Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೫. ದಬ್ಬತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
5. Dabbattheragāthāvaṇṇanā
ಯೋ ದುದ್ದಮಿಯೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಬ್ಯಾಕತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೋಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ತದಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರೇ ಛ ಜನಾತಿ ಸತ್ತ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಸಾಸನೇ ಅಗಾರವಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಇಧ ಕಿಂ ಕರೋಮ ಏಕಮನ್ತೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಚ್ಚಂ ಪಬ್ಬತಸಿಖರಂ ಆರುಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಬಲಂ ಜಾನನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ನಿಪಾತೇನ್ತು, ಜೀವಿತೇ ಸಾಲಯಾ ಓತರನ್ತು, ಮಾ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪಿನೋ ಅಹುವತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತರುಚಿಕೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿಂಸು।
Yo duddamiyoti āyasmato dabbattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsanosakkanakāle pabbaji. Tadā tena saddhiṃ apare cha janāti satta bhikkhū ekacittā hutvā aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā – ‘‘idha kiṃ karoma ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti nisseṇiṃ bandhitvā uccaṃ pabbatasikharaṃ āruhitvā, ‘‘attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ nipātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutappino ahuvatthā’’ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā – ‘‘appamattā hotha, āvuso’’ti aññamaññaṃ ovaditvā cittarucikesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
ತತ್ರೇಕೋ ಥೇರೋ ಪಞ್ಚಮೇ ದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ, ‘‘ಮಮ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥ, ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಿಚ್ಚಂ ಮಮಾಯತ್ತಂ ಹೋತು, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇನ್ತಾ ಏವಂ ಅವೋಚುಮ್ಹ – ‘ಯೋ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖಂ ಆಹರತು, ತೇನಾಭತಂ ಸೇಸಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’’ತಿ। ‘‘ನತ್ಥಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಹೇತುನಾ ಲಭಿತ್ಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ವಟ್ಟಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇತಿ। ಥೇರೋ ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗತೋ । ಅಪರೋ ಥೇರೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಇತರೇ ಥೇರಾ ತತೋ ಚುತಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ತೇಸು ತೇಸು ಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಏಕೋ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾನಗರೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ಮಜ್ಝನ್ತಿಕರಟ್ಠೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ಬಾಹಿಯರಟ್ಠೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯೇ ಜಾತೋ।
Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā, ‘‘mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmi’’ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā, ‘‘āvuso, imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha, bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti āha. ‘‘Kiṃ nu kho mayaṃ, āvuso, nisseṇiṃ pātentā evaṃ avocumha – ‘yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tenābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissantī’’’ti. ‘‘Natthi, āvuso’’ti. Tumhe attano pubbahetunā labhittha, mayampi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti. Thero te saññāpetuṃ asakkonto phāsukaṭṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato . Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto. Itare therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā tesu tesu kulesu nibbattā. Eko gandhāraraṭṭhe takkasilānagare rājagehe nibbatto, eko majjhantikaraṭṭhe paribbājikāya kucchimhi nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbiyagehe nibbatto, eko bhikkhunupassaye jāto.
ಅಯಂ ಪನ ದಬ್ಬತ್ಥೇರೋ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಅನುಪಿಯನಗರೇ ಏಕಸ್ಸ ಮಲ್ಲರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಉಪವಿಜಞ್ಞಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ಮತಸರೀರಂ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ದಾರುಚಿತಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಿವೇಗಸನ್ತತ್ತಂ ಉದರಪಟಲಂ ದ್ವೇಧಾ ಅಹೋಸಿ। ದಾರಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಬ್ಬತ್ಥಮ್ಭೇ ನಿಪತಿ। ತಂ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಅದಂಸು। ಸಾ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ದಬ್ಬತ್ಥಮ್ಭೇ ಪತಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಜೀವಿತತ್ತಾ ‘‘ದಬ್ಬೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಪಿಯಮ್ಬವನೇ ವಿಹರತಿ। ದಬ್ಬಕುಮಾರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಯ್ಯಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ದಬ್ಬಕುಮಾರಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ದಬ್ಬಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೋ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಸತ್ತೋ ಪಠಮಕೇಸವಟ್ಟಿಯಾ ವೋರೋಪನಕ್ಖಣೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ದುತಿಯಾಯ ಕೇಸವಟ್ಟಿಯಾ ಓರೋಪಿಯಮಾನಾಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ, ತತಿಯಾಯ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ, ಸಬ್ಬಕೇಸಾನಂ ಪನ ಓರೋಪನಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರೇ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ।
Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa mātā upavijaññā kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu. Tassā aggivegasantattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi. Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbatthambhe nipati. Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu. Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbatthambhe patitvā laddhajīvitattā ‘‘dabbo’’tissa nāmaṃ akāsi. Tassa ca sattavassikakāle satthā bhikkhusaṅghaparivāro mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavane viharati. Dabbakumāro satthāraṃ disvā dassaneneva pasīditvā pabbajitukāmo hutvā ‘‘ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī’’ti ayyikaṃ āpucchi. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ kumāraṃ pabbājethā’’ti āha. Satthā aññatarassa bhikkhuno saññaṃ adāsi – ‘‘bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti. So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭiyā voropanakkhaṇe sotāpattiphale patiṭṭhahi, dutiyāya kesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale, sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi. Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi.
ತತ್ರಾಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ರಹೋಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಣೇ ಕಾಯಂ ಯೋಜೇತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯಂ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕತ್ತಞ್ಚ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕತ್ತಞ್ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಅಯಂ ದಬ್ಬೋ ದಹರೋವ ಸಮಾನೋ ಮಹನ್ತೇ ಠಾನೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇಯೇವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ಥೇರೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಚ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಭಿಕ್ಖಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸತಿ। ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಭಾವೋ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ದಬ್ಬೋ ಕಿರ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಸಭಾಗಸಭಾಗಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಆಸನ್ನೇಪಿ ದೂರೇಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ಇದ್ಧಿಯಾ ನೇತೀ’’ತಿ।
Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññāpeyyaṃ bhattāni ca uddiseyya’’nti. So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi. Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakattañca bhattuddesakattañca sampaṭicchi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ dabbo daharova samāno mahante ṭhāne ṭhito’’ti sattavassikakāleyeva upasampādesi. Thero upasampannakālato paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca uddisati. Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi – ‘‘dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ bhikkhūnaṃ ekaṭṭhāne senāsanāni paññāpeti, āsannepi dūrepi senāsanaṃ paññāpeti, gantuṃ asakkonte iddhiyā netī’’ti.
ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಾಲೇಪಿ ವಿಕಾಲೇಪಿ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಆವುಸೋ, ಜೀವಕಮ್ಬವನೇ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮದ್ದಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ ಏವಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇದ್ಧಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋಪಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮನೋಮಯೇ ಕಾಯೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಜಲಮಾನಾಯ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ ಇದಂ ಪೀಠ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗಚ್ಛತಿ । ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನಿದಂ ವತ್ಥು ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಮೇವ। ಸತ್ಥಾ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಯದಿದಂ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೯; ೨೧೪)। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೪, ೧೦೮-೧೪೯) –
Atha naṃ bhikkhū kālepi vikālepi – ‘‘amhākaṃ, āvuso, jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye’’ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti. Sopi iddhiyā manomaye kāye abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ datvā aṅguliyā jalamānāya purato gantvā ‘‘ayaṃ mañco idaṃ pīṭha’’ntiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati . Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva. Satthā idameva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209; 214). Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54, 108-149) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಸಬ್ಬಲೋಕವಿದೂ ಮುನಿ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;
ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.
‘‘ಓವಾದಕೋ ವಿಞ್ಞಾಪಕೋ, ತಾರಕೋ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ।
‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;
ದೇಸನಾಕುಸಲೋ ಬುದ್ಧೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥
Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಕಾರುಣಿಕೋ, ಹಿತೇಸೀ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ।
‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;
ಸಮ್ಪತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಸಬ್ಬೇ, ಪಞ್ಚಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಪಿ॥
Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.
