Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౯౮] ౨. చిత్తసమ్భూతజాతకవణ్ణనా

    [498] 2. Cittasambhūtajātakavaṇṇanā

    సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఆయస్మతో మహాకస్సపస్స పియసంవాసే ద్వే సద్ధివిహారికే భిక్ఖూ ఆరబ్భ కథేసి. తే కిర అఞ్ఞమఞ్ఞం అప్పటివిభత్తభోగా పరమవిస్సాసికా అహేసుం, పిణ్డాయ చరన్తాపి ఏకతోవ గచ్ఛన్తి, ఏకతోవ ఆగచ్ఛన్తి, వినా భవితుం న సక్కోన్తి. ధమ్మసభాయం భిక్ఖూ తేసంయేవ విస్సాసం వణ్ణయమానా నిసీదింసు. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘అనచ్ఛరియం, భిక్ఖవే, ఇమేసం ఏకస్మిం అత్తభావే విస్సాసికత్తం, పోరాణకపణ్డితా తీణి చత్తారి భవన్తరాని గచ్ఛన్తాపి మిత్తభావం న విజహింసుయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Sabbaṃ narānaṃ saphalaṃ suciṇṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto āyasmato mahākassapassa piyasaṃvāse dve saddhivihārike bhikkhū ārabbha kathesi. Te kira aññamaññaṃ appaṭivibhattabhogā paramavissāsikā ahesuṃ, piṇḍāya carantāpi ekatova gacchanti, ekatova āgacchanti, vinā bhavituṃ na sakkonti. Dhammasabhāyaṃ bhikkhū tesaṃyeva vissāsaṃ vaṇṇayamānā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, imesaṃ ekasmiṃ attabhāve vissāsikattaṃ, porāṇakapaṇḍitā tīṇi cattāri bhavantarāni gacchantāpi mittabhāvaṃ na vijahiṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే అవన్తిరట్ఠే ఉజ్జేనియం అవన్తిమహారాజా నామ రజ్జం కారేసి. తదా ఉజ్జేనియా బహి చణ్డాలగామకో అహోసి. మహాసత్తో తత్థ నిబ్బత్తి, అపరోపి సత్తో తస్సేవ మాతుచ్ఛాపుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. తేసు ఏకో చిత్తో నామ అహోసి, ఏకో సమ్భూతో నామ. తే ఉభోపి వయప్పత్తా చణ్డాలవంసధోవనం నామ సిప్పం ఉగ్గణ్హిత్వా ఏకదివసం ‘‘ఉజ్జేనీనగరద్వారే సిప్పం దస్సేస్సామా’’తి ఏకో ఉత్తరద్వారే సిప్పం దస్సేసి, ఏకో పాచీనద్వారే. తస్మిఞ్చ నగరే ద్వే దిట్ఠమఙ్గలికాయో అహేసుం, ఏకా సేట్ఠిధీతా, ఏకా పురోహితధీతా. తా బహుఖాదనీయభోజనీయమాలాగన్ధాదీని గాహాపేత్వా ‘‘ఉయ్యానకీళం కీళిస్సామా’’తి ఏకా ఉత్తరద్వారేన నిక్ఖమి, ఏకా పాచీనద్వారేన. తా తే చణ్డాలపుత్తే సిప్పం దస్సేన్తే దిస్వా ‘‘కే ఏతే’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘చణ్డాలపుత్తా’’తి సుత్వా ‘‘అపస్సితబ్బయుత్తకం వత పస్సిమ్హా’’తి గన్ధోదకేన అక్ఖీని ధోవిత్వా నివత్తింసు. మహాజనో ‘‘అరే దుట్ఠచణ్డాల, తుమ్హే నిస్సాయ మయం అమూలకాని సురాభత్తాదీని న లభిమ్హా’’తి తే ఉభోపి భాతికే పోథేత్వా అనయబ్యసనం పాపేసి.

    Atīte avantiraṭṭhe ujjeniyaṃ avantimahārājā nāma rajjaṃ kāresi. Tadā ujjeniyā bahi caṇḍālagāmako ahosi. Mahāsatto tattha nibbatti, aparopi satto tasseva mātucchāputto hutvā nibbatti. Tesu eko citto nāma ahosi, eko sambhūto nāma. Te ubhopi vayappattā caṇḍālavaṃsadhovanaṃ nāma sippaṃ uggaṇhitvā ekadivasaṃ ‘‘ujjenīnagaradvāre sippaṃ dassessāmā’’ti eko uttaradvāre sippaṃ dassesi, eko pācīnadvāre. Tasmiñca nagare dve diṭṭhamaṅgalikāyo ahesuṃ, ekā seṭṭhidhītā, ekā purohitadhītā. Tā bahukhādanīyabhojanīyamālāgandhādīni gāhāpetvā ‘‘uyyānakīḷaṃ kīḷissāmā’’ti ekā uttaradvārena nikkhami, ekā pācīnadvārena. Tā te caṇḍālaputte sippaṃ dassente disvā ‘‘ke ete’’ti pucchitvā ‘‘caṇḍālaputtā’’ti sutvā ‘‘apassitabbayuttakaṃ vata passimhā’’ti gandhodakena akkhīni dhovitvā nivattiṃsu. Mahājano ‘‘are duṭṭhacaṇḍāla, tumhe nissāya mayaṃ amūlakāni surābhattādīni na labhimhā’’ti te ubhopi bhātike pothetvā anayabyasanaṃ pāpesi.

    తే పటిలద్ధసఞ్ఞా ఉట్ఠాయ అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సన్తికం గచ్ఛన్తా ఏకస్మిం ఠానే సమాగన్త్వా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స తం దుక్ఖుప్పత్తిం ఆరోచేత్వా రోదిత్వా పరిదేవిత్వా ‘‘కిన్తి కరిస్సామా’’తి మన్తేత్వా ‘‘ఇమం అమ్హాకం జాతిం నిస్సాయ దుక్ఖం ఉప్పన్నం, చణ్డాలకమ్మం కాతుం న సక్ఖిస్సామ, జాతిం పటిచ్ఛాదేత్వా బ్రాహ్మణమాణవవణ్ణేన తక్కసిలం గన్త్వా సిప్పం ఉగ్గణ్హిస్సామా’’తి సన్నిట్ఠానం కత్వా తత్థ గన్త్వా ధమ్మన్తేవాసికా హుత్వా దిసాపామోక్ఖాచరియస్స సన్తికే సిప్పం పట్ఠపేసుం. జమ్బుదీపతలే ‘‘ద్వే కిర చణ్డాలా జాతిం పటిచ్ఛాదేత్వా సిప్పం ఉగ్గణ్హన్తీ’’తి సూయిత్థ. తేసు చిత్తపణ్డితస్స సిప్పం నిట్ఠితం, సమ్భూతస్స న తావ నిట్ఠాతి.

    Te paṭiladdhasaññā uṭṭhāya aññamaññassa santikaṃ gacchantā ekasmiṃ ṭhāne samāgantvā aññamaññassa taṃ dukkhuppattiṃ ārocetvā roditvā paridevitvā ‘‘kinti karissāmā’’ti mantetvā ‘‘imaṃ amhākaṃ jātiṃ nissāya dukkhaṃ uppannaṃ, caṇḍālakammaṃ kātuṃ na sakkhissāma, jātiṃ paṭicchādetvā brāhmaṇamāṇavavaṇṇena takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggaṇhissāmā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tattha gantvā dhammantevāsikā hutvā disāpāmokkhācariyassa santike sippaṃ paṭṭhapesuṃ. Jambudīpatale ‘‘dve kira caṇḍālā jātiṃ paṭicchādetvā sippaṃ uggaṇhantī’’ti sūyittha. Tesu cittapaṇḍitassa sippaṃ niṭṭhitaṃ, sambhūtassa na tāva niṭṭhāti.

