Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
൧൦. ചൂളനികാസുത്തവണ്ണനാ
10. Cūḷanikāsuttavaṇṇanā
൮൧. ദസമസ്സ ദുവിധോ നിക്ഖേപോ അത്ഥുപ്പത്തികോപി പുച്ഛാവസികോപി. കതരഅത്ഥുപ്പത്തിയം കസ്സ പുച്ഛായ കഥിതന്തി ചേ? അരുണവതിസുത്തന്തഅത്ഥുപ്പത്തിയം (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൫ ആദയോ) ആനന്ദത്ഥേരസ്സ പുച്ഛായ കഥിതം. അരുണവതിസുത്തന്തോ കേന കഥിതോതി? ദ്വീഹി ബുദ്ധേഹി കഥിതോ സിഖിനാ ച ഭഗവതാ അമ്ഹാകഞ്ച സത്ഥാരാ. ഇമസ്മാ ഹി കപ്പാ ഏകതിംസകപ്പമത്ഥകേ അരുണവതിനഗരേ അരുണവതോ രഞ്ഞോ പഭാവതിയാ നാമ മഹേസിയാ കുച്ഛിസ്മിം നിബ്ബത്തിത്വാ പരിപക്കേ ഞാണേ മഹാഭിനിക്ഖമനം നിക്ഖമിത്വാ സിഖീ ഭഗവാ ബോധിമണ്ഡേ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം പടിവിജ്ഝിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ അരുണവതിം നിസ്സായ വിഹരന്തോ ഏകദിവസം പാതോവ സരീരപ്പടിജഗ്ഗനം കത്വാ മഹാഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവാരോ ‘‘അരുണവതിം പിണ്ഡായ പവിസിസ്സാമീ’’തി നിക്ഖമിത്വാ വിഹാരദ്വാരകോട്ഠകസമീപേ ഠിതോ അഭിഭും നാമ അഗ്ഗസാവകം ആമന്തേസി – ‘‘അതിപ്പഗോ ഖോ, ഭിക്ഖു, അരുണവതിം പിണ്ഡായ പവിസിതും, യേന അഞ്ഞതരോ ബ്രഹ്മലോകോ തേനുപസങ്കമിസ്സാമാ’’തി. യഥാഹ –
81. Dasamassa duvidho nikkhepo atthuppattikopi pucchāvasikopi. Kataraatthuppattiyaṃ kassa pucchāya kathitanti ce? Aruṇavatisuttantaatthuppattiyaṃ (saṃ. ni. 1.185 ādayo) ānandattherassa pucchāya kathitaṃ. Aruṇavatisuttanto kena kathitoti? Dvīhi buddhehi kathito sikhinā ca bhagavatā amhākañca satthārā. Imasmā hi kappā ekatiṃsakappamatthake aruṇavatinagare aruṇavato rañño pabhāvatiyā nāma mahesiyā kucchismiṃ nibbattitvā paripakke ñāṇe mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā sikhī bhagavā bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā pavattitavaradhammacakko aruṇavatiṃ nissāya viharanto ekadivasaṃ pātova sarīrappaṭijagganaṃ katvā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘aruṇavatiṃ piṇḍāya pavisissāmī’’ti nikkhamitvā vihāradvārakoṭṭhakasamīpe ṭhito abhibhuṃ nāma aggasāvakaṃ āmantesi – ‘‘atippago kho, bhikkhu, aruṇavatiṃ piṇḍāya pavisituṃ, yena aññataro brahmaloko tenupasaṅkamissāmā’’ti. Yathāha –
‘‘അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സിഖീ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ അഭിഭും ഭിക്ഖും ആമന്തേസി – ‘ആയാമ, ബ്രാഹ്മണ, യേന അഞ്ഞതരോ ബ്രഹ്മലോകോ തേനുപസങ്കമിസ്സാമ, ന താവ ഭത്തകാലോ ഭവിസ്സതീ’തി. ‘ഏവം, ഭന്തേ’തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഭിഭൂ ഭിക്ഖു സിഖിസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സിഖീ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ അഭിഭൂ ച ഭിക്ഖു യേന അഞ്ഞതരോ ബ്രഹ്മലോകോ തേനുപസങ്കമിംസൂ’’തി (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൫).
‘‘Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘āyāma, brāhmaṇa, yena aññataro brahmaloko tenupasaṅkamissāma, na tāva bhattakālo bhavissatī’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paccassosi. Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhū ca bhikkhu yena aññataro brahmaloko tenupasaṅkamiṃsū’’ti (saṃ. ni. 1.185).
തത്ഥ മഹാബ്രഹ്മാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധം ദിസ്വാ അത്തമനോ പച്ചുഗ്ഗമനം കത്വാ ബ്രഹ്മാസനം പഞ്ഞാപേത്വാ അദാസി, ഥേരസ്സാപി അനുച്ഛവികം ആസനം പഞ്ഞാപയിംസു. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ, ഥേരോപി അത്തനോ പഞ്ഞത്താസനേ നിസീദി. മഹാബ്രഹ്മാപി ദസബലം വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
Tattha mahābrahmā sammāsambuddhaṃ disvā attamano paccuggamanaṃ katvā brahmāsanaṃ paññāpetvā adāsi, therassāpi anucchavikaṃ āsanaṃ paññāpayiṃsu. Nisīdi bhagavā paññatte āsane, theropi attano paññattāsane nisīdi. Mahābrahmāpi dasabalaṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സിഖീ ഭഗവാ അഭിഭും ഭിക്ഖും ആമന്തേസി – ‘‘പടിഭാതു തം, ബ്രാഹ്മണ, ബ്രഹ്മുനോ ച ബ്രഹ്മപരിസായ ച ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാനഞ്ച ധമ്മീകഥാതി. ‘ഏവം, ഭന്തേ’തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അഭിഭൂ ഭിക്ഖു സിഖിസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പടിസ്സുണിത്വാ ബ്രഹ്മുനോ ച ബ്രഹ്മപരിസായ ച ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാനഞ്ച ധമ്മിം കഥം കഥേസി. ഥേരേ ധമ്മം കഥേന്തേ ബ്രഹ്മഗണാ ഉജ്ഝായിംസു – ‘‘ചിരസ്സഞ്ച മയം സത്ഥു ബ്രഹ്മലോകാഗമനം ലഭിമ്ഹ, അയഞ്ച ഭിക്ഖു ഠപേത്വാ സത്ഥാരം സയം ധമ്മകഥം ആരഭീ’’തി.
Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘paṭibhātu taṃ, brāhmaṇa, brahmuno ca brahmaparisāya ca brahmapārisajjānañca dhammīkathāti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissuṇitvā brahmuno ca brahmaparisāya ca brahmapārisajjānañca dhammiṃ kathaṃ kathesi. There dhammaṃ kathente brahmagaṇā ujjhāyiṃsu – ‘‘cirassañca mayaṃ satthu brahmalokāgamanaṃ labhimha, ayañca bhikkhu ṭhapetvā satthāraṃ sayaṃ dhammakathaṃ ārabhī’’ti.
സത്ഥാ തേസം അനത്തമനഭാവം ഞത്വാ അഭിഭും ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘ഉജ്ഝായന്തി ഖോ തേ, ബ്രാഹ്മണ, ബ്രഹ്മാ ച ബ്രഹ്മപരിസാ ച ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാ ച. തേന ഹി ത്വം – ബ്രാഹ്മണ, ഭിയ്യോസോമത്തായ സംവേജേഹീ’’തി. ഥേരോ സത്ഥു വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവികുബ്ബനം കത്വാ സഹസ്സിലോകധാതും സരേന വിഞ്ഞാപേന്തോ ‘‘ആരമ്ഭഥ നിക്കമഥാ’’തി (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൫) ഗാഥാദ്വയം അഭാസി. കിം പന കത്വാ ഥേരോ സഹസ്സിലോകധാതും വിഞ്ഞാപേസീതി? നീലകസിണം താവ സമാപജ്ജിത്വാ സബ്ബത്ഥ അന്ധകാരം ഫരി, തതോ ‘‘കിമിദം അന്ധകാര’’ന്തി സത്താനം ആഭോഗേ ഉപ്പന്നേ ആലോകം ദസ്സേസി. ‘‘കിം ആലോകോ അയ’’ന്തി വിചിനന്താനം അത്താനം ദസ്സേസി, സഹസ്സചക്കവാളേ ദേവമനുസ്സാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹിത്വാ പഗ്ഗണ്ഹിത്വാ ഥേരംയേവ നമസ്സമാനാ അട്ഠംസു. ഥേരോ ‘‘മഹാജനോ മയ്ഹം ധമ്മം ദേസേന്തസ്സ സരം സുണാതൂ’’തി ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി. സബ്ബേ ഓസടായ പരിസായ മജ്ഝേ നിസീദിത്വാ ധമ്മം ദേസേന്തസ്സ വിയ സദ്ദം അസ്സോസും. അത്ഥോപി നേസം പാകടോ അഹോസി.
Satthā tesaṃ anattamanabhāvaṃ ñatvā abhibhuṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘ujjhāyanti kho te, brāhmaṇa, brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca. Tena hi tvaṃ – brāhmaṇa, bhiyyosomattāya saṃvejehī’’ti. Thero satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā anekavihitaṃ iddhivikubbanaṃ katvā sahassilokadhātuṃ sarena viññāpento ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti (saṃ. ni. 1.185) gāthādvayaṃ abhāsi. Kiṃ pana katvā thero sahassilokadhātuṃ viññāpesīti? Nīlakasiṇaṃ tāva samāpajjitvā sabbattha andhakāraṃ phari, tato ‘‘kimidaṃ andhakāra’’nti sattānaṃ ābhoge uppanne ālokaṃ dassesi. ‘‘Kiṃ āloko aya’’nti vicinantānaṃ attānaṃ dassesi, sahassacakkavāḷe devamanussā añjaliṃ paggaṇhitvā paggaṇhitvā theraṃyeva namassamānā aṭṭhaṃsu. Thero ‘‘mahājano mayhaṃ dhammaṃ desentassa saraṃ suṇātū’’ti imā gāthā abhāsi. Sabbe osaṭāya parisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentassa viya saddaṃ assosuṃ. Atthopi nesaṃ pākaṭo ahosi.
അഥ ഖോ ഭഗവാ സദ്ധിം ഥേരേന അരുണവതിം പച്ചാഗന്ത്വാ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപടിക്കന്തോ ഭിക്ഖുസങ്ഘം പുച്ഛി – ‘‘അസ്സുത്ഥ നോ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, അഭിഭുസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മലോകേ ഠിതസ്സ ഗാഥായോ ഭാസമാനസ്സാ’’തി. തേ ‘‘ആമ, ഭന്തേ’’തി പടിജാനിത്വാ സുതഭാവം ആവികരോന്താ തദേവ ഗാഥാദ്വയം ഉദാഹരിംസു. സത്ഥാ ‘‘സാധു സാധൂ’’തി സാധുകാരം ദത്വാ ദേസനം നിട്ഠപേസി. ഏവം താവ ഇദം സുത്തം ഇതോ ഏകതിംസകപ്പമത്ഥകേ സിഖിനാ ഭഗവതാ കഥിതം.
Atha kho bhagavā saddhiṃ therena aruṇavatiṃ paccāgantvā piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto bhikkhusaṅghaṃ pucchi – ‘‘assuttha no tumhe, bhikkhave, abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’’ti. Te ‘‘āma, bhante’’ti paṭijānitvā sutabhāvaṃ āvikarontā tadeva gāthādvayaṃ udāhariṃsu. Satthā ‘‘sādhu sādhū’’ti sādhukāraṃ datvā desanaṃ niṭṭhapesi. Evaṃ tāva idaṃ suttaṃ ito ekatiṃsakappamatthake sikhinā bhagavatā kathitaṃ.
അമ്ഹാകം പന ഭഗവാ സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ സാവത്ഥിം ഉപനിസ്സായ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ജേട്ഠമൂലമാസപുണ്ണമദിവസേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേത്വാ ഇമം അരുണവതിസുത്തം പട്ഠപേസി. ആനന്ദത്ഥേരോ ബീജനിം ഗഹേത്വാ ബീജയമാനോ ഠിതകോവ ആദിതോ പട്ഠായ യാവ പരിയോസാനാ ഏകബ്യഞ്ജനമ്പി അഹാപേത്വാ സകലസുത്തം ഉഗ്ഗണ്ഹി. സോ പുനദിവസേ പിണ്ഡപാതപടിക്കന്തോ ദസബലസ്സ വത്തം ദസ്സേത്വാ അത്തനോ ദിവാവിഹാരട്ഠാനം ഗന്ത്വാ സദ്ധിവിഹാരികന്തേവാസികേസു വത്തം ദസ്സേത്വാ പക്കന്തേസു ഹിയ്യോ കഥിതം അരുണവതിസുത്തം ആവജ്ജേന്തോ നിസീദി. അഥസ്സ സബ്ബം സുത്തം വിഭൂതം ഉപട്ഠാസി. സോ ചിന്തേസി – ‘‘സിഖിസ്സ ഭഗവതോ അഗ്ഗസാവകോ ബ്രഹ്മലോകേ ഠത്വാ ചക്കവാളസഹസ്സേ അന്ധകാരം വിധമേത്വാ സരീരോഭാസം ദസ്സേത്വാ അത്തനോ സദ്ദം സാവേന്തോ ധമ്മകഥം കഥേസീതി ഹിയ്യോ സത്ഥാരാ കഥിതം, സാവകസ്സ താവ വിസയോ ഏവരൂപോ, ദസ പാരമിയോ പൂരേത്വാ സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ പന സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ കിത്തകം ഠാനം സരേന വിഞ്ഞാപേയ്യാ’’തി. സോ ഏവം ഉപ്പന്നായ വിമതിയാ വിനോദനത്ഥം തങ്ഖണേയേവ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ തമത്ഥം പുച്ഛി. ഏതമത്ഥം ദസ്സേതും അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോതി വുത്തം.