‘‘ಏವಂ ನಿರಾಕುಲಂ ಆಸಿ, ಸುಞ್ಞತಂ ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಚ।
‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;
ವಿಚಿತ್ತಂ ಅರಹನ್ತೇಹಿ, ವಸೀಭೂತೇಹಿ ತಾದಿಭಿ॥
Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.
‘‘ರತನಾನಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಂ, ಉಗ್ಗತೋ ಸೋ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;
ಕಞ್ಚನಗ್ಘಿಯಸಙ್ಕಾಸೋ, ಬಾತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣೋ॥
Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.
‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ವಿಜ್ಜತಿ ತಾವದೇ।
‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;
ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ತದಾಹಂ ಹಂಸವತಿಯಂ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, seṭṭhiputto mahāyaso;
ಉಪೇತ್ವಾ ಲೋಕಪಜ್ಜೋತಂ, ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ॥
Upetvā lokapajjotaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.
‘‘ಸೇನಾಸನಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಂ ಸಸಾವಕಂ।
‘‘Senāsanāni bhikkhūnaṃ, paññāpentaṃ sasāvakaṃ;
ಕಿತ್ತಯನ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ, ಸುಣಿತ್ವಾ ಮುದಿತೋ ಅಹಂ॥
Kittayantassa vacanaṃ, suṇitvā mudito ahaṃ.
‘‘ಅಧಿಕಾರಂ ಸಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Adhikāraṃ sasaṅghassa, katvā tassa mahesino;
ನಿಪಚ್ಚ ಸಿರಸಾ ಪಾದೇ, ತಂ ಠಾನಮಭಿಪತ್ಥಯಿಂ॥
Nipacca sirasā pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘ತದಾಹ ಸ ಮಹಾವೀರೋ, ಮಮ ಕಮ್ಮಂ ಪಕಿತ್ತಯಂ।
‘‘Tadāha sa mahāvīro, mama kammaṃ pakittayaṃ;
ಯೋ ಸಸಙ್ಘಮಭೋಜೇಸಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Yo sasaṅghamabhojesi, sattāhaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಸೋಯಂ ಕಮಲಪತ್ತಕ್ಖೋ, ಸೀಹಂಸೋ ಕನಕತ್ತಚೋ।
‘‘Soyaṃ kamalapattakkho, sīhaṃso kanakattaco;
ಮಮ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪತಿ, ಪತ್ಥಯಂ ಠಾನಮುತ್ತಮಂ॥
Mama pādamūle nipati, patthayaṃ ṭhānamuttamaṃ.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ಸಾವಕೋ ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ದಬ್ಬೋ ನಾಮೇನ ವಿಸ್ಸುತೋ।
‘‘Sāvako tassa buddhassa, dabbo nāmena vissuto;
ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕೋ, ಅಗ್ಗೋ ಹೇಸ್ಸತಿಯಂ ತದಾ॥
Senāsanapaññāpako, aggo hessatiyaṃ tadā.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ಸತಾನಂ ತೀಣಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ।
‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;
ಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ॥
Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘ಪದೇಸರಜ್ಜಂ ವಿಪುಲಂ, ಗಣನಾತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಂ।
‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುಖಿತೋ ಆಸಿಂ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾಹಸಾ॥
Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ವಿಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ನಾಯಕೋ।
‘‘Ekanavutito kappe, vipassī nāma nāyako;
ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಚಾರುದಸ್ಸನೋ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸಕೋ॥
Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.
‘‘ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಉಪವದಿಂ, ಸಾವಕಂ ತಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Duṭṭhacitto upavadiṃ, sāvakaṃ tassa tādino;
ಸಬ್ಬಾಸವಪರಿಕ್ಖೀಣಂ, ಸುದ್ಧೋತಿ ಚ ವಿಜಾನಿಯ॥
Sabbāsavaparikkhīṇaṃ, suddhoti ca vijāniya.
‘‘ತಸ್ಸೇವ ನರವೀರಸ್ಸ, ಸಾವಕಾನಂ ಮಹೇಸಿನಂ।
‘‘Tasseva naravīrassa, sāvakānaṃ mahesinaṃ;
ಸಲಾಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಖೀರೋದನಮದಾಸಹಂ॥
Salākañca gahetvāna, khīrodanamadāsahaṃ.
‘‘ಇಮಮ್ಹಿ ಭದ್ದಕೇ ಕಪ್ಪೇ, ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧು ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ವದತಂ ವರೋ॥
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ಸಾಸನಂ ಜೋತಯಿತ್ವಾನ, ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಕುತಿತ್ಥಿಯೇ।
‘‘Sāsanaṃ jotayitvāna, abhibhuyya kutitthiye;
ವಿನೇಯ್ಯೇ ವಿನಯಿತ್ವಾವ, ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಸಸಾವಕೋ॥
Vineyye vinayitvāva, nibbuto so sasāvako.
‘‘ಸಸಿಸ್ಸೇ ನಿಬ್ಬುತೇ ನಾಥೇ, ಅತ್ಥಮೇನ್ತಮ್ಹಿ ಸಾಸನೇ।
‘‘Sasisse nibbute nāthe, atthamentamhi sāsane;
ದೇವಾ ಕನ್ದಿಂಸು ಸಂವಿಗ್ಗಾ, ಮುತ್ತಕೇಸಾ ರುದಮ್ಮುಖಾ॥
Devā kandiṃsu saṃviggā, muttakesā rudammukhā.
‘‘ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಕ್ಖೋ, ನ ಪಸ್ಸಿಸಾಮ ಸುಬ್ಬತೇ।
‘‘Nibbāyissati dhammakkho, na passisāma subbate;
ನ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ, ಅಹೋ ನೋ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞತಾ॥
Na suṇissāma saddhammaṃ, aho no appapuññatā.
‘‘ತದಾಯಂ ಪಥವೀ ಸಬ್ಬಾ, ಅಚಲಾ ಸಾ ಚಲಾಚಲಾ।
‘‘Tadāyaṃ pathavī sabbā, acalā sā calācalā;
ಸಾಗರೋ ಚ ಸಸೋಕೋವ, ವಿನದೀ ಕರುಣಂ ಗಿರಂ॥
Sāgaro ca sasokova, vinadī karuṇaṃ giraṃ.
‘‘ಚತುದ್ದಿಸಾ ದುನ್ದುಭಿಯೋ, ನಾದಯಿಂಸು ಅಮಾನುಸಾ।
‘‘Catuddisā dundubhiyo, nādayiṃsu amānusā;
ಸಮನ್ತತೋ ಅಸನಿಯೋ, ಫಲಿಂಸು ಚ ಭಯಾವಹಾ॥
Samantato asaniyo, phaliṃsu ca bhayāvahā.
‘‘ಉಕ್ಕಾ ಪತಿಂಸು ನಭಸಾ, ಧೂಮಕೇತು ಚ ದಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Ukkā patiṃsu nabhasā, dhūmaketu ca dissati;
ಸಧೂಮಾ ಜಾಲವಟ್ಟಾ ಚ, ರವಿಂಸು ಕರುಣಂ ಮಿಗಾ॥
Sadhūmā jālavaṭṭā ca, raviṃsu karuṇaṃ migā.
‘‘ಉಪ್ಪಾದೇ ದಾರುಣೇ ದಿಸ್ವಾ, ಸಾಸನತ್ಥಙ್ಗಸೂಚಕೇ।
‘‘Uppāde dāruṇe disvā, sāsanatthaṅgasūcake;
ಸಂವಿಗ್ಗಾ ಭಿಕ್ಖವೋ ಸತ್ತ, ಚಿನ್ತಯಿಮ್ಹ ಮಯಂ ತದಾ॥
Saṃviggā bhikkhavo satta, cintayimha mayaṃ tadā.
‘‘ಸಾಸನೇನ ವಿನಾಮ್ಹಾಕಂ, ಜೀವಿತೇನ ಅಲಂ ಮಯಂ।
‘‘Sāsanena vināmhākaṃ, jīvitena alaṃ mayaṃ;
ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಹಾರಞ್ಞಂ, ಯುಞ್ಜಾಮ ಜಿನಸಾಸನೇ॥
Pavisitvā mahāraññaṃ, yuñjāma jinasāsane.
‘‘ಅದ್ದಸಮ್ಹ ತದಾರಞ್ಞೇ, ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ ಸೇಲಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Addasamha tadāraññe, ubbiddhaṃ selamuttamaṃ;
ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ತಮಾರುಯ್ಹ, ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತಯಿಮ್ಹಸೇ॥
Nisseṇiyā tamāruyha, nisseṇiṃ pātayimhase.
‘‘ತದಾ ಓವದಿ ನೋ ಥೇರೋ, ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ಸುದುಲ್ಲಭೋ।
‘‘Tadā ovadi no thero, buddhuppādo sudullabho;
ಸದ್ಧಾತಿದುಲ್ಲಭಾ ಲದ್ಧಾ, ಥೋಕಂ ಸೇಸಞ್ಚ ಸಾಸನಂ॥
Saddhātidullabhā laddhā, thokaṃ sesañca sāsanaṃ.
‘‘ನಿಪತನ್ತಿ ಖಣಾತೀತಾ, ಅನನ್ತೇ ದುಕ್ಖಸಾಗರೇ।
‘‘Nipatanti khaṇātītā, anante dukkhasāgare;
ತಸ್ಮಾ ಪಯೋಗೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ, ಯಾವ ಠಾತಿ ಮುನೇ ಮತಂ॥
Tasmā payogo kattabbo, yāva ṭhāti mune mataṃ.
‘‘ಅರಹಾ ಆಸಿ ಸೋ ಥೇರೋ, ಅನಾಗಾಮೀ ತದಾನುಗೋ।
‘‘Arahā āsi so thero, anāgāmī tadānugo;
ಸುಸೀಲಾ ಇತರೇ ಯುತ್ತಾ, ದೇವಲೋಕಂ ಅಗಮ್ಹಸೇ॥
Susīlā itare yuttā, devalokaṃ agamhase.
‘‘ನಿಬ್ಬುತೋ ತಿಣ್ಣಸಂಸಾರೋ, ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಚ ಏಕಕೋ।
‘‘Nibbuto tiṇṇasaṃsāro, suddhāvāse ca ekako;
ಅಹಞ್ಚ ಪಕ್ಕುಸಾತಿ ಚ, ಸಭಿಯೋ ಬಾಹಿಯೋ ತಥಾ॥
Ahañca pakkusāti ca, sabhiyo bāhiyo tathā.
‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ಚೇವ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೂಪಗಾ ಮಯಂ।
‘‘Kumārakassapo, ceva, tattha tatthūpagā mayaṃ;
ಸಂಸಾರಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತಾ, ಗೋತಮೇನಾನುಕಮ್ಪಿತಾ॥
Saṃsārabandhanā muttā, gotamenānukampitā.
‘‘ಮಲ್ಲೇಸು ಕುಸಿನಾರಾಯಂ, ಗಬ್ಭೇ ಜಾತಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋ।
‘‘Mallesu kusinārāyaṃ, gabbhe jātassa me sato;
ಮಾತಾ ಮತಾ ಚಿತಾರುಳ್ಹಾ, ತತೋ ನಿಪ್ಪತಿತೋ ಅಹಂ॥
Mātā matā citāruḷhā, tato nippatito ahaṃ.
‘‘ಪತಿತೋ ದಬ್ಬಪುಞ್ಜಮ್ಹಿ, ತತೋ ದಬ್ಬೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
‘‘Patito dabbapuñjamhi, tato dabboti vissuto;
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಬಲೇನಾಹಂ, ವಿಮುತ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ॥
Brahmacārībalenāhaṃ, vimutto sattavassiko.
‘‘ಖೀರೋದನಬಲೇನಾಹಂ , ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹುಪಾಗತೋ।
‘‘Khīrodanabalenāhaṃ , pañcahaṅgehupāgato;
ಖೀಣಾಸವೋಪವಾದೇನ, ಪಾಪೇಹಿ ಬಹು ಚೋದಿತೋ॥
Khīṇāsavopavādena, pāpehi bahu codito.
‘‘ಉಭೋ ಪುಞ್ಞಞ್ಚ ಪಾಪಞ್ಚ, ವೀತಿವತ್ತೋಮ್ಹಿ ದಾನಿಹಂ।
‘‘Ubho puññañca pāpañca, vītivattomhi dānihaṃ;
ಪತ್ವಾನ ಪರಮಂ ಸನ್ತಿಂ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Patvāna paramaṃ santiṃ, viharāmi anāsavo.
‘‘ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪಯಿಂ, ಹಾಸಯಿತ್ವಾನ ಸುಬ್ಬತೇ।
‘‘Senāsanaṃ paññāpayiṃ, hāsayitvāna subbate;
ಜಿನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಗುಣೇ ತುಟ್ಠೋ, ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ ಮಂ॥
Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ, ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ।
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
ನಾಗೋವ ಬನ್ಧನಂ ಛೇತ್ವಾ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ವತ ಮೇ ಆಸಿ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ।
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ…ಪೇ॰…ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe…kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಏವಂಭೂತಂ ಪನ ತಂ ಯೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನುದ್ಧಂಸನವಸೇನ ಕತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿ, ತಾಯ ಏವ ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಚೋದಿಯಮಾನಾ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮಯಂ ಕಲ್ಯಾಣಭತ್ತಿಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭೇದಿತಾ’’ತಿ ದುಗ್ಗಹಿತಗಾಹಿನೋ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಸುಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅಧಿಕರಣೇ ಸಙ್ಘೇನ ಸತಿವಿನಯೇನ ವೂಪಸಮಿತೇ ಅಯಂ ಥೇರೋ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ದುದ್ದಮಿಯೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Evaṃbhūtaṃ pana taṃ yena pubbe ekassa khīṇāsavattherassa anuddhaṃsanavasena katena pāpakammena bahūni vassasatasahassāni niraye pacci, tāya eva kammapilotikāya codiyamānā mettiyabhūmajakā bhikkhū ‘‘iminā mayaṃ kalyāṇabhattikassa gahapatino antare paribheditā’’ti duggahitagāhino amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsesuṃ. Tasmiñca adhikaraṇe saṅghena sativinayena vūpasamite ayaṃ thero lokānukampāya attano guṇe vibhāvento ‘‘yo duddamiyo’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
೫. ತತ್ಥ ಯೋತಿ ಅನಿಯಮಿತನಿದ್ದೇಸೋ, ತಸ್ಸ ‘‘ಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಯಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಉಭಯೇನಪಿ ಅಞ್ಞಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಮೇವ ವದತಿ। ದುದ್ದಮಿಯೋತಿ ದುದ್ದಮೋ, ದಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ಇದಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ವಿಸೂಕಾಯಿಕಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಮದಾಲೇಪಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅವೂಪಸಮನಞ್ಚ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವದತಿ। ದಮೇನಾತಿ ಉತ್ತಮೇನ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗದಮೇನ, ತೇನ ಹಿ ದನ್ತೋ ಪುನ ದಮೇತಬ್ಬತಾಭಾವತೋ ‘‘ದನ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇನ। ಅಥ ವಾ ದಮೇನಾತಿ ದಮಕೇನ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿನಾ ದಮಿತೋ । ದಬ್ಬೋತಿ ದ್ರಬ್ಯೋ, ಭಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ಇಮಮೇವ ಥೇರಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ನ ಖೋ, ದಬ್ಬ, ದಬ್ಬಾ ಏವಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೮೪; ಚೂಳವ॰ ೧೯೩) । ಸನ್ತುಸಿತೋತಿ ಯಥಾಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಸನ್ತೋಸೇನ ಮಗ್ಗಫಲಸನ್ತೋಸೇನ ಚ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ। ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖೋತಿ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಾಯ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾಯ ಚ ಕಙ್ಖಾಯ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನೇವ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತತ್ತಾ ವಿಗತಕಙ್ಖೋ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೇನ ವಿಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ವಿಜಿತತ್ತಾ ವಿಧಮಿತತ್ತಾ ವಿಜಿತಾವೀ। ಅಪೇತಭೇರವೋತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ಭಯಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪೇತತ್ತಾ ಅಪಗತಭೇರವೋ ಅಭಯೂಪರತೋ । ಪುನ ದಬ್ಬೋತಿ ನಾಮಕಿತ್ತನಂ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋತಿ ದ್ವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ, ಯಾ ಸಉಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತು, ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ, ಯಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಧಾತು। ತೇಸು ಇಧ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಹಾತಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಠಿತತ್ತೋತಿ ಠಿತಸಭಾವೋ ಅಚಲೋ ಇಟ್ಠಾದೀಸು ತಾದಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಕಮ್ಪನೀಯೋ। ಹೀತಿ ಚ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ತೇನ ಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ದುದ್ದಮೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋ ಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಉತ್ತಮೇನ ದಮೇನ ದಮಿತೋ ಸನ್ತುಸಿತೋ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖೋ ವಿಜಿತಾವೀ ಅಪೇತಭೇರವೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ದಬ್ಬೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ತತೋಯೇವ ಚ ಠಿತತ್ತೋ, ಏವಂಭೂತೇ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಪಸಾದೋವ ಕಾತಬ್ಬೋ, ನ ಪಸಾದಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಪರನೇಯ್ಯಬುದ್ಧಿಕೇ ಸತ್ತೇ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೋ ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
5. Tattha yoti aniyamitaniddeso, tassa ‘‘so’’ti iminā niyamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Ubhayenapi aññaṃ viya katvā attānameva vadati. Duddamiyoti duddamo, dametuṃ asakkuṇeyyo. Idañca attano puthujjanakāle diṭṭhigatānaṃ visūkāyikānaṃ kilesānaṃ madālepacittassa vipphanditaṃ indriyānaṃ avūpasamanañca cintetvā vadati. Damenāti uttamena aggamaggadamena, tena hi danto puna dametabbatābhāvato ‘‘danto’’ti vattabbataṃ arahati, na aññena. Atha vā damenāti damakena purisadammasārathinā damito . Dabboti drabyo, bhabboti attho. Tenāha bhagavā imameva theraṃ sandhāya – ‘‘na kho, dabba, dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384; cūḷava. 193) . Santusitoti yathāladdhapaccayasantosena jhānasamāpattisantosena maggaphalasantosena ca santuṭṭho. Vitiṇṇakaṅkhoti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca kaṅkhāya paṭhamamaggeneva samugghāṭitattā vigatakaṅkho. Vijitāvīti purisājānīyena vijetabbassa sabbassapi saṃkilesapakkhassa vijitattā vidhamitattā vijitāvī. Apetabheravoti pañcavīsatiyā bhayānaṃ sabbaso apetattā apagatabheravo abhayūparato . Puna dabboti nāmakittanaṃ. Parinibbutoti dve parinibbānāni kilesaparinibbānañca, yā saupādisesanibbānadhātu, khandhaparinibbānañca, yā anupādisesanibbānadhātu. Tesu idha kilesaparinibbānaṃ adhippetaṃ, tasmā pahātabbadhammānaṃ maggena sabbaso pahīnattā kilesaparinibbānena parinibbutoti attho. Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo acalo iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā lokadhammehi akampanīyo. Hīti ca hetuatthe nipāto, tena yo pubbe duddamo hutvā ṭhito yasmā dabbattā satthārā uttamena damena damito santusito vitiṇṇakaṅkho vijitāvī apetabheravo, tasmā so dabbo parinibbuto tatoyeva ca ṭhitatto, evaṃbhūte ca tasmiṃ cittapasādova kātabbo, na pasādaññathattanti paraneyyabuddhike satte anukampanto thero aññaṃ byākāsi.
ದಬ್ಬತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dabbattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ದಬ್ಬತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Dabbattheragāthā