Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૯. ચૂળસકુલુદાયિસુત્તં

    9. Cūḷasakuludāyisuttaṃ

    ૨૬૯. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો મોરનિવાપે પરિબ્બાજકારામે પટિવસતિ મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય રાજગહં પિણ્ડાય પાવિસિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘અતિપ્પગો ખો તાવ રાજગહે પિણ્ડાય ચરિતું. યંનૂનાહં યેન મોરનિવાપો પરિબ્બાજકારામો યેન સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો તેનુપસઙ્કમેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા યેન મોરનિવાપો પરિબ્બાજકારામો તેનુપસઙ્કમિ.

    269. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena sakuludāyī paribbājako moranivāpe paribbājakārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atippago kho tāva rājagahe piṇḍāya carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ yena moranivāpo paribbājakārāmo yena sakuludāyī paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho bhagavā yena moranivāpo paribbājakārāmo tenupasaṅkami.

    તેન ખો પન સમયેન સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં નિસિન્નો હોતિ ઉન્નાદિનિયા ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દાય અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં કથેન્તિયા, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા. અદ્દસા ખો સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો ભગવન્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન સકં પરિસં સણ્ઠાપેસિ – ‘‘અપ્પસદ્દા ભોન્તો હોન્તુ, મા ભોન્તો સદ્દમકત્થ. અયં સમણો ગોતમો આગચ્છતિ; અપ્પસદ્દકામો ખો પન સો આયસ્મા અપ્પસદ્દસ્સ વણ્ણવાદી. અપ્પેવ નામ અપ્પસદ્દં પરિસં વિદિત્વા ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞેય્યા’’તિ. અથ ખો તે પરિબ્બાજકા તુણ્હી અહેસું .

    Tena kho pana samayena sakuludāyī paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā, seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā. Addasā kho sakuludāyī paribbājako bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha. Ayaṃ samaṇo gotamo āgacchati; appasaddakāmo kho pana so āyasmā appasaddassa vaṇṇavādī. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ .

    ૨૭૦. અથ ખો ભગવા યેન સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એતુ ખો, ભન્તે, ભગવા. સ્વાગતં, ભન્તે, ભગવતો. ચિરસ્સં ખો, ભન્તે, ભગવા ઇમં પરિયાયમકાસિ યદિદં ઇધાગમનાય. નિસીદતુ, ભન્તે, ભગવા; ઇદમાસનં પઞ્ઞત્ત’’ન્તિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. સકુલુદાયીપિ ખો પરિબ્બાજકો અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો સકુલુદાયિં પરિબ્બાજકં ભગવા એતદવોચ – ‘‘કાય નુત્થ, ઉદાયિ, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના, કા ચ પન વો અન્તરાકથા વિપ્પકતા’’તિ? ‘‘તિટ્ઠતેસા, ભન્તે, કથા યાય મયં એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના. નેસા, ભન્તે, કથા ભગવતો દુલ્લભા ભવિસ્સતિ પચ્છાપિ સવનાય. યદાહં, ભન્તે, ઇમં પરિસં અનુપસઙ્કન્તો હોમિ અથાયં પરિસા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં કથેન્તી નિસિન્ના હોતિ; યદા ચ ખો અહં, ભન્તે, ઇમં પરિસં ઉપસઙ્કન્તો હોમિ અથાયં પરિસા મમઞ્ઞેવ મુખં ઉલ્લોકેન્તી નિસિન્ના હોતિ – ‘યં નો સમણો ઉદાયી ધમ્મં ભાસિસ્સતિ તં 1 સોસ્સામા’તિ; યદા પન , ભન્તે, ભગવા ઇમં પરિસં ઉપસઙ્કન્તો હોતિ અથાહઞ્ચેવ અયઞ્ચ પરિસા ભગવતો મુખં ઉલ્લોકેન્તા 2 નિસિન્ના હોમ – ‘યં નો ભગવા ધમ્મં ભાસિસ્સતિ તં સોસ્સામા’’’તિ.

    270. Atha kho bhagavā yena sakuludāyī paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho sakuludāyī paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā. Svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā; idamāsanaṃ paññatta’’nti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Sakuludāyīpi kho paribbājako aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho sakuludāyiṃ paribbājakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kāya nuttha, udāyi, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti? ‘‘Tiṭṭhatesā, bhante, kathā yāya mayaṃ etarahi kathāya sannisinnā. Nesā, bhante, kathā bhagavato dullabhā bhavissati pacchāpi savanāya. Yadāhaṃ, bhante, imaṃ parisaṃ anupasaṅkanto homi athāyaṃ parisā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentī nisinnā hoti; yadā ca kho ahaṃ, bhante, imaṃ parisaṃ upasaṅkanto homi athāyaṃ parisā mamaññeva mukhaṃ ullokentī nisinnā hoti – ‘yaṃ no samaṇo udāyī dhammaṃ bhāsissati taṃ 3 sossāmā’ti; yadā pana , bhante, bhagavā imaṃ parisaṃ upasaṅkanto hoti athāhañceva ayañca parisā bhagavato mukhaṃ ullokentā 4 nisinnā homa – ‘yaṃ no bhagavā dhammaṃ bhāsissati taṃ sossāmā’’’ti.

    ૨૭૧. ‘‘તેનહુદાયિ, તંયેવેત્થ પટિભાતુ યથા મં પટિભાસેય્યા’’સિ. ‘‘પુરિમાનિ , ભન્તે, દિવસાનિ પુરિમતરાનિ સબ્બઞ્ઞૂ સબ્બદસ્સાવી અપરિસેસં ઞાણદસ્સનં પટિજાનમાનો ‘ચરતો ચ મે તિટ્ઠતો ચ સુત્તસ્સ ચ જાગરસ્સ ચ સતતં સમિતં ઞાણદસ્સનં પચ્ચુપટ્ઠિત’ન્તિ. સો મયા 5 પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુટ્ઠો સમાનો અઞ્ઞેનઞ્ઞં પટિચરિ, બહિદ્ધા કથં અપનામેસિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાત્વાકાસિ. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, ભગવન્તંયેવ આરબ્ભ સતિ ઉદપાદિ – ‘અહો નૂન ભગવા, અહો નૂન સુગતો! યો ઇમેસં ધમ્માનં સુકુસલો’’’તિ. ‘‘કો પન સો, ઉદાયિ, સબ્બઞ્ઞૂ સબ્બદસ્સાવી અપરિસેસં ઞાણદસ્સનં પટિજાનમાનો ‘ચરતો ચ મે તિટ્ઠતો ચ સુત્તસ્સ ચ જાગરસ્સ ચ સતતં સમિતં ઞાણદસ્સનં પચ્ચુપટ્ઠિત’ન્તિ, યો તયા પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુટ્ઠો સમાનો અઞ્ઞેનઞ્ઞં પટિચરિ, બહિદ્ધા કથં અપનામેસિ કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાત્વાકાસી’’તિ? ‘નિગણ્ઠો, ભન્તે, નાટપુત્તો’તિ.

    271. ‘‘Tenahudāyi, taṃyevettha paṭibhātu yathā maṃ paṭibhāseyyā’’si. ‘‘Purimāni , bhante, divasāni purimatarāni sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānamāno ‘carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhita’nti. So mayā 6 pubbantaṃ ārabbha pañhaṃ puṭṭho samāno aññenaññaṃ paṭicari, bahiddhā kathaṃ apanāmesi, kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Tassa mayhaṃ, bhante, bhagavantaṃyeva ārabbha sati udapādi – ‘aho nūna bhagavā, aho nūna sugato! Yo imesaṃ dhammānaṃ sukusalo’’’ti. ‘‘Ko pana so, udāyi, sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānamāno ‘carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhita’nti, yo tayā pubbantaṃ ārabbha pañhaṃ puṭṭho samāno aññenaññaṃ paṭicari, bahiddhā kathaṃ apanāmesi kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsī’’ti? ‘Nigaṇṭho, bhante, nāṭaputto’ti.

    ‘‘યો ખો, ઉદાયિ, અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરેય્ય, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરેય્ય, સો વા મં પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુચ્છેય્ય, તં વાહં પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુચ્છેય્યં; સો વા મે પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હસ્સ વેય્યાકરણેન ચિત્તં આરાધેય્ય, તસ્સ વાહં પુબ્બન્તં આરબ્ભ પઞ્હસ્સ વેય્યાકરણેન ચિત્તં આરાધેય્યં.

    ‘‘Yo kho, udāyi, anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya, so vā maṃ pubbantaṃ ārabbha pañhaṃ puccheyya, taṃ vāhaṃ pubbantaṃ ārabbha pañhaṃ puccheyyaṃ; so vā me pubbantaṃ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyya, tassa vāhaṃ pubbantaṃ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyyaṃ.

    ‘‘યો 7 ખો, ઉદાયિ, દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સેય્ય ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનેય્ય, સો વા મં અપરન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુચ્છેય્ય, તં વાહં અપરન્તં આરબ્ભ પઞ્હં પુચ્છેય્યં; સો વા મે અપરન્તં આરબ્ભ પઞ્હસ્સ વેય્યાકરણેન ચિત્તં આરાધેય્ય, તસ્સ વાહં અપરન્તં આરબ્ભ પઞ્હસ્સ વેય્યાકરણેન ચિત્તં આરાધેય્યં.

    ‘‘Yo 8 kho, udāyi, dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyya cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyya, so vā maṃ aparantaṃ ārabbha pañhaṃ puccheyya, taṃ vāhaṃ aparantaṃ ārabbha pañhaṃ puccheyyaṃ; so vā me aparantaṃ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyya, tassa vāhaṃ aparantaṃ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyyaṃ.

    ‘‘અપિ ચ, ઉદાયિ, તિટ્ઠતુ પુબ્બન્તો, તિટ્ઠતુ અપરન્તો. ધમ્મં તે દેસેસ્સામિ – ઇમસ્મિં સતિ ઇદં હોતિ, ઇમસ્સુપ્પાદા ઇદં ઉપ્પજ્જતિ; ઇમસ્મિં અસતિ ઇદં ન હોતિ, ઇમસ્સ નિરોધા ઇદં નિરુજ્ઝતી’’તિ.

    ‘‘Api ca, udāyi, tiṭṭhatu pubbanto, tiṭṭhatu aparanto. Dhammaṃ te desessāmi – imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti.

    ‘‘અહઞ્હિ, ભન્તે, યાવતકમ્પિ મે ઇમિના અત્તભાવેન પચ્ચનુભૂતં તમ્પિ નપ્પહોમિ સાકારં સઉદ્દેસં અનુસ્સરિતું, કુતો પનાહં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરિસ્સામિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરિસ્સામિ, સેય્યથાપિ ભગવા? અહઞ્હિ, ભન્તે, એતરહિ પંસુપિસાચકમ્પિ ન પસ્સામિ, કુતો પનાહં દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સિસ્સામિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનિસ્સામિ, સેય્યથાપિ ભગવા? યં પન મં, ભન્તે, ભગવા એવમાહ – ‘અપિ ચ, ઉદાયિ, તિટ્ઠતુ પુબ્બન્તો, તિટ્ઠતુ અપરન્તો; ધમ્મં તે દેસેસ્સામિ – ઇમસ્મિં સતિ ઇદં હોતિ, ઇમસ્સુપ્પાદા ઇદં ઉપ્પજ્જતિ; ઇમસ્મિં અસતિ ઇદં ન હોતિ, ઇમસ્સ નિરોધા ઇદં નિરુજ્ઝતી’તિ તઞ્ચ પન મે ભિય્યોસોમત્તાય ન પક્ખાયતિ. અપ્પેવ નામાહં, ભન્તે, સકે આચરિયકે ભગવતો ચિત્તં આરાધેય્યં પઞ્હસ્સ વેય્યાકરણેના’’તિ.

    ‘‘Ahañhi, bhante, yāvatakampi me iminā attabhāvena paccanubhūtaṃ tampi nappahomi sākāraṃ sauddesaṃ anussarituṃ, kuto panāhaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissāmi, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissāmi, seyyathāpi bhagavā? Ahañhi, bhante, etarahi paṃsupisācakampi na passāmi, kuto panāhaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānissāmi, seyyathāpi bhagavā? Yaṃ pana maṃ, bhante, bhagavā evamāha – ‘api ca, udāyi, tiṭṭhatu pubbanto, tiṭṭhatu aparanto; dhammaṃ te desessāmi – imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’ti tañca pana me bhiyyosomattāya na pakkhāyati. Appeva nāmāhaṃ, bhante, sake ācariyake bhagavato cittaṃ ārādheyyaṃ pañhassa veyyākaraṇenā’’ti.

    ૨૭૨. ‘‘કિન્તિ પન તે, ઉદાયિ, સકે આચરિયકે હોતી’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, સકે આચરિયકે એવં હોતિ – ‘અયં પરમો વણ્ણો, અયં પરમો વણ્ણો’’’તિ.

    272. ‘‘Kinti pana te, udāyi, sake ācariyake hotī’’ti? ‘‘Amhākaṃ, bhante, sake ācariyake evaṃ hoti – ‘ayaṃ paramo vaṇṇo, ayaṃ paramo vaṇṇo’’’ti.

    ‘‘યં પન તે એતં, ઉદાયિ, સકે આચરિયકે એવં હોતિ – ‘અયં પરમો વણ્ણો, અયં પરમો વણ્ણો’તિ, કતમો સો પરમો વણ્ણો’’તિ? ‘‘યસ્મા, ભન્તે, વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થિ સો પરમો વણ્ણો’’તિ.

    ‘‘Yaṃ pana te etaṃ, udāyi, sake ācariyake evaṃ hoti – ‘ayaṃ paramo vaṇṇo, ayaṃ paramo vaṇṇo’ti, katamo so paramo vaṇṇo’’ti? ‘‘Yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthi so paramo vaṇṇo’’ti.

    ‘‘કતમો પન સો પરમો વણ્ણો યસ્મા વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થી’’તિ? ‘‘યસ્મા , ભન્તે, વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થિ સો પરમો વણ્ણો’’તિ.

    ‘‘Katamo pana so paramo vaṇṇo yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthī’’ti? ‘‘Yasmā , bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthi so paramo vaṇṇo’’ti.