    అథేకదివసం ఏకో గామవాసీ ‘‘బ్రాహ్మణవాచనకం కరిస్సామీ’’తి ఆచరియం నిమన్తేసి. తమేవ రత్తిం దేవో వస్సిత్వా మగ్గే కన్దరాదీని పూరేసి. ఆచరియో పాతోవ చిత్తపణ్డితం పక్కోసాపేత్వా ‘‘తాత, అహం గన్తుం న సక్ఖిస్సామి, త్వం మాణవేహి సద్ధిం గన్తా మఙ్గలం వత్వా తుమ్హేహి లద్ధం భుఞ్జిత్వా అమ్హేహి లద్ధం ఆహరా’’తి పేసేసి. సో ‘‘సాధూ’’తి మాణవకే గహేత్వా గతో. యావ మాణవా న్హాయన్తి చేవ ముఖాని చ ధోవన్తి, తావ మనుస్సా పాయాసం వడ్ఢేత్వా నిబ్బాతూతి ఠపేసుం. మాణవా తస్మిం అనిబ్బుతేయేవ ఆగన్త్వా నిసీదింసు. మనుస్సా దక్ఖిణోదకం దత్వా తేసం పురతో పాతియో ఠపేసుం. సమ్భూతో లుద్ధధాతుకో వియ హుత్వా ‘‘సీతలో’’తి సఞ్ఞాయ పాయాసపిణ్డం ఉక్ఖిపిత్వా ముఖే ఠపేసి, సో తస్స ఆదిత్తఅయోగుళో వియ ముఖం దహి. సో కమ్పమానో సతిం అనుపట్ఠాపేత్వా చిత్తపణ్డితం ఓలోకేత్వా చణ్డాలభాసాయ ఏవ ‘‘ఖళు ఖళూ’’తి ఆహ . సోపి తథేవ సతిం అనుపట్ఠాపేత్వా చణ్డాలభాసాయ ఏవ ‘‘నిగ్గల నిగ్గలా’’తి ఆహ. మాణవా అఞ్ఞమఞ్ఞం ఓలోకేత్వా ‘‘కిం భాసా నామేసా’’తి వదింసు. చిత్తపణ్డితో మఙ్గలం అభాసి. మాణవా బహి నిక్ఖమిత్వా వగ్గవగ్గా హుత్వా తత్థ తత్థ నిసీదిత్వా భాసం సోధేన్తా ‘‘చణ్డాలభాసా’’తి ఞత్వా ‘‘అరే దుట్ఠచణ్డాలా, ఏత్తకం కాలం ‘బ్రాహ్మణామ్హా’తి వత్వా వఞ్చయిత్థా’’తి ఉభోపి తే పోథయింసు. అథేకో సప్పురిసో ‘‘అపేథా’’తి వారేత్వా ‘‘అయం తుమ్హాకం జాతియా దోసో, గచ్ఛథ కత్థచి దేసేవ పబ్బజిత్వా జీవథా’’తి తే ఉభో ఉయ్యోజేసి. మాణవా తేసం చణ్డాలభావం ఆచరియస్స ఆరోచేసుం.

    Athekadivasaṃ eko gāmavāsī ‘‘brāhmaṇavācanakaṃ karissāmī’’ti ācariyaṃ nimantesi. Tameva rattiṃ devo vassitvā magge kandarādīni pūresi. Ācariyo pātova cittapaṇḍitaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, ahaṃ gantuṃ na sakkhissāmi, tvaṃ māṇavehi saddhiṃ gantā maṅgalaṃ vatvā tumhehi laddhaṃ bhuñjitvā amhehi laddhaṃ āharā’’ti pesesi. So ‘‘sādhū’’ti māṇavake gahetvā gato. Yāva māṇavā nhāyanti ceva mukhāni ca dhovanti, tāva manussā pāyāsaṃ vaḍḍhetvā nibbātūti ṭhapesuṃ. Māṇavā tasmiṃ anibbuteyeva āgantvā nisīdiṃsu. Manussā dakkhiṇodakaṃ datvā tesaṃ purato pātiyo ṭhapesuṃ. Sambhūto luddhadhātuko viya hutvā ‘‘sītalo’’ti saññāya pāyāsapiṇḍaṃ ukkhipitvā mukhe ṭhapesi, so tassa ādittaayoguḷo viya mukhaṃ dahi. So kampamāno satiṃ anupaṭṭhāpetvā cittapaṇḍitaṃ oloketvā caṇḍālabhāsāya eva ‘‘khaḷu khaḷū’’ti āha . Sopi tatheva satiṃ anupaṭṭhāpetvā caṇḍālabhāsāya eva ‘‘niggala niggalā’’ti āha. Māṇavā aññamaññaṃ oloketvā ‘‘kiṃ bhāsā nāmesā’’ti vadiṃsu. Cittapaṇḍito maṅgalaṃ abhāsi. Māṇavā bahi nikkhamitvā vaggavaggā hutvā tattha tattha nisīditvā bhāsaṃ sodhentā ‘‘caṇḍālabhāsā’’ti ñatvā ‘‘are duṭṭhacaṇḍālā, ettakaṃ kālaṃ ‘brāhmaṇāmhā’ti vatvā vañcayitthā’’ti ubhopi te pothayiṃsu. Atheko sappuriso ‘‘apethā’’ti vāretvā ‘‘ayaṃ tumhākaṃ jātiyā doso, gacchatha katthaci deseva pabbajitvā jīvathā’’ti te ubho uyyojesi. Māṇavā tesaṃ caṇḍālabhāvaṃ ācariyassa ārocesuṃ.

    తేపి అరఞ్ఞం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా న చిరస్సేవ తతో చవిత్వా నేరఞ్జరాయ తీరే మిగియా కుచ్ఛిస్మిం నిబ్బత్తింసు. తే మాతుకుచ్ఛితో నిక్ఖన్తకాలతో పట్ఠాయ ఏకతోవ విచరన్తి, వినా భవితుం న సక్కోన్తి. తే ఏకదివసం గోచరం గహేత్వా ఏకస్మిం రుక్ఖమూలే సీసేన సీసం, సిఙ్గేన సిఙ్గం, తుణ్డేన తుణ్డం అల్లీయాపేత్వా రోమన్థయమానే ఠితే దిస్వా ఏకో లుద్దకో సత్తిం ఖిపిత్వా ఏకప్పహారేనేవ జీవితా వోరోపేసి. తతో చవిత్వా నమ్మదానదీతీరే ఉక్కుసయోనియం నిబ్బత్తింసు. తత్రాపి వుద్ధిప్పత్తే గోచరం గహేత్వా సీసేన సీసం, తుణ్డేన తుణ్డం అల్లీయాపేత్వా ఠితే దిస్వా ఏకో యట్ఠిలుద్దకో ఏకప్పహారేనేవ బన్ధిత్వా వధి. తతో పన చవిత్వా చిత్తపణ్డితో కోసమ్బియం పురోహితస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. సమ్భూతపణ్డితో ఉత్తరపఞ్చాలరఞ్ఞో పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. తే నామగ్గహణదివసతో పట్ఠాయ అత్తనో జాతిం అనుస్సరింసు. తేసు సమ్భూతపణ్డితో నిరన్తరం సరితుం అసక్కోన్తో చతుత్థం చణ్డాలజాతిమేవ అనుస్సరతి, చిత్తపణ్డితో పటిపాటియా చతస్సోపి జాతియో. సో సోళసవస్సకాలే నిక్ఖమిత్వా హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞం నిబ్బత్తేత్వా ఝానసుఖేన వీతినామేన్తో వసి. సమ్భూతపణ్డితోపి పితు అచ్చయేన ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా ఛత్తమఙ్గలదివసేయేవ మహాజనమజ్ఝే మఙ్గలగీతం కత్వా ఉదానవసేన ద్వే గాథా అభాసి. తం సుత్వా ‘‘అమ్హాకం రఞ్ఞో మఙ్గలగీత’’న్తి ఓరోధాపి గన్ధబ్బాపి తమేవ గీతం గాయన్తి. అనుక్కమేనేవ ‘‘రఞ్ఞో పియగీత’’న్తి సబ్బేపి నగరవాసినో మనుస్సా తమేవ గాయన్తి.

