబ్యాపాదే పతిట్ఠాపేతి, యోగావచరస్స పఞ్చిన్ద్రియాని అబ్యాపాదే పతిట్ఠాపేన్తి. యోగావచరో పఞ్చిన్ద్రియాని ఆలోకసఞ్ఞాయ పతిట్ఠాపేతి, యోగావచరస్స పఞ్చిన్ద్రియాని ఆలోకసఞ్ఞాయ పతిట్ఠాపేన్తి. యోగావచరో పఞ్చిన్ద్రియాని అవిక్ఖేపే పతిట్ఠాపేతి , యోగావచరస్స పఞ్చిన్ద్రియాని అవిక్ఖేపే పతిట్ఠాపేన్తి…పే॰… యోగావచరో పఞ్చిన్ద్రియాని అరహత్తమగ్గే పతిట్ఠాపేతి, యోగావచరస్స పఞ్చిన్ద్రియాని అరహత్తమగ్గే పతిట్ఠాపేన్తి. ఏవం పతిట్ఠాపకట్ఠేన ఇన్ద్రియాని దట్ఠబ్బాని.
203. Kathaṃ patiṭṭhāpakaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni? Saddho saddhindriyaṃ adhimokkhe patiṭṭhāpeti, saddhassa saddhindriyaṃ adhimokkhe patiṭṭhāpeti. Vīriyavā vīriyindriyaṃ paggahe patiṭṭhāpeti, vīriyavato vīriyindriyaṃ paggahe patiṭṭhāpeti. Satimā satindriyaṃ upaṭṭhāne patiṭṭhāpeti, satimato satindriyaṃ upaṭṭhāne patiṭṭhāpeti. Samāhito samādhindriyaṃ avikkhepe patiṭṭhāpeti, samāhitassa samādhindriyaṃ avikkhepe patiṭṭhāpeti. Paññavā paññindriyaṃ dassane patiṭṭhāpeti, paññavato paññindriyaṃ dassane patiṭṭhāpeti. Yogāvacaro pañcindriyāni nekkhamme patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni nekkhamme patiṭṭhāpenti. Yogāvacaro pañcindriyāni abyāpāde patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni abyāpāde patiṭṭhāpenti. Yogāvacaro pañcindriyāni ālokasaññāya patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni ālokasaññāya patiṭṭhāpenti. Yogāvacaro pañcindriyāni avikkhepe patiṭṭhāpeti , yogāvacarassa pañcindriyāni avikkhepe patiṭṭhāpenti…pe… yogāvacaro pañcindriyāni arahattamagge patiṭṭhāpeti, yogāvacarassa pañcindriyāni arahattamagge patiṭṭhāpenti. Evaṃ patiṭṭhāpakaṭṭhena indriyāni daṭṭhabbāni.
సుత్తన్తనిద్దేసో చతుత్థో.
Suttantaniddeso catuttho.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ౪. చతుత్థసుత్తన్తనిద్దేసవణ్ణనా • 4. Catutthasuttantaniddesavaṇṇanā