Amhākaṃ pana bhagavā sabbaññutaṃ patto pavattitavaradhammacakko sāvatthiṃ upanissāya jetavane viharanto jeṭṭhamūlamāsapuṇṇamadivase bhikkhū āmantetvā imaṃ aruṇavatisuttaṃ paṭṭhapesi. Ānandatthero bījaniṃ gahetvā bījayamāno ṭhitakova ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā ekabyañjanampi ahāpetvā sakalasuttaṃ uggaṇhi. So punadivase piṇḍapātapaṭikkanto dasabalassa vattaṃ dassetvā attano divāvihāraṭṭhānaṃ gantvā saddhivihārikantevāsikesu vattaṃ dassetvā pakkantesu hiyyo kathitaṃ aruṇavatisuttaṃ āvajjento nisīdi. Athassa sabbaṃ suttaṃ vibhūtaṃ upaṭṭhāsi. So cintesi – ‘‘sikhissa bhagavato aggasāvako brahmaloke ṭhatvā cakkavāḷasahasse andhakāraṃ vidhametvā sarīrobhāsaṃ dassetvā attano saddaṃ sāvento dhammakathaṃ kathesīti hiyyo satthārā kathitaṃ, sāvakassa tāva visayo evarūpo, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto pana sammāsambuddho kittakaṃ ṭhānaṃ sarena viññāpeyyā’’ti. So evaṃ uppannāya vimatiyā vinodanatthaṃ taṅkhaṇeyeva bhagavantaṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ pucchi. Etamatthaṃ dassetuṃ atha kho āyasmā ānandoti vuttaṃ.
തത്ഥ സമ്മുഖാതി സമ്മുഖീഭൂതേന മയാ ഏതം സുതം, ന അനുസ്സവേന, ന ദൂതപരമ്പരായാതി ഇമിനാ അധിപ്പായേന ഏവമാഹ. കീവതകം പഹോതി സരേന വിഞ്ഞാപേതുന്തി കിത്തകം ഠാനം സരീരോഭാസേന വിഹതന്ധകാരം കത്വാ സരേന വിഞ്ഞാപേതും സക്കോതി. സാവകോ സോ, ആനന്ദ, അപ്പമേയ്യാ തഥാഗതാതി ഇദം ഭഗവാ ഇമിനാ അധിപ്പായേനാഹ – ആനന്ദ, ത്വം കിം വദേസി, സോ പദേസഞാണേ ഠിതോ സാവകോ. തഥാഗതാ പന ദസ പാരമിയോ പൂരേത്വാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം പത്താ അപ്പമേയ്യാ. സോ ത്വം നഖസിഖായ പംസും ഗഹേത്വാ മഹാപഥവിപംസുനാ സദ്ധിം ഉപമേന്തോ വിയ കിം നാമേതം വദേസി. അഞ്ഞോ ഹി സാവകാനം വിസയോ, അഞ്ഞോ ബുദ്ധാനം. അഞ്ഞോ സാവകാനം ഗോചരോ, അഞ്ഞോ ബുദ്ധാനം. അഞ്ഞം സാവകാനം ബലം, അഞ്ഞം ബുദ്ധാനന്തി. ഇതി ഭഗവാ ഇമിനാ അധിപ്പായേന അപ്പമേയ്യഭാവം വത്വാ തുണ്ഹീ അഹോസി.
Tattha sammukhāti sammukhībhūtena mayā etaṃ sutaṃ, na anussavena, na dūtaparamparāyāti iminā adhippāyena evamāha. Kīvatakaṃ pahoti sarena viññāpetunti kittakaṃ ṭhānaṃ sarīrobhāsena vihatandhakāraṃ katvā sarena viññāpetuṃ sakkoti. Sāvako so, ānanda, appameyyā tathāgatāti idaṃ bhagavā iminā adhippāyenāha – ānanda, tvaṃ kiṃ vadesi, so padesañāṇe ṭhito sāvako. Tathāgatā pana dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaññāṇaṃ pattā appameyyā. So tvaṃ nakhasikhāya paṃsuṃ gahetvā mahāpathavipaṃsunā saddhiṃ upamento viya kiṃ nāmetaṃ vadesi. Añño hi sāvakānaṃ visayo, añño buddhānaṃ. Añño sāvakānaṃ gocaro, añño buddhānaṃ. Aññaṃ sāvakānaṃ balaṃ, aññaṃ buddhānanti. Iti bhagavā iminā adhippāyena appameyyabhāvaṃ vatvā tuṇhī ahosi.
