Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ၅၂. စေတောပရိယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    52. Cetopariyañāṇaniddesavaṇṇanā

    ၁၀၄. စေတောပရိယဉာဏနိဒ္ဒေသေ သော ဧဝံ ပဇာနာတီတိ ဣဒာနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝိဓာနံ ဥပဒိသတိ။ ဣဒံ ရူပံ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသမုဋ္ဌိတန္တိအာဒိ အာဒိကမ္မိကေန ဈာယိနာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဝိဓာနံ။ ကထံ? ဧတဉ္ဟိ ဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတုကာမေန ဈာယိနာ ပဌမံ တာဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဧတဉ္ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝသေန ဣဇ္ဈတိ, တံ ဧတသ္သ ပရိကမ္မံ။ တသ္မာ တေန ဘိက္ခုနာ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပရသ္သ ဟဒယရူပံ နိသ္သာယ ဝတ္တမာနသ္သ လောဟိတသ္သ ဝဏ္ဏံ ပသ္သိတ္ဝာ ပသ္သိတ္ဝာ စိတ္တံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တဉ္ဟိ လောဟိတံ ကုသလသောမနသ္သေ ဝတ္တမာနေ ရတ္တံ ဟောတိ နိဂ္ရောဓပက္ကဝဏ္ဏံ, အကုသလသောမနသ္သေ ဝတ္တမာနေ တဒေဝ လုဠိတံ ဟောတိ, ဒောမနသ္သေ ဝတ္တမာနေ ကာဠကံ ဟောတိ ဇမ္ဗုပက္ကဝဏ္ဏံ လုဠိတံ။ ကုသလူပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယ ပသန္နံ ဟောတိ တိလတေလဝဏ္ဏံ။ အကုသလူပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယ တဒေဝ လုဠိတံ ဟောတိ။ တသ္မာ တေန ‘‘ဣဒံ ရူပံ သောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသမုဋ္ဌိတံ, ဣဒံ ရူပံ ဒောမနသ္သိန္ဒ္ရိယသမုဋ္ဌိတံ, ဣဒံ ရူပံ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယသမုဋ္ဌိတ’’န္တိ ပရသ္သ ဟဒယလောဟိတဝဏ္ဏံ ပသ္သိတ္ဝာ ပသ္သိတ္ဝာ စိတ္တံ ပရိယေသန္တေန စေတောပရိယဉာဏံ ထာမဂတံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ထာမဂတေ ဟိ တသ္မိံ အနုက္ကမေန သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဝစရာဒိဘေဒံ စိတ္တံ ပဇာနာတိ စိတ္တာ စိတ္တမေဝ သင္ကမန္တော ဝိနာ ဟဒယရူပဒသ္သနေန။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

    104. Cetopariyañāṇaniddese so evaṃ pajānātīti idāni vattabbaṃ vidhānaṃ upadisati. Idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhitantiādi ādikammikena jhāyinā paṭipajjitabbaṃ vidhānaṃ. Kathaṃ? Etañhi ñāṇaṃ uppādetukāmena jhāyinā paṭhamaṃ tāva dibbacakkhuñāṇaṃ uppādetabbaṃ. Etañhi dibbacakkhuvasena ijjhati, taṃ etassa parikammaṃ. Tasmā tena bhikkhunā ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā parassa hadayarūpaṃ nissāya vattamānassa lohitassa vaṇṇaṃ passitvā passitvā cittaṃ pariyesitabbaṃ. Tañhi lohitaṃ kusalasomanasse vattamāne rattaṃ hoti nigrodhapakkavaṇṇaṃ, akusalasomanasse vattamāne tadeva luḷitaṃ hoti, domanasse vattamāne kāḷakaṃ hoti jambupakkavaṇṇaṃ luḷitaṃ. Kusalūpekkhāya vattamānāya pasannaṃ hoti tilatelavaṇṇaṃ. Akusalūpekkhāya vattamānāya tadeva luḷitaṃ hoti. Tasmā tena ‘‘idaṃ rūpaṃ somanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ domanassindriyasamuṭṭhitaṃ, idaṃ rūpaṃ upekkhindriyasamuṭṭhita’’nti parassa hadayalohitavaṇṇaṃ passitvā passitvā cittaṃ pariyesantena cetopariyañāṇaṃ thāmagataṃ kātabbaṃ. Evaṃ thāmagate hi tasmiṃ anukkamena sabbampi kāmāvacarādibhedaṃ cittaṃ pajānāti cittā cittameva saṅkamanto vinā hadayarūpadassanena. Vuttampi cetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘အာရုပ္ပေ ပရသ္သ စိတ္တံ ဇာနိတုကာမော ကသ္သ ဟဒယရူပံ ပသ္သတိ, ကသ္သိန္ဒ္ရိယဝိကာရံ ဩလောကေတီတိ? န ကသ္သစိ။ ဣဒ္ဓိမတော ဝိသယော ဧသ, ယဒိဒံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇန္တော သောဠသပ္ပဘေဒံ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ အကတာဘိနိဝေသသ္သ ပန ဝသေန အယံ ကထာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၂.၄၀၁)။

