| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੧੦. ਚੂਲ਼ਨਿਕਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Cūḷanikāsuttavaṇṇanā
੮੧. ਦਸਮੇ ਅਰੁਣવਤਿਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ ਅਰੁਣવਾ ਨਾਮ। ਰਞ੍ਞੋ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰੁਣવਤੋ ਅਰੁਣવਤੀ ਨਾਮ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਹੋਸਿ। ਅਰੁਣવਤਿਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਧਾਨਿਂ ਸਿਖੀ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਾਸਿ। ਸਿਖਿਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਭਿਭੂਸਮ੍ਭવਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਯੁਗਂ ਅਹੋਸਿ ਅਗ੍ਗਂ ਭਦ੍ਦਯੁਗਂ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਿਖੀ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਭਿਭੁਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸਂਯੁਤ੍ਤੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੫) ਆਗਤਸ੍ਸ ਅਰੁਣવਤਿਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਤਿਪ੍ਪਗੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਗੋ, ਅਤਿવਿਯ ਪਾਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ ਤਾવ ਕੁਲੇਸੁ ਭਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
81. Dasame aruṇavatisuttantaaṭṭhuppattiyanti ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā ahosi aruṇavā nāma. Rañño kho pana, bhikkhave, aruṇavato aruṇavatī nāma rājadhānī ahosi. Aruṇavatiṃ kho pana, bhikkhave, rājadhāniṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho upanissāya vihāsi. Sikhissa kho pana, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesī’’tiādinā brahmasaṃyutte (saṃ. ni. 1.185) āgatassa aruṇavatisuttantassa aṭṭhuppattiyaṃ. Atippagoti ativiya pago, ativiya pātoti attho, na tāva kulesu bhattaṃ niṭṭhātīti vuttaṃ hoti.
ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅવਝਾਯਨ੍ਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਲਾਮਕਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਕੁਬ੍ਬਨਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਪਕਤਿવਣ੍ਣਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਨਾਗવਣ੍ਣਂ વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਸੁਪਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੧੩) ਨਯੇਨ ਆਗਤਂ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਕੁਬ੍ਬਨਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਂ। ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸੀਤਿ ਥੇਰੋ ਕਿਰ ‘‘ਕਥਂ ਦੇਸਿਤਾ ਖੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਾਸਣ੍ਡਾ ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਯੇ ਪੁਰਿਸਕਾਰਂ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ, વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਅવਣ੍ਣવਾਦੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, વੀਰਿਯਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਏવਮਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਿਯਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਮਨਾਪਾ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੬) ਇਦਂ ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸਿ।
Ujjhāyantīti avajhāyanti, heṭṭhā katvā cintenti, lāmakato cintenti. Anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ katvāti ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā nāgavaṇṇaṃ vā dasseti, supaṇṇavaṇṇaṃ vā dassetī’’tiādinā (paṭi. ma. 3.13) nayena āgataṃ anekappakāraṃ iddhivikubbanaṃ katvā. Sahassilokadhātunti cakkavāḷasahassaṃ. Gāthādvayaṃ abhāsīti thero kira ‘‘kathaṃ desitā kho dhammadesanā sabbesaṃ piyā manāpā’’ti cintetvā ‘‘sabbepi pāsaṇḍā sabbe devamanussā attano attano samaye purisakāraṃ vaṇṇayanti, vīriyassa avaṇṇavādī nāma natthi, vīriyappaṭisaṃyuttaṃ katvā desessāmi. Evamassa dhammadesanā sabbesaṃ piyā bhavissati manāpā’’ti ñatvā tīsu piṭakesu vicinitvā ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti (saṃ. ni. 1.186) idaṃ gāthādvayaṃ abhāsi.
ਕਿਂ ਆਲੋਕੋ ਅਯਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਆਲੋਕੋਤਿ। વਿਚਿਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਸਬ੍ਬੇਤਿ ਲੋਕਧਾਤੁਯਂ ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਾ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ। ਓਸਟਾਯ ਪਰਿਸਾਯਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਂ ਸਮੋਸਟਾਯ ਪਰਿਮਿਤਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਯ ਪਰਿਸਾਯ। ਅਤ੍ਥੋਪਿ ਨੇਸਂ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਤੇ ਸਦ੍ਦਮੇવ ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ, ਅਥ ਖੋ ਅਤ੍ਥੋਪਿ ਤੇਸਂ ਪਕਤਿਸવਨੂਪਚਾਰੇ વਿਯ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ ਸਹਸ੍ਸਂ ਲੋਕਧਾਤੁਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Kiṃ āloko ayanti kassa nu kho ayaṃ ālokoti. Vicinantānanti cintentānaṃ. Sabbeti lokadhātuyaṃ sabbe devā ca manussā ca. Osaṭāya parisāyāti dhammassavanatthaṃ samosaṭāya parimitaparicchinnāya parisāya. Atthopi nesaṃ pākaṭo ahosīti na kevalaṃ te saddameva assosuṃ, atha kho atthopi tesaṃ pakatisavanūpacāre viya pākaṭo ahosi. Tena sahassaṃ lokadhātuṃ viññāpetīti adhippāyo.
ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਸਿਨੇਰੁਂ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। વਿਰੋਚਮਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੁਤਿਯਾ ਦਿਬ੍ਬਮਾਨਾ, ਸੋਭਮਾਨਾ વਾ। ਤਾવ ਸਹਸ੍ਸਧਾ ਲੋਕੋਤਿ ਯਤ੍ਤਕੋ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇਹਿ ਓਭਾਸਿਯਮਾਨੋ ਲੋਕਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤੋ ਏਕੇਕੋ ਲੋਕੋ, ਤਤ੍ਤਕੇਨ ਪਮਾਣੇਨ ਸਹਸ੍ਸਧਾ ਲੋਕੋ, ਇਮਿਨਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸਾ ਆਨੀਤਾਤਿ ਏਸਾ ਚੂਲ਼ਨਿਕਾ ਲੋਕਧਾਤੁ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ਆਨੀਤਾ, ਦੇਸਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਜ੍ਝਿਮਿਕਾਯ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਮਾਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ।
Pariharantīti sineruṃ dakkhiṇato katvā parivattenti. Virocamānāti attano jutiyā dibbamānā, sobhamānā vā. Tāva sahassadhā lokoti yattako candimasūriyehi obhāsiyamāno lokadhātusaṅkhāto ekeko loko, tattakena pamāṇena sahassadhā loko, iminā cakkavāḷena saddhiṃ cakkavāḷasahassanti attho. Kasmā panesā ānītāti esā cūḷanikā lokadhātu kasmā bhagavatā ānītā, desitāti attho. Majjhimikāya lokadhātuyā paricchedadassanatthanti dvisahassilokadhātuyā parimāṇadassanatthaṃ.
ਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਸਹਸ੍ਸੀ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ, ਸਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਣਨਾਯ ਦਸਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਮਾਣਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਨਿ ਸਹਸ੍ਸਭਾਗੇਨ ਗਣੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਮ੍ਪਨਦੇવਤੂਪਸਙ੍ਕਮਨਾਦਿਨਾ ਜਾਤਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਨ ਸਹ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਠਾਨਂ ਜਾਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਤਕਾਯ ਏવ ਜਾਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਭਾવੋ ਧਮ੍ਮਤਾવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ‘‘ਪਰਿਗ੍ਗਹવਸੇਨਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਂ ਜਾਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਤਨ੍ਨਿવਾਸੀਨਂਯੇવ ਚ ਦੇવਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਾਦੀਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂਯੇવ ਗਹਣਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਮਹਾਭਿਨੀਹਾਰਾਦਿਕਾਲੇਪਿ ਤਸ੍ਸ ਪਕਮ੍ਪਨਸ੍ਸ ਲਬ੍ਭਨਤੋ।
Sahassilokadhātuyā sahassī dvisahassilokadhātu, sā cakkavāḷagaṇanāya dasasatasahassacakkavāḷaparimāṇā. Tenāha ‘‘sahassacakkavāḷāni sahassabhāgena gaṇetvā’’tiādi. Kampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena saha yogakkhemaṃ ṭhānaṃ jātikkhettaṃ. Tattakāya eva jātikkhettabhāvo dhammatāvaseneva veditabbo, ‘‘pariggahavasenā’’ti keci. Sabbesampi buddhānaṃ evaṃ jātikkhettaṃ tannivāsīnaṃyeva ca devatānaṃ dhammābhisamayoti vadanti. Paṭisandhiggahaṇādīnaṃ sattannaṃyeva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhanato.
ਸਹਸ੍ਸਂ ਸਹਸ੍ਸਧਾ ਕਤ੍વਾ ਗਣਿਤਂ ਮਜ੍ਝਿਮਿਕਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਮਜ੍ਝਿਮਿਕਾਯ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਸਹਸ੍ਸਂ ਤਿਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ, ਸਾਯੇવ ਚ ਮਹਾਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੂਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਰਸੇਨੇવ ਆਣਾਪવਤ੍ਤਨਂ ਆਣਾਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ, ਯਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਸਂવਟ੍ਟਤਿ વਿવਟ੍ਟਤਿ ਚ। ਆਣਾ ਫਰਤੀਤਿ ਤਨ੍ਨਿવਾਸਿਦੇવਤਾਨਂ ਸਿਰਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨੇਨ વਤ੍ਤਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਕੇવਲਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨੇવ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯવਸੇਨ ਚ ਪਨ ‘‘ਯਾવਤਾ ਪਨ ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੧) વਚਨਤੋ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅવਿਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਸਯਕ੍ਖੇਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਮਾਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। વਿਸਮੋਤਿ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਾਦੀਨਂ વਿਸਮਭਾવਤੋ વਿਸਮੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸੂਰਿਯੋ ਉਗ੍ਗਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Sahassaṃ sahassadhā katvā gaṇitaṃ majjhimikantiādinā majjhimikāya lokadhātuyā sahassaṃ tisahassilokadhātu, sāyeva ca mahāsahassilokadhātūti dasseti. Saraseneva āṇāpavattanaṃ āṇākkhettaṃ, yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati vivaṭṭati ca. Āṇā pharatīti tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena vattati, tañca kho kevalaṃ buddhānubhāveneva, adhippāyavasena ca pana ‘‘yāvatā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato buddhānaṃ avisayo nāma natthi, visayakkhettassa pamāṇaparicchedo nāma natthi. Visamoti sūriyuggamanādīnaṃ visamabhāvato visamo. Tenevāha ‘‘ekasmiṃ ṭhāne sūriyo uggato hotī’’tiādi. Sesamettha suviññeyyameva.
ਚੂਲ਼ਨਿਕਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cūḷanikāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਆਨਨ੍ਦવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ānandavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧੦. ਚੂਲ਼ਨਿਕਾਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Cūḷanikāsuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਚੂਲ਼ਨਿਕਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Cūḷanikāsuttavaṇṇanā
