Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೩. ಕೋಸಲಸಂಯುತ್ತಂ
3. Kosalasaṃyuttaṃ
೧. ಪಠಮವಗ್ಗೋ
1. Paṭhamavaggo
೧. ದಹರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Daharasuttavaṇṇanā
೧೧೨. ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದೀತಿ ಭಗವತೋ ಗುಣೇ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಖತ್ತಿಯಮಾನೇನ ಕೇವಲಂ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಪಠಮಾಗತೇ ಹಿ ಸತ್ಥರಿ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮೋದಿತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಖಮನೀಯಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಯಥಾ ಭಗವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ತೇನ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಠಮಂ ಪವತ್ತಮೋದೋ ಅಹೋಸಿ ಪುಬ್ಬಭಾಸಿತಾಯ, ತದನುಕರಣೇನ ಏವಂ ಸೋಪಿ ರಾಜಾ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಮೋದೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತಂ ಪನ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಮೋದನಂ ಉಪಮಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೀತೋದಕಂ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋದಿತನ್ತಿ ಸಂಸನ್ದಿತಂ ಏಕೀಭಾವನ್ತಿ ಸಮ್ಮೋದನಕಿರಿಯಾಯ ಸಮಾನತಂ ಏಕರೂಪತಂ, ಖಮನೀಯನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರಂ ಸರೀರಯನ್ತಂ ದುಕ್ಖಬಹುಲತಾಯ ಸಭಾವತೋ ದುಸ್ಸಹಂ, ಕಚ್ಚಿ ಖಮಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯಾಪನೀಯನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿಕಂ ಚಿರಪಬನ್ಧಸಙ್ಖಾತಾಯ ಯಾಪನಾಯ ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ಸೀಸರೋಗಾದಿಆಬಾಧಾಭಾವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ। ದುಕ್ಖಜೀವಿಕಾಭಾವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ। ತಂತಂಕಿಚ್ಚಕರಣೇ ಉಟ್ಠಾನಸುಖತಾಯ ಕಚ್ಚಿ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ। ತದನುರೂಪಬಲಯೋಗತೋ ಕಚ್ಚಿ ಬಲಂ। ಸುಖವಿಹಾರಸಮ್ಭವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಚ್ಚಿ-ಸದ್ದಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಬಲವಪ್ಪತ್ತಾ ಪೀತಿ ಪೀತಿಯೇವ। ತರುಣಪೀತಿ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ। ಸಮ್ಮೋದನಂ ಜನೇತಿ ಕರೋತೀತಿ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ। ಸಮ್ಮೋದಿತಬ್ಬತೋ ಸಮ್ಮೋದನೀಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಮೋದಿತುಂ ಯುತ್ತಭಾವತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸರಿತಬ್ಬಭಾವತೋತಿ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬಭಾವತೋ। ‘‘ಸರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಾರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
112.Bhagavatāsaddhiṃ sammodīti bhagavato guṇe ajānanto kosalarājā attano khattiyamānena kevalaṃ bhagavatā saddhiṃ sammodi. Paṭhamāgate hi satthari tassa sammoditākāraṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ. Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci te, mahārāja, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā tena raññā saddhiṃ paṭhamaṃ pavattamodo ahosi pubbabhāsitāya, tadanukaraṇena evaṃ sopi rājā bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā. Taṃ pana samappavattamodanaṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ ekarūpataṃ, khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchati. Yāpanīyanti paccayāyattavuttikaṃ cirapabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ. Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ. Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ. Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ. Tadanurūpabalayogato kacci balaṃ. Sukhavihārasambhavena kacci phāsuvihāro atthīti tattha tattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo. Balavappattā pīti pītiyeva. Taruṇapīti pāmojjaṃ. Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanīyaṃ. Sammoditabbato sammodanīyanti imaṃ pana atthaṃ dassento ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha. Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato. ‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ.