ഥേരോ ദുതിയമ്പി പുച്ഛി. സത്ഥാ, ‘‘ആനന്ദ, ത്വം താളച്ഛിദ്ദം ഗഹേത്വാ അനന്താകാസേന ഉപമേന്തോ വിയ, ചാതകസകുണം ഗഹേത്വാ ദിയഡ്ഢയോജനസതികേന സുപണ്ണരാജേന ഉപമേന്തോ വിയ, ഹത്ഥിസോണ്ഡായ ഉദകം ഗഹേത്വാ മഹാഗങ്ഗായ ഉപമേന്തോ വിയ, ചതുരതനികേ ആവാടേ ഉദകം ഗഹേത്വാ സത്തഹി സരേഹി ഉപമേന്തോ വിയ, നാളികോദനമത്തലാഭിം മനുസ്സം ഗഹേത്വാ ചക്കവത്തിരഞ്ഞാ ഉപമേന്തോ വിയ, പംസുപിസാചകം ഗഹേത്വാ സക്കേന ദേവരഞ്ഞാ ഉപമേന്തോ വിയ, ഖജ്ജോപനകപ്പഭം ഗഹേത്വാ സൂരിയപ്പഭായ ഉപമേന്തോ വിയ കിം നാമേതം വദേസീതി ദീപേന്തോ ദുതിയമ്പി അപ്പമേയ്യഭാവമേവ വത്വാ തുണ്ഹീ അഹോസി. തതോ ഥേരോ ചിന്തേസി – ‘‘സത്ഥാ മയാ പുച്ഛിതോ ന താവ കഥേസി, ഹന്ദ നം യാവതതിയം യാചിത്വാ ബുദ്ധസീഹനാദം നദാപേസ്സാമീ’’തി. സോ തതിയമ്പി യാചി. തം ദസ്സേതും തതിയമ്പി ഖോതിആദി വുത്തം. അഥസ്സ ഭഗവാ ബ്യാകരോന്തോ സുതാ തേ ആനന്ദാതിആദിമാഹ. ഥേരോ ചിന്തേസി – ‘‘സത്ഥാ മേ ‘സുതാ തേ, ആനന്ദ, സഹസ്സീ ചൂളനികാ ലോകധാതൂ’തി ഏത്തകമേവ വത്വാ തുണ്ഹീ ജാതോ, ഇദാനി ബുദ്ധസീഹനാദം നദിസ്സതീ’’തി സോ സത്ഥാരം യാചന്തോ ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോതിആദിമാഹ.
Thero dutiyampi pucchi. Satthā, ‘‘ānanda, tvaṃ tāḷacchiddaṃ gahetvā anantākāsena upamento viya, cātakasakuṇaṃ gahetvā diyaḍḍhayojanasatikena supaṇṇarājena upamento viya, hatthisoṇḍāya udakaṃ gahetvā mahāgaṅgāya upamento viya, caturatanike āvāṭe udakaṃ gahetvā sattahi sarehi upamento viya, nāḷikodanamattalābhiṃ manussaṃ gahetvā cakkavattiraññā upamento viya, paṃsupisācakaṃ gahetvā sakkena devaraññā upamento viya, khajjopanakappabhaṃ gahetvā sūriyappabhāya upamento viya kiṃ nāmetaṃ vadesīti dīpento dutiyampi appameyyabhāvameva vatvā tuṇhī ahosi. Tato thero cintesi – ‘‘satthā mayā pucchito na tāva kathesi, handa naṃ yāvatatiyaṃ yācitvā buddhasīhanādaṃ nadāpessāmī’’ti. So tatiyampi yāci. Taṃ dassetuṃ tatiyampi khotiādi vuttaṃ. Athassa bhagavā byākaronto sutā te ānandātiādimāha. Thero cintesi – ‘‘satthā me ‘sutā te, ānanda, sahassī cūḷanikā lokadhātū’ti ettakameva vatvā tuṇhī jāto, idāni buddhasīhanādaṃ nadissatī’’ti so satthāraṃ yācanto etassa bhagavā kālotiādimāha.
ഭഗവാപിസ്സ വിത്ഥാരകഥം കഥേതും തേന ഹാനന്ദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യാവതാതി യത്തകം ഠാനം. ചന്ദിമസൂരിയാതി ചന്ദിമാ ച സൂരിയോ ച. പരിഹരന്തീതി വിചരന്തി. ദിസാ ഭന്തീതി സബ്ബദിസാ ഓഭാസന്തി. വിരോചനാതി വിരോചമാനാ. ഏത്താവതാ ഏകചക്കവാളം പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ദസ്സിതം ഹോതി. ഇദാനി തം സഹസ്സഗുണം കത്വാ ദസ്സേന്തോ താവ സഹസ്സധാ ലോകോതി ആഹ. തസ്മിം സഹസ്സധാ ലോകേതി തസ്മിം സഹസ്സചക്കവാളേ. സഹസ്സം ചാതുമഹാരാജികാനന്തി സഹസ്സം ചാതുമഹാരാജികാനം ദേവലോകാനം. യസ്മാ പന ഏകേകസ്മിം ചക്കവാളേ ചത്താരോ ചത്താരോ മഹാരാജാനോ , തസ്മാ ചത്താരി മഹാരാജസഹസ്സാനീതി വുത്തം. ഇമിനാ ഉപായേന സബ്ബത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ചൂളനികാതി ഖുദ്ദികാ. അയം സാവകാനം വിസയോ. കസ്മാ പനേസാ ആനീതാതി? മജ്ഝിമികായ ലോകധാതുയാ പരിച്ഛേദദസ്സനത്ഥം.
Bhagavāpissa vitthārakathaṃ kathetuṃ tena hānandātiādimāha. Tattha yāvatāti yattakaṃ ṭhānaṃ. Candimasūriyāti candimā ca sūriyo ca. Pariharantīti vicaranti. Disā bhantīti sabbadisā obhāsanti. Virocanāti virocamānā. Ettāvatā ekacakkavāḷaṃ paricchinditvā dassitaṃ hoti. Idāni taṃ sahassaguṇaṃ katvā dassento tāva sahassadhā lokoti āha. Tasmiṃ sahassadhā loketi tasmiṃ sahassacakkavāḷe. Sahassaṃ cātumahārājikānanti sahassaṃ cātumahārājikānaṃ devalokānaṃ. Yasmā pana ekekasmiṃ cakkavāḷe cattāro cattāro mahārājāno , tasmā cattāri mahārājasahassānīti vuttaṃ. Iminā upāyena sabbattha attho veditabbo. Cūḷanikāti khuddikā. Ayaṃ sāvakānaṃ visayo. Kasmā panesā ānītāti? Majjhimikāya lokadhātuyā paricchedadassanatthaṃ.
യാവതാതി യത്തകാ. താവ സഹസ്സധാതി താവ സഹസ്സഭാഗേന. ദ്വിസഹസ്സീ മജ്ഝിമികാ ലോകധാതൂതി അയം സഹസ്സചക്കവാളാനി സഹസ്സഭാഗേന ഗണേത്വാ ദസസതസഹസ്സചക്കവാളപരിമാണാ ദ്വിസഹസ്സീ മജ്ഝിമികാ നാമ ലോകധാതു. അയം സാവകാനം അവിസയോ, ബുദ്ധാനമേവ വിസയോ. ഏത്തകേപി ഹി ഠാനേ തഥാഗതാ അന്ധകാരം വിധമേത്വാ സരീരോഭാസം ദസ്സേത്വാ സരേന വിഞ്ഞാപേതും സക്കോന്തീതി ദീപേതി. ഏത്തകേന ബുദ്ധാനം ജാതിക്ഖേത്തം നാമ ദസ്സിതം. ബോധിസത്താനഞ്ഹി പച്ഛിമഭവേ ദേവലോകതോ ചവിത്വാ മാതുകുച്ഛിയം പടിസന്ധിഗ്ഗഹണദിവസേ ച കുച്ഛിതോ നിക്ഖമനദിവസേ ച മഹാഭിനിക്ഖമനദിവസേ ച സമ്ബോധിധമ്മചക്കപ്പവത്തനആയുസങ്ഖാരവോസ്സജ്ജനപരിനിബ്ബാനദിവസേസു ച ഏത്തകം ഠാനം കമ്പതി.