    Tepi araññaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā na cirasseva tato cavitvā nerañjarāya tīre migiyā kucchismiṃ nibbattiṃsu. Te mātukucchito nikkhantakālato paṭṭhāya ekatova vicaranti, vinā bhavituṃ na sakkonti. Te ekadivasaṃ gocaraṃ gahetvā ekasmiṃ rukkhamūle sīsena sīsaṃ, siṅgena siṅgaṃ, tuṇḍena tuṇḍaṃ allīyāpetvā romanthayamāne ṭhite disvā eko luddako sattiṃ khipitvā ekappahāreneva jīvitā voropesi. Tato cavitvā nammadānadītīre ukkusayoniyaṃ nibbattiṃsu. Tatrāpi vuddhippatte gocaraṃ gahetvā sīsena sīsaṃ, tuṇḍena tuṇḍaṃ allīyāpetvā ṭhite disvā eko yaṭṭhiluddako ekappahāreneva bandhitvā vadhi. Tato pana cavitvā cittapaṇḍito kosambiyaṃ purohitassa putto hutvā nibbatti. Sambhūtapaṇḍito uttarapañcālarañño putto hutvā nibbatti. Te nāmaggahaṇadivasato paṭṭhāya attano jātiṃ anussariṃsu. Tesu sambhūtapaṇḍito nirantaraṃ sarituṃ asakkonto catutthaṃ caṇḍālajātimeva anussarati, cittapaṇḍito paṭipāṭiyā catassopi jātiyo. So soḷasavassakāle nikkhamitvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññaṃ nibbattetvā jhānasukhena vītināmento vasi. Sambhūtapaṇḍitopi pitu accayena chattaṃ ussāpetvā chattamaṅgaladivaseyeva mahājanamajjhe maṅgalagītaṃ katvā udānavasena dve gāthā abhāsi. Taṃ sutvā ‘‘amhākaṃ rañño maṅgalagīta’’nti orodhāpi gandhabbāpi tameva gītaṃ gāyanti. Anukkameneva ‘‘rañño piyagīta’’nti sabbepi nagaravāsino manussā tameva gāyanti.

    చిత్తపణ్డితోపి హిమవన్తపదేసే వసన్తోయేవ ‘‘కిం ను ఖో మమ భాతికేన సమ్భూతేన ఛత్తం లద్ధం, ఉదాహు న వా’’తి ఉపధారేన్తో లద్ధభావం ఞత్వా ‘‘నవరజ్జం తావ ఇదాని గన్త్వాపి బోధేతుం న సక్ఖిస్సామి, మహల్లకకాలే నం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం కథేత్వా పబ్బాజేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా పణ్ణాస వస్సాని అగన్త్వా రఞ్ఞో పుత్తధీతాహి వడ్ఢితకాలే ఇద్ధియా గన్త్వా ఉయ్యానే ఓతరిత్వా మఙ్గలసిలాపట్టే సువణ్ణపటిమా వియ నిసీది. తస్మిం ఖణే ఏకో దారకో తం గీతం గాయన్తో దారూని ఉద్ధరతి. చిత్తపణ్డితో తం పక్కోసి. సో ఆగన్త్వా వన్దిత్వా అట్ఠాసి. అథ నం ఆహ – ‘‘త్వం పాతోవ పట్ఠాయ ఇమమేవ గీతం గాయసి, కిం అఞ్ఞం న జానాసీ’’తి. ‘‘భన్తే, అఞ్ఞానిపి బహూని జానామి, ఇమాని పన ద్వే రఞ్ఞో పియగీతాని, తస్మా ఇమానేవ గాయామీ’’తి. ‘‘అత్థి పన రఞ్ఞో గీతస్స పటిగీతం గాయన్తో’’తి? ‘‘నత్థి భన్తే’’తి. ‘‘సక్ఖిస్ససి పన త్వం పటిగీతం గాయితు’’న్తి? ‘‘జానన్తో సక్ఖిస్సామీ’’తి. ‘‘తేన హి త్వం రఞ్ఞా ద్వీసు గీతేసు గాయితేసు ఇదం తతియం కత్వా గాయస్సూ’’తి గీతందత్వా ‘‘గన్త్వా రఞ్ఞో సన్తికే గాయిస్ససి, రాజా తే పసీదిత్వా మహన్తం ఇస్సరియం దస్సతీ’’తి ఉయ్యోజేసి.

    Cittapaṇḍitopi himavantapadese vasantoyeva ‘‘kiṃ nu kho mama bhātikena sambhūtena chattaṃ laddhaṃ, udāhu na vā’’ti upadhārento laddhabhāvaṃ ñatvā ‘‘navarajjaṃ tāva idāni gantvāpi bodhetuṃ na sakkhissāmi, mahallakakāle naṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ kathetvā pabbājessāmī’’ti cintetvā paṇṇāsa vassāni agantvā rañño puttadhītāhi vaḍḍhitakāle iddhiyā gantvā uyyāne otaritvā maṅgalasilāpaṭṭe suvaṇṇapaṭimā viya nisīdi. Tasmiṃ khaṇe eko dārako taṃ gītaṃ gāyanto dārūni uddharati. Cittapaṇḍito taṃ pakkosi. So āgantvā vanditvā aṭṭhāsi. Atha naṃ āha – ‘‘tvaṃ pātova paṭṭhāya imameva gītaṃ gāyasi, kiṃ aññaṃ na jānāsī’’ti. ‘‘Bhante, aññānipi bahūni jānāmi, imāni pana dve rañño piyagītāni, tasmā imāneva gāyāmī’’ti. ‘‘Atthi pana rañño gītassa paṭigītaṃ gāyanto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ paṭigītaṃ gāyitu’’nti? ‘‘Jānanto sakkhissāmī’’ti. ‘‘Tena hi tvaṃ raññā dvīsu gītesu gāyitesu idaṃ tatiyaṃ katvā gāyassū’’ti gītaṃdatvā ‘‘gantvā rañño santike gāyissasi, rājā te pasīditvā mahantaṃ issariyaṃ dassatī’’ti uyyojesi.

    సో సీఘం మాతు సన్తికం గన్త్వా అత్తానం అలఙ్కారాపేత్వా రాజద్వారం గన్త్వా ‘‘ఏకో కిర దారకో తుమ్హేహి సద్ధిం పటిగీతం గాయిస్సతీ’’తి రఞ్ఞో ఆరోచాపేత్వా ‘‘ఆగచ్ఛతూ’’తి వుత్తే గన్త్వా వన్దిత్వా ‘‘త్వం కిర, తాత, పటిగీతం గాయిస్ససీ’’తి పుట్ఠో ‘‘ఆమ, దేవ, సబ్బం రాజపరిసం సన్నిపాతేథా’’తి సన్నిపతితాయ పరిసాయ రాజానం ఆహ ‘‘తుమ్హే తావ, దేవ, తుమ్హాకం గీతం గాయథ, అథాహం పటిగీతం గాయిస్సామీ’’తి. రాజా గాథాద్వయమాహ –

    So sīghaṃ mātu santikaṃ gantvā attānaṃ alaṅkārāpetvā rājadvāraṃ gantvā ‘‘eko kira dārako tumhehi saddhiṃ paṭigītaṃ gāyissatī’’ti rañño ārocāpetvā ‘‘āgacchatū’’ti vutte gantvā vanditvā ‘‘tvaṃ kira, tāta, paṭigītaṃ gāyissasī’’ti puṭṭho ‘‘āma, deva, sabbaṃ rājaparisaṃ sannipātethā’’ti sannipatitāya parisāya rājānaṃ āha ‘‘tumhe tāva, deva, tumhākaṃ gītaṃ gāyatha, athāhaṃ paṭigītaṃ gāyissāmī’’ti. Rājā gāthādvayamāha –

    ౨౪.

    24.

    ‘‘సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;

    ‘‘Sabbaṃ narānaṃ saphalaṃ suciṇṇaṃ, na kammunā kiñcana moghamatthi;

    పస్సామి సమ్భూతం మహానుభావం, సకమ్మునా పుఞ్ఞఫలూపపన్నం.

    Passāmi sambhūtaṃ mahānubhāvaṃ, sakammunā puññaphalūpapannaṃ.

    ౨౫.

    25.

    ‘‘సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;

    ‘‘Sabbaṃ narānaṃ saphalaṃ suciṇṇaṃ, na kammunā kiñcana moghamatthi;

    కచ్చిన్ను చిత్తస్సపి ఏవమేవం, ఇద్ధో మనో తస్స యథాపి మయ్హ’’న్తి.

    Kaccinnu cittassapi evamevaṃ, iddho mano tassa yathāpi mayha’’nti.

    తత్థ న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థీతి సుకతదుక్కటేసు కమ్మేసు కిఞ్చన ఏకకమ్మమ్పి మోఘం నామ నత్థి, నిప్ఫలం న హోతి, విపాకం దత్వావ నస్సతీతి అపరాపరియవేదనీయకమ్మం సన్ధాయాహ. సమ్భూతన్తి అత్తానం వదతి, పస్సామహం ఆయస్మన్తం సమ్భూతం సకేన కమ్మేన పుఞ్ఞఫలూపపన్నం, సకమ్మం నిస్సాయ పుఞ్ఞఫలేన ఉపపన్నం తం పస్సామీతి అత్థో. కచ్చిన్ను చిత్తస్సపీతి మయఞ్హి ద్వేపి జనా ఏకతో హుత్వా న చిరం సీలం రక్ఖిమ్హ, అహం తావ తస్స ఫలేన మహన్తం యసం పత్తో, కచ్చి ను ఖో మే భాతికస్స చిత్తస్సపి ఏవమేవ మనో ఇద్ధో సమిద్ధోతి.

    Tattha na kammunā kiñcana moghamatthīti sukatadukkaṭesu kammesu kiñcana ekakammampi moghaṃ nāma natthi, nipphalaṃ na hoti, vipākaṃ datvāva nassatīti aparāpariyavedanīyakammaṃ sandhāyāha. Sambhūtanti attānaṃ vadati, passāmahaṃ āyasmantaṃ sambhūtaṃ sakena kammena puññaphalūpapannaṃ, sakammaṃ nissāya puññaphalena upapannaṃ taṃ passāmīti attho. Kaccinnu cittassapīti mayañhi dvepi janā ekato hutvā na ciraṃ sīlaṃ rakkhimha, ahaṃ tāva tassa phalena mahantaṃ yasaṃ patto, kacci nu kho me bhātikassa cittassapi evameva mano iddho samiddhoti.

    తస్స గీతావసానే దారకో గాయన్తో తతియం గాథమాహ –

    Tassa gītāvasāne dārako gāyanto tatiyaṃ gāthamāha –

    ౨౬.

    26.

    ‘‘సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;

    ‘‘Sabbaṃ narānaṃ saphalaṃ suciṇṇaṃ, na kammunā kiñcana moghamatthi;

    చిత్తమ్పి జానాహి తథేవ దేవ, ఇద్ధో మనో తస్స యథాపి తుయ్హ’’న్తి.

    Cittampi jānāhi tatheva deva, iddho mano tassa yathāpi tuyha’’nti.

    తం సుత్వా రాజా చతుత్థం గాథమాహ –

    Taṃ sutvā rājā catutthaṃ gāthamāha –

    ౨౭.

    27.

    ‘‘భవం ను చిత్తో సుతమఞ్ఞతో తే, ఉదాహు తే కోచి నం ఏతదక్ఖా;

    ‘‘Bhavaṃ nu citto sutamaññato te, udāhu te koci naṃ etadakkhā;

    గాథా సుగీతా న మమత్థి కఙ్ఖా, దదామి తే గామవరం సతఞ్చా’’తి.

    Gāthā sugītā na mamatthi kaṅkhā, dadāmi te gāmavaraṃ satañcā’’ti.

    తత్థ సుతమఞ్ఞతో తేతి అహం సమ్భూతస్స భాతా చిత్తో నామాతి వదన్తస్స చిత్తస్సేవ ను తే సన్తికా సుతన్తి అత్థో. కోచి నన్తి ఉదాహు మయా సమ్భూతస్స రఞ్ఞో భాతా చిత్తో దిట్ఠోతి కోచి తే ఏతమత్థం ఆచిక్ఖి. సుగీతాతి సబ్బథాపి అయం గాథా సుగీతా, నత్థేత్థ మమ కఙ్ఖా. గామవరం సతఞ్చాతి గామవరానం తే సతం దదామీతి వదతి.

    Tattha sutamaññato teti ahaṃ sambhūtassa bhātā citto nāmāti vadantassa cittasseva nu te santikā sutanti attho. Koci nanti udāhu mayā sambhūtassa rañño bhātā citto diṭṭhoti koci te etamatthaṃ ācikkhi. Sugītāti sabbathāpi ayaṃ gāthā sugītā, natthettha mama kaṅkhā. Gāmavaraṃ satañcāti gāmavarānaṃ te sataṃ dadāmīti vadati.

    తతో దారకో పఞ్చమం గాథమాహ –

    Tato dārako pañcamaṃ gāthamāha –

    ౨౮.

    28.

    ‘‘న చాహం చిత్తో సుతమఞ్ఞతో మే, ఇసీ చ మే ఏతమత్థం అసంసి;

    ‘‘Na cāhaṃ citto sutamaññato me, isī ca me etamatthaṃ asaṃsi;

    గన్త్వాన రఞ్ఞో పటిగాహి గాథం, అపి తే వరం అత్తమనో దదేయ్యా’’తి.

    Gantvāna rañño paṭigāhi gāthaṃ, api te varaṃ attamano dadeyyā’’ti.

    తత్థ ఏతమత్థన్తి తుమ్హాకం ఉయ్యానే నిసిన్నో ఏకో ఇసి మయ్హం ఏతమత్థం ఆచిక్ఖి.

    Tattha etamatthanti tumhākaṃ uyyāne nisinno eko isi mayhaṃ etamatthaṃ ācikkhi.

    తం సుత్వా రాజా ‘‘సో మమ భాతా చిత్తో భవిస్సతి, ఇదానేవ నం గన్త్వా పస్సిస్సామీ’’తి పురిసే ఆణాపేన్తో గాథాద్వయమాహ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘so mama bhātā citto bhavissati, idāneva naṃ gantvā passissāmī’’ti purise āṇāpento gāthādvayamāha –

    ౨౯.

    29.

    ‘‘యోజేన్తు వే రాజరథే, సుకతే చిత్తసిబ్బనే;

    ‘‘Yojentu ve rājarathe, sukate cittasibbane;

    కచ్ఛం నాగానం బన్ధథ, గీవేయ్యం పటిముఞ్చథ.

    Kacchaṃ nāgānaṃ bandhatha, gīveyyaṃ paṭimuñcatha.

    ౩౦.

    30.

    ‘‘ఆహఞ్ఞన్తు భేరిముదిఙ్గసఙ్ఖే, సీఘాని యానాని చ యోజయన్తు;

    ‘‘Āhaññantu bherimudiṅgasaṅkhe, sīghāni yānāni ca yojayantu;

    అజ్జేవహం అస్సమం తం గమిస్సం, యత్థేవ దక్ఖిస్సమిసిం నిసిన్న’’న్తి.