ಸುಯ್ಯಮಾನಸುಖತೋತಿ ಆಪಾಥಮಧುರತಂ ಆಹ, ಅನುಸ್ಸರಿಯಮಾನಸುಖತೋತಿ ವಿಮದ್ದರಮಣೀಯತಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸುದ್ಧತಾಯಾತಿ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಭಾವೇನ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ವಚನಚಾತುರಿಯಮಾಹ, ಅತ್ಥಪರಿಸುದ್ಧತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸತಂ। ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹೀತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ। ಅದಿಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮನವಸೇನ ಅದಿಟ್ಠತ್ತಾ। ಗುಣಾಗುಣವಸೇನಾತಿ ಗುಣವಸೇನ ಗಮ್ಭೀರಭಾವಂ ವಾ ಅಗುಣವಸೇನ ಉತ್ತಾನಭಾವಂ ವಾ। ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಓವಟ್ಟಿಕಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಸಾರವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ। ಲೋಕನಿಸ್ಸರಣಭವೋಕ್ಕನ್ತಿಪಞ್ಹನ್ತಿ ಲೋಕತೋ ನಿಸ್ಸಟಭಾವಪಞ್ಹಞ್ಚೇವ ಆದಿತೋ ಭವೋಕ್ಕಮನಪಞ್ಹಞ್ಚ। ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಸಬ್ಬಲೋಕತೋ ನಿಸ್ಸಟೋ, ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಹಿ ಚ ಜೇಟ್ಠೋ’’ತಿ? ಪುಚ್ಛತಿ ನಾಮ। ಯಥಾ ಹಿ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತಾಯ ಲೋಕತೋ ನಿಸ್ಸಟತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಹಿ ಜೇಟ್ಠಭಾವತೋ ಸೇಟ್ಠಭಾವತೋ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಅಗ್ಗಪಸಾದಸುತ್ತಾದೀಹಿ (ಇತಿವು॰ ೯೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪) ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ ಪನ ಸಮ್ಬುದ್ಧತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ಅವಿಪರೀತಧಮ್ಮದೇಸನತೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಸಂವಣ್ಣನಾದೀಸು (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ಮಹಾಟೀ॰ ೧.೧೨೪) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Suyyamānasukhatoti āpāthamadhurataṃ āha, anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ. Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha, atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ. Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi. Adiṭṭhattāti upasaṅkamanavasena adiṭṭhattā. Guṇāguṇavasenāti guṇavasena gambhīrabhāvaṃ vā aguṇavasena uttānabhāvaṃ vā. Ovaṭṭikasāraṃ katvāti ovaṭṭikāya gahetabbasāravatthuṃ katvā. Lokanissaraṇabhavokkantipañhanti lokato nissaṭabhāvapañhañceva ādito bhavokkamanapañhañca. Satthu sammāsambuddhataṃ pucchanto hi ‘‘kiṃ bhavaṃ gotamo sabbalokato nissaṭo, sabbasattehi ca jeṭṭho’’ti? Pucchati nāma. Yathā hi satthu sammāsambuddhatāya lokato nissaṭatā viññāyati, evaṃ sabbasattehi jeṭṭhabhāvato seṭṭhabhāvato. Svāyamattho aggapasādasuttādīhi (itivu. 90; a. ni. 4.34) vibhāvetabbo. Kathaṃ pana sambuddhatā viññāyatīti? Aviparītadhammadesanato. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanādīsu (visuddhi. mahāṭī. 1.124) vuttanayena veditabbo.
ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಅವಿಪರೀತಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ತತೋ ಏವಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘‘ವುಡ್ಢತರೇಸುಪಿ ಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನೇ ತಬ್ಬಿಪರೀತೇ ಕಥಂ ಲಬ್ಭೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭವಂ ಗೋತಮೋ’’ತಿಆದಿಂ ವಕ್ಖತಿ। ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಯಾ ನ ಪುಚ್ಛತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ತೇಹಿ ಅಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವಸ್ಸೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ। ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಮುಸಾವಾದಿತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾದೀನಂ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಿಂಸು, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲೋಕೇ ಮಹಾಜನೇನ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಬುದ್ಧಸೀಹನಾದನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಏವ ಆವೇಣಿಕಂ ಸೀಹನಾದಂ। ಕಾಮಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಪದಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ, ಸಮ್ಬೋಧಿಞಾಣೇ ಪನ ಗಹಿತೇ ತಂ ಅತ್ಥತೋ ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ’’ನ್ತಿ।
Rājā satthu aviparītadhammadesanaṃ ajānanto tato evassa sammāsambodhiṃ asaddahanto ‘‘vuḍḍhataresupi cirapabbajitesu sammāsambuddhabhāve alabbhamāne tabbiparīte kathaṃ labbheyyā’’ti maññamāno ‘‘kiṃ pana bhavaṃ gotamo’’tiādiṃ vakkhati. Rājā attano laddhiyā na pucchati attano sammukhā tehi asammāsambuddhabhāvasseva paṭiññātattā. Yasmā te musāvāditāya attano upaṭṭhākādīnaṃ ‘‘buddhā maya’’nti paṭijāniṃsu, tasmā vuttaṃ ‘‘loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchatī’’ti. Svāyamattho āgamissati. Buddhasīhanādanti buddhānaṃ eva āveṇikaṃ sīhanādaṃ. Kāmaṃ maggañāṇapadaṭṭhānaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, sambodhiñāṇe pana gahite taṃ atthato gahitameva hotīti vuttaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhi’’nti.
ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನೇನಾತಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪಗಮನಮತ್ತೇನ ಸಮಣಾ, ನ ಸಮಿತಪಾಪತಾಯ। ಜಾತಿವಸೇನಾತಿ ಜಾತಿಮತ್ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ನ ಬಾಹಿತಪಾಪತಾಯ। ಪಬ್ಬಜಿತಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸಮೂಹತಾಮತ್ತೇನ ಸಙ್ಘೋ, ನ ನಿಯ್ಯಾನಿಕದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಸೀಲಸಾಮಞ್ಞವಸೇನ ಸಂಹತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಏತೇಸಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪಟಿಞ್ಞಾತಾನಂ ಪರಿವಾರಭೂತೋ ಅತ್ಥಿ। ಸ್ವೇವಾತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತೋ ಏವ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಸಮೂಹವಸೇನ। ಸಙ್ಘಿನೋ, ಗಹಟ್ಠಸಮೂಹವಸೇನ ಗಣಿನೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ ಗಣೇ ಏವ ಲೋಕೇ ಸಙ್ಘಸದ್ದಸ್ಸ ನಿರುಳ್ಹತ್ತಾ। ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನವಸೇನಾತಿ ಅಚೇಲಕವತಚರಿಯಾದಿ-ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನವಸೇನ। ಪಾಕಟಾತಿ ಸಙ್ಘೀಆದಿಭಾವೇನ ಪಕಾಸಿತಾ। ‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚ್ಛತಾಯ ವತ್ಥಮ್ಪಿ ನ ನಿವಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ತೇಸು ಸಾಸನಿಕೇಸು ವಿಯ ಸನ್ತಗುಣನಿಗುಹನಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ। ಯಸೋತಿ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ। ತರನ್ತಿ ಏತೇನ ಸಂಸಾರೋಘನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮತತ್ತಾ ತಿತ್ಥಂ ವುಚ್ಚತಿ ಲದ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಿತ್ಥಕರಾತಿ ಲದ್ಧಿಕರಾ’’ತಿ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಾತಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಮತಾ, ನ ಸಾಧೂಹಿ ಸಮ್ಮತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸನ್ತೋ…ಪೇ॰… ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾ’’ತಿ।
Pabbajjūpagamanenāti yāya kāyaci pabbajjāya upagamanamattena samaṇā, na samitapāpatāya. Jātivasenāti jātimattena brāhmaṇā, na bāhitapāpatāya. Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅghoti pabbajitasamūhatāmattena saṅgho, na niyyānikadiṭṭhivisuddhasīlasāmaññavasena saṃhatattāti adhippāyo. Etesaṃ atthīti etesaṃ sabbaññupaṭiññātānaṃ parivārabhūto atthi. Svevāti pabbajitasamūhasaṅkhāto eva. Keci pana ‘‘pabbajitasamūhavasena. Saṅghino, gahaṭṭhasamūhavasena gaṇino’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ gaṇe eva loke saṅghasaddassa niruḷhattā. Ācārasikkhāpanavasenāti acelakavatacariyādi-ācārasikkhāpanavasena. Pākaṭāti saṅghīādibhāvena pakāsitā. ‘‘Appicchā’’ti vatvā tattha labbhamānaṃ appicchataṃ dassetuṃ ‘‘apicchatāya vatthampi na nivāsentī’’ti vuttaṃ. Na hi tesu sāsanikesu viya santaguṇaniguhanā appicchā labbhatīti. Yasoti kittisaddo. Taranti etena saṃsāroghanti evaṃ sammatattā titthaṃ vuccati laddhīti āha ‘‘titthakarāti laddhikarā’’ti. Sādhusammatāti ‘‘sādhū’’ti sammatā, na sādhūhi sammatāti āha ‘‘santo…pe… puthujjanassā’’ti.
ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ ಕಪ್ಪತೋ ಕೋಲಾಹಲಂ, ‘‘ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವಪುತ್ತೇಹಿ ಉಗ್ಘೋಸಿತಮಹಾಸದ್ದೋ। ಇಮೇತಿ ಪೂರಣಾದಯೋ। ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ ದೇವತಾಹಿ ಘೋಸಿತಂ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ। ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾತಿ ಪುರಿಸಸುತಿಪರಮ್ಪರಾಯ ಸುತ್ವಾ। ಚಿನ್ತಾಮಣಿವಿಜ್ಜಾ ನಾಮ ಪರಚಿತ್ತಜಾನಾಪನವಿಜ್ಜಾ। ಸಾ ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತೇ ‘‘ಮಣಿಕಾ’’ತಿ ಆಗತಾ, ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗನ್ಧಾರಿಸಮ್ಭವವಿಜ್ಜಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತತ್ಥ ಗನ್ಧಾರಿಯಾ ವಿಕುಬ್ಬನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅತ್ತಭಾವೇತಿ ಸರೀರೇ। ರಾಜುಸ್ಮಾತಿ ರಾಜತೇಜೋ।
Kappakolāhalanti kappato kolāhalaṃ, ‘‘kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti devaputtehi ugghositamahāsaddo. Imeti pūraṇādayo. Buddhakolāhalanti devatāhi ghositaṃ buddhakolāhalaṃ. Payirupāsitvāti purisasutiparamparāya sutvā. Cintāmaṇivijjā nāma paracittajānāpanavijjā. Sā kevaṭṭasutte ‘‘maṇikā’’ti āgatā, ādi-saddena gandhārisambhavavijjādiṃ saṅgaṇhāti. Tattha gandhāriyā vikubbanaṃ dasseti. Attabhāveti sarīre. Rājusmāti rājatejo.
ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮೋತಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸತಾ। ಇದಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ‘‘ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ‘‘ನ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ತೇಹಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಏವಮಾಹಾತಿ ‘‘ಯೇಪಿ ತೇ, ಭೋ ಗೋತಮ…ಪೇ॰… ನವೋ ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅವೋಚ। ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಪುರತೋ ಪವತ್ತಿತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಈದಿಸೇ ಠಾನೇ ಕಿಂ-ಸದ್ದೋ ಪಟಿಸೇಧವಾಚಕೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನ’’ನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ?
Sukkadhammoti anavajjadhammo nikkilesatā. Idaṃ gahetvāti idaṃ parammukhā ‘‘mayaṃ buddhā’’ti vatvā attano sammukhā ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tehi vuttavacanaṃ gahetvā. Evamāhāti ‘‘yepi te, bho gotama…pe… navo ca pabbajjāyā’’ti evaṃ avoca. Attano paṭiññaṃ gahetvāti ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tesaṃ attano purato pavattitaṃ paṭiññaṃ gahetvā. Īdise ṭhāne kiṃ-saddo paṭisedhavācako hotīti vuttaṃ ‘‘kinti paṭikkhepavacana’’nti, kasmā paṭijānātīti attho?
ನ ಉಞ್ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ನ ಗರಹಿತಬ್ಬಾ। ಗರಹತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ಉ-ಸದ್ದೋ। ‘‘ದಹರೋ’’ತಿ ಅಧಿಕತತ್ತಾ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋತಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉರಸಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉರಗೋ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಸಪ್ಪೋ, ಇಧ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆಸೀವಿಸೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೀಲವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವದನ್ತೋ। ಇಧ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಭವಮ್ಪಿ ನೋ ಗೋತಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಅಕಾಸಿ। ಯದಿಪಿ ವಿಸೇಸೋ ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾಯ ವಿಭಾವಿತೋ ಹೋತಿ, ಸಂಸಯುಪ್ಪತ್ತಿದೀಪಕಂ ನೋತಿ ವುತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಪನ ತಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜತೀತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ದೇಸನಾಕುಸಲತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ಅವಞ್ಞಾಪರಿಭವೇ ಪಯೋಗತೋ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಚಿತ್ತೀಕತಾಕಾರವಸೇನ ಅವಞ್ಞಾಯ ಪಾಕಟಭಾವೋ, ವಮ್ಭನವಸೇನ ಪರಿಭವಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕಾಯಪಯೋಗವಸೇನ ಅವಞ್ಞಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ವಚೀಪಯೋಗವಸೇನ ಪರಿಭವೋ, ಉಭಯಂ ಪನ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಪಭೇದತೋ ಗಹಿತಂ, ಅವಞ್ಞಪರಿಭವಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಉಭಯತ್ಥ ಪರಿಗ್ಗಹೋ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ತಂ ಅವಞ್ಞಾದಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ। ಚತೂಸುಪಿ ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ ಸಮ್ಪತಿ ಆಯತಿಞ್ಚ ಅನತ್ಥಾವಹತ್ತಾ।
Na uññātabbāti na garahitabbā. Garahattho hi ayaṃ u-saddo. ‘‘Daharo’’ti adhikatattā vakkhamānattā ca ‘‘khattiyoti rājakumāro’’ti vuttaṃ. Urasā gacchatīti urago, yo koci sappo, idha pana adhippetaṃ dassetuṃ ‘‘āsīviso’’ti āha. Sīlavantaṃ pabbajitaṃ dasseti sāmaññato ‘‘bhikkhū’’ti vadanto. Idha pana yasmā ‘‘bhavampi no gotamo’’tiādinā bhagavantaṃ uddissa kathaṃ samuṭṭhāpesi, tasmā bhagavā attānaṃ abbhantaraṃ akāsi. Yadipi viseso sāmaññajotanāya vibhāvito hoti, saṃsayuppattidīpakaṃ noti vuttaggahaṇaṃ pana taṃ paricchijjatīti. Tenāha ‘‘desanākusalatāyā’’tiādi. Idāni avaññāparibhave payogato vibhāvetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha acittīkatākāravasena avaññāya pākaṭabhāvo, vambhanavasena paribhavassāti adhippāyena kāyapayogavasena avaññā dassitā, vacīpayogavasena paribhavo, ubhayaṃ pana ubhayatthāpi pabhedato gahitaṃ, avaññaparibhavānaṃ dvinnampi ubhayattha pariggaho. Taṃ sabbampīti taṃ avaññādi sabbampi. Catūsupi taṃ na kātabbameva sampati āyatiñca anatthāvahattā.
ತದತ್ಥದೀಪನಾತಿ ತಸ್ಸ ಆದಿತೋ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದೀಪನಾ। ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪನಾತಿ ತತೋ ವಿಸಿಟ್ಠತ್ಥದೀಪನಾ । ಖೇತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತೀತಿ ಖತ್ತಿಯೋತಿ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಖೇತ್ತತೋ ವಿವಾದಾ ಸತ್ತೇ ತಾಯತೀತಿ ಖತ್ತಿಯೋತಿ ಲೋಕಿಯಾ ಕಥಯನ್ತಿ। ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ, ಖತ್ತಿಯೋ, ರಾಜಾ’’ತಿ ಏವಮಾಗತೇಸು ಇಮೇಸು ದುತಿಯಂ। ಅಕ್ಖರನ್ತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಸಾ ಹಿ ಉದಯಬ್ಬಯಾಭಾವತೋ ‘‘ನ ಕದಾಚಿ ಖರತೀತಿ ಅಕ್ಖರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಾಮಗೋತ್ತಂ ನ ಜೀರತೀ’’ತಿ। ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಜಾತಿಂ ಅತಿವಿಸುದ್ಧಜಾತಿಂ। ತೀಣಿ ಕುಲಾನೀತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಸ್ಸಸುದ್ದಕುಲಾನಿ। ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ।
Tadatthadīpanāti tassa ādito vuttassa atthassa dīpanā. Visesatthadīpanāti tato visiṭṭhatthadīpanā . Khettānaṃ adhipatīti khattiyoti niruttinayena saddasiddhi veditabbā. Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyoti lokiyā kathayanti. ‘‘Mahāsammato, khattiyo, rājā’’ti evamāgatesu imesu dutiyaṃ. Akkharanti samaññā. Sā hi udayabbayābhāvato ‘‘na kadāci kharatīti akkhara’’nti vuttā. Tenāha ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti. Jātisampannanti sampannajātiṃ ativisuddhajātiṃ. Tīṇi kulānīti brāhmaṇavessasuddakulāni. Atikkamitvāti attano jātisampattiyā abhibhavitvā.
ಕೇವಲಂ ನಾಮಪದಂ ವುತ್ತಂ ಆಖ್ಯಾತಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖತೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಠಾನಂ ಹೀತಿ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ಉದ್ಧಟದಣ್ಡೇನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಉಬ್ಭತೇನ ದಣ್ಡೇನ ಸಾಸನೇನ, ಬಲವಂ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಗರುಕಂ ರಾಜಾನಮ್ಪಿ। ತಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಖತ್ತಿಯಂ ಅವಞ್ಞಾಪರಿಭವಕರಣತೋ ವಜ್ಜೇಯ್ಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಘಟ್ಟೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
Kevalaṃ nāmapadaṃ vuttaṃ ākhyātapadaṃ apekkhatevāti āha ‘‘ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjatī’’ti. Uddhaṭadaṇḍenāti samantato ubbhatena daṇḍena sāsanena, balavaṃ upakkamaṃ garukaṃ rājānampi. Taṃ khattiyaṃ parivajjeyyāti khattiyaṃ avaññāparibhavakaraṇato vajjeyya. Tenāha ‘‘na ghaṭṭeyyā’’ti.
ಉರಗಸ್ಸ ಚ ನಾನಾವಿಧವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ವದತಿ ‘‘ಯೇನ ಯೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ। ಬಹುಭಕ್ಖನ್ತಿ ಮಹಾಭಕ್ಖಂ ಸಬ್ಬಭಕ್ಖಖಾದಕಂ। ಪಾವಕಂ ಸೋಧನತ್ಥೇನ ಅಸುದ್ಧಸ್ಸಪಿ ದಹನೇನ। ಸೋತಿ ಮಗ್ಗೋ। ಕಣ್ಹೋ ವತ್ತನೀ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಕಣ್ಹವತ್ತನೀ। ಮಹನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ। ಯಾವಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಕಪ್ಪವುಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಅರಞ್ಞೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ಗಹಿತೇ ಕಾಲನ್ತರೇ ಏವ ಕಟ್ಠತಿಣರುಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಭವೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾಯನ್ತಿ ತತ್ಥ ಪಾರೋಹಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Uragassa ca nānāvidhavaṇṇaggahaṇe kāraṇaṃ vadati ‘‘yena yena hī’’tiādinā. Bahubhakkhanti mahābhakkhaṃ sabbabhakkhakhādakaṃ. Pāvakaṃ sodhanatthena asuddhassapi dahanena. Soti maggo. Kaṇho vattanī imassāti kaṇhavattanī. Mahanto aggikkhandho hutvā. Yāvabrahmalokappamāṇoti kappavuṭṭhānakāle araññe agginā gahite kālantare eva kaṭṭhatiṇarukkhādisambhavoti dassetuṃ ‘‘jāyanti tattha pārohā’’ti pāḷiyaṃ vuttanti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
ಡಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸನಾದಿನಾ। ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮಣತೇಜಸಾ ವಿನಾಸಿತತ್ತಾ। ‘‘ನ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರಂ ‘‘ವಿನ್ದರೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನ ವಿನ್ದನ್ತೀ’’ತಿ। ವತ್ಥುಮತ್ತಾವಸಿಟ್ಠೋತಿ ಠಾನಮೇವ ನೇಸಂ ಅವಸಿಸ್ಸತಿ, ಸಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಹ ಧನೇನ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ḍahituṃ na sakkoti paccakkosanādinā. Vinassanti samaṇatejasā vināsitattā. ‘‘Na tassā’’ti ettha na-kāraṃ ‘‘vindare’’ti ettha ānetvā sambandhitabbanti āha ‘‘na vindantī’’ti. Vatthumattāvasiṭṭhoti ṭhānameva nesaṃ avasissati, sayaṃ pana sabbaso saha dhanena vinassantīti attho.
‘‘ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಾಚರೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ರಾಜಾದೀಸು ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ, ತಂ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಖತ್ತಿಯಂ ತಾವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ತಿಸ್ಸೋ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋತಿ ಖತ್ತಿಯ-ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿ-ಮಹಾಸಾಲಕುಲಾನಿ ವದತಿ। ಪಞ್ಚ ರೂಪಿಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪೀಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇತಿ ಏವಂ ನವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಕಮ್ಮಭವವಿಭಾಗೇನ, ಸೇಸಾನಂ ಗಣನಾನಂ ಉಪಪತ್ತಿಭವವಿಭಾಗೇನ।
‘‘Sammadeva samācare’’ti ettha yathā rājādīsu sammā samācareyya, taṃ vibhāgena dassento ‘‘khattiyaṃ tāvā’’tiādimāha. Taṃ suviññeyyameva. Tisso kulasampattiyoti khattiya-brāhmaṇagahapati-mahāsālakulāni vadati. Pañca rūpibrahmaloke, cattāro arūpībrahmaloketi evaṃ nava brahmaloke kammabhavavibhāgena, sesānaṃ gaṇanānaṃ upapattibhavavibhāgena.
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಕಮನೀಯಂ। ಸಾ ಪನಸ್ಸಾ ಕನ್ತತಾ ಅತಿವಿಯ ಇಟ್ಠತಾಯ ಮನವಡ್ಢನತಾಯ ಸೋಭನತಾಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿಇಟ್ಠಂ ಅತಿಮನಾಪಂ ಅತಿಸುನ್ದರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ, ವಚನಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ತಥಾ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥಮತ್ತದಸ್ಸನಂ ವಾ ಏತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥವಸೇನ ಲಿಙ್ಗವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Abhikkantanti ativiya kamanīyaṃ. Sā panassā kantatā ativiya iṭṭhatāya manavaḍḍhanatāya sobhanatāyāti āha ‘‘atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti attho’’ti. ‘‘Abhikkanta’’nti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakaniddeso, vacanaṃ pana bhagavato dhammadesanāti tathā vuttaṃ. Atthamattadassanaṃ vā etaṃ, tasmā atthavasena liṅgavibhattivipariṇāmo veditabbo. Dutiyapadepi eseva nayo.
ಅಧೋಮುಖಠಪಿತನ್ತಿ ಕೇನಚಿ ಅಧೋಮುಖಂ ಠಪಿತಂ। ಹೇಟ್ಠಾಮುಖಜಾತನ್ತಿ ಸಭಾವೇನೇವ ಹೇಟ್ಠಾಮುಖಂ ಜಾತಂ। ಉಗ್ಘಾಟೇಯ್ಯಾತಿ ವಿವಟಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ವಾ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಅವತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಏವಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ। ಕಾಳಪಕ್ಖಚಾತುದ್ದಸೀತಿ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ಚಾತುದ್ದಸೀ। ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತಂ ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಆಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅನಾಧಾರಭೂತಂ ಭಾಜನಂ ತಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವಾಪಾದನವಸೇನ ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಅಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖತ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾಮುಖಜಾತತಾಯ ಸದ್ಧಮ್ಮವಿಮುಖಂ, ತತೋ ಏವ ಅಧೋಮುಖಭಾವೇನ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಪತಿತನ್ತಿ ಏವಂ ಪದದ್ವಯಂ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ನ ಯಥಾಸಙ್ಖಯಂ। ಕಾಮಂ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಾ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಪನ ಸವಿಸೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಕಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಗಹನಪಟಿಚ್ಛನ್ನ’’ನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಪರಮಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಜ್ಜಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೩೧೦)। ಸಬ್ಬಾಪಾಯಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕುಮ್ಮಗ್ಗೋ ‘‘ಕುಚ್ಛಿತೋ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀನಂ ಉಜುಪಟಿಪಕ್ಖತಾಯ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಆದಯೋ ಅಟ್ಠ ಮಿಚ್ಛತ್ತಧಮ್ಮಾ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗೋ। ತೇನೇವ ಹಿ ತದುಭಯಪಟಿಪಕ್ಖತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಪ್ಪಿಆದಿಸನ್ನಿಸ್ಸಯೋ ಪದೀಪೋ ನ ತಥಾ ಉಜ್ಜಲೋ, ಯಥಾ ತೇಲಸನ್ನಿಸ್ಸಯೋತಿ ತೇಲಪಜ್ಜೋತಗ್ಗಹಣಂ। ಏತೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹೀತಿ ಏತೇಹಿ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತುಕ್ಕುಜ್ಜನಪಟಿಚ್ಛನ್ನವಿವರಣಾದಿಉಪಮೋಪಮಿತಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇಹಿ।
Adhomukhaṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ. Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhaṃ jātaṃ. Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya. Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā nissandehaṃ katvā ‘‘esa maggo’’ti evaṃ vatvā ‘‘gacchā’’ti vadeyya. Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī. Nikkujjitaṃ ukkujjeyyāti ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ tassa ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya. Aññāṇassa abhimukhattā heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ, tato eva adhomukhabhāvena asaddhamme patitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhayaṃ. Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti. Tenāha bhagavā – ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310). Sabbāpāyagāmimaggo kummaggo ‘‘kucchito maggo’’ti katvā. Sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo. Teneva hi tadubhayapaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ āvikarontenā’’ti vuttaṃ. Sappiādisannissayo padīpo na tathā ujjalo, yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ. Etehi pariyāyehīti etehi nikkujjitukkujjanapaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbappakārehi.
ಪಸನ್ನಾಕಾರನ್ತಿ ಪಸನ್ನೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸಕ್ಕಾರಂ। ಸರಣನ್ತಿ ಪಟಿಸರಣಂ ಪರಾಯಣಂ। ಅಜ್ಜತಾತಿ ಅಜ್ಜಾತಿ ಪದಸ್ಸ ವಡ್ಢನಮತ್ತಂ ಹೇತ್ಥ ತಾ-ಸದ್ದೋ ಯಥಾ ‘‘ದೇವತಾ’’ತಿ। ಪಾಣೇಹಿ ಉಪೇತನ್ತಿ ಪಾಣೇಹಿ ಸಹ ಸರಣಂ ಉಪೇತಂ। ‘‘ಯಾವ ಮೇ ಪಾಣಾ ಧರನ್ತಿ, ತಾವ ಸರಣಂ ಗತಮೇವ ಮಂ ಧಾರೇತೂ’’ತಿ ಆಪಾಣಕೋಟಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸರಣಗಮನಂ ಪವೇದೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾವ ಮೇ’’ತಿಆದಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಅವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Pasannākāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ. Saraṇanti paṭisaraṇaṃ parāyaṇaṃ. Ajjatāti ajjāti padassa vaḍḍhanamattaṃ hettha tā-saddo yathā ‘‘devatā’’ti. Pāṇehi upetanti pāṇehi saha saraṇaṃ upetaṃ. ‘‘Yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ gatameva maṃ dhāretū’’ti āpāṇakoṭikaṃ attano saraṇagamanaṃ pavedeti. Tenāha ‘‘yāva me’’tiādi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ದಹರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Daharasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧. ದಹರಸುತ್ತಂ • 1. Daharasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ದಹರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Daharasuttavaṇṇanā