Yāvatāti yattakā. Tāva sahassadhāti tāva sahassabhāgena. Dvisahassī majjhimikā lokadhātūti ayaṃ sahassacakkavāḷāni sahassabhāgena gaṇetvā dasasatasahassacakkavāḷaparimāṇā dvisahassī majjhimikā nāma lokadhātu. Ayaṃ sāvakānaṃ avisayo, buddhānameva visayo. Ettakepi hi ṭhāne tathāgatā andhakāraṃ vidhametvā sarīrobhāsaṃ dassetvā sarena viññāpetuṃ sakkontīti dīpeti. Ettakena buddhānaṃ jātikkhettaṃ nāma dassitaṃ. Bodhisattānañhi pacchimabhave devalokato cavitvā mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase ca kucchito nikkhamanadivase ca mahābhinikkhamanadivase ca sambodhidhammacakkappavattanaāyusaṅkhāravossajjanaparinibbānadivasesu ca ettakaṃ ṭhānaṃ kampati.
തിസഹസ്സീ മഹാസഹസ്സീതി സഹസ്സിതോ പട്ഠായ തതിയാതി തിസഹസ്സീ, സഹസ്സം സഹസ്സധാ കത്വാ ഗണിതം മജ്ഝിമികം സഹസ്സധാ കത്വാ ഗണിതത്താ മഹന്തേഹി സഹസ്സേഹി ഗണിതാതി മഹാസഹസ്സീ. ഏത്താവതാ കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളപരിമാണോ ലോകോ ദസ്സിതോ ഹോതി. ഭഗവാ ആകങ്ഖമാനോ ഏത്തകേ ഠാനേ അന്ധകാരം വിധമേത്വാ സരീരോഭാസം ദസ്സേത്വാ സരേന വിഞ്ഞാപേയ്യാതി. ഗണകപുത്തതിസ്സത്ഥേരോ പന ഏവമാഹ – ‘‘ന തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതുയാ ഏവം പരിമാണം. ഇദഞ്ഹി ആചരിയാനം സജ്ഝായമുള്ഹകം വാചായ പരിഹീനട്ഠാനം, ദസകോടിസതസഹസ്സചക്കവാളപരിമാണം പന ഠാനം തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതു നാമാ’’തി. ഏത്താവതാ ഹി ഭഗവതാ ആണാക്ഖേത്തം നാമ ദസ്സിതം. ഏതസ്മിഞ്ഹി അന്തരേ ആടാനാടിയപരിത്തഇസിഗിലിപരിത്തധജഗ്ഗപരിത്തബോജ്ഝങ്ഗപരിത്തഖന്ധപരിത്ത- മോരപരിത്തമേത്തപരിത്തരതനപരിത്താനം ആണാ ഫരതി. യാവതാ പന ആകങ്ഖേയ്യാതി യത്തകം ഠാനം ഇച്ഛേയ്യ, ഇമിനാ വിസയക്ഖേത്തം ദസ്സേതി. ബുദ്ധാനഞ്ഹി വിസയക്ഖേത്തസ്സ പമാണപരിച്ഛേദോ നാമ നത്ഥി, നത്ഥികഭാവേ ചസ്സ ഇമം ഓപമ്മം ആഹരന്തി – കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളമ്ഹി യാവ ബ്രഹ്മലോകാ സാസപേഹി പൂരേത്വാ സചേ കോചി പുരത്ഥിമായ ദിസായ ഏകചക്കവാളേ ഏകം സാസപം പക്ഖിപന്തോ ആഗച്ഛേയ്യ, സബ്ബേപി തേ സാസപാ പരിക്ഖയം ഗച്ഛേയ്യും, ന ത്വേവ പുരത്ഥിമായ ദിസായ ചക്കവാളാനി. ദക്ഖിണാദീസുപി ഏസേവ നയോ. തത്ഥ ബുദ്ധാനം അവിസയോ നാമ നത്ഥി.
Tisahassī mahāsahassīti sahassito paṭṭhāya tatiyāti tisahassī, sahassaṃ sahassadhā katvā gaṇitaṃ majjhimikaṃ sahassadhā katvā gaṇitattā mahantehi sahassehi gaṇitāti mahāsahassī. Ettāvatā koṭisatasahassacakkavāḷaparimāṇo loko dassito hoti. Bhagavā ākaṅkhamāno ettake ṭhāne andhakāraṃ vidhametvā sarīrobhāsaṃ dassetvā sarena viññāpeyyāti. Gaṇakaputtatissatthero pana evamāha – ‘‘na tisahassimahāsahassilokadhātuyā evaṃ parimāṇaṃ. Idañhi ācariyānaṃ sajjhāyamuḷhakaṃ vācāya parihīnaṭṭhānaṃ, dasakoṭisatasahassacakkavāḷaparimāṇaṃ pana ṭhānaṃ tisahassimahāsahassilokadhātu nāmā’’ti. Ettāvatā hi bhagavatā āṇākkhettaṃ nāma dassitaṃ. Etasmiñhi antare āṭānāṭiyaparittaisigiliparittadhajaggaparittabojjhaṅgaparittakhandhaparitta- moraparittamettaparittaratanaparittānaṃ āṇā pharati. Yāvatā pana ākaṅkheyyāti yattakaṃ ṭhānaṃ iccheyya, iminā visayakkhettaṃ dasseti. Buddhānañhi visayakkhettassa pamāṇaparicchedo nāma natthi, natthikabhāve cassa imaṃ opammaṃ āharanti – koṭisatasahassacakkavāḷamhi yāva brahmalokā sāsapehi pūretvā sace koci puratthimāya disāya ekacakkavāḷe ekaṃ sāsapaṃ pakkhipanto āgaccheyya, sabbepi te sāsapā parikkhayaṃ gaccheyyuṃ, na tveva puratthimāya disāya cakkavāḷāni. Dakkhiṇādīsupi eseva nayo. Tattha buddhānaṃ avisayo nāma natthi.
ഏവം വുത്തേ ഥേരോ ചിന്തേസി – ‘‘സത്ഥാ ഏവമാഹ – ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, തഥാഗതോ തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതും സരേന വിഞ്ഞാപേയ്യ, യാവതാ പന ആകങ്ഖേയ്യാ’തി. വിസമോ ഖോ പനായം ലോകോ, അനന്താനി ചക്കവാളാനി, ഏകസ്മിം ഠാനേ സൂരിയോ ഉഗ്ഗതോ ഹോതി, ഏകസ്മിം ഠാനേ മജ്ഝേ ഠിതോ, ഏകസ്മിം ഠാനേ അത്ഥങ്ഗതോ. ഏകസ്മിം ഠാനേ പഠമയാമോ ഹോതി, ഏകസ്മിം ഠാനേ മജ്ഝിമയാമോ, ഏകസ്മിം ഠാനേ പച്ഛിമയാമോ. സത്താപി കമ്മപ്പസുതാ, ഖിഡ്ഡാപസുതാ, ആഹാരപ്പസുതാതി ഏവം തേഹി തേഹി കാരണേഹി വിക്ഖിത്താ ച പമത്താ ച ഹോന്തി. കഥം നു ഖോ തേ സത്ഥാ സരേന വിഞ്ഞാപേയ്യാ’’തി. സോ ഏവം ചിന്തേത്വാ വിമതിച്ഛേദനത്ഥം തഥാഗതം പുച്ഛന്തോ യഥാ കഥം പനാതിആദിമാഹ.
Evaṃ vutte thero cintesi – ‘‘satthā evamāha – ‘ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato tisahassimahāsahassilokadhātuṃ sarena viññāpeyya, yāvatā pana ākaṅkheyyā’ti. Visamo kho panāyaṃ loko, anantāni cakkavāḷāni, ekasmiṃ ṭhāne sūriyo uggato hoti, ekasmiṃ ṭhāne majjhe ṭhito, ekasmiṃ ṭhāne atthaṅgato. Ekasmiṃ ṭhāne paṭhamayāmo hoti, ekasmiṃ ṭhāne majjhimayāmo, ekasmiṃ ṭhāne pacchimayāmo. Sattāpi kammappasutā, khiḍḍāpasutā, āhārappasutāti evaṃ tehi tehi kāraṇehi vikkhittā ca pamattā ca honti. Kathaṃ nu kho te satthā sarena viññāpeyyā’’ti. So evaṃ cintetvā vimaticchedanatthaṃ tathāgataṃ pucchanto yathā kathaṃ panātiādimāha.
അഥസ്സ സത്ഥാ ബ്യാകരോന്തോ ഇധാനന്ദ, തഥാഗതോതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഓഭാസേന ഫരേയ്യാതി സരീരോഭാസേന ഫരേയ്യ. ഫരമാനോ പനേസ കിം കരേയ്യാതി? യസ്മിം ഠാനേ സൂരിയോ പഞ്ഞായതി, തത്ഥ നം അത്തനോ ആനുഭാവേന അത്ഥം ഗമേയ്യ. യത്ഥ പന ന പഞ്ഞായതി, തത്ഥ നം ഉട്ഠാപേത്വാ മജ്ഝേ ഠപേയ്യ . തതോ യത്ഥ സൂരിയോ പഞ്ഞായതി, തത്ഥ മനുസ്സാ ‘‘അധുനാവ സൂരിയോ പഞ്ഞായിത്ഥ, സോ ഇദാനേവ അത്ഥങ്ഗമിതോ, നാഗാവട്ടോ നു ഖോ അയം, ഭൂതാവട്ടയക്ഖാവട്ടദേവതാവട്ടാനം അഞ്ഞതരോ’’തി വിത്തക്കം ഉപ്പാദേയ്യും. യത്ഥ പന ന പഞ്ഞായതി, തത്ഥ മനുസ്സാ ‘‘അധുനാവ സൂരിയോ അത്ഥങ്ഗമിതോ, സ്വായം ഇദാനേവ ഉട്ഠിതോ, കിം നു ഖോ അയം നാഗാവട്ടഭൂതാവട്ടയക്ഖാവട്ടദേവതാവട്ടാനം അഞ്ഞതരോ’’തി വിതക്കം ഉപ്പാദേയ്യും. തതോ തേസു മനുസ്സേസു ആലോകഞ്ച അന്ധകാരഞ്ച ആവജ്ജിത്വാ ‘‘കിം പച്ചയാ നു ഖോ ഇദ’’ന്തി പരിയേസമാനേസു സത്ഥാ നീലകസിണം സമാപജ്ജിത്വാ ബഹലന്ധകാരം പത്ഥരേയ്യ. കസ്മാ? തേസം കമ്മാദിപ്പസുതാനം സത്താനം സന്താസജനനത്ഥം. അഥ നേസം സന്താസം ആപന്നഭാവം ഞത്വാ ഓദാതകസിണസമാപത്തിം സമാപജ്ജിത്വാ പണ്ഡരം ഘനബുദ്ധരസ്മിം വിസ്സജ്ജേന്തോ ചന്ദസഹസ്സസൂരിയസഹസ്സഉട്ഠാനകാലോ വിയ ഏകപ്പഹാരേനേവ സബ്ബം ഏകാലോകം കരേയ്യ. തഞ്ച ഖോ തിലബീജമത്തേന കായപ്പദേസേന ഓഭാസം മുഞ്ചന്തോ. യോ ഹി ചക്കവാളപഥവിം ദീപകപല്ലകം കത്വാ മഹാസമുദ്ദേ ഉദകം തേലം കത്വാ സിനേരും വട്ടിം കത്വാ അഞ്ഞസ്മിം സിനേരുമുദ്ധനി ഠപേത്വാ ജാലേയ്യ, സോ ഏകചക്കവാളേയേവ ആലോകം കരേയ്യ. തതോ പരം വിദത്ഥിമ്പി ഓഭാസേതും ന സക്കുണേയ്യ. തഥാഗതോ പന തിലഫലപ്പമാണേന സരീരപ്പദേസേന ഓഭാസം മുഞ്ചിത്വാ തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതും ഏകോഭാസം കരേയ്യ തതോ വാ പന ഭിയ്യോ. ഏവം മഹന്താ ഹി ബുദ്ധഗുണാതി.
Athassa satthā byākaronto idhānanda, tathāgatotiādimāha. Tattha obhāsena phareyyāti sarīrobhāsena phareyya. Pharamāno panesa kiṃ kareyyāti? Yasmiṃ ṭhāne sūriyo paññāyati, tattha naṃ attano ānubhāvena atthaṃ gameyya. Yattha pana na paññāyati, tattha naṃ uṭṭhāpetvā majjhe ṭhapeyya . Tato yattha sūriyo paññāyati, tattha manussā ‘‘adhunāva sūriyo paññāyittha, so idāneva atthaṅgamito, nāgāvaṭṭo nu kho ayaṃ, bhūtāvaṭṭayakkhāvaṭṭadevatāvaṭṭānaṃ aññataro’’ti vittakkaṃ uppādeyyuṃ. Yattha pana na paññāyati, tattha manussā ‘‘adhunāva sūriyo atthaṅgamito, svāyaṃ idāneva uṭṭhito, kiṃ nu kho ayaṃ nāgāvaṭṭabhūtāvaṭṭayakkhāvaṭṭadevatāvaṭṭānaṃ aññataro’’ti vitakkaṃ uppādeyyuṃ. Tato tesu manussesu ālokañca andhakārañca āvajjitvā ‘‘kiṃ paccayā nu kho ida’’nti pariyesamānesu satthā nīlakasiṇaṃ samāpajjitvā bahalandhakāraṃ patthareyya. Kasmā? Tesaṃ kammādippasutānaṃ sattānaṃ santāsajananatthaṃ. Atha nesaṃ santāsaṃ āpannabhāvaṃ ñatvā odātakasiṇasamāpattiṃ samāpajjitvā paṇḍaraṃ ghanabuddharasmiṃ vissajjento candasahassasūriyasahassauṭṭhānakālo viya ekappahāreneva sabbaṃ ekālokaṃ kareyya. Tañca kho tilabījamattena kāyappadesena obhāsaṃ muñcanto. Yo hi cakkavāḷapathaviṃ dīpakapallakaṃ katvā mahāsamudde udakaṃ telaṃ katvā sineruṃ vaṭṭiṃ katvā aññasmiṃ sinerumuddhani ṭhapetvā jāleyya, so ekacakkavāḷeyeva ālokaṃ kareyya. Tato paraṃ vidatthimpi obhāsetuṃ na sakkuṇeyya. Tathāgato pana tilaphalappamāṇena sarīrappadesena obhāsaṃ muñcitvā tisahassimahāsahassilokadhātuṃ ekobhāsaṃ kareyya tato vā pana bhiyyo. Evaṃ mahantā hi buddhaguṇāti.
തം ആലോകം സഞ്ജാനേയ്യുന്തി തം ആലോകം ദിസ്വാ ‘‘യേന സൂരിയോ അത്ഥഞ്ചേവ ഗമിതോ ഉട്ഠാപിതോ ച, ബഹലന്ധകാരഞ്ച വിസ്സട്ഠം, ഏസ സോ പുരിസോ ഇദാനി ആലോകം കത്വാ ഠിതോ, അഹോ അച്ഛരിയപുരിസോ’’തി അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ നമസ്സമാനാ നിസീദേയ്യും. സദ്ദമനുസ്സാവേയ്യാതി ധമ്മകഥാസദ്ദമനുസ്സാവേയ്യ. യോ ഹി ഏകം ചക്കവാളപബ്ബതം ഭേരിം കത്വാ മഹാപഥവിം ഭേരിചമ്മം കത്വാ സിനേരും ദണ്ഡം കത്വാ അഞ്ഞസ്മിം സിനേരുമത്ഥകേ ഠപേത്വാ ആകോടേയ്യ, സോ ഏകചക്കവാളേയേവ തം സദ്ദം സാവേയ്യ, പരതോ വിദത്ഥിമ്പി അതിക്കാമേതും ന സക്കുണേയ്യ. തഥാഗതോ പന പല്ലങ്കേ വാ പീഠേ വാ നിസീദിത്വാ തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതും സരേന വിഞ്ഞാപേതി, തതോ വാ പന ഭിയ്യോ, ഏവം മഹാനുഭാവാ തഥാഗതാതി. ഇതി ഭഗവാ ഇമിനാ ഏത്തകേന വിസയക്ഖേത്തമേവ ദസ്സേതി.
Taṃ ālokaṃ sañjāneyyunti taṃ ālokaṃ disvā ‘‘yena sūriyo atthañceva gamito uṭṭhāpito ca, bahalandhakārañca vissaṭṭhaṃ, esa so puriso idāni ālokaṃ katvā ṭhito, aho acchariyapuriso’’ti añjaliṃ paggayha namassamānā nisīdeyyuṃ. Saddamanussāveyyāti dhammakathāsaddamanussāveyya. Yo hi ekaṃ cakkavāḷapabbataṃ bheriṃ katvā mahāpathaviṃ bhericammaṃ katvā sineruṃ daṇḍaṃ katvā aññasmiṃ sinerumatthake ṭhapetvā ākoṭeyya, so ekacakkavāḷeyeva taṃ saddaṃ sāveyya, parato vidatthimpi atikkāmetuṃ na sakkuṇeyya. Tathāgato pana pallaṅke vā pīṭhe vā nisīditvā tisahassimahāsahassilokadhātuṃ sarena viññāpeti, tato vā pana bhiyyo, evaṃ mahānubhāvā tathāgatāti. Iti bhagavā iminā ettakena visayakkhettameva dasseti.
ഇമഞ്ച പന ബുദ്ധസീഹനാദം സുത്വാ ഥേരസ്സ അബ്ഭന്തരേ ബലവപീതി ഉപ്പന്നാ, സോ പീതിവസേന ഉദാനം ഉദാനേന്തോ ലാഭാ വത മേതിആദിമാഹ. തത്ഥ യസ്സ മേ സത്ഥാ ഏവംമഹിദ്ധികോതി യസ്സ മയ്ഹം സത്ഥാ ഏവംമഹിദ്ധികോ, തസ്സ മയ്ഹം ഏവംമഹിദ്ധികസ്സ സത്ഥു പടിലാഭോ ലാഭാ ചേവ സുലദ്ധഞ്ചാതി അത്ഥോ. അഥ വാ യ്വാഹം ഏവരൂപസ്സ സത്ഥുനോ പത്തചീവരം ഗഹേത്വാ വിചരിതും, പാദപരികമ്മം പിട്ഠിപരികമ്മം കാതും, മുഖധോവനഉദകന്ഹാനോദകാനി ദാതും, ഗന്ധകുടിപരിവേണം സമ്മജ്ജിതും, ഉപ്പന്നായ കങ്ഖായ പഞ്ഹം പുച്ഛിതും, മധുരധമ്മകഥഞ്ച സോതും ലഭാമി, ഏതേ സബ്ബേപി മയ്ഹം ലാഭാ ചേവ സുലദ്ധഞ്ചാതിപി സന്ധായ ഏവമാഹ. ഏത്ഥ ച ഭഗവതോ അന്ധകാരാലോകസദ്ദസവനസങ്ഖാതാനം ഇദ്ധീനം മഹന്തതായ മഹിദ്ധികതാ, താസംയേവ അനുഫരണേന മഹാനുഭാവതാ വേദിതബ്ബാ. ഉദായീതി ലാളുദായിത്ഥേരോ. സോ കിര പുബ്ബേ ഉപട്ഠാകത്ഥേരേ ആഘാതം ബന്ധിത്വാ ചരതി. തസ്മാ ഇദാനി ഓകാസം ലഭിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധസീഹനാദപരിയോസാനേ ജലമാനം ദീപസിഖം നിബ്ബാപേന്തോ വിയ ചരന്തസ്സ ഗോണസ്സ തുണ്ഡേ പഹാരം ദേന്തോ വിയ ഭത്തഭരിതം പാതിം അവകുജ്ജന്തോ വിയ ഥേരസ്സ പസാദഭങ്ഗം കരോന്തോ ഏവമാഹ.
Imañca pana buddhasīhanādaṃ sutvā therassa abbhantare balavapīti uppannā, so pītivasena udānaṃ udānento lābhā vata metiādimāha. Tattha yassa me satthā evaṃmahiddhikoti yassa mayhaṃ satthā evaṃmahiddhiko, tassa mayhaṃ evaṃmahiddhikassa satthu paṭilābho lābhā ceva suladdhañcāti attho. Atha vā yvāhaṃ evarūpassa satthuno pattacīvaraṃ gahetvā vicarituṃ, pādaparikammaṃ piṭṭhiparikammaṃ kātuṃ, mukhadhovanaudakanhānodakāni dātuṃ, gandhakuṭipariveṇaṃ sammajjituṃ, uppannāya kaṅkhāya pañhaṃ pucchituṃ, madhuradhammakathañca sotuṃ labhāmi, ete sabbepi mayhaṃ lābhā ceva suladdhañcātipi sandhāya evamāha. Ettha ca bhagavato andhakārālokasaddasavanasaṅkhātānaṃ iddhīnaṃ mahantatāya mahiddhikatā, tāsaṃyeva anupharaṇena mahānubhāvatā veditabbā. Udāyīti lāḷudāyitthero. So kira pubbe upaṭṭhākatthere āghātaṃ bandhitvā carati. Tasmā idāni okāsaṃ labhitvā imasmiṃ buddhasīhanādapariyosāne jalamānaṃ dīpasikhaṃ nibbāpento viya carantassa goṇassa tuṇḍe pahāraṃ dento viya bhattabharitaṃ pātiṃ avakujjanto viya therassa pasādabhaṅgaṃ karonto evamāha.
ഏവം വുത്തേ ഭഗവാതി ഏവം ഉദായിത്ഥേരേന വുത്തേ ഭഗവാ യഥാ നാമ പപാതതടേ ഠത്വാ പവേധമാനം പുരിസം ഏകമന്തേ ഠിതോ ഹിതേസീ പുരിസോ ‘‘ഇതോ ഏഹി ഇതോ ഏഹീ’’തി പുനപ്പുനം വദേയ്യ, ഏവമേവം ഉദായിത്ഥേരം തസ്മാ വചനാ നിവാരേന്തോ മാ ഹേവം ഉദായി, മാ ഹേവം ഉദായീതി ആഹ. തത്ഥ ഹീതി നിപാതമത്തം, മാ ഏവം അവചാതി അത്ഥോ. മഹാരജ്ജന്തി ചക്കവത്തിരജ്ജം. നനു ച സത്ഥാ ഏകസ്സ സാവകസ്സ ധമ്മദേസനായ ഉപ്പന്നപസാദസ്സ മഹാനിസംസം അപരിച്ഛിന്നം അകാസി, സോ കസ്മാ ഇമസ്സ ബുദ്ധസീഹനാദം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നസ്സ പസാദസ്സ ആനിസംസം പരിച്ഛിന്ദതീതി? അരിയസാവകസ്സ ഏത്തകഅത്തഭാവപരിമാണത്താ. ദന്ധപഞ്ഞോപി ഹി സോതാപന്നോ സത്തക്ഖത്തും ദേവേസു ച മനുസ്സേസു ച അത്തഭാവം പടിലഭതി, തേനസ്സ ഗതിം പരിച്ഛിന്ദന്തോ ഏവമാഹ. ദിട്ഠേവ ധമ്മേതി ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ ഠത്വാ. പരിനിബ്ബായിസ്സതീതി അപ്പച്ചയപരിനിബ്ബാനേന പരിനിബ്ബായിസ്സതി. ഇതി നിബ്ബാനേന കൂടം ഗണ്ഹന്തോ ഇമം സീഹനാദസുത്തം നിട്ഠാപേസീതി.
Evaṃ vutte bhagavāti evaṃ udāyittherena vutte bhagavā yathā nāma papātataṭe ṭhatvā pavedhamānaṃ purisaṃ ekamante ṭhito hitesī puriso ‘‘ito ehi ito ehī’’ti punappunaṃ vadeyya, evamevaṃ udāyittheraṃ tasmā vacanā nivārento mā hevaṃ udāyi, mā hevaṃ udāyīti āha. Tattha hīti nipātamattaṃ, mā evaṃ avacāti attho. Mahārajjanti cakkavattirajjaṃ. Nanu ca satthā ekassa sāvakassa dhammadesanāya uppannapasādassa mahānisaṃsaṃ aparicchinnaṃ akāsi, so kasmā imassa buddhasīhanādaṃ ārabbha uppannassa pasādassa ānisaṃsaṃ paricchindatīti? Ariyasāvakassa ettakaattabhāvaparimāṇattā. Dandhapaññopi hi sotāpanno sattakkhattuṃ devesu ca manussesu ca attabhāvaṃ paṭilabhati, tenassa gatiṃ paricchindanto evamāha. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve ṭhatvā. Parinibbāyissatīti appaccayaparinibbānena parinibbāyissati. Iti nibbānena kūṭaṃ gaṇhanto imaṃ sīhanādasuttaṃ niṭṭhāpesīti.
ആനന്ദവഗ്ഗോ തതിയോ.
Ānandavaggo tatiyo.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൧൦. ചൂളനികാസുത്തം • 10. Cūḷanikāsuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧൦. ചൂളനികാസുത്തവണ്ണനാ • 10. Cūḷanikāsuttavaṇṇanā