    ‘‘Āruppe parassa cittaṃ jānitukāmo kassa hadayarūpaṃ passati, kassindriyavikāraṃ oloketīti? Na kassaci. Iddhimato visayo esa, yadidaṃ yattha katthaci cittaṃ āvajjanto soḷasappabhedaṃ cittaṃ jānāti. Akatābhinivesassa pana vasena ayaṃ kathā’’ti (visuddhi. 2.401).

    ပရသတ္တာနန္တိ အတ္တာနံ ဌပေတ္ဝာ သေသသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ ဣဒမ္ပိ ဣမိနာ ဧကတ္ထမေဝ, ဝေနေယ္ယဝသေန ပန ဒေသနာဝိလာသေန စ ဗ္ယဉ္ဇနေန နာနတ္တံ ကတံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတီတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သရာဂာဒိဝသေန နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝာတိအာဒီသု ဝာ-သဒ္ဒော သမုစ္စယတ္ထော။ တတ္ထ အဋ္ဌဝိဓံ လောဘသဟဂတစိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တံ နာမ, အဝသေသံ စတုဘူမကကုသလာဗ္ယာကတစိတ္တံ ဝီတရာဂံ နာမ။ ဒ္ဝေ ဒောမနသ္သစိတ္တာနိ, ဒ္ဝေ ဝိစိကိစ္ဆာဥဒ္ဓစ္စစိတ္တာနီတိ ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ စိတ္တာနိ ဣမသ္မိံ ဒုကေ သင္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ထေရာ တာနိပိ ဝီတရာဂပဒေန သင္ဂဏ္ဟန္တိ။ ဒုဝိဓံ ပန ဒောမနသ္သသဟဂတံ စိတ္တံ သဒောသံ စိတ္တံ နာမ, သဗ္ဗမ္ပိ စတုဘူမကံ ကုသလာဗ္ယာကတံ ဝီတဒောသံ နာမ။ သေသာနိ ဒသ အကုသလစိတ္တာနိ ဣမသ္မိံ ဒုကေ သင္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ထေရာ တာနိပိ ဝီတဒောသပဒေန သင္ဂဏ္ဟန္တိ။ သမောဟံ ဝီတမောဟန္တိ ဧတ္ထ ပန မောဟေကဟေတုကဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဒ္ဝယမေဝ သမောဟံ။ မောဟသ္သ ပန သဗ္ဗာကုသလေသု သမ္ဘဝတော ဒ္ဝာဒသဝိဓမ္ပိ အကုသလံ စိတ္တံ ‘‘သမောဟ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝသေသံ ကုသလာဗ္ယာကတံ ဝီတမောဟံ။ ထိနမိဒ္ဓာနုဂတံ ပန သံခိတ္တံ, ဥဒ္ဓစ္စာနုဂတံ ဝိက္ခိတ္တံ။ ရူပာဝစရာရူပာဝစရံ မဟဂ္ဂတံ, အဝသေသံ အမဟဂ္ဂတံ။ သဗ္ဗမ္ပိ တေဘူမကံ သဥတ္တရံ, လောကုတ္တရံ အနုတ္တရံ။ ဥပစာရပ္ပတ္တံ အပ္ပနာပ္ပတ္တဉ္စ သမာဟိတံ, တဒုဘယမသမ္ပတ္တံ အသမာဟိတံ။ တဒင္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိနိသ္သရဏဝိမုတ္တိပ္ပတ္တံ ဝိမုတ္တံ, ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ဧတံ ဝိမုတ္တိမပ္ပတ္တံ အဝိမုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ဘိက္ခု သောဠသပ္ပဘေဒမ္ပိ စိတ္တံ ပဇာနာတိ။ ပုထုဇ္ဇနာ ပန အရိယာနံ မဂ္ဂဖလစိတ္တံ န ဇာနန္တိ, အရိယာပိ စ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ မဂ္ဂဖလစိတ္တံ န ဇာနန္တိ, ဥပရိမာ ဥပရိမာ ပန ဟေဋ္ဌိမာနံ ဟေဋ္ဌိမာနံ စိတ္တံ ဇာနန္တီတိ။

    Parasattānanti attānaṃ ṭhapetvā sesasattānaṃ. Parapuggalānanti idampi iminā ekatthameva, veneyyavasena pana desanāvilāsena ca byañjanena nānattaṃ kataṃ. Cetasā ceto paricca pajānātīti attano cittena tesaṃ cittaṃ paricchinditvā sarāgādivasena nānappakārato jānāti. Sarāgaṃ vātiādīsu vā-saddo samuccayattho. Tattha aṭṭhavidhaṃ lobhasahagatacittaṃ sarāgaṃ cittaṃ nāma, avasesaṃ catubhūmakakusalābyākatacittaṃ vītarāgaṃ nāma. Dve domanassacittāni, dve vicikicchāuddhaccacittānīti imāni pana cattāri cittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti. Keci pana therā tānipi vītarāgapadena saṅgaṇhanti. Duvidhaṃ pana domanassasahagataṃ cittaṃ sadosaṃ cittaṃ nāma, sabbampi catubhūmakaṃ kusalābyākataṃ vītadosaṃ nāma. Sesāni dasa akusalacittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti. Keci pana therā tānipi vītadosapadena saṅgaṇhanti. Samohaṃ vītamohanti ettha pana mohekahetukavasena vicikicchāuddhaccasahagatadvayameva samohaṃ. Mohassa pana sabbākusalesu sambhavato dvādasavidhampi akusalaṃ cittaṃ ‘‘samoha’’nti veditabbaṃ. Avasesaṃ kusalābyākataṃ vītamohaṃ. Thinamiddhānugataṃ pana saṃkhittaṃ, uddhaccānugataṃ vikkhittaṃ. Rūpāvacarārūpāvacaraṃ mahaggataṃ, avasesaṃ amahaggataṃ. Sabbampi tebhūmakaṃ sauttaraṃ, lokuttaraṃ anuttaraṃ. Upacārappattaṃ appanāppattañca samāhitaṃ, tadubhayamasampattaṃ asamāhitaṃ. Tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttippattaṃ vimuttaṃ, pañcavidhampi etaṃ vimuttimappattaṃ avimuttanti veditabbaṃ. Iti cetopariyañāṇalābhī bhikkhu soḷasappabhedampi cittaṃ pajānāti. Puthujjanā pana ariyānaṃ maggaphalacittaṃ na jānanti, ariyāpi ca heṭṭhimā heṭṭhimā uparimānaṃ uparimānaṃ maggaphalacittaṃ na jānanti, uparimā uparimā pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ cittaṃ jānantīti.

    စေတောပရိယဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Cetopariyañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၅၂. စေတောပရိယဉာဏနိဒ္ဒေသော • 52. Cetopariyañāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact