Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
౬. ఛఛక్కసుత్తవణ్ణనా
6. Chachakkasuttavaṇṇanā
౪౨౦. ఆదిమ్హి కల్యాణన్తి ఆదికోట్ఠాసే కల్యాణం ఏతస్సాతి వా ఆదికల్యాణో, తం ఆదికల్యాణం, ఆదికల్యాణభావో చ దోసవిగమేన ఇచ్ఛితబ్బో. యఞ్హి సబ్బసో విగతదోసం, తం పరిపుణ్ణగుణమేవ హోతీతి ‘‘నిద్దోస’’న్తి వుత్తం. కత్వాతి చ పదం, ‘‘కల్యాణం కత్వా భద్దకం కత్వా’’తి పురిమపదద్వయేనపి యోజేతబ్బం. దేసనాకారో హి ఇధ కల్యాణసద్దేన గహితో. తేనేవాహ – ‘‘దేసేతబ్బధమ్మస్స కల్యాణతా దస్సితా హోతీ’’తి, దుతియే పన అత్థవికప్పే దేసేతబ్బధమ్మస్స కల్యాణతా ముఖ్యేనేవ కథితా ఇతరస్స అత్థాపత్తితో. మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణన్తి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. అయఞ్చ దేసనాయ థోమనా బుద్ధానం ఆచిణ్ణసమాచిణ్ణావాతి దస్సేతుం, ‘‘ఇతి భగవా అరియవంస’’న్తిఆది వుత్తం. ధమ్మగ్గహణమ్పి దేసనాయ థోమనా ఏవాతి ‘‘నవహి పదేహీ’’తి వుత్తం.
420.Ādimhikalyāṇanti ādikoṭṭhāse kalyāṇaṃ etassāti vā ādikalyāṇo, taṃ ādikalyāṇaṃ, ādikalyāṇabhāvo ca dosavigamena icchitabbo. Yañhi sabbaso vigatadosaṃ, taṃ paripuṇṇaguṇameva hotīti ‘‘niddosa’’nti vuttaṃ. Katvāti ca padaṃ, ‘‘kalyāṇaṃ katvā bhaddakaṃ katvā’’ti purimapadadvayenapi yojetabbaṃ. Desanākāro hi idha kalyāṇasaddena gahito. Tenevāha – ‘‘desetabbadhammassa kalyāṇatā dassitā hotī’’ti, dutiye pana atthavikappe desetabbadhammassa kalyāṇatā mukhyeneva kathitā itarassa atthāpattito. Majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇanti etthāpi eseva nayo. Ayañca desanāya thomanā buddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇāvāti dassetuṃ, ‘‘iti bhagavā ariyavaṃsa’’ntiādi vuttaṃ. Dhammaggahaṇampi desanāya thomanā evāti ‘‘navahi padehī’’ti vuttaṃ.
వేదనా యాథావతో జాననం, తఞ్చ మగ్గకిచ్చం, తస్స ఉపాయో విపస్సనాతిఆహ – ‘‘సహవిపస్సనేన మగ్గేన జానితబ్బానీ’’తి. పరిఞ్ఞాభిసమయాదికిచ్చేన నిబ్బత్తియా అసమ్మోహతో చ పటివిజ్ఝితబ్బో. తేభూమకచిత్తమేవ కథితం సమ్మసనట్ఠానస్స అధిప్పేతత్తా. ఏస నయో ధమ్మాయతనాదీసుపి. ధమ్మాయతనస్స వా ఆయతనభావతో బహిద్ధాగహణం, న సబ్బసో అనజ్ఝత్తభావతో. విపాకవేదనాపచ్చయా జవనక్ఖణే ఉప్పన్నతణ్హాతి ఛత్తింసవిపాకవేదనం నిస్సాయ ఏవం అస్సాదేన్తీ అనుభవేయ్యన్తి అకుసలజవనక్ఖణతో ఉప్పన్నతణ్హా.
Vedanā yāthāvato jānanaṃ, tañca maggakiccaṃ, tassa upāyo vipassanātiāha – ‘‘sahavipassanena maggena jānitabbānī’’ti. Pariññābhisamayādikiccena nibbattiyā asammohato ca paṭivijjhitabbo. Tebhūmakacittameva kathitaṃ sammasanaṭṭhānassa adhippetattā. Esa nayo dhammāyatanādīsupi. Dhammāyatanassa vā āyatanabhāvato bahiddhāgahaṇaṃ, na sabbaso anajjhattabhāvato. Vipākavedanāpaccayā javanakkhaṇe uppannataṇhāti chattiṃsavipākavedanaṃ nissāya evaṃ assādentī anubhaveyyanti akusalajavanakkhaṇato uppannataṇhā.
౪౨౨. పాటియేక్కో అనుసన్ధీతి యథానుసన్ధిఆదీనం అసమ్భవతోతి అధిప్పాయేన వుత్తం. హేట్ఠాతి విఞ్ఞాణఫస్సవేదనాతణ్హానం పచ్చయాయత్తవుత్తితాదస్సనేన చక్ఖాయతనాదీనం రూపాయతనాదీనఞ్చ పచ్చయాయత్తవుత్తితా దీపితా అపచ్చయుప్పన్నస్స పచ్చయాభావతో, యఞ్చ పచ్చయాయత్తవుత్తికం, తం అనిచ్చం ఉప్పాదసమ్భవతో, యదనిచ్చం తం దుక్ఖం, యం దుక్ఖం తదనత్తాతి ఖన్ధపఞ్చకే చ ఛన్నం ఛక్కానం వసేన ఘనవినిబ్భోగకరణేన అత్థతో అనత్తలక్ఖణం విభావితం. న సరూపతోతి సరూపతోపి తం విభావేతుకామో తేనేవ ఛఛక్కానం వసేన ఘనవినిబ్భోగనయేన బ్యతిరేకతో చ అన్వయతో చ దస్సేన్తో భగవా – ‘‘చక్ఖు అత్తాతి యో వదేయ్యా’’తిఆదిమాహాతి యథానుసన్ధికావ దేసనా విభావితా. తేనాహ ‘‘హేట్ఠా కథితానం హీ’’తిఆది. హేట్ఠా పన ఛన్నం ఛక్కానం వసేన వినిబ్భోగదస్సనమత్తం, న అనత్తలక్ఖణం విభావితం , ఇధ పన సరూపతో అనత్తలక్ఖణం విభావితన్తి అధిప్పాయేన అనుసన్ధన్తరభావజోతనా. యదిపి అనత్తభావో నామ చతూసుపి సచ్చేసు లబ్భతేవ, సబ్బేపి హి ధమ్మా అనత్తా, ఇమే పనేత్థ ద్వేపి నయా సమ్మసనవసేన పవత్తాతి వుత్తం – ‘‘ద్విన్నం సచ్చానం అనత్తభావదస్సనత్థ’’న్తి. న ఉపపజ్జతీతి ఉపపత్తిసఙ్ఖాతయుత్తియా న సమేతీతి అయమేత్థ అత్థోతి ఆహ ‘‘న యుజ్జతీ’’తి. అత్తవాదినా – ‘‘నిచ్చో ధువో సస్సతో’’తి అభిమతో, చక్ఖుఞ్చ ఉప్పాదవన్తతాయ అనిచ్చం, యం పచ్చయాయత్థవుత్తితా, తస్మా ‘‘చక్ఖు అత్తాతి యో వదేయ్య, తం న ఉపపజ్జతీ’’తిఆది. సక్కాయవత్థు చక్ఖు అనత్తా అనిచ్చభావతో సేయ్యథాపి ఘటో, చక్ఖుం అనిచ్చం పచ్చయాయత్తవుత్తిభావతో సేయ్యథాపి ఘటో, చక్ఖు పచ్చయాయత్తవుత్తి ఉప్పాదాదిసమ్భవతో సేయ్యథాపి ఘటో. విగచ్ఛతీతి భఙ్గుప్పత్తియా సభావావిగమేన విగచ్ఛతి. తేనాహ ‘‘నిరుజ్ఝతీ’’తి.
422.Pāṭiyekko anusandhīti yathānusandhiādīnaṃ asambhavatoti adhippāyena vuttaṃ. Heṭṭhāti viññāṇaphassavedanātaṇhānaṃ paccayāyattavuttitādassanena cakkhāyatanādīnaṃ rūpāyatanādīnañca paccayāyattavuttitā dīpitā apaccayuppannassa paccayābhāvato, yañca paccayāyattavuttikaṃ, taṃ aniccaṃ uppādasambhavato, yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattāti khandhapañcake ca channaṃ chakkānaṃ vasena ghanavinibbhogakaraṇena atthato anattalakkhaṇaṃ vibhāvitaṃ. Na sarūpatoti sarūpatopi taṃ vibhāvetukāmo teneva chachakkānaṃ vasena ghanavinibbhoganayena byatirekato ca anvayato ca dassento bhagavā – ‘‘cakkhu attāti yo vadeyyā’’tiādimāhāti yathānusandhikāva desanā vibhāvitā. Tenāha ‘‘heṭṭhā kathitānaṃ hī’’tiādi. Heṭṭhā pana channaṃ chakkānaṃ vasena vinibbhogadassanamattaṃ, na anattalakkhaṇaṃ vibhāvitaṃ , idha pana sarūpato anattalakkhaṇaṃ vibhāvitanti adhippāyena anusandhantarabhāvajotanā. Yadipi anattabhāvo nāma catūsupi saccesu labbhateva, sabbepi hi dhammā anattā, ime panettha dvepi nayā sammasanavasena pavattāti vuttaṃ – ‘‘dvinnaṃ saccānaṃ anattabhāvadassanattha’’nti. Na upapajjatīti upapattisaṅkhātayuttiyā na sametīti ayamettha atthoti āha ‘‘na yujjatī’’ti. Attavādinā – ‘‘nicco dhuvo sassato’’ti abhimato, cakkhuñca uppādavantatāya aniccaṃ, yaṃ paccayāyatthavuttitā, tasmā ‘‘cakkhu attāti yo vadeyya, taṃ na upapajjatī’’tiādi. Sakkāyavatthu cakkhu anattā aniccabhāvato seyyathāpi ghaṭo, cakkhuṃ aniccaṃ paccayāyattavuttibhāvato seyyathāpi ghaṭo, cakkhu paccayāyattavutti uppādādisambhavato seyyathāpi ghaṭo. Vigacchatīti bhaṅguppattiyā sabhāvāvigamena vigacchati. Tenāha ‘‘nirujjhatī’’ti.
౪౨౪. యస్మా కిలేసవట్టమూలకం కమ్మవట్టం, కమ్మవట్టమూలకఞ్చ విపాకవట్టం. కిలేసుప్పత్తి చ తణ్హాదిగ్గాహపుబ్బికా, తస్మా ‘‘తిణ్ణం వా గాహానం వసేన వట్టం దస్సేతు’’న్తి ఆహ. యస్మా పన తణ్హాపక్ఖికా ధమ్మా సముదయసచ్చం, చక్ఖాదయో దుక్ఖసచ్చం, తస్మా వుత్తం – ‘‘ద్విన్నం సచ్చానం వసేన వట్టం దస్సేతు’’న్తి. తణ్హామానదిట్ఠిగ్గాహావ వేదితబ్బా సక్కాయగామినిపటిపదాయ అధిప్పేతత్తా. ‘‘ఏతం మమా’’తిఆదినా గహణమేవేత్థ అనుపస్సనాతి ఆహ – ‘‘గాహత్తయవసేన పస్సతీ’’తి.
424. Yasmā kilesavaṭṭamūlakaṃ kammavaṭṭaṃ, kammavaṭṭamūlakañca vipākavaṭṭaṃ. Kilesuppatti ca taṇhādiggāhapubbikā, tasmā ‘‘tiṇṇaṃ vā gāhānaṃ vasena vaṭṭaṃ dassetu’’nti āha. Yasmā pana taṇhāpakkhikā dhammā samudayasaccaṃ, cakkhādayo dukkhasaccaṃ, tasmā vuttaṃ – ‘‘dvinnaṃ saccānaṃ vasena vaṭṭaṃ dassetu’’nti. Taṇhāmānadiṭṭhiggāhāva veditabbā sakkāyagāminipaṭipadāya adhippetattā. ‘‘Etaṃ mamā’’tiādinā gahaṇamevettha anupassanāti āha – ‘‘gāhattayavasena passatī’’ti.
తిణ్ణం గాహానం పటిపక్ఖవసేనాతి తణ్హాదిగ్గాహపటిపక్ఖభూతానం దుక్ఖానిచ్చానత్తానుపస్సనానం వసేన, తాహి వా తిణ్ణం గాహానం పటిపక్ఖవసేన వినివేఠనవసేన అనుప్పాదనవసేనాతి అత్థో. పటిపక్ఖవసేన వివట్టం దస్సేతున్తి యోజనా. సక్కాయనిరోధగామినీ పటిపదాతి ఏత్థ నిరోధధమ్మో సరూపేనేవ దస్సితోతి ఆహ – ‘‘నిరోధో…పే॰… దస్సేతు’’న్తి. పటిసేధవచనానీతి పటిక్ఖేపవచనాని.
Tiṇṇaṃ gāhānaṃ paṭipakkhavasenāti taṇhādiggāhapaṭipakkhabhūtānaṃ dukkhāniccānattānupassanānaṃ vasena, tāhi vā tiṇṇaṃ gāhānaṃ paṭipakkhavasena viniveṭhanavasena anuppādanavasenāti attho. Paṭipakkhavasena vivaṭṭaṃ dassetunti yojanā. Sakkāyanirodhagāminī paṭipadāti ettha nirodhadhammo sarūpeneva dassitoti āha – ‘‘nirodho…pe… dassetu’’nti. Paṭisedhavacanānīti paṭikkhepavacanāni.
౪౨౫. తణ్హాదీనం అనుపాదియనవచనాని తణ్హాదిట్ఠివసేనేవ వుత్తాని తణ్హాదిట్ఠీనంయేవ అభినన్దనాదివసేన పవత్తిసబ్భావతో. అప్పహీనత్థో అనుసయత్థోతి ఆహ – ‘‘అనుసేతీతి అప్పహీనో హోతీ’’తి అరియమగ్గేన హి అప్పహీనో థామగతో రాగాదికిలేసో అనుసయో కారణలాభే సతి ఉప్పజ్జనారహభావతో. యం పనేత్థ వత్తబ్బం, తం హేట్ఠా వుత్తమేవ. వట్టదుక్ఖకిలేసదుక్ఖస్సాతి వట్టదుక్ఖస్స చేవ కిలేసదుక్ఖస్స చ. సఉపాదిసేసనిబ్బానఞ్హి కిలేసదుక్ఖస్స అన్తకరణం, అనుపాదిసేసనిబ్బానం వట్టదుక్ఖస్స.
425. Taṇhādīnaṃ anupādiyanavacanāni taṇhādiṭṭhivaseneva vuttāni taṇhādiṭṭhīnaṃyeva abhinandanādivasena pavattisabbhāvato. Appahīnattho anusayatthoti āha – ‘‘anusetīti appahīno hotī’’ti ariyamaggena hi appahīno thāmagato rāgādikileso anusayo kāraṇalābhe sati uppajjanārahabhāvato. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Vaṭṭadukkhakilesadukkhassāti vaṭṭadukkhassa ceva kilesadukkhassa ca. Saupādisesanibbānañhi kilesadukkhassa antakaraṇaṃ, anupādisesanibbānaṃ vaṭṭadukkhassa.
౪౨౬. తేసన్తి అనుసయానం. పటిక్ఖేపవసేనాతి పజహనవసేన, అప్పవత్తికరణవసేనాతి అత్థో. అవిజ్జం పజహిత్వాతి అనవసేసతో అవిజ్జం అప్పవత్తిధమ్మతం ఆపాదేత్వా. కామం హేట్ఠిమమగ్గఞాణమ్పి అవిజ్జాపహాయినీ విజ్జా ఏవ, తం పన ఞాణం అవిజ్జాయ అనవసేసప్పహాయకం న హోతి, అగ్గమగ్గఞాణే పన ఉప్పన్నే అవిజ్జాయ లేసోపి నావసిస్సతీతి తదేవ అవిజ్జాయ పహాయకన్తి ఆహ – ‘‘అరహత్తమగ్గవిజ్జం ఉప్పాదేత్వా’’తి.
426.Tesanti anusayānaṃ. Paṭikkhepavasenāti pajahanavasena, appavattikaraṇavasenāti attho. Avijjaṃ pajahitvāti anavasesato avijjaṃ appavattidhammataṃ āpādetvā. Kāmaṃ heṭṭhimamaggañāṇampi avijjāpahāyinī vijjā eva, taṃ pana ñāṇaṃ avijjāya anavasesappahāyakaṃ na hoti, aggamaggañāṇe pana uppanne avijjāya lesopi nāvasissatīti tadeva avijjāya pahāyakanti āha – ‘‘arahattamaggavijjaṃ uppādetvā’’ti.
౪౨౭. సయమేవ తథాగతే అత్తనో బుద్ధానుభావేన దేసేన్తే సట్ఠి భిక్ఖూ అరహత్తం పత్తాతి అనచ్ఛరియమేతం, అథ కిం అచ్ఛరియన్తి ఆహ ‘‘ఇమ’’న్తిఆది. కథేన్తేపీతి ఏత్థ ఇతిసద్దో పకారత్థో, ఇమినావ పకారేనాతి అత్థో. పత్తా ఏవాతి సట్ఠి భిక్ఖూ అరహత్తం పత్తా ఏవాతి యోజనా. ఏతమ్పి అనచ్ఛరియం, సత్థు సమ్ముఖా సావకా సముదాగమా మహాభిఞ్ఞా పభిన్నపటిసమ్భిదా తథా తథా సప్పాటిహారియం ధమ్మం దేసేన్తీతి. తేనాహ – ‘‘మహాభిఞ్ఞప్పత్తా హి తే సావకా’’తి.
427. Sayameva tathāgate attano buddhānubhāvena desente saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattāti anacchariyametaṃ, atha kiṃ acchariyanti āha ‘‘ima’’ntiādi. Kathentepīti ettha itisaddo pakārattho, imināva pakārenāti attho. Pattā evāti saṭṭhi bhikkhū arahattaṃ pattā evāti yojanā. Etampi anacchariyaṃ, satthu sammukhā sāvakā samudāgamā mahābhiññā pabhinnapaṭisambhidā tathā tathā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desentīti. Tenāha – ‘‘mahābhiññappattā hi te sāvakā’’ti.
మహామణ్డపేతి లోహపాసాదస్స పురతో ఏవ మహాభిక్ఖుసన్నిపాతో జాతోతి తేసం పహోనకవసేన కతే మహతి సాణిమణ్డపేతి వదన్తి. తేసుపి ఠానేసూతి తేసు యథావుత్తమహామణ్డపాదీసు ఠానేసు. మహాథేరో అత్థీతి పదం ఆనేత్వా సమ్బన్ధితబ్బం. దేవత్థేరస్స గుణే సుత్వా పసన్నమానసో మహాథేరో, తథాపి వత్థసమ్పత్తియా పసీదిత్వా ‘‘త్వం పన న్హాపేహీ’’తి ఆహ.
Mahāmaṇḍapeti lohapāsādassa purato eva mahābhikkhusannipāto jātoti tesaṃ pahonakavasena kate mahati sāṇimaṇḍapeti vadanti. Tesupi ṭhānesūti tesu yathāvuttamahāmaṇḍapādīsu ṭhānesu. Mahāthero atthīti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Devattherassa guṇe sutvā pasannamānaso mahāthero, tathāpi vatthasampattiyā pasīditvā ‘‘tvaṃ pana nhāpehī’’ti āha.
హేట్ఠాపాసాదేతి చ కల్యాణియమహావిహారే ఉపోసథాగారే హేట్ఠాపాసాదే ఏకదా ఉపరిపాసాదే ఏకదా, కథేసీతి. చూళనాగస్స తథా మహతీ పరిసా దేవతానుభావేన అభిఞ్ఞాపాదనం అహోసీతి కేచి . థేరో పన మహిద్ధికో అహోసి, తస్మా తావ మహతిం పరిసం అభిఞ్ఞాపేసీతి అపరే.
Heṭṭhāpāsādeti ca kalyāṇiyamahāvihāre uposathāgāre heṭṭhāpāsāde ekadā uparipāsāde ekadā, kathesīti. Cūḷanāgassa tathā mahatī parisā devatānubhāvena abhiññāpādanaṃ ahosīti keci . Thero pana mahiddhiko ahosi, tasmā tāva mahatiṃ parisaṃ abhiññāpesīti apare.
తతో తతోతి తస్సం తస్సం దిసాయం. ఏకోవాతి ఏకచ్చో ఏవ, న బహుసో, కతిపయావ పుథుజ్జనా అహేసున్తి అత్థో. సేసం హేట్ఠా వుత్తనయత్తా సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.
Tato tatoti tassaṃ tassaṃ disāyaṃ. Ekovāti ekacco eva, na bahuso, katipayāva puthujjanā ahesunti attho. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
ఛఛక్కసుత్తవణ్ణనాయ లీనత్థప్పకాసనా సమత్తా.
Chachakkasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౬. ఛఛక్కసుత్తం • 6. Chachakkasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ౬. ఛఛక్కసుత్తవణ్ణనా • 6. Chachakkasuttavaṇṇanā