    Ajjevahaṃ assamaṃ taṃ gamissaṃ, yattheva dakkhissamisiṃ nisinna’’nti.

    తత్థ ఆహఞ్ఞన్తూతి ఆహనన్తు. అస్సమం తన్తి తం అస్సమం.

    Tattha āhaññantūti āhanantu. Assamaṃ tanti taṃ assamaṃ.

    సో ఏవం వత్వా రథం అభిరుయ్హ సీఘం గన్త్వా ఉయ్యానద్వారే రథం ఠపేత్వా చిత్తపణ్డితం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసిన్నో తుట్ఠమానసో అట్ఠమం గాథమాహ –

    So evaṃ vatvā rathaṃ abhiruyha sīghaṃ gantvā uyyānadvāre rathaṃ ṭhapetvā cittapaṇḍitaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno tuṭṭhamānaso aṭṭhamaṃ gāthamāha –

    ౩౧.

    31.

    ‘‘సులద్ధలాభో వత మే అహోసి, గాథా సుగీతా పరిసాయ మజ్ఝే;

    ‘‘Suladdhalābho vata me ahosi, gāthā sugītā parisāya majjhe;

    స్వాహం ఇసిం సీలవతూపపన్నం, దిస్వా పతీతో సుమనోహమస్మీ’’తి.

    Svāhaṃ isiṃ sīlavatūpapannaṃ, disvā patīto sumanohamasmī’’ti.

    తస్సత్థో – సులద్ధలాభో వత మయ్హం ఛత్తమఙ్గలదివసే పరిసాయ మజ్ఝే గీతగాథా సుగీతావ అహోసి, స్వాహం అజ్జ సీలవతసమ్పన్నం ఇసిం దిస్వా పీతిసోమనస్సప్పత్తో జాతోతి.

    Tassattho – suladdhalābho vata mayhaṃ chattamaṅgaladivase parisāya majjhe gītagāthā sugītāva ahosi, svāhaṃ ajja sīlavatasampannaṃ isiṃ disvā pītisomanassappatto jātoti.

    సో చిత్తపణ్డితస్స దిట్ఠకాలతో పట్ఠాయ సోమనస్సప్పత్తో ‘‘భాతికస్స మే పల్లఙ్కం అత్థరథా’’తిఆదీని ఆణాపేన్తో నవమం గాథమాహ –

    So cittapaṇḍitassa diṭṭhakālato paṭṭhāya somanassappatto ‘‘bhātikassa me pallaṅkaṃ attharathā’’tiādīni āṇāpento navamaṃ gāthamāha –

    ౩౨.

    32.

    ‘‘ఆసనం ఉదకం పజ్జం, పటిగ్గణ్హాతు నో భవం;

    ‘‘Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ, paṭiggaṇhātu no bhavaṃ;

    అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామ, అగ్ఘం కురుతు నో భవ’’న్తి.

    Agghe bhavantaṃ pucchāma, agghaṃ kurutu no bhava’’nti.

    తత్థ అగ్ఘేతి అతిథినో దాతబ్బయుత్తకస్మిం అగ్ఘే భవన్తం ఆపుచ్ఛామ. కురుతు నోతి ఇమం నో అగ్ఘం భవం పటిగ్గణ్హాతు.

    Tattha aggheti atithino dātabbayuttakasmiṃ agghe bhavantaṃ āpucchāma. Kurutu noti imaṃ no agghaṃ bhavaṃ paṭiggaṇhātu.

    ఏవం మధురపటిసన్థారం కత్వా రజ్జం మజ్ఝే భిన్దిత్వా దేన్తో ఇతరం గాథమాహ –

    Evaṃ madhurapaṭisanthāraṃ katvā rajjaṃ majjhe bhinditvā dento itaraṃ gāthamāha –

    ౩౩.

    33.

    ‘‘రమ్మఞ్చ తే ఆవసథం కరోన్తు, నారీగణేహి పరిచారయస్సు;

    ‘‘Rammañca te āvasathaṃ karontu, nārīgaṇehi paricārayassu;

    కరోహి ఓకాసమనుగ్గహాయ, ఉభోపిమం ఇస్సరియం కరోమా’’తి.

    Karohi okāsamanuggahāya, ubhopimaṃ issariyaṃ karomā’’ti.

    తత్థ ఇమం ఇస్సరియన్తి కపిలరట్ఠే ఉత్తరపఞ్చాలనగరే రజ్జం మజ్ఝే భిన్దిత్వా ద్వేపి జనా కరోమ అనుభవామ.

    Tattha imaṃ issariyanti kapilaraṭṭhe uttarapañcālanagare rajjaṃ majjhe bhinditvā dvepi janā karoma anubhavāma.

    తస్స తం వచనం సుత్వా చిత్తపణ్డితో ధమ్మం దేసేన్తో ఛ గాథా అభాసి –

    Tassa taṃ vacanaṃ sutvā cittapaṇḍito dhammaṃ desento cha gāthā abhāsi –

    ౩౪.

    34.

    ‘‘దిస్వా ఫలం దుచ్చరితస్స రాజ, అత్థో సుచిణ్ణస్స మహావిపాకం;

    ‘‘Disvā phalaṃ duccaritassa rāja, attho suciṇṇassa mahāvipākaṃ;

    అత్తానమేవ పటిసంయమిస్సం, న పత్థయే పుత్త పసుం ధనం వా.

    Attānameva paṭisaṃyamissaṃ, na patthaye putta pasuṃ dhanaṃ vā.

    ౩౫.

    35.

    ‘‘దసేవిమా వస్సదసా, మచ్చానం ఇధ జీవితం;

    ‘‘Dasevimā vassadasā, maccānaṃ idha jīvitaṃ;

    అపత్తఞ్ఞేవ తం ఓధిం, నళో ఛిన్నోవ సుస్సతి.

    Apattaññeva taṃ odhiṃ, naḷo chinnova sussati.

    ౩౬.

    36.

    ‘‘తత్థ కా నన్ది కా ఖిడ్డా, కా రతీ కా ధనేసనా;

    ‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā ratī kā dhanesanā;

    కిం మే పుత్తేహి దారేహి, రాజ ముత్తోస్మి బన్ధనా.

    Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.

    ౩౭.

    37.

    ‘‘సోహం ఏవం పజానామి, మచ్చు మే నప్పమజ్జతి;

    ‘‘Sohaṃ evaṃ pajānāmi, maccu me nappamajjati;

    అన్తకేనాధిపన్నస్స, కా రతీ కా ధనేసనా.

    Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.

    ౩౮.

    38.

    ‘‘జాతి నరానం అధమా జనిన్ద, చణ్డాలయోని ద్విపదాకనిట్ఠా;

    ‘‘Jāti narānaṃ adhamā janinda, caṇḍālayoni dvipadākaniṭṭhā;

    సకేహి కమ్మేహి సుపాపకేహి, చణ్డాలగబ్భే అవసిమ్హ పుబ్బే.

    Sakehi kammehi supāpakehi, caṇḍālagabbhe avasimha pubbe.

    ౩౯.

    39.

    ‘‘చణ్డాలాహుమ్హ అవన్తీసు, మిగా నేరఞ్జరం పతి;

    ‘‘Caṇḍālāhumha avantīsu, migā nerañjaraṃ pati;

    ఉక్కుసా నమ్మదాతీరే, త్యజ్జ బ్రాహ్మణఖత్తియా’’తి.

    Ukkusā nammadātīre, tyajja brāhmaṇakhattiyā’’ti.

    తత్థ దుచ్చరితస్సాతి మహారాజ, త్వం సుచరితస్సేవ ఫలం జానాసి, అహం పన దుచ్చరితస్సపి ఫలం పస్సామియేవ. మయఞ్హి ఉభో దుచ్చరితస్స ఫలేన ఇతో చతుత్థే అత్తభావే చణ్డాలయోనియం నిబ్బత్తా. తత్థ న చిరం సీలం రక్ఖిత్వా తస్స ఫలేన త్వం ఖత్తియకులే నిబ్బత్తో, అహం బ్రాహ్మణకులే, ఏవాహం దుచ్చరితస్స చ ఫలం సుచిణ్ణస్స చ మహావిపాకం దిస్వా అత్తానమేవ సీలసంయమేన పటిసంయమిస్సం, పుత్తం వా పసుం వా ధనం వా న పత్థేమి.

    Tattha duccaritassāti mahārāja, tvaṃ sucaritasseva phalaṃ jānāsi, ahaṃ pana duccaritassapi phalaṃ passāmiyeva. Mayañhi ubho duccaritassa phalena ito catutthe attabhāve caṇḍālayoniyaṃ nibbattā. Tattha na ciraṃ sīlaṃ rakkhitvā tassa phalena tvaṃ khattiyakule nibbatto, ahaṃ brāhmaṇakule, evāhaṃ duccaritassa ca phalaṃ suciṇṇassa ca mahāvipākaṃ disvā attānameva sīlasaṃyamena paṭisaṃyamissaṃ, puttaṃ vā pasuṃ vā dhanaṃ vā na patthemi.

    దసేవిమా వస్సదసాతి మహారాజ, మన్దదసకం ఖిడ్డాదసకం వణ్ణదసకం బలదసకం పఞ్ఞాదసకం హానిదసకం పబ్భారదసకం వఙ్కదసకం మోమూహదసకం సయనదసకన్తి ఇమేసఞ్హి దసన్నం దసకానం వసేన దసేవ వస్సదసా ఇమేసం మచ్చానం ఇధ మనుస్సలోకే జీవితం. తయిదం న నియమేన సబ్బా ఏవ ఏతా దసా పాపుణాతి, అథ ఖో అప్పత్తఞ్ఞేవ తం ఓధిం నళో ఛిన్నోవ సుస్సతి. యేపి సకలం వస్ససతం జీవన్తి, తేసమ్పి మన్దదసకే పవత్తా రూపారూపధమ్మా విచ్ఛిన్దిత్వా ఆతపే ఖిత్తనళో వియ తత్థేవ సుస్సన్తి అన్తరధాయన్తి, తం ఓధిం అతిక్కమిత్వా ఖిడ్డాదసకం న పాపుణన్తి, తథా ఖిట్టాదసకాదీసు పవత్తా వణ్ణదసకాదీని.

    Dasevimā vassadasāti mahārāja, mandadasakaṃ khiḍḍādasakaṃ vaṇṇadasakaṃ baladasakaṃ paññādasakaṃ hānidasakaṃ pabbhāradasakaṃ vaṅkadasakaṃ momūhadasakaṃ sayanadasakanti imesañhi dasannaṃ dasakānaṃ vasena daseva vassadasā imesaṃ maccānaṃ idha manussaloke jīvitaṃ. Tayidaṃ na niyamena sabbā eva etā dasā pāpuṇāti, atha kho appattaññeva taṃ odhiṃ naḷo chinnova sussati. Yepi sakalaṃ vassasataṃ jīvanti, tesampi mandadasake pavattā rūpārūpadhammā vicchinditvā ātape khittanaḷo viya tattheva sussanti antaradhāyanti, taṃ odhiṃ atikkamitvā khiḍḍādasakaṃ na pāpuṇanti, tathā khiṭṭādasakādīsu pavattā vaṇṇadasakādīni.

    తత్థాతి తస్మిం ఏవం సుస్సమానే జీవితే కా పఞ్చ కామగుణే నిస్సాయ అభినన్దీ, కా కాయకీళాదివసేన ఖిడ్డా, కా సోమనస్సవసేన రతి, కా ధనేసనా, కిం మే పుత్తేహి, కిం దారేహి, ముత్తోస్మి తమ్హా పుత్తదారబన్ధనాతి అత్థో. అన్తకేనాధిపన్నస్సాతి జీవితన్తకరేన మచ్చునా అభిభూతస్స. ద్విపదాకనిట్ఠాతి ద్విపదానం అన్తరే లామకా. అవసిమ్హాతి ద్వేపి మయం వసిమ్హ.

    Tatthāti tasmiṃ evaṃ sussamāne jīvite kā pañca kāmaguṇe nissāya abhinandī, kā kāyakīḷādivasena khiḍḍā, kā somanassavasena rati, kā dhanesanā, kiṃ me puttehi, kiṃ dārehi, muttosmi tamhā puttadārabandhanāti attho. Antakenādhipannassāti jīvitantakarena maccunā abhibhūtassa. Dvipadākaniṭṭhāti dvipadānaṃ antare lāmakā. Avasimhāti dvepi mayaṃ vasimha.

    చణ్డాలాహుమ్హాతి మహారాజ, ఇతో పుబ్బే చతుత్థం జాతిం అవన్తిరట్ఠే ఉజ్జేనినగరే చణ్డాలా అహుమ్హ, తతో చవిత్వా నేరఞ్జరాయ నదియా తీరే ఉభోపి మిగా అహుమ్హ. తత్థ ద్వేపి అమ్హే ఏకస్మిం రుక్ఖమూలే అఞ్ఞమఞ్ఞం నిస్సాయ ఠితే ఏకో లుద్దకో ఏకేనేవ సత్తిపహారేన జీవితా వోరోపేసి, తతో చవిత్వా నమ్మదానదీతీరే కురరా అహుమ్హ. తత్రాపి నో నిస్సాయ ఠితే ఏకో నేసాదో ఏకప్పహారేనేవ బన్ధిత్వా జీవితక్ఖయం పాపేసి, తతో చవిత్వా తే మయం అజ్జ బ్రాహ్మణఖత్తియా జాతా. అహం కోసమ్బియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తో, త్వం ఇధ రాజా జాతోతి.

    Caṇḍālāhumhāti mahārāja, ito pubbe catutthaṃ jātiṃ avantiraṭṭhe ujjeninagare caṇḍālā ahumha, tato cavitvā nerañjarāya nadiyā tīre ubhopi migā ahumha. Tattha dvepi amhe ekasmiṃ rukkhamūle aññamaññaṃ nissāya ṭhite eko luddako ekeneva sattipahārena jīvitā voropesi, tato cavitvā nammadānadītīre kurarā ahumha. Tatrāpi no nissāya ṭhite eko nesādo ekappahāreneva bandhitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi, tato cavitvā te mayaṃ ajja brāhmaṇakhattiyā jātā. Ahaṃ kosambiyaṃ brāhmaṇakule nibbatto, tvaṃ idha rājā jātoti.

    ఏవమస్స అతీతే లామకజాతియో పకాసేత్వా ఇదాని ఇమిస్సాపి జాతియా ఆయుసఙ్ఖారపరిత్తతం దస్సేత్వా పుఞ్ఞేసు ఉస్సాహం జనేన్తో చతస్సో గాథా అభాసి –

    Evamassa atīte lāmakajātiyo pakāsetvā idāni imissāpi jātiyā āyusaṅkhāraparittataṃ dassetvā puññesu ussāhaṃ janento catasso gāthā abhāsi –

    ౪౦.

    40.

    ‘‘ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స న సన్తి తాణా;

    ‘‘Upanīyati jīvitamappamāyu, jarūpanītassa na santi tāṇā;

    కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని దుక్ఖుద్రయాని.

    Karohi pañcāla mameta vākyaṃ, mākāsi kammāni dukkhudrayāni.

    ౪౧.

    41.

    ‘‘ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స న సన్తి తాణా;

    ‘‘Upanīyati jīvitamappamāyu, jarūpanītassa na santi tāṇā;

    కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని దుక్ఖప్ఫలాని.

    Karohi pañcāla mameta vākyaṃ, mākāsi kammāni dukkhapphalāni.

    ౪౨.

    42.

    ‘‘ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స న సన్తి తాణా;

    ‘‘Upanīyati jīvitamappamāyu, jarūpanītassa na santi tāṇā;

    కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని రజస్సిరాని.

    Karohi pañcāla mameta vākyaṃ, mākāsi kammāni rajassirāni.

    ౪౩.

    43.

    ‘‘ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, వణ్ణం జరా హన్తి నరస్స జియ్యతో;

    ‘‘Upanīyati jīvitamappamāyu, vaṇṇaṃ jarā hanti narassa jiyyato;

    కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మం నిరయూపపత్తియా’’తి.

    Karohi pañcāla mameta vākyaṃ, mākāsi kammaṃ nirayūpapattiyā’’ti.

    తత్థ ఉపనీయతీతి మహారాజ, ఇదం జీవితం మరణం ఉపగచ్ఛతి. ఇదఞ్హి ఇమేసం సత్తానం అప్పమాయు సరసపరిత్తతాయపి ఠితిపరిత్తతాయపి పరిత్తకం, సూరియుగ్గమనే తిణగ్గే ఉస్సావబిన్దుసదిసం. న సన్తి తాణాతి న హి జరాయ మరణం ఉపనీతస్స పుత్తాదయో తాణా నామ హోన్తి. మమేత వాక్యన్తి మమ ఏతం వచనం. మాకాసీతి మా రూపాదికామగుణహేతు పమాదం ఆపజ్జిత్వా నిరయాదీసు దుక్ఖవడ్ఢనాని కమ్మాని కరి. దుక్ఖప్ఫలానీతి దుక్ఖవిపాకాని. రజస్సిరానీతి కిలేసరజేన ఓకిణ్ణసీసాని. వణ్ణన్తి జీరమానస్స నరస్స సరీరవణ్ణం జరా హన్తి. నిరయూపపత్తియాతి నిరస్సాదే నిరయే ఉప్పజ్జనత్థాయ.

    Tattha upanīyatīti mahārāja, idaṃ jīvitaṃ maraṇaṃ upagacchati. Idañhi imesaṃ sattānaṃ appamāyu sarasaparittatāyapi ṭhitiparittatāyapi parittakaṃ, sūriyuggamane tiṇagge ussāvabindusadisaṃ. Na santi tāṇāti na hi jarāya maraṇaṃ upanītassa puttādayo tāṇā nāma honti. Mameta vākyanti mama etaṃ vacanaṃ. Mākāsīti mā rūpādikāmaguṇahetu pamādaṃ āpajjitvā nirayādīsu dukkhavaḍḍhanāni kammāni kari. Dukkhapphalānīti dukkhavipākāni. Rajassirānīti kilesarajena okiṇṇasīsāni. Vaṇṇanti jīramānassa narassa sarīravaṇṇaṃ jarā hanti. Nirayūpapattiyāti nirassāde niraye uppajjanatthāya.

    ఏవం మహాసత్తే కథేన్తే రాజా తుస్సిత్వా తిస్సో గాథా అభాసి –

    Evaṃ mahāsatte kathente rājā tussitvā tisso gāthā abhāsi –

    ౪౪.

    44.

    ‘‘అద్ధా హి సచ్చం వచనం తవేతం, యథా ఇసీ భాససి ఏవమేతం;

    ‘‘Addhā hi saccaṃ vacanaṃ tavetaṃ, yathā isī bhāsasi evametaṃ;

    కామా చ మే సన్తి అనప్పరూపా, తే దుచ్చజా మాదిసకేన భిక్ఖు.

    Kāmā ca me santi anapparūpā, te duccajā mādisakena bhikkhu.

    ౪౫.

    45.

    ‘‘నాగో యథా పఙ్కమజ్ఝే బ్యసన్నో, పస్సం థలం నాభిసమ్భోతి గన్తుం;

    ‘‘Nāgo yathā paṅkamajjhe byasanno, passaṃ thalaṃ nābhisambhoti gantuṃ;

    ఏవమ్పహం కామపఙ్కే బ్యసన్నో, న భిక్ఖునో మగ్గమనుబ్బజామి.

    Evampahaṃ kāmapaṅke byasanno, na bhikkhuno maggamanubbajāmi.

    ౪౬.

    46.

    ‘‘యథాపి మాతా చ పితా చ పుత్తం, అనుసాసరే కిన్తి సుఖీ భవేయ్య;

    ‘‘Yathāpi mātā ca pitā ca puttaṃ, anusāsare kinti sukhī bhaveyya;

    ఏవమ్పి మం త్వం అనుసాస భన్తే, యథా చిరం పేచ్చ సుఖీ భవేయ్య’’న్తి.

    Evampi maṃ tvaṃ anusāsa bhante, yathā ciraṃ pecca sukhī bhaveyya’’nti.

    తత్థ అనప్పరూపాతి అపరిత్తజాతికా బహూ అపరిమితా. తే దుచ్చజా మాదిసకేనాతి భాతిక, త్వం కిలేసే పహాయ ఠితో, అహం పన కామపఙ్కే నిముగ్గో, తస్మా మాదిసకేన తే కామా దుచ్చజా. ‘‘నాగో యథా’’తి ఇమినా అత్తనో కామపఙ్కే నిముగ్గభావస్స ఉపమం దస్సేతి. తత్థ బ్యసన్నోతి విసన్నో అనుపవిట్ఠో అయమేవ వా పాఠో. మగ్గన్తి తుమ్హాకం ఓవాదానుసాసనీమగ్గం నానుబ్బజామి పబ్బజితుం న సక్కోమి, ఇధేవ పన మే ఠితస్స ఓవాదం దేథాతి. అనుసాసరేతి అనుసాసన్తి.

    Tattha anapparūpāti aparittajātikā bahū aparimitā. Te duccajā mādisakenāti bhātika, tvaṃ kilese pahāya ṭhito, ahaṃ pana kāmapaṅke nimuggo, tasmā mādisakena te kāmā duccajā. ‘‘Nāgo yathā’’ti iminā attano kāmapaṅke nimuggabhāvassa upamaṃ dasseti. Tattha byasannoti visanno anupaviṭṭho ayameva vā pāṭho. Magganti tumhākaṃ ovādānusāsanīmaggaṃ nānubbajāmi pabbajituṃ na sakkomi, idheva pana me ṭhitassa ovādaṃ dethāti. Anusāsareti anusāsanti.

    అథ నం మహాసత్తో ఆహ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ౪౭.

    47.

    ‘‘నో చే తువం ఉస్సహసే జనిన్ద, కామే ఇమే మానుసకే పహాతుం;

    ‘‘No ce tuvaṃ ussahase janinda, kāme ime mānusake pahātuṃ;

    ధమ్మిం బలిం పట్ఠపయస్సు రాజ, అధమ్మకారో తవ మాహు రట్ఠే.

    Dhammiṃ baliṃ paṭṭhapayassu rāja, adhammakāro tava māhu raṭṭhe.

    ౪౮.

    48.

    ‘‘దూతా విధావన్తు దిసా చతస్సో, నిమన్తకా సమణబ్రాహ్మణానం;

    ‘‘Dūtā vidhāvantu disā catasso, nimantakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;

    తే అన్నపానేన ఉపట్ఠహస్సు, వత్థేన సేనాసనపచ్చయేన చ.

    Te annapānena upaṭṭhahassu, vatthena senāsanapaccayena ca.

    ౪౯.

    49.

    ‘‘అన్నేన పానేన పసన్నచిత్తో, సన్తప్పయ సమణబ్రాహ్మణే చ;

    ‘‘Annena pānena pasannacitto, santappaya samaṇabrāhmaṇe ca;

    దత్వా చ భుత్వా చ యథానుభావం, అనిన్దితో సగ్గముపేహి ఠానం.

    Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, anindito saggamupehi ṭhānaṃ.

    ౫౦.

    50.

    ‘‘సచే చ తం రాజ మదో సహేయ్య, నారీగణేహి పరిచారయన్తం;

    ‘‘Sace ca taṃ rāja mado saheyya, nārīgaṇehi paricārayantaṃ;

    ఇమమేవ గాథం మనసీ కరోహి, భాసేసి చేనం పరిసాయ మజ్ఝే.

    Imameva gāthaṃ manasī karohi, bhāsesi cenaṃ parisāya majjhe.

    ౫౧.

    51.

    ‘‘అబ్భోకాససయో జన్తు, వజన్త్యా ఖీరపాయితో;

    ‘‘Abbhokāsasayo jantu, vajantyā khīrapāyito;

    పరికిణ్ణో సువానేహి, స్వాజ్జ రాజాతి వుచ్చతీ’’తి.

    Parikiṇṇo suvānehi, svājja rājāti vuccatī’’ti.

    తత్థ ఉస్సహసేతి ఉస్సహసి. ధమ్మిం బలిన్తి ధమ్మేన సమేన అనతిరిత్తం బలిం గణ్హాతి అత్థో. అధమ్మకారోతి పోరాణకరాజూహి ఠపితం వినిచ్ఛయధమ్మం భిన్దిత్వా పవత్తా అధమ్మకిరియా. నిమన్తకాతి ధమ్మికసమణబ్రాహ్మణే నిమన్తేత్వా పక్కోసకా. యథానుభావన్తి యథాబలం యథాసత్తిం. ఇమమేవ గాథన్తి ఇదాని వత్తబ్బం సన్ధాయాహ. తత్రాయం అధిప్పాయో – ‘‘మహారాజ, సచే తం మదో అభిభవేయ్య, సచే తే నారీగణపరివుతస్స రూపాదయో వా కామగుణే రజ్జసుఖం వా ఆరబ్భ మానో ఉప్పజ్జేయ్య, అథేవం చిన్తేయ్యాసి ‘అహం పురే చణ్డాలయోనియం నిబ్బత్తో ఛన్నస్స తిణకుటిమత్తస్సపి అభావా అబ్భోకాససయో అహోసిం, తదా హి మే మాతా చణ్డాలీ అరఞ్ఞం దారుపణ్ణాదీనం అత్థాయ గచ్ఛన్తీ మం కుక్కురగణస్స మజ్ఝే అబ్భోకాసే నిపజ్జాపేత్వా అత్తనో ఖీరం పాయేత్వా గచ్ఛతి, సోహం కుక్కురేహి పరివారితో తేహియేవ సద్ధిం సునఖియా ఖీరం పివిత్వా వడ్ఢితో, ఏవం నీచజచ్చో హుత్వా అజ్జ రాజా నామ జాతో’తి. ‘ఇతి ఖో, త్వం మహారాజ, ఇమినా అత్థేన అత్తానం ఓవదన్తో యో సో పుబ్బే అబ్భోకాససయో జన్తు అరఞ్ఞే వజన్తియా చణ్డాలియా ఇతో చితో చ అనుసఞ్చరన్తియా సునఖియా చ ఖీరం పాయితో సునఖేహి పరికిణ్ణో వడ్ఢితో, సో అజ్జ రాజాతి వుచ్చతీ’తి ఇమం గాథం భాసేయ్యాసీ’’తి.

    Tattha ussahaseti ussahasi. Dhammiṃ balinti dhammena samena anatirittaṃ baliṃ gaṇhāti attho. Adhammakāroti porāṇakarājūhi ṭhapitaṃ vinicchayadhammaṃ bhinditvā pavattā adhammakiriyā. Nimantakāti dhammikasamaṇabrāhmaṇe nimantetvā pakkosakā. Yathānubhāvanti yathābalaṃ yathāsattiṃ. Imameva gāthanti idāni vattabbaṃ sandhāyāha. Tatrāyaṃ adhippāyo – ‘‘mahārāja, sace taṃ mado abhibhaveyya, sace te nārīgaṇaparivutassa rūpādayo vā kāmaguṇe rajjasukhaṃ vā ārabbha māno uppajjeyya, athevaṃ cinteyyāsi ‘ahaṃ pure caṇḍālayoniyaṃ nibbatto channassa tiṇakuṭimattassapi abhāvā abbhokāsasayo ahosiṃ, tadā hi me mātā caṇḍālī araññaṃ dārupaṇṇādīnaṃ atthāya gacchantī maṃ kukkuragaṇassa majjhe abbhokāse nipajjāpetvā attano khīraṃ pāyetvā gacchati, sohaṃ kukkurehi parivārito tehiyeva saddhiṃ sunakhiyā khīraṃ pivitvā vaḍḍhito, evaṃ nīcajacco hutvā ajja rājā nāma jāto’ti. ‘Iti kho, tvaṃ mahārāja, iminā atthena attānaṃ ovadanto yo so pubbe abbhokāsasayo jantu araññe vajantiyā caṇḍāliyā ito cito ca anusañcarantiyā sunakhiyā ca khīraṃ pāyito sunakhehi parikiṇṇo vaḍḍhito, so ajja rājāti vuccatī’ti imaṃ gāthaṃ bhāseyyāsī’’ti.

    ఏవం మహాసత్తో తస్స ఓవాదం దత్వా ‘‘దిన్నో తే మయా ఓవాదో, ఇదాని త్వం పబ్బజ వా మా వా, అత్తనావ అత్తనో కమ్మస్స విపాకం పటిసేవిస్సతీ’’తి వత్వా ఆకాసే ఉప్పతిత్వా తస్స మత్థకే పాదరజం పాతేన్తో హిమవన్తమేవ గతో. రాజాపి తం దిస్వా ఉప్పన్నసంవేగో జేట్ఠపుత్తస్స రజ్జం దత్వా బలకాయం నివత్తేత్వా హిమవన్తాభిముఖో పాయాసి. మహాసత్తో తస్సాగమనం ఞత్వా ఇసిగణపరివుతో ఆగన్త్వా తం ఆదాయ గన్త్వా పబ్బాజేత్వా కసిణపరికమ్మం ఆచిక్ఖి. సో ఝానాభిఞ్ఞం నిబ్బత్తేసి. ఇతి తే ఉభోపి బ్రహ్మలోకూపగా అహేసుం.

    Evaṃ mahāsatto tassa ovādaṃ datvā ‘‘dinno te mayā ovādo, idāni tvaṃ pabbaja vā mā vā, attanāva attano kammassa vipākaṃ paṭisevissatī’’ti vatvā ākāse uppatitvā tassa matthake pādarajaṃ pātento himavantameva gato. Rājāpi taṃ disvā uppannasaṃvego jeṭṭhaputtassa rajjaṃ datvā balakāyaṃ nivattetvā himavantābhimukho pāyāsi. Mahāsatto tassāgamanaṃ ñatvā isigaṇaparivuto āgantvā taṃ ādāya gantvā pabbājetvā kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. So jhānābhiññaṃ nibbattesi. Iti te ubhopi brahmalokūpagā ahesuṃ.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం, భిక్ఖవే, పోరాణకపణ్డితా తీణి చత్తారి భవన్తరాని గచ్ఛన్తాపి దళ్హవిస్సాసావ అహేసు’’న్తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా సమ్భూతపణ్డితో ఆనన్దో అహోసి, చిత్తపణ్డితో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, porāṇakapaṇḍitā tīṇi cattāri bhavantarāni gacchantāpi daḷhavissāsāva ahesu’’nti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sambhūtapaṇḍito ānando ahosi, cittapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.

    చిత్తసమ్భూతజాతకవణ్ణనా దుతియా

    Cittasambhūtajātakavaṇṇanā dutiyā







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౯౮. చిత్తసమ్భూతజాతకం • 498. Cittasambhūtajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact