| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૩. સુઞ્ઞતવગ્ગો
3. Suññatavaggo
૧. ચૂળસુઞ્ઞતસુત્તં
1. Cūḷasuññatasuttaṃ
૧૭૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ પુબ્બારામે મિગારમાતુપાસાદે. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એકમિદં, ભન્તે, સમયં ભગવા સક્કેસુ વિહરતિ નગરકં નામ સક્યાનં નિગમો. તત્થ મે, ભન્તે, ભગવતો સમ્મુખા સુતં, સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – ‘સુઞ્ઞતાવિહારેનાહં, આનન્દ, એતરહિ બહુલં વિહરામી’તિ. કચ્ચિ મેતં, ભન્તે, સુસ્સુતં સુગ્ગહિતં સુમનસિકતં સૂપધારિત’’ન્તિ? ‘‘તગ્ઘ તે એતં, આનન્દ, સુસ્સુતં સુગ્ગહિતં સુમનસિકતં સૂપધારિતં. પુબ્બેપાહં 1, આનન્દ, એતરહિપિ 2 સુઞ્ઞતાવિહારેન બહુલં વિહરામિ. સેય્યથાપિ, આનન્દ, અયં મિગારમાતુપાસાદો સુઞ્ઞો હત્થિગવસ્સવળવેન, સુઞ્ઞો જાતરૂપરજતેન, સુઞ્ઞો ઇત્થિપુરિસસન્નિપાતેન અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – ભિક્ખુસઙ્ઘં પટિચ્ચ એકત્તં; એવમેવ ખો, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા ગામસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા મનુસ્સસઞ્ઞં, અરઞ્ઞસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં . તસ્સ અરઞ્ઞસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા ગામસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા મનુસ્સસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – અરઞ્ઞસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં ગામસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં મનુસ્સસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – અરઞ્ઞસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’’’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
176. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. Atha kho āyasmā ānando sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā sakkesu viharati nagarakaṃ nāma sakyānaṃ nigamo. Tattha me, bhante, bhagavato sammukhā sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘suññatāvihārenāhaṃ, ānanda, etarahi bahulaṃ viharāmī’ti. Kacci metaṃ, bhante, sussutaṃ suggahitaṃ sumanasikataṃ sūpadhārita’’nti? ‘‘Taggha te etaṃ, ānanda, sussutaṃ suggahitaṃ sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ. Pubbepāhaṃ 3, ānanda, etarahipi 4 suññatāvihārena bahulaṃ viharāmi. Seyyathāpi, ānanda, ayaṃ migāramātupāsādo suñño hatthigavassavaḷavena, suñño jātarūparajatena, suñño itthipurisasannipātena atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – bhikkhusaṅghaṃ paṭicca ekattaṃ; evameva kho, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā gāmasaññaṃ, amanasikaritvā manussasaññaṃ, araññasaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ . Tassa araññasaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā gāmasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā manussasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – araññasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ gāmasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ manussasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – araññasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’’’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૭૭. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા મનુસ્સસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા અરઞ્ઞસઞ્ઞં, પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ પથવીસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સેય્યથાપિ, આનન્દ, આસભચમ્મં સઙ્કુસતેન સુવિહતં વિગતવલિકં; એવમેવ ખો, આનન્દ, ભિક્ખુ યં ઇમિસ્સા પથવિયા ઉક્કૂલવિક્કૂલં નદીવિદુગ્ગં ખાણુકણ્ટકટ્ઠાનં પબ્બતવિસમં તં સબ્બં 5 અમનસિકરિત્વા પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ પથવીસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા મનુસ્સસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા અરઞ્ઞસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં મનુસ્સસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં અરઞ્ઞસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
177. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā manussasaññaṃ, amanasikaritvā araññasaññaṃ, pathavīsaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa pathavīsaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. Seyyathāpi, ānanda, āsabhacammaṃ saṅkusatena suvihataṃ vigatavalikaṃ; evameva kho, ānanda, bhikkhu yaṃ imissā pathaviyā ukkūlavikkūlaṃ nadīviduggaṃ khāṇukaṇṭakaṭṭhānaṃ pabbatavisamaṃ taṃ sabbaṃ 6 amanasikaritvā pathavīsaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa pathavīsaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā manussasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā araññasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – pathavīsaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ manussasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ araññasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – pathavīsaññaṃ paṭicca ekatta’nti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૭૮. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા અરઞ્ઞસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા પથવીસઞ્ઞં, આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા અરઞ્ઞસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં અરઞ્ઞસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં પથવીસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ , યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
178. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā araññasaññaṃ, amanasikaritvā pathavīsaññaṃ, ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa ākāsānañcāyatanasaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā araññasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā pathavīsaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ araññasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ pathavīsaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda , yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૭૯. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા પથવીસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં, વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા પથવીસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં પથવીસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
179. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā pathavīsaññaṃ, amanasikaritvā ākāsānañcāyatanasaññaṃ, viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa viññāṇañcāyatanasaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā pathavīsaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ pathavīsaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ ākāsānañcāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૮૦. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
180. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā ākāsānañcāyatanasaññaṃ, amanasikaritvā viññāṇañcāyatanasaññaṃ, ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa ākiñcaññāyatanasaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ ākāsānañcāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ viññāṇañcāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૮૧. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ એકત્ત’ન્તિ . ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
181. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda bhikkhu amanasikaritvā viññāṇañcāyatanasaññaṃ, amanasikaritvā ākiñcaññāyatanasaññaṃ, nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa nevasaññānāsaññāyatanasaññāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ viññāṇañcāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ ākiñcaññāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ paṭicca ekatta’nti . Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૮૨. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં, અનિમિત્તં ચેતોસમાધિં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ અનિમિત્તે ચેતોસમાધિમ્હિ ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ સળાયતનિકં જીવિતપચ્ચયા’તિ . સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞાયા’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ સળાયતનિકં જીવિતપચ્ચયા’તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
182. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā ākiñcaññāyatanasaññaṃ, amanasikaritvā nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ, animittaṃ cetosamādhiṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa animitte cetosamādhimhi cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – imameva kāyaṃ paṭicca saḷāyatanikaṃ jīvitapaccayā’ti . So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ ākiñcaññāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ nevasaññānāsaññāyatanasaññāyā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – imameva kāyaṃ paṭicca saḷāyatanikaṃ jīvitapaccayā’ti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā suññatāvakkanti bhavati.
૧૮૩. ‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, ભિક્ખુ અમનસિકરિત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં, અમનસિકરિત્વા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞં, અનિમિત્તં ચેતોસમાધિં પટિચ્ચ મનસિ કરોતિ એકત્તં. તસ્સ અનિમિત્તે ચેતોસમાધિમ્હિ ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ અધિમુચ્ચતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘અયમ્પિ ખો અનિમિત્તો ચેતોસમાધિ અભિસઙ્ખતો અભિસઞ્ચેતયિતો’. ‘યં ખો પન કિઞ્ચિ અભિસઙ્ખતં અભિસઞ્ચેતયિતં તદનિચ્ચં નિરોધધમ્મ’ન્તિ પજાનાતિ. તસ્સ એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનાતિ. સો એવં પજાનાતિ – ‘યે અસ્સુ દરથા કામાસવં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા ભવાસવં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, યે અસ્સુ દરથા અવિજ્જાસવં પટિચ્ચ તેધ ન સન્તિ, અત્થિ ચેવાયં દરથમત્તા યદિદં – ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ સળાયતનિકં જીવિતપચ્ચયા’તિ. સો ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં કામાસવેના’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં ભવાસવેના’તિ પજાનાતિ, ‘સુઞ્ઞમિદં સઞ્ઞાગતં અવિજ્જાસવેના’તિ પજાનાતિ, ‘અત્થિ ચેવિદં અસુઞ્ઞતં યદિદં – ઇમમેવ કાયં પટિચ્ચ સળાયતનિકં જીવિતપચ્ચયા’તિ. ઇતિ યઞ્હિ ખો તત્થ ન હોતિ તેન તં સુઞ્ઞં સમનુપસ્સતિ, યં પન તત્થ અવસિટ્ઠં હોતિ તં ‘સન્તમિદં અત્થી’તિ પજાનાતિ. એવમ્પિસ્સ એસા, આનન્દ, યથાભુચ્ચા અવિપલ્લત્થા પરિસુદ્ધા પરમાનુત્તરા સુઞ્ઞતાવક્કન્તિ ભવતિ.
183. ‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhu amanasikaritvā ākiñcaññāyatanasaññaṃ, amanasikaritvā nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ, animittaṃ cetosamādhiṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ. Tassa animitte cetosamādhimhi cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati. So evaṃ pajānāti – ‘ayampi kho animitto cetosamādhi abhisaṅkhato abhisañcetayito’. ‘Yaṃ kho pana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ tadaniccaṃ nirodhadhamma’nti pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. So evaṃ pajānāti – ‘ye assu darathā kāmāsavaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā bhavāsavaṃ paṭicca tedha na santi, ye assu darathā avijjāsavaṃ paṭicca tedha na santi, atthi cevāyaṃ darathamattā yadidaṃ – imameva kāyaṃ paṭicca saḷāyatanikaṃ jīvitapaccayā’ti. So ‘suññamidaṃ saññāgataṃ kāmāsavenā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ bhavāsavenā’ti pajānāti, ‘suññamidaṃ saññāgataṃ avijjāsavenā’ti pajānāti, ‘atthi cevidaṃ asuññataṃ yadidaṃ – imameva kāyaṃ paṭicca saḷāyatanikaṃ jīvitapaccayā’ti. Iti yañhi kho tattha na hoti tena taṃ suññaṃ samanupassati, yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti taṃ ‘santamidaṃ atthī’ti pajānāti. Evampissa esā, ānanda, yathābhuccā avipallatthā parisuddhā paramānuttarā suññatāvakkanti bhavati.
૧૮૪. ‘‘યેપિ હિ કેચિ, આનન્દ, અતીતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિંસુ, સબ્બે તે ઇમંયેવ પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિંસુ. યેપિ 7 હિ કેચિ, આનન્દ, અનાગતમદ્ધાનં સમણા વા બ્રાહ્મણા વા પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સન્તિ, સબ્બે તે ઇમંયેવ પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સન્તિ. યેપિ 8 હિ કેચિ, આનન્દ, એતરહિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરન્તિ, સબ્બે તે ઇમંયેવ પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરન્તિ. તસ્માતિહ, આનન્દ, ‘પરિસુદ્ધં પરમાનુત્તરં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સામા’તિ 9 – એવઞ્હિ વો 10, આનન્દ, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ.
184. ‘‘Yepi hi keci, ānanda, atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja vihariṃsu, sabbe te imaṃyeva parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja vihariṃsu. Yepi 11 hi keci, ānanda, anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja viharissanti, sabbe te imaṃyeva parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja viharissanti. Yepi 12 hi keci, ānanda, etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja viharanti, sabbe te imaṃyeva parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja viharanti. Tasmātiha, ānanda, ‘parisuddhaṃ paramānuttaraṃ suññataṃ upasampajja viharissāmā’ti 13 – evañhi vo 14, ānanda, sikkhitabba’’nti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
ચૂળસુઞ્ઞતસુત્તં નિટ્ઠિતં પઠમં.
Cūḷasuññatasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. ચૂળસુઞ્ઞતસુત્તવણ્ણના • 1. Cūḷasuññatasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૧. ચૂળસુઞ્ઞતસુત્તવણ્ણના • 1. Cūḷasuññatasuttavaṇṇanā
