| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
8. சித்தயமகங்
8. Cittayamakaṃ
உத்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Uddesavāravaṇṇanā
1-62. சித்தயமகவண்ணனாயங் ஆதி³தோவ தயோ ஸுத்³தி⁴கமஹாவாரா ஹொந்தீதி இமே தயோ மஹாவாரா ஸராகா³தி³குஸலாதீ³ஹி மிஸ்ஸகா ஸுத்³தி⁴கா ச, தேஸு ஆதி³தோ ஸுத்³தி⁴கா ஹொந்தீதி அத்தோ². மிஸ்ஸகேஸு ச ஏகேகஸ்மிங் ஸராகா³தி³மிஸ்ஸகசித்தே தயோ தயோ மஹாவாரா, தே தத்த² தத்த² பன வுத்தே ஸம்பிண்டெ³த்வா ‘‘ஸோளஸ புக்³க³லவாரா’’திஆதி³ வுத்தங், ந நிரந்தரங் வுத்தேதி. ‘‘யஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தி, தஸ்ஸ சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீ’’திஆதி³னா உப்பாத³னிரோதா⁴னங் பச்சுப்பன்னானாக³தகாலானஞ்ச ஸங்ஸக்³க³வஸேன ஏகேகாய புச்சா²ய பவத்தத்தா ‘‘உப்பாத³னிரோத⁴காலஸம்பே⁴த³வாரோ’’தி வுத்தோ. ஏவங் ஸேஸானம்பி வாரானங் தங்தங்னாமதா பாளிஅனுஸாரேன வேதி³தப்³பா³.
1-62. Cittayamakavaṇṇanāyaṃ āditova tayo suddhikamahāvārā hontīti ime tayo mahāvārā sarāgādikusalādīhi missakā suddhikā ca, tesu ādito suddhikā hontīti attho. Missakesu ca ekekasmiṃ sarāgādimissakacitte tayo tayo mahāvārā, te tattha tattha pana vutte sampiṇḍetvā ‘‘soḷasa puggalavārā’’tiādi vuttaṃ, na nirantaraṃ vutteti. ‘‘Yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatī’’tiādinā uppādanirodhānaṃ paccuppannānāgatakālānañca saṃsaggavasena ekekāya pucchāya pavattattā ‘‘uppādanirodhakālasambhedavāro’’ti vutto. Evaṃ sesānampi vārānaṃ taṃtaṃnāmatā pāḷianusārena veditabbā.
உத்³தே³ஸவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
நித்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Niddesavāravaṇṇanā
63. ததா²ரூபஸ்ஸேவ கீ²ணாஸவஸ்ஸ சித்தங் ஸந்தா⁴யாதி இத³ங் உப்பாத³க்க²ணஸமங்கி³பச்சி²மசித்தஸமங்கி³ம்ஹி புக்³க³லே அதி⁴ப்பேதே தஞ்ச சித்தங் அதி⁴ப்பேதமேவ ஹோதீதி கத்வா வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அரஹதோ பச்சி²மசித்தம்பீதி நுப்பஜ்ஜதி நிருஜ்ஜ²தீதி ஏவங்பகாரங் ப⁴ங்க³க்க²ணஸமங்கி³மேவ ஸந்தா⁴ய வுத்தங்.
63. Tathārūpassevakhīṇāsavassa cittaṃ sandhāyāti idaṃ uppādakkhaṇasamaṅgipacchimacittasamaṅgimhi puggale adhippete tañca cittaṃ adhippetameva hotīti katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Arahato pacchimacittampīti nuppajjati nirujjhatīti evaṃpakāraṃ bhaṅgakkhaṇasamaṅgimeva sandhāya vuttaṃ.
65-82. உப்பாத³வாரஸ்ஸ து³தியபுச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனே சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே, நிரோத⁴ஸமாபன்னானங், அஸஞ்ஞஸத்தானங் தேஸங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்த², நோ ச தேஸங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதீதி எத்த² ‘‘சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே தேஸங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்தா²’’தி ஏதஸ்ஸ ‘‘ஸப்³பே³ஸங் சித்தங் க²ணபச்சுப்பன்னமேவ ஹுத்வா உப்பாத³க்க²ணங் அதீதத்தா உப்பஜ்ஜித்த² நாமா’’தி அத்தோ² வுத்தோ. சித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணே தேஸங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்த² சேவ உப்பஜ்ஜதி சாதி ஏதஸ்ஸபி உப்பாத³ங் பத்தத்தா உப்பஜ்ஜித்த², அனதீதத்தா உப்பஜ்ஜதி நாமாதி த்³வயமேதங் ஏவங் ந ஸக்கா வத்துங். ந ஹி க²ணபச்சுப்பன்னே ‘‘உப்பஜ்ஜித்தா²’’தி அதீதவோஹாரோ அத்தி². யதி³ ஸியா, யங் வா பன சித்தங் உப்பஜ்ஜித்த², தங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதீதி எத்த² ‘‘நோ’’தி அவத்வா விப⁴ஜிதப்³ப³ங் ஸியா. ததா² ‘‘யங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, தங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்தா²’’தி எத்த² ச ‘‘நோ’’தி அவத்வா ‘‘ஆமந்தா’’தி வத்தப்³ப³ங் ஸியா. ‘‘சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே’’தி பன பி⁴ஜ்ஜமானசித்தஸமங்கீ³ புக்³க³லோ வுத்தோ, தஸ்ஸ அதீதங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்த², ந ச கிஞ்சி சித்தங் உப்பஜ்ஜதி. சித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணேதி ச உப்பஜ்ஜமானசித்தஸமங்கீ³ புக்³க³லோ வுத்தோ, தஸ்ஸபி அதீதங் சித்தங் உப்பஜ்ஜித்த², தங் பன சித்தங் உப்பஜ்ஜதீதி ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. சித்தந்தி ஹி ஸாமஞ்ஞவசனங் ஏகஸ்மிங் அனேகஸ்மிஞ்ச யதா²க³ஹிதவிஸேஸே திட்ட²தீதி. ‘‘யஸ்ஸ வா பன சித்தங் உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி, தஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜதீதி? சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே’’தி எத்த² யஸ்ஸ வா பன சித்தங் உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி ஏதேன ஸன்னிட்டா²னேன க³ஹிதபுக்³க³லஸ்ஸேவ சித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணேதி ஏவங் ஸப்³ப³த்த² ஸன்னிட்டா²னவஸேன நியமோ வேதி³தப்³போ³. உப்பன்னுப்பஜ்ஜமானவாரோ நிருத்³த⁴னிருஜ்ஜ²மானவாரோ ச புக்³க³லவாராதீ³ஸு தீஸுபி நின்னானாகரணா உத்³தி³ட்டா² நித்³தி³ட்டா² ச. தத்த² புக்³க³லவாரே அவிஸேஸேன யங் கஞ்சி தாதி³ஸங் புக்³க³லங் ஸந்தா⁴ய ‘‘உப்பன்னங் உப்பஜ்ஜமான’’ந்திஆதி³ வுத்தங், த⁴ம்மவாரே சித்தமேவ, புக்³க³லத⁴ம்மவாரே புக்³க³லங் சித்தஞ்சாதி அயமெத்த² விஸேஸோ த³ட்ட²ப்³போ³.
65-82. Uppādavārassa dutiyapucchāvissajjane cittassa bhaṅgakkhaṇe, nirodhasamāpannānaṃ, asaññasattānaṃ tesaṃ cittaṃ uppajjittha, no ca tesaṃ cittaṃ uppajjatīti ettha ‘‘cittassa bhaṅgakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjitthā’’ti etassa ‘‘sabbesaṃ cittaṃ khaṇapaccuppannameva hutvā uppādakkhaṇaṃ atītattā uppajjittha nāmā’’ti attho vutto. Cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjittha ceva uppajjati cāti etassapi uppādaṃ pattattā uppajjittha, anatītattā uppajjati nāmāti dvayametaṃ evaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi khaṇapaccuppanne ‘‘uppajjitthā’’ti atītavohāro atthi. Yadi siyā, yaṃ vā pana cittaṃ uppajjittha, taṃ cittaṃ uppajjatīti ettha ‘‘no’’ti avatvā vibhajitabbaṃ siyā. Tathā ‘‘yaṃ cittaṃ uppajjati, taṃ cittaṃ uppajjitthā’’ti ettha ca ‘‘no’’ti avatvā ‘‘āmantā’’ti vattabbaṃ siyā. ‘‘Cittassa bhaṅgakkhaṇe’’ti pana bhijjamānacittasamaṅgī puggalo vutto, tassa atītaṃ cittaṃ uppajjittha, na ca kiñci cittaṃ uppajjati. Cittassa uppādakkhaṇeti ca uppajjamānacittasamaṅgī puggalo vutto, tassapi atītaṃ cittaṃ uppajjittha, taṃ pana cittaṃ uppajjatīti evamettha attho daṭṭhabbo. Cittanti hi sāmaññavacanaṃ ekasmiṃ anekasmiñca yathāgahitavisese tiṭṭhatīti. ‘‘Yassa vā pana cittaṃ uppajjissati, tassa cittaṃ uppajjatīti? Cittassa bhaṅgakkhaṇe’’ti ettha yassa vā pana cittaṃ uppajjissatīti etena sanniṭṭhānena gahitapuggalasseva cittassa bhaṅgakkhaṇeti evaṃ sabbattha sanniṭṭhānavasena niyamo veditabbo. Uppannuppajjamānavāro niruddhanirujjhamānavāro ca puggalavārādīsu tīsupi ninnānākaraṇā uddiṭṭhā niddiṭṭhā ca. Tattha puggalavāre avisesena yaṃ kañci tādisaṃ puggalaṃ sandhāya ‘‘uppannaṃ uppajjamāna’’ntiādi vuttaṃ, dhammavāre cittameva, puggaladhammavāre puggalaṃ cittañcāti ayamettha viseso daṭṭhabbo.
83. அதிக்கந்தகாலவாரே இமஸ்ஸ புக்³க³லவாரத்தா புக்³க³லோ புச்சி²தோதி புக்³க³லஸ்ஸேவ விஸ்ஸஜ்ஜனேன ப⁴விதப்³ப³ங். யதா² யஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜித்தா²தி ஏதேன ந கோசி புக்³க³லோ ந க³ஹிதோ, ஏவங் யஸ்ஸ சித்தங் உப்பஜ்ஜமானங் க²ணங் க²ணங் வீதிக்கந்தங் அதிக்கந்தகாலந்தி ஏதேன ஸன்னிட்டா²னேன ந கோசி ந க³ஹிதோ. ந ஹி ஸோ புக்³க³லோ அத்தி², யஸ்ஸ சித்தங் உப்பாத³க்க²ணங் அதீதங் நத்தி², தே ச பன நிருஜ்ஜ²மானக்க²ணாதீதசித்தா ந ந ஹொந்தீதி பட²மோ பஞ்ஹோ ‘‘ஆமந்தா’’தி விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³போ³ ஸியா, ததா² து³தியததியா. சதுத்தோ² பன ‘‘பச்சி²மசித்தஸ்ஸ ப⁴ங்க³க்க²ணே தேஸங் சித்தங் ப⁴ங்க³க்க²ணங் அவீதிக்கந்தங், நோ ச தேஸங் சித்தங் உப்பாத³க்க²ணங் அவீதிக்கந்தங், இதரேஸங் சித்தங் ப⁴ங்க³க்க²ணஞ்ச அவீதிக்கந்தங் உப்பாத³க்க²ணஞ்ச அவீதிக்கந்த’’ந்தி விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³போ³ ப⁴வெய்ய, ததா² அவிஸ்ஸஜ்ஜெத்வா கஸ்மா ஸப்³ப³த்த² சித்தமேவ விப⁴த்தந்தி ? சித்தவஸேன புக்³க³லவவத்தா²னதோ. க²ணஸ்ஸ ஹி வீதிக்கந்ததாய அதிக்கந்தகாலதாவசனேன வத்தமானஸ்ஸ ச சித்தஸ்ஸ வஸேன புக்³க³லோ உப்பாத³க்க²ணாதீதசித்தோ வுத்தோ அதீதஸ்ஸ ச, தத்த² புரிமஸ்ஸ சித்தங் ந ப⁴ங்க³க்க²ணங் வீதிக்கந்தங் பச்சி²மஸ்ஸ வீதிக்கந்தந்தி ஏவமாதி³கோ புக்³க³லவிபா⁴கோ³ யஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ வஸேன புக்³க³லவவத்தா²னங் ஹோதி, தஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ தங்தங்க²ணவீதிக்கமாவீதிக்கமத³ஸ்ஸனவஸேன த³ஸ்ஸிதோ ஹோதீதி ஸப்³ப³விஸ்ஸஜ்ஜனேஸு சித்தமேவ விப⁴த்தங். அத² வா நயித⁴ த⁴ம்மமத்தவிஸிட்டோ² புக்³க³லோ புச்சி²தோ, அத² கோ² புக்³க³லவிஸிட்ட²ங் சித்தங், தஸ்மா சித்தமேவ விஸ்ஸஜ்ஜிதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். யதி³பி புக்³க³லப்பதா⁴னா புச்சா², அதா²பி சித்தப்பதா⁴னா, உப⁴யதா²பி து³தியபுச்சா²ய ‘‘ஆமந்தா’’தி வத்தப்³ப³ங் ஸியா, ததா² பன அவத்வா நிரோத⁴க்க²ணவீதிக்கமேன அதிக்கந்தகாலதா ந உப்பாத³க்க²ணவீதிக்கமேன அதிக்கந்தகாலதா விய வத்தமானஸ்ஸ அத்தீ²தி த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘அதீதங் சித்த’’ந்தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். யஸ்ஸ சித்தங் ந உப்பஜ்ஜமானந்தி எத்த² உப்பஜ்ஜமானங் க²ணங் க²ணங் வீதிக்கந்தங் அதிக்கந்தகாலங் யஸ்ஸ சித்தங் ந ஹோதீதி அத்தோ². ஏஸ நயோ ‘‘ந நிருஜ்ஜ²மான’’ந்தி எத்தா²பி.
83. Atikkantakālavāre imassa puggalavārattā puggalo pucchitoti puggalasseva vissajjanena bhavitabbaṃ. Yathā yassa cittaṃ uppajjitthāti etena na koci puggalo na gahito, evaṃ yassa cittaṃ uppajjamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālanti etena sanniṭṭhānena na koci na gahito. Na hi so puggalo atthi, yassa cittaṃ uppādakkhaṇaṃ atītaṃ natthi, te ca pana nirujjhamānakkhaṇātītacittā na na hontīti paṭhamo pañho ‘‘āmantā’’ti vissajjitabbo siyā, tathā dutiyatatiyā. Catuttho pana ‘‘pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tesaṃ cittaṃ bhaṅgakkhaṇaṃ avītikkantaṃ, no ca tesaṃ cittaṃ uppādakkhaṇaṃ avītikkantaṃ, itaresaṃ cittaṃ bhaṅgakkhaṇañca avītikkantaṃ uppādakkhaṇañca avītikkanta’’nti vissajjitabbo bhaveyya, tathā avissajjetvā kasmā sabbattha cittameva vibhattanti ? Cittavasena puggalavavatthānato. Khaṇassa hi vītikkantatāya atikkantakālatāvacanena vattamānassa ca cittassa vasena puggalo uppādakkhaṇātītacitto vutto atītassa ca, tattha purimassa cittaṃ na bhaṅgakkhaṇaṃ vītikkantaṃ pacchimassa vītikkantanti evamādiko puggalavibhāgo yassa cittassa vasena puggalavavatthānaṃ hoti, tassa cittassa taṃtaṃkhaṇavītikkamāvītikkamadassanavasena dassito hotīti sabbavissajjanesu cittameva vibhattaṃ. Atha vā nayidha dhammamattavisiṭṭho puggalo pucchito, atha kho puggalavisiṭṭhaṃ cittaṃ, tasmā cittameva vissajjitanti veditabbaṃ. Yadipi puggalappadhānā pucchā, athāpi cittappadhānā, ubhayathāpi dutiyapucchāya ‘‘āmantā’’ti vattabbaṃ siyā, tathā pana avatvā nirodhakkhaṇavītikkamena atikkantakālatā na uppādakkhaṇavītikkamena atikkantakālatā viya vattamānassa atthīti dassanatthaṃ ‘‘atītaṃ citta’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Yassa cittaṃ na uppajjamānanti ettha uppajjamānaṃ khaṇaṃ khaṇaṃ vītikkantaṃ atikkantakālaṃ yassa cittaṃ na hotīti attho. Esa nayo ‘‘na nirujjhamāna’’nti etthāpi.
114-116. மிஸ்ஸகவாரேஸு யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தி, தஸ்ஸ சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி புச்சா², நோதி விஸ்ஸஜ்ஜனஞ்ச அட்ட²கதா²யங் த³ஸ்ஸிதங். பாளியங் பன ‘‘யஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தி, தஸ்ஸ ஸராக³ங் சித்தங் நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீ’’தி மாதிகாட²பனாயங் வுத்தத்தா விஸ்ஸஜ்ஜனேபி ததே²வ ஸன்னிட்டா²னஸங்ஸயத்தே²ஸு ஸராகா³தி³மிஸ்ஸகசித்தவஸேனேவ புச்சா² உத்³த⁴ரித்வா ‘‘ஸராக³பச்சி²மசித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணே தேஸங் ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தி நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி, இதரேஸங் ஸராக³சித்தஸ்ஸ உப்பாத³க்க²ணே தேஸங் ஸராக³ங் சித்தங் உப்பஜ்ஜதி ந நிருஜ்ஜ²தி நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி சேவ உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதி சா’’தி ஏவமாதி³னா நயேன யேபு⁴ய்யேன ஸுத்³தி⁴கவாரஸதி³ஸமேவ விஸ்ஸஜ்ஜனங் காதப்³ப³ந்தி கத்வா ஸங்கி²த்தந்தி விஞ்ஞாயதி.
114-116. Missakavāresu yassa sarāgaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti pucchā, noti vissajjanañca aṭṭhakathāyaṃ dassitaṃ. Pāḷiyaṃ pana ‘‘yassa sarāgaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa sarāgaṃ cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatī’’ti mātikāṭhapanāyaṃ vuttattā vissajjanepi tatheva sanniṭṭhānasaṃsayatthesu sarāgādimissakacittavaseneva pucchā uddharitvā ‘‘sarāgapacchimacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ sarāgaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati nirujjhissati nuppajjissati, itaresaṃ sarāgacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ sarāgaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati nirujjhissati ceva uppajjissati cā’’ti evamādinā nayena yebhuyyena suddhikavārasadisameva vissajjanaṃ kātabbanti katvā saṃkhittanti viññāyati.
நித்³தே³ஸவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Niddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
சித்தயமகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Cittayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / யமகபாளி • Yamakapāḷi / 7. அனுஸயயமகங் • 7. Anusayayamakaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 8. சித்தயமகங் • 8. Cittayamakaṃ