    ‘‘દીઘાપિ ખો તે એસા, ઉદાયિ, ફરેય્ય – ‘યસ્મા, ભન્તે, વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થિ સો પરમો વણ્ણો’તિ વદેસિ, તઞ્ચ વણ્ણં ન પઞ્ઞપેસિ. સેય્યથાપિ, ઉદાયિ, પુરિસો એવં વદેય્ય – ‘અહં યા ઇમસ્મિં જનપદે જનપદકલ્યાણી તં ઇચ્છામિ, તં કામેમી’તિ. તમેનં એવં વદેય્યું – ‘અમ્ભો પુરિસ, યં ત્વં જનપદકલ્યાણિં ઇચ્છસિ કામેસિ, જાનાસિ તં જનપદકલ્યાણિં – ખત્તિયી વા બ્રાહ્મણી વા વેસ્સી વા સુદ્દી વા’’તિ? ઇતિ પુટ્ઠો ‘નો’તિ વદેય્ય. તમેનં એવં વદેય્યું – ‘અમ્ભો પુરિસ, યં ત્વં જનપદકલ્યાણિં ઇચ્છસિ કામેસિ, જાનાસિ તં જનપદકલ્યાણિં – એવંનામા એવંગોત્તાતિ વાતિ…પે॰… દીઘા વા રસ્સા વા મજ્ઝિમા વા કાળી વા સામા વા મઙ્ગુરચ્છવી વાતિ… અમુકસ્મિં ગામે વા નિગમે વા નગરે વા’તિ? ઇતિ પુટ્ઠો ‘નો’તિ વદેય્ય. તમેનં એવં વદેય્યું – ‘અમ્ભો પુરિસ, યં ત્વં ન જાનાસિ ન પસ્સસિ, તં ત્વં ઇચ્છસિ કામેસી’’’તિ? ઇતિ પુટ્ઠો ‘આમા’તિ વદેય્ય.

    ‘‘Dīghāpi kho te esā, udāyi, phareyya – ‘yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthi so paramo vaṇṇo’ti vadesi, tañca vaṇṇaṃ na paññapesi. Seyyathāpi, udāyi, puriso evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ yā imasmiṃ janapade janapadakalyāṇī taṃ icchāmi, taṃ kāmemī’ti. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ – khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā’’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ – evaṃnāmā evaṃgottāti vāti…pe… dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā maṅguracchavī vāti… amukasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā’ti? Iti puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi na passasi, taṃ tvaṃ icchasi kāmesī’’’ti? Iti puṭṭho ‘āmā’ti vadeyya.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ – નનુ એવં સન્તે, તસ્સ પુરિસસ્સ અપ્પાટિહીરકતં ભાસિતં સમ્પજ્જતી’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તસ્સ પુરિસસ્સ અપ્પાટિહીરકતં ભાસિતં સમ્પજ્જતી’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi – nanu evaṃ sante, tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.

    ‘‘એવમેવ ખો ત્વં, ઉદાયિ, ‘યસ્મા, ભન્તે, વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થિ સો પરમો વણ્ણો’તિ વદેસિ, તઞ્ચ વણ્ણં ન પઞ્ઞપેસી’’તિ.

    ‘‘Evameva kho tvaṃ, udāyi, ‘yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthi so paramo vaṇṇo’ti vadesi, tañca vaṇṇaṃ na paññapesī’’ti.

    ‘‘સેય્યથાપિ, ભન્તે, મણિ વેળુરિયો સુભો જાતિમા અટ્ઠંસો સુપરિકમ્મકતો પણ્ડુકમ્બલે નિક્ખિત્તો ભાસતે ચ તપતે ચ વિરોચતિ ચ, એવં વણ્ણો અત્તા હોતિ અરોગો પરં મરણા’’તિ.

    ‘‘Seyyathāpi, bhante, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsate ca tapate ca virocati ca, evaṃ vaṇṇo attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’ti.

    ૨૭૩. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યો વા મણિ વેળુરિયો સુભો જાતિમા અટ્ઠંસો સુપરિકમ્મકતો પણ્ડુકમ્બલે નિક્ખિત્તો ભાસતે ચ તપતે ચ વિરોચતિ ચ, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય કિમિ ખજ્જોપનકો – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, રત્તન્ધકારતિમિસાય કિમિ ખજ્જોપનકો – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    273. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yo vā maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsate ca tapate ca virocati ca, yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય કિમિ ખજ્જોપનકો, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય તેલપ્પદીપો – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, રત્તન્ધકારતિમિસાય તેલપ્પદીપો – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, rattandhakāratimisāya telappadīpo – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય તેલપ્પદીપો, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, રત્તન્ધકારતિમિસાય મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo, yo vā rattandhakāratimisāya mahāaggikkhandho – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, rattandhakāratimisāya mahāaggikkhandho – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યો વા રત્તન્ધકારતિમિસાય મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો, યા વા રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે ઓસધિતારકા – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે ઓસધિતારકા – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yo vā rattandhakāratimisāya mahāaggikkhandho, yā vā rattiyā paccūsasamayaṃ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, rattiyā paccūsasamayaṃ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યા વા રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે ઓસધિતારકા, યો વા તદહુપોસથે પન્નરસે વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે અભિદો 9 અડ્ઢરત્તસમયં ચન્દો – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, તદહુપોસથે પન્નરસે વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે અભિદો અડ્ઢરત્તસમયં ચન્દો – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yā vā rattiyā paccūsasamayaṃ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, yo vā tadahuposathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido 10 aḍḍharattasamayaṃ cando – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, tadahuposathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṃ cando – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યો વા તદહુપોસથે પન્નરસે વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે અભિદો અડ્ઢરત્તસમયં ચન્દો, યો વા વસ્સાનં પચ્છિમે માસે સરદસમયે વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે અભિદો મજ્ઝન્હિકસમયં સૂરિયો – ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં કતમો વણ્ણો અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ? ‘‘ય્વાયં, ભન્તે, વસ્સાનં પચ્છિમે માસે સરદસમયે વિદ્ધે વિગતવલાહકે દેવે અભિદો મજ્ઝન્હિકસમયં સૂરિયો – અયં ઇમેસં ઉભિન્નં વણ્ણાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yo vā tadahuposathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṃ cando, yo vā vassānaṃ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhanhikasamayaṃ sūriyo – imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti? ‘‘Yvāyaṃ, bhante, vassānaṃ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhanhikasamayaṃ sūriyo – ayaṃ imesaṃ ubhinnaṃ vaṇṇānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti.

    ‘‘અતો ખો તે, ઉદાયિ, બહૂ હિ બહુતરા દેવા યે ઇમેસં ચન્દિમસૂરિયાનં આભા નાનુભોન્તિ, ત્યાહં પજાનામિ. અથ ચ પનાહં ન વદામિ – ‘યસ્મા વણ્ણા અઞ્ઞો વણ્ણો ઉત્તરિતરો વા પણીતતરો વા નત્થી’તિ. અથ ચ પન ત્વં, ઉદાયિ, ‘ય્વાયં વણ્ણો કિમિના ખજ્જોપનકેન નિહીનતરો 11 ચ પતિકિટ્ઠતરો ચ સો પરમો વણ્ણો’તિ વદેસિ, તઞ્ચ વણ્ણં ન પઞ્ઞપેસી’’તિ. ‘‘અચ્છિદં 12 ભગવા કથં, અચ્છિદં સુગતો કથ’’ન્તિ!

    ‘‘Ato kho te, udāyi, bahū hi bahutarā devā ye imesaṃ candimasūriyānaṃ ābhā nānubhonti, tyāhaṃ pajānāmi. Atha ca panāhaṃ na vadāmi – ‘yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā natthī’ti. Atha ca pana tvaṃ, udāyi, ‘yvāyaṃ vaṇṇo kiminā khajjopanakena nihīnataro 13 ca patikiṭṭhataro ca so paramo vaṇṇo’ti vadesi, tañca vaṇṇaṃ na paññapesī’’ti. ‘‘Acchidaṃ 14 bhagavā kathaṃ, acchidaṃ sugato katha’’nti!

    ‘‘કિં પન ત્વં, ઉદાયિ, એવં વદેસિ – ‘અચ્છિદં ભગવા કથં, અચ્છિદં સુગતો કથં’’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, સકે આચરિયકે એવં હોતિ – ‘અયં પરમો વણ્ણો, અયં પરમો વણ્ણો’તિ. તે મયં, ભન્તે, ભગવતા સકે આચરિયકે સમનુયુઞ્જિયમાના સમનુગ્ગાહિયમાના સમનુભાસિયમાના રિત્તા તુચ્છા અપરદ્ધા’’તિ.

    ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, udāyi, evaṃ vadesi – ‘acchidaṃ bhagavā kathaṃ, acchidaṃ sugato kathaṃ’’’ti? ‘‘Amhākaṃ, bhante, sake ācariyake evaṃ hoti – ‘ayaṃ paramo vaṇṇo, ayaṃ paramo vaṇṇo’ti. Te mayaṃ, bhante, bhagavatā sake ācariyake samanuyuñjiyamānā samanuggāhiyamānā samanubhāsiyamānā rittā tucchā aparaddhā’’ti.

    ૨૭૪. ‘‘કિં પનુદાયિ, અત્થિ એકન્તસુખો લોકો, અત્થિ આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, સકે આચરિયકે એવં હોતિ – ‘અત્થિ એકન્તસુખો લોકો, અત્થિ આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’’તિ.

    274. ‘‘Kiṃ panudāyi, atthi ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti? ‘‘Amhākaṃ, bhante, sake ācariyake evaṃ hoti – ‘atthi ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’’ti.

    ‘‘કતમા પન સા, ઉદાયિ, આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ? ‘‘ઇધ, ભન્તે, એકચ્ચો પાણાતિપાતં પહાય પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારં પહાય કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, અઞ્ઞતરં વા પન તપોગુણં સમાદાય વત્તતિ. અયં ખો સા, ભન્તે, આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ.

    ‘‘Katamā pana sā, udāyi, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti? ‘‘Idha, bhante, ekacco pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācāraṃ pahāya kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti, aññataraṃ vā pana tapoguṇaṃ samādāya vattati. Ayaṃ kho sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યસ્મિં સમયે પાણાતિપાતં પહાય પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, એકન્તસુખી વા તસ્મિં સમયે અત્તા હોતિ સુખદુક્ખી વા’’તિ? ‘‘સુખદુક્ખી, ભન્તે’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yasmiṃ samaye pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṃ samaye attā hoti sukhadukkhī vā’’ti? ‘‘Sukhadukkhī, bhante’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યસ્મિં સમયે અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, એકન્તસુખી વા તસ્મિં સમયે અત્તા હોતિ સુખદુક્ખી વા’’તિ? ‘‘સુખદુક્ખી, ભન્તે’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yasmiṃ samaye adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṃ samaye attā hoti sukhadukkhī vā’’ti? ‘‘Sukhadukkhī, bhante’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યસ્મિં સમયે કામેસુમિચ્છાચારં પહાય કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, એકન્તસુખી વા તસ્મિં સમયે અત્તા હોતિ સુખદુક્ખી વા’’તિ? ‘‘સુખદુક્ખી, ભન્તે’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yasmiṃ samaye kāmesumicchācāraṃ pahāya kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṃ samaye attā hoti sukhadukkhī vā’’ti? ‘‘Sukhadukkhī, bhante’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યસ્મિં સમયે મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, એકન્તસુખી વા તસ્મિં સમયે અત્તા હોતિ સુખદુક્ખી વા’’તિ? ‘‘સુખદુક્ખી, ભન્તે’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yasmiṃ samaye musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṃ samaye attā hoti sukhadukkhī vā’’ti? ‘‘Sukhadukkhī, bhante’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, યસ્મિં સમયે અઞ્ઞતરં તપોગુણં સમાદાય વત્તતિ, એકન્તસુખી વા તસ્મિં સમયે અત્તા હોતિ સુખદુક્ખી વા’’તિ? ‘‘સુખદુક્ખી, ભન્તે’’.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, yasmiṃ samaye aññataraṃ tapoguṇaṃ samādāya vattati, ekantasukhī vā tasmiṃ samaye attā hoti sukhadukkhī vā’’ti? ‘‘Sukhadukkhī, bhante’’.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ઉદાયિ, અપિ નુ ખો વોકિણ્ણસુખદુક્ખં પટિપદં આગમ્મ એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયા હોતી’’તિ 15? ‘‘અચ્છિદં ભગવા કથં, અચ્છિદં સુગતો કથ’’ન્તિ!

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, udāyi, api nu kho vokiṇṇasukhadukkhaṃ paṭipadaṃ āgamma ekantasukhassa lokassa sacchikiriyā hotī’’ti 16? ‘‘Acchidaṃ bhagavā kathaṃ, acchidaṃ sugato katha’’nti!

    ‘‘કિં પન ત્વં, ઉદાયિ, વદેસિ – ‘અચ્છિદં ભગવા કથં, અચ્છિદં સુગતો કથં’’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, સકે આચરિયકે એવં હોતિ – ‘અત્થિ એકન્તસુખો લોકો, અત્થિ આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’તિ. તે મયં, ભન્તે, ભગવતા સકે આચરિયકે સમનુયુઞ્જિયમાના સમનુગ્ગાહિયમાના સમનુભાસિયમાના રિત્તા તુચ્છા અપરદ્ધા’’તિ 17.

    ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, udāyi, vadesi – ‘acchidaṃ bhagavā kathaṃ, acchidaṃ sugato kathaṃ’’’ti? ‘‘Amhākaṃ, bhante, sake ācariyake evaṃ hoti – ‘atthi ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’ti. Te mayaṃ, bhante, bhagavatā sake ācariyake samanuyuñjiyamānā samanuggāhiyamānā samanubhāsiyamānā rittā tucchā aparaddhā’’ti 18.

    ૨૭૫. ‘‘કિં પન, ભન્તે, અત્થિ એકન્તસુખો લોકો, અત્થિ આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ? ‘‘અત્થિ ખો, ઉદાયિ, એકન્તસુખો લોકો, અત્થિ આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ.

    275. ‘‘Kiṃ pana, bhante, atthi ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti? ‘‘Atthi kho, udāyi, ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti.

    ‘‘કતમા પન સા, ભન્તે, આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ? ‘‘ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; પીતિયા ચ વિરાગા… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ – અયં ખો સા, ઉદાયિ, આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ.

    ‘‘Katamā pana sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti? ‘‘Idhudāyi, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; pītiyā ca virāgā… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati – ayaṃ kho sā, udāyi, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti.

    ‘‘ન 19 ખો સા, ભન્તે, આકારવતી પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાય, સચ્છિકતો હિસ્સ, ભન્તે, એત્તાવતા એકન્તસુખો લોકો હોતી’’તિ. ‘‘ન ખ્વાસ્સ, ઉદાયિ, એત્તાવતા એકન્તસુખો લોકો સચ્છિકતો હોતિ; આકારવતીત્વેવ સા પટિપદા એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’તિ.

    ‘‘Na 20 kho sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya, sacchikato hissa, bhante, ettāvatā ekantasukho loko hotī’’ti. ‘‘Na khvāssa, udāyi, ettāvatā ekantasukho loko sacchikato hoti; ākāravatītveva sā paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyā’’ti.

    એવં વુત્તે, સકુલુદાયિસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ પરિસા ઉન્નાદિની ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અહોસિ – ‘‘એત્થ મયં અનસ્સામ સાચરિયકા, એત્થ મયં અનસ્સામ 21 સાચરિયકા! ન મયં ઇતો ભિય્યો ઉત્તરિતરં પજાનામા’’તિ.

    Evaṃ vutte, sakuludāyissa paribbājakassa parisā unnādinī uccāsaddamahāsaddā ahosi – ‘‘ettha mayaṃ anassāma sācariyakā, ettha mayaṃ anassāma 22 sācariyakā! Na mayaṃ ito bhiyyo uttaritaraṃ pajānāmā’’ti.

    અથ ખો સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો તે પરિબ્બાજકે અપ્પસદ્દે કત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કિત્તાવતા પનાસ્સ, ભન્તે, એકન્તસુખો લોકો સચ્છિકતો હોતી’’તિ? ‘‘ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સુખસ્સ ચ પહાના…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં… ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. યા તા દેવતા એકન્તસુખં લોકં ઉપપન્ના તાહિ દેવતાહિ સદ્ધિં સન્તિટ્ઠતિ સલ્લપતિ સાકચ્છં સમાપજ્જતિ. એત્તાવતા ખ્વાસ્સ, ઉદાયિ, એકન્તસુખો લોકો સચ્છિકતો હોતી’’તિ.

    Atha kho sakuludāyī paribbājako te paribbājake appasadde katvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kittāvatā panāssa, bhante, ekantasukho loko sacchikato hotī’’ti? ‘‘Idhudāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ… upasampajja viharati. Yā tā devatā ekantasukhaṃ lokaṃ upapannā tāhi devatāhi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati. Ettāvatā khvāssa, udāyi, ekantasukho loko sacchikato hotī’’ti.

    ૨૭૬. ‘‘એતસ્સ નૂન, ભન્તે, એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ ભગવતિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તી’’તિ? ‘‘ન ખો, ઉદાયિ, એકન્તસુખસ્સ લોકસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ. અત્થિ ખો, ઉદાયિ , અઞ્ઞેવ ધમ્મા ઉત્તરિતરા ચ પણીતતરા ચ યેસં સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તી’’તિ.

    276. ‘‘Etassa nūna, bhante, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāhetu bhikkhū bhagavati brahmacariyaṃ carantī’’ti? ‘‘Na kho, udāyi, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti. Atthi kho, udāyi , aññeva dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca yesaṃ sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ carantī’’ti.

    ‘‘કતમે પન તે, ભન્તે, ધમ્મા ઉત્તરિતરા ચ પણીતતરા ચ યેસં સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ ભગવતિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તી’’તિ? ‘‘ઇધુદાયિ, તથાગતો લોકે ઉપ્પજ્જતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા…પે॰… સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયમ્પિ ખો, ઉદાયિ, ધમ્મો ઉત્તરિતરો ચ પણીતતરો ચ યસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ’’.

    ‘‘Katame pana te, bhante, dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca yesaṃ sacchikiriyāhetu bhikkhū bhagavati brahmacariyaṃ carantī’’ti? ‘‘Idhudāyi, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti’’.

    ‘‘પુન ચપરં, ઉદાયિ, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં… તતિયં ઝાનં… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયમ્પિ ખો, ઉદાયિ, ધમ્મો ઉત્તરિતરો ચ પણીતતરો ચ યસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, udāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti.

    ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ. અયમ્પિ ખો, ઉદાયિ, ધમ્મો ઉત્તરિતરો ચ પણીતતરો ચ યસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ.

    ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Ayampi kho, udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti.

    ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે સત્તાનં ચુતૂપપાતઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે…પે॰… યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ. અયમ્પિ ખો, ઉદાયિ, ધમ્મો ઉત્તરિતરો ચ પણીતતરો ચ યસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ.

    ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti. Ayampi kho, udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti.

    ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે આસવાનં ખયઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ . સો ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખસમુદયો’તિ…પે॰… ‘અયં દુક્ખનિરોધો’તિ… ‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’તિ… ‘ઇમે આસવા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવસમુદયો’તિ… ‘અયં આસવનિરોધો’તિ… ‘અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. તસ્સ એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનાતિ. અયમ્પિ ખો, ઉદાયિ, ધમ્મો ઉત્તરિતરો ચ પણીતતરો ચ યસ્સ સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તિ. ઇમે ખો, ઉદાયિ, ધમ્મા ઉત્તરિતરા ચ પણીતતરા ચ યેસં સચ્છિકિરિયાહેતુ ભિક્ખૂ મયિ બ્રહ્મચરિયં ચરન્તી’’તિ.

    ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti… ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti… ‘ayaṃ āsavanirodho’ti… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Ayampi kho, udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ caranti. Ime kho, udāyi, dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca yesaṃ sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṃ carantī’’ti.

    ૨૭૭. એવં વુત્તે, સકુલુદાયી પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભન્તે , અભિક્કન્તં, ભન્તે! સેય્યથાપિ, ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ; એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. લભેય્યાહં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ.

    277. Evaṃ vutte, sakuludāyī paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante , abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti.

    એવં વુત્તે, સકુલુદાયિસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ પરિસા સકુલુદાયિં પરિબ્બાજકં એતદવોચું – ‘‘મા ભવં, ઉદાયિ, સમણે ગોતમે બ્રહ્મચરિયં ચરિ; મા ભવં, ઉદાયિ, આચરિયો હુત્વા અન્તેવાસીવાસં વસિ. સેય્યથાપિ નામ ઉદકમણિકો 23 હુત્વા ઉદઞ્ચનિકો 24 અસ્સ, એવં સમ્પદમિદં 25 ભોતો ઉદાયિસ્સ ભવિસ્સતિ. મા ભવં, ઉદાયિ, સમણે ગોતમે બ્રહ્મચરિયં ચરિ; મા ભવં, ઉદાયિ, આચરિયો હુત્વા અન્તેવાસીવાસં વસી’’તિ. ઇતિ હિદં સકુલુદાયિસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ પરિસા સકુલુદાયિં પરિબ્બાજકં અન્તરાયમકાસિ ભગવતિ બ્રહ્મચરિયેતિ.

    Evaṃ vutte, sakuludāyissa paribbājakassa parisā sakuludāyiṃ paribbājakaṃ etadavocuṃ – ‘‘mā bhavaṃ, udāyi, samaṇe gotame brahmacariyaṃ cari; mā bhavaṃ, udāyi, ācariyo hutvā antevāsīvāsaṃ vasi. Seyyathāpi nāma udakamaṇiko 26 hutvā udañcaniko 27 assa, evaṃ sampadamidaṃ 28 bhoto udāyissa bhavissati. Mā bhavaṃ, udāyi, samaṇe gotame brahmacariyaṃ cari; mā bhavaṃ, udāyi, ācariyo hutvā antevāsīvāsaṃ vasī’’ti. Iti hidaṃ sakuludāyissa paribbājakassa parisā sakuludāyiṃ paribbājakaṃ antarāyamakāsi bhagavati brahmacariyeti.

    ચૂળસકુલુદાયિસુત્તં નિટ્ઠિતં નવમં.

    Cūḷasakuludāyisuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.







    Footnotes:
    1. તં નો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    2. ઓલોકેન્તી (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    3. taṃ no (sī. syā. kaṃ. pī.)
    4. olokentī (syā. kaṃ. ka.)
    5. પચ્ચુપટ્ઠિત’’ન્તિ મયા (?)
    6. paccupaṭṭhita’’nti mayā (?)
    7. સો (સી॰ પી॰)
    8. so (sī. pī.)
    9. અભિદે (ક॰ સી॰), અભિદોસં (ક॰) અભિદોતિ અભિસદ્દેન સમાનત્થનિપાતપદં (છક્કઙ્ગુત્તરટીકા મહાવગ્ગ અટ્ઠમસુત્તવણ્ણના)
    10. abhide (ka. sī.), abhidosaṃ (ka.) abhidoti abhisaddena samānatthanipātapadaṃ (chakkaṅguttaraṭīkā mahāvagga aṭṭhamasuttavaṇṇanā)
    11. હીનતરો (સી॰ પી॰)
    12. અચ્છિર (ક॰), અચ્છિદ (?)
    13. hīnataro (sī. pī.)
    14. acchira (ka.), acchida (?)
    15. સચ્છિકિરિયાયાતિ (ક॰)
    16. sacchikiriyāyāti (ka.)
    17. અપરદ્ધા (સી॰), અપરદ્ધાપિ (સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    18. aparaddhā (sī.), aparaddhāpi (syā. kaṃ. pī.)
    19. કિં નુ (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    20. kiṃ nu (syā. kaṃ. ka.)
    21. પનસ્સામ (સી॰)
    22. panassāma (sī.)
    23. મણિકો (સી॰ પી॰ ક॰)
    24. ઉદ્દેકનિકો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    25. એવં સમ્પદમેતં (સી॰ પી॰)
    26. maṇiko (sī. pī. ka.)
    27. uddekaniko (sī. syā. kaṃ. pī.)
    28. evaṃ sampadametaṃ (sī. pī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. ચૂળસકુલુદાયિસુત્તવણ્ણના • 9. Cūḷasakuludāyisuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૯. ચૂળસકુલુદાયિસુત્તવણ્ણના • 9. Cūḷasakuludāyisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact