| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૫. દન્તભૂમિસુત્તં
5. Dantabhūmisuttaṃ
૨૧૩. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન અચિરવતો સમણુદ્દેસો અરઞ્ઞકુટિકાયં વિહરતિ. અથ ખો જયસેનો રાજકુમારો જઙ્ઘાવિહારં અનુચઙ્કમમાનો અનુવિચરમાનો યેન અચિરવતો સમણુદ્દેસો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા અચિરવતેન સમણુદ્દેસેન સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો જયસેનો રાજકુમારો અચિરવતં સમણુદ્દેસં એતદવોચ –
213. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena aciravato samaṇuddeso araññakuṭikāyaṃ viharati. Atha kho jayaseno rājakumāro jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena aciravato samaṇuddeso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā aciravatena samaṇuddesena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca –
‘‘સુતં મેતં, ભો અગ્ગિવેસ્સન – ‘ઇધ ભિક્ખુ અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો ફુસેય્ય ચિત્તસ્સ એકગ્ગત’ન્તિ. ‘એવમેતં, રાજકુમાર, એવમેતં, રાજકુમાર. ઇધ ભિક્ખુ અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો ફુસેય્ય ચિત્તસ્સ એકગ્ગત’ન્તિ. ‘સાધુ મે ભવં અગ્ગિવેસ્સનો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં દેસેતૂ’તિ. ‘ન ખો તે અહં, રાજકુમાર, સક્કોમિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં દેસેતું. અહઞ્ચ હિ તે, રાજકુમાર, યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં દેસેય્યં, ત્વઞ્ચ મે ભાસિતસ્સ અત્થં ન આજાનેય્યાસિ; સો મમસ્સ કિલમથો, સા મમસ્સ વિહેસા’તિ. ‘દેસેતુ મે ભવં અગ્ગિવેસ્સનો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં. અપ્પેવનામાહં ભોતો અગ્ગિવેસ્સનસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનેય્ય’ન્તિ. ‘દેસેય્યં ખો તે અહં, રાજકુમાર, યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં. સચે મે ત્વં ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનેય્યાસિ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે મે ત્વં ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનેય્યાસિ, યથાસકે તિટ્ઠેય્યાસિ, ન મં તત્થ ઉત્તરિં પટિપુચ્છેય્યાસી’તિ. ‘દેસેતુ મે ભવં અગ્ગિવેસ્સનો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં. સચે અહં ભોતો અગ્ગિવેસ્સનસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનિસ્સામિ 1, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે અહં ભોતો અગ્ગિવેસ્સનસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનિસ્સામિ, યથાસકે તિટ્ઠિસ્સામિ 2, નાહં તત્થ ભવન્તં અગ્ગિવેસ્સનં ઉત્તરિં પટિપુચ્છિસ્સામી’’’તિ.
‘‘Sutaṃ metaṃ, bho aggivessana – ‘idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’nti. ‘Evametaṃ, rājakumāra, evametaṃ, rājakumāra. Idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’nti. ‘Sādhu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desetū’ti. ‘Na kho te ahaṃ, rājakumāra, sakkomi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desetuṃ. Ahañca hi te, rājakumāra, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, tvañca me bhāsitassa atthaṃ na ājāneyyāsi; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti. ‘Desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Appevanāmāhaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājāneyya’nti. ‘Deseyyaṃ kho te ahaṃ, rājakumāra, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Sace me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi, iccetaṃ kusalaṃ; no ce me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi, yathāsake tiṭṭheyyāsi, na maṃ tattha uttariṃ paṭipuccheyyāsī’ti. ‘Desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Sace ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmi 3, iccetaṃ kusalaṃ; no ce ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmi, yathāsake tiṭṭhissāmi 4, nāhaṃ tattha bhavantaṃ aggivessanaṃ uttariṃ paṭipucchissāmī’’’ti.
૨૧૪. અથ ખો અચિરવતો સમણુદ્દેસો જયસેનસ્સ રાજકુમારસ્સ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં દેસેસિ. એવં વુત્તે, જયસેનો રાજકુમારો અચિરવતં સમણુદ્દેસં એતદવોચ – ‘‘અટ્ઠાનમેતં, ભો અગ્ગિવેસ્સન, અનવકાસો યં ભિક્ખુ અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો ફુસેય્ય ચિત્તસ્સ એકગ્ગત’’ન્તિ. અથ ખો જયસેનો રાજકુમારો અચિરવતસ્સ સમણુદ્દેસસ્સ અટ્ઠાનતઞ્ચ અનવકાસતઞ્ચ પવેદેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.
214. Atha kho aciravato samaṇuddeso jayasenassa rājakumārassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desesi. Evaṃ vutte, jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bho aggivessana, anavakāso yaṃ bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’’nti. Atha kho jayaseno rājakumāro aciravatassa samaṇuddesassa aṭṭhānatañca anavakāsatañca pavedetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
અથ ખો અચિરવતો સમણુદ્દેસો અચિરપક્કન્તે જયસેને રાજકુમારે યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો અચિરવતો સમણુદ્દેસો યાવતકો અહોસિ જયસેનેન રાજકુમારેન સદ્ધિં કથાસલ્લાપો તં સબ્બં ભગવતો આરોચેસિ.
Atha kho aciravato samaṇuddeso acirapakkante jayasene rājakumāre yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho aciravato samaṇuddeso yāvatako ahosi jayasenena rājakumārena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
એવં વુત્તે, ભગવા અચિરવતં સમણુદ્દેસં એતદવોચ – ‘‘તં કુતેત્થ, અગ્ગિવેસ્સન, લબ્ભા. યં તં નેક્ખમ્મેન ઞાતબ્બં નેક્ખમ્મેન દટ્ઠબ્બં નેક્ખમ્મેન પત્તબ્બં નેક્ખમ્મેન સચ્છિકાતબ્બં તં વત જયસેનો રાજકુમારો કામમજ્ઝે વસન્તો કામે પરિભુઞ્જન્તો કામવિતક્કેહિ ખજ્જમાનો કામપરિળાહેન પરિડય્હમાનો કામપરિયેસનાય ઉસ્સુકો 5 ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતી’’તિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ.
Evaṃ vutte, bhagavā aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kutettha, aggivessana, labbhā. Yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko 6 ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatī’’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
૨૧૫. ‘‘સેય્યથાપિસ્સુ, અગ્ગિવેસ્સન, દ્વે હત્થિદમ્મા વા અસ્સદમ્મા વા ગોદમ્મા વા સુદન્તા સુવિનીતા, દ્વે હત્થિદમ્મા વા અસ્સદમ્મા વા ગોદમ્મા વા અદન્તા અવિનીતા. તં કિં મઞ્ઞસિ, અગ્ગિવેસ્સન, યે તે દ્વે હત્થિદમ્મા વા અસ્સદમ્મા વા ગોદમ્મા વા સુદન્તા સુવિનીતા, અપિ નુ તે દન્તાવ દન્તકારણં ગચ્છેય્યું, દન્તાવ દન્તભૂમિં સમ્પાપુણેય્યુ’’ન્તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘યે પન તે દ્વે હત્થિદમ્મા વા અસ્સદમ્મા વા ગોદમ્મા વા અદન્તા અવિનીતા, અપિ નુ તે અદન્તાવ દન્તકારણં ગચ્છેય્યું, અદન્તાવ દન્તભૂમિં સમ્પાપુણેય્યું, સેય્યથાપિ તે દ્વે હત્થિદમ્મા વા અસ્સદમ્મા વા ગોદમ્મા વા સુદન્તા સુવિનીતા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘એવમેવ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, યં તં નેક્ખમ્મેન ઞાતબ્બં નેક્ખમ્મેન દટ્ઠબ્બં નેક્ખમ્મેન પત્તબ્બં નેક્ખમ્મેન સચ્છિકાતબ્બં તં વત જયસેનો રાજકુમારો કામમજ્ઝે વસન્તો કામે પરિભુઞ્જન્તો કામવિતક્કેહિ ખજ્જમાનો કામપરિળાહેન પરિડય્હમાનો કામપરિયેસનાય ઉસ્સુકો ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતી’’તિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ.
215. ‘‘Seyyathāpissu, aggivessana, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṃ kiṃ maññasi, aggivessana, ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, aggivessana, yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatī’’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
૨૧૬. ‘‘સેય્યથાપિ , અગ્ગિવેસ્સન, ગામસ્સ વા નિગમસ્સ વા અવિદૂરે મહાપબ્બતો. તમેનં દ્વે સહાયકા તમ્હા ગામા વા નિગમા વા નિક્ખમિત્વા હત્થવિલઙ્ઘકેન યેન સો પબ્બતો તેનુપસઙ્કમેય્યું; ઉપસઙ્કમિત્વા એકો સહાયકો હેટ્ઠા પબ્બતપાદે તિટ્ઠેય્ય, એકો સહાયકો ઉપરિપબ્બતં આરોહેય્ય. તમેનં હેટ્ઠા પબ્બતપાદે ઠિતો સહાયકો ઉપરિપબ્બતે ઠિતં સહાયકં એવં વેદય્ય – ‘યં, સમ્મ, કિં ત્વં પસ્સસિ ઉપરિપબ્બતે ઠિતો’તિ? સો એવં વદેય્ય – ‘પસ્સામિ ખો અહં, સમ્મ, ઉપરિપબ્બતે ઠિતો આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણીરામણેય્યક’’’ન્તિ.
216. ‘‘Seyyathāpi , aggivessana, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahāpabbato. Tamenaṃ dve sahāyakā tamhā gāmā vā nigamā vā nikkhamitvā hatthavilaṅghakena yena so pabbato tenupasaṅkameyyuṃ; upasaṅkamitvā eko sahāyako heṭṭhā pabbatapāde tiṭṭheyya, eko sahāyako uparipabbataṃ āroheyya. Tamenaṃ heṭṭhā pabbatapāde ṭhito sahāyako uparipabbate ṭhitaṃ sahāyakaṃ evaṃ vedayya – ‘yaṃ, samma, kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhito’ti? So evaṃ vadeyya – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’’nti.
‘‘સો એવં વદેય્ય – ‘અટ્ઠાનં ખો એતં, સમ્મ , અનવકાસો યં ત્વં ઉપરિપબ્બતે ઠિતો પસ્સેય્યાસિ આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણીરામણેય્યક’ન્તિ. તમેનં ઉપરિપબ્બતે ઠિતો સહાયકો હેટ્ઠિમપબ્બતપાદં ઓરોહિત્વા તં સહાયકં બાહાયં ગહેત્વા ઉપરિપબ્બતં આરોપેત્વા મુહુત્તં અસ્સાસેત્વા એવં વદેય્ય – ‘યં, સમ્મ, કિં ત્વં પસ્સસિ ઉપરિપબ્બતે ઠિતો’તિ? સો એવં વદેય્ય – ‘પસ્સામિ ખો અહં, સમ્મ, ઉપરિપબ્બતે ઠિતો આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણીરામણેય્યક’’’ન્તિ .
‘‘So evaṃ vadeyya – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, samma , anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. Tamenaṃ uparipabbate ṭhito sahāyako heṭṭhimapabbatapādaṃ orohitvā taṃ sahāyakaṃ bāhāyaṃ gahetvā uparipabbataṃ āropetvā muhuttaṃ assāsetvā evaṃ vadeyya – ‘yaṃ, samma, kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhito’ti? So evaṃ vadeyya – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’’nti .
‘‘સો એવં વદેય્ય – ‘ઇદાનેવ ખો તે, સમ્મ, ભાસિતં – મયં એવં આજાનામ – અટ્ઠાનં ખો એતં સમ્મ, અનવકાસો યં ત્વં ઉપરિપબ્બતે ઠિતો પસ્સેય્યાસિ આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણીરામણેય્યક’ન્તિ. ઇદાનેવ ચ પન તે ભાસિતં મયં એવં આજાનામ – ‘પસ્સામિ ખો અહં, સમ્મ, ઉપરિપબ્બતે ઠિતો આરામરામણેય્યકં વનરામણેય્યકં ભૂમિરામણેય્યકં પોક્ખરણીરામણેય્યક’ન્તિ. સો એવં વદેય્ય – ‘તથા હિ પનાહં, સમ્મ, ઇમિના મહતા પબ્બતેન આવુતો 7 દટ્ઠેય્યં નાદ્દસ’’’ન્તિ.
‘‘So evaṃ vadeyya – ‘idāneva kho te, samma, bhāsitaṃ – mayaṃ evaṃ ājānāma – aṭṭhānaṃ kho etaṃ samma, anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. Idāneva ca pana te bhāsitaṃ mayaṃ evaṃ ājānāma – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. So evaṃ vadeyya – ‘tathā hi panāhaṃ, samma, iminā mahatā pabbatena āvuto 8 daṭṭheyyaṃ nāddasa’’’nti.
‘‘અતો મહન્તતરેન, અગ્ગિવેસ્સન, અવિજ્જાખન્ધેન જયસેનો રાજકુમારો આવુતો નિવુતો 9 ઓફુટો 10 પરિયોનદ્ધો. સો વત યં તં નેક્ખમ્મેન ઞાતબ્બં નેક્ખમ્મેન દટ્ઠબ્બં નેક્ખમ્મેન પત્તબ્બં નેક્ખમ્મેન સચ્છિકાતબ્બં તં વત જયસેનો રાજકુમારો કામમજ્ઝે વસન્તો કામે પરિભુઞ્જન્તો કામવિતક્કેહિ ખજ્જમાનો કામપરિળાહેન પરિડય્હમાનો કામપરિયેસનાય ઉસ્સુકો ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સચ્છિ વા કરિસ્સતીતિ – નેતં ઠાનં વિજ્જતિ . સચે ખો તં, અગ્ગિવેસ્સન, જયસેનસ્સ રાજકુમારસ્સ ઇમા દ્વે ઉપમા પટિભાયેય્યું 11, અનચ્છરિયં તે જયસેનો રાજકુમારો પસીદેય્ય, પસન્નો ચ તે પસન્નાકારં કરેય્યા’’તિ. ‘‘કુતો પન મં, ભન્તે, જયસેનસ્સ રાજકુમારસ્સ ઇમા દ્વે ઉપમા પટિભાયિસ્સન્તિ 12 અનચ્છરિયા પુબ્બે અસ્સુતપુબ્બા, સેય્યથાપિ ભગવન્ત’’ન્તિ?
‘‘Ato mahantatarena, aggivessana, avijjākhandhena jayaseno rājakumāro āvuto nivuto 13 ophuṭo 14 pariyonaddho. So vata yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Sace kho taṃ, aggivessana, jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāyeyyuṃ 15, anacchariyaṃ te jayaseno rājakumāro pasīdeyya, pasanno ca te pasannākāraṃ kareyyā’’ti. ‘‘Kuto pana maṃ, bhante, jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāyissanti 16 anacchariyā pubbe assutapubbā, seyyathāpi bhagavanta’’nti?
૨૧૭. ‘‘સેય્યથાપિ , અગ્ગિવેસ્સન, રાજા ખત્તિયો મુદ્ધાવસિત્તો નાગવનિકં આમન્તેતિ – ‘એહિ ત્વં, સમ્મ નાગવનિક, રઞ્ઞો નાગં અભિરુહિત્વા નાગવનં પવિસિત્વા આરઞ્ઞકં નાગં અતિપસ્સિત્વા રઞ્ઞો નાગસ્સ ગીવાયં ઉપનિબન્ધાહી’તિ. ‘એવં, દેવા’તિ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, નાગવનિકો રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા રઞ્ઞો નાગં અભિરુહિત્વા નાગવનં પવિસિત્વા આરઞ્ઞકં નાગં અતિપસ્સિત્વા રઞ્ઞો નાગસ્સ ગીવાયં ઉપનિબન્ધતિ. તમેનં રઞ્ઞો નાગો અબ્ભોકાસં નીહરતિ. એત્તાવતા ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો અબ્ભોકાસં ગતો હોતિ. એત્થગેધા 17 હિ, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકા નાગા યદિદં – નાગવનં. તમેનં નાગવનિકો રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ આરોચેસિ – ‘અબ્ભોકાસગતો ખો 18, દેવ, આરઞ્ઞકો નાગો’તિ. અથ ખો અગ્ગિવેસ્સન, તમેનં રાજા ખત્તિયો મુદ્ધાવસિત્તો હત્થિદમકં આમન્તેસિ – ‘એહિ ત્વં, સમ્મ હત્થિદમક, આરઞ્ઞકં નાગં દમયાહિ આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સીલાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સરસઙ્કપ્પાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ દરથકિલમથપરિળાહાનં અભિનિમ્મદનાય ગામન્તે અભિરમાપનાય મનુસ્સકન્તેસુ સીલેસુ સમાદપનાયા’’’તિ 19.
217. ‘‘Seyyathāpi , aggivessana, rājā khattiyo muddhāvasitto nāgavanikaṃ āmanteti – ‘ehi tvaṃ, samma nāgavanika, rañño nāgaṃ abhiruhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññakaṃ nāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, aggivessana, nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā rañño nāgaṃ abhiruhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññakaṃ nāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati. Tamenaṃ rañño nāgo abbhokāsaṃ nīharati. Ettāvatā kho, aggivessana, āraññako nāgo abbhokāsaṃ gato hoti. Etthagedhā 20 hi, aggivessana, āraññakā nāgā yadidaṃ – nāgavanaṃ. Tamenaṃ nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa ārocesi – ‘abbhokāsagato kho 21, deva, āraññako nāgo’ti. Atha kho aggivessana, tamenaṃ rājā khattiyo muddhāvasitto hatthidamakaṃ āmantesi – ‘ehi tvaṃ, samma hatthidamaka, āraññakaṃ nāgaṃ damayāhi āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāyā’’’ti 22.
‘‘‘એવં , દેવા’તિ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, હત્થિદમકો રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા મહન્તં થમ્ભં પથવિયં નિખણિત્વા આરઞ્ઞકસ્સ નાગસ્સ ગીવાયં ઉપનિબન્ધતિ આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સીલાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સરસઙ્કપ્પાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ દરથકિલમથપરિળાહાનં અભિનિમ્મદનાય ગામન્તે અભિરમાપનાય મનુસ્સકન્તેસુ સીલેસુ સમાદપનાય. તમેનં હત્થિદમકો યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનીયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા તથારૂપાહિ વાચાહિ સમુદાચરતિ. યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો હત્થિદમકસ્સ યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનીયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા તથારૂપાહિ વાચાહિ સમુદાચરિયમાનો સુસ્સૂસતિ, સોતં ઓદહતિ, અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેતિ; તમેનં હત્થિદમકો ઉત્તરિ તિણઘાસોદકં અનુપ્પવેચ્છતિ.
‘‘‘Evaṃ , devā’ti kho, aggivessana, hatthidamako rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā mahantaṃ thambhaṃ pathaviyaṃ nikhaṇitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya. Tamenaṃ hatthidamako yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācarati. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācariyamāno sussūsati, sotaṃ odahati, aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti; tamenaṃ hatthidamako uttari tiṇaghāsodakaṃ anuppavecchati.
‘‘યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો હત્થિદમકસ્સ તિણઘાસોદકં પટિગ્ગણ્હાતિ, તત્ર હત્થિદમકસ્સ એવં હોતિ – ‘જીવિસ્સતિ ખો 23 દાનિ આરઞ્ઞકો 24 નાગો’તિ. તમેનં હત્થિદમકો ઉત્તરિ કારણં કારેતિ – ‘આદિય, ભો, નિક્ખિપ, ભો’તિ. યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો હત્થિદમકસ્સ આદાનનિક્ખેપે વચનકરો હોતિ ઓવાદપ્પટિકરો, તમેનં હત્થિદમકો ઉત્તરિ કારણં કારેતિ – ‘અભિક્કમ, ભો, પટિક્કમ, ભો’તિ. યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો હત્થિદમકસ્સ અભિક્કમપટિક્કમવચનકરો હોતિ ઓવાદપ્પટિકરો, તમેનં હત્થિદમકો ઉત્તરિ કારણં કારેતિ – ‘ઉટ્ઠહ, ભો, નિસીદ, ભો’તિ. યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, આરઞ્ઞકો નાગો હત્થિદમકસ્સ ઉટ્ઠાનનિસજ્જાય વચનકરો હોતિ ઓવાદપ્પટિકરો, તમેનં હત્થિદમકો ઉત્તરિ આનેઞ્જં નામ કારણં કારેતિ, મહન્તસ્સ ફલકં સોણ્ડાય ઉપનિબન્ધતિ, તોમરહત્થો ચ પુરિસો ઉપરિગીવાય નિસિન્નો હોતિ, સમન્તતો ચ તોમરહત્થા પુરિસા પરિવારેત્વા ઠિતા હોન્તિ, હત્થિદમકો ચ દીઘતોમરયટ્ઠિં ગહેત્વા પુરતો ઠિતો હોતિ. સો આનેઞ્જં કારણં કારિયમાનો નેવ પુરિમે પાદે ચોપેતિ ન પચ્છિમે પાદે ચોપેતિ, ન પુરિમકાયં ચોપેતિ ન પચ્છિમકાયં ચોપેતિ, ન સીસં ચોપેતિ, ન કણ્ણે ચોપેતિ, ન દન્તે ચોપેતિ , ન નઙ્ગુટ્ઠં ચોપેતિ, ન સોણ્ડં ચોપેતિ. સો હોતિ આરઞ્ઞકો નાગો ખમો સત્તિપ્પહારાનં અસિપ્પહારાનં ઉસુપ્પહારાનં સરપત્તપ્પહારાનં 25 ભેરિપણવવંસસઙ્ખડિણ્ડિમનિન્નાદસદ્દાનં 26 સબ્બવઙ્કદોસનિહિતનિન્નીતકસાવો રાજારહો રાજભોગ્ગો રઞ્ઞો અઙ્ગન્તેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ.
‘‘Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa tiṇaghāsodakaṃ paṭiggaṇhāti, tatra hatthidamakassa evaṃ hoti – ‘jīvissati kho 27 dāni āraññako 28 nāgo’ti. Tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘ādiya, bho, nikkhipa, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa ādānanikkhepe vacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘abhikkama, bho, paṭikkama, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa abhikkamapaṭikkamavacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘uṭṭhaha, bho, nisīda, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa uṭṭhānanisajjāya vacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari āneñjaṃ nāma kāraṇaṃ kāreti, mahantassa phalakaṃ soṇḍāya upanibandhati, tomarahattho ca puriso uparigīvāya nisinno hoti, samantato ca tomarahatthā purisā parivāretvā ṭhitā honti, hatthidamako ca dīghatomarayaṭṭhiṃ gahetvā purato ṭhito hoti. So āneñjaṃ kāraṇaṃ kāriyamāno neva purime pāde copeti na pacchime pāde copeti, na purimakāyaṃ copeti na pacchimakāyaṃ copeti, na sīsaṃ copeti, na kaṇṇe copeti, na dante copeti , na naṅguṭṭhaṃ copeti, na soṇḍaṃ copeti. So hoti āraññako nāgo khamo sattippahārānaṃ asippahārānaṃ usuppahārānaṃ sarapattappahārānaṃ 29 bheripaṇavavaṃsasaṅkhaḍiṇḍimaninnādasaddānaṃ 30 sabbavaṅkadosanihitaninnītakasāvo rājāraho rājabhoggo rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.
૨૧૮. ‘‘એવમેવ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, ઇધ તથાગતો લોકે ઉપ્પજ્જતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં, કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. તં ધમ્મં સુણાતિ ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા અઞ્ઞતરસ્મિં વા કુલે પચ્ચાજાતો. સો તં ધમ્મં સુત્વા તથાગતે સદ્ધં પટિલભતિ. સો તેન સદ્ધાપટિલાભેન સમન્નાગતો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘સમ્બાધો ઘરાવાસો રજાપથો, અબ્ભોકાસો પબ્બજ્જા. નયિદં સુકરં અગારં અજ્ઝાવસતા એકન્તપરિપુણ્ણં એકન્તપરિસુદ્ધં સઙ્ખલિખિતં બ્રહ્મચરિયં ચરિતું. યંનૂનાહં કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજેય્ય’ન્તિ.
218. ‘‘Evameva kho, aggivessana, idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
‘‘સો અપરેન સમયેન અપ્પં વા ભોગક્ખન્ધં પહાય મહન્તં વા ભોગક્ખન્ધં પહાય અપ્પં વા ઞાતિપરિવટ્ટં પહાય મહન્તં વા ઞાતિપરિવટ્ટં પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજતિ. એત્તાવતા ખો, અગ્ગિવેસ્સન, અરિયસાવકો અબ્ભોકાસગતો હોતિ. એત્થગેધા હિ, અગ્ગિવેસ્સન, દેવમનુસ્સા યદિદં – પઞ્ચ કામગુણા. તમેનં તથાગતો ઉત્તરિં વિનેતિ – ‘એહિ ત્વં, ભિક્ખુ, સીલવા હોહિ, પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરાહિ આચારગોચરસમ્પન્નો, અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ ભયદસ્સાવી, સમાદાય સિક્ખસ્સુ સિક્ખાપદેસૂ’’’તિ.
‘‘So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Ettāvatā kho, aggivessana, ariyasāvako abbhokāsagato hoti. Etthagedhā hi, aggivessana, devamanussā yadidaṃ – pañca kāmaguṇā. Tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, sīlavā hohi, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharāhi ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhassu sikkhāpadesū’’’ti.
‘‘યતો ખો, અગ્ગિવેસ્સન, અરિયસાવકો સીલવા હોતિ, પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરતિ આચારગોચરસમ્પન્નો અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ ભયદસ્સાવી, સમાદાય સિક્ખતિ સિક્ખાપદેસુ, તમેનં તથાગતો ઉત્તરિં વિનેતિ – ‘એહિ ત્વં, ભિક્ખુ, ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારો હોહિ, ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા મા નિમિત્તગ્ગાહી…પે॰… (યથા ગણકમોગ્ગલ્લાનસુત્તન્તે, એવં વિત્થારેતબ્બાનિ.)
‘‘Yato kho, aggivessana, ariyasāvako sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, indriyesu guttadvāro hohi, cakkhunā rūpaṃ disvā mā nimittaggāhī…pe… (yathā gaṇakamoggallānasuttante, evaṃ vitthāretabbāni.)
૨૧૯. ‘‘સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. વેદનાસુ…પે॰… ચિત્તે…પે॰… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. સેય્યથાપિ, અગ્ગિવેસ્સન, હત્થિદમકો મહન્તં થમ્ભં પથવિયં નિખણિત્વા આરઞ્ઞકસ્સ નાગસ્સ ગીવાયં ઉપનિબન્ધતિ આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સીલાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ સરસઙ્કપ્પાનં અભિનિમ્મદનાય આરઞ્ઞકાનઞ્ચેવ દરથકિલમથપરિળાહાનં અભિનિમ્મદનાય ગામન્તે અભિરમાપનાય મનુસ્સકન્તેસુ સીલેસુ સમાદપનાય; એવમેવ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, અરિયસાવકસ્સ ઇમે ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ચેતસો ઉપનિબન્ધના હોન્તિ ગેહસિતાનઞ્ચેવ સીલાનં અભિનિમ્મદનાય ગેહસિતાનઞ્ચેવ સરસઙ્કપ્પાનં અભિનિમ્મદનાય ગેહસિતાનઞ્ચેવ દરથકિલમથપરિળાહાનં અભિનિમ્મદનાય ઞાયસ્સ અધિગમાય નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય.
219. ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Seyyathāpi, aggivessana, hatthidamako mahantaṃ thambhaṃ pathaviyaṃ nikhaṇitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya; evameva kho, aggivessana, ariyasāvakassa ime cattāro satipaṭṭhānā cetaso upanibandhanā honti gehasitānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya.
૨૨૦. ‘‘તમેનં તથાગતો ઉત્તરિં વિનેતિ – ‘એહિ ત્વં, ભિક્ખુ, કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરાહિ , મા ચ કામૂપસંહિતં વિતક્કં વિતક્કેસિ. વેદનાસુ… ચિત્તે… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરાહિ, મા ચ કામૂપસંહિતં વિતક્કં વિતક્કેસી’’’તિ.
220. ‘‘Tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhi , mā ca kāmūpasaṃhitaṃ vitakkaṃ vitakkesi. Vedanāsu… citte… dhammesu dhammānupassī viharāhi, mā ca kāmūpasaṃhitaṃ vitakkaṃ vitakkesī’’’ti.
‘‘સો વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા અજ્ઝત્તં સમ્પસાદનં ચેતસો એકોદિભાવં અવિતક્કં અવિચારં સમાધિજં પીતિસુખં દુતિયં ઝાનં…પે॰… તતિયં ઝાનં… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ.
‘‘So vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
૨૨૧. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે સત્તાનં ચુતૂપપાતઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે, સુગતે દુગ્ગતે…પે॰… યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ.
221. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti.
‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે આસવાનં ખયઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખસમુદયો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખનિરોધો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ; ‘ઇમે આસવા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવસમુદયો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવનિરોધો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. તસ્સ એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનાતિ.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
‘‘સો હોતિ ભિક્ખુ ખમો સીતસ્સ ઉણ્હસ્સ જિઘચ્છાય પિપાસાય ડંસમકસવાતાતપસરીસપસમ્ફસ્સાનં દુરુત્તાનં દુરાગતાનં વચનપથાનં, ઉપ્પન્નાનં સારીરિકાનં વેદનાનં દુક્ખાનં તિબ્બાનં ખરાનં કટુકાનં અસાતાનં અમનાપાનં પાણહરાનં અધિવાસકજાતિકો હોતિ સબ્બરાગદોસમોહનિહિતનિન્નીતકસાવો આહુનેય્યો પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘So hoti bhikkhu khamo sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassānaṃ duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ, uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tibbānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hoti sabbarāgadosamohanihitaninnītakasāvo āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
૨૨૨. ‘‘મહલ્લકો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો અદન્તો અવિનીતો કાલઙ્કરોતિ, ‘અદન્તમરણં 31 મહલ્લકો રઞ્ઞો નાગો કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; મજ્ઝિમો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો. દહરો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો અદન્તો અવિનીતો કાલઙ્કરોતિ , ‘અદન્તમરણં દહરો રઞ્ઞો નાગો કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; એવમેવ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, થેરો ચેપિ ભિક્ખુ અખીણાસવો કાલઙ્કરોતિ, ‘અદન્તમરણં થેરો ભિક્ખુ કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; મજ્ઝિમો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, ભિક્ખુ. નવો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, ભિક્ખુ અખીણાસવો કાલઙ્કરોતિ, ‘અદન્તમરણં નવો ભિક્ખુ કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ.
222. ‘‘Mahallako cepi, aggivessana, rañño nāgo adanto avinīto kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ 32 mahallako rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, rañño nāgo. Daharo cepi, aggivessana, rañño nāgo adanto avinīto kālaṅkaroti , ‘adantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, aggivessana, thero cepi bhikkhu akhīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ thero bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, bhikkhu. Navo cepi, aggivessana, bhikkhu akhīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ navo bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati.
‘‘મહલ્લકો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો સુદન્તો સુવિનીતો કાલઙ્કરોતિ, ‘દન્તમરણં મહલ્લકો રઞ્ઞો નાગો કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; મજ્ઝિમો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો… દહરો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, રઞ્ઞો નાગો સુદન્તો સુવિનીતો કાલઙ્કરોતિ, ‘દન્તમરણં દહરો રઞ્ઞો નાગો કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; એવમેવ ખો, અગ્ગિવેસ્સન, થેરો ચેપિ ભિક્ખુ ખીણાસવો કાલઙ્કરોતિ, ‘દન્તમરણં થેરો ભિક્ખુ કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ; મજ્ઝિમો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, ભિક્ખુ. નવો ચેપિ, અગ્ગિવેસ્સન, ભિક્ખુ ખીણાસવો કાલઙ્કરોતિ, ‘દન્તમરણં નવો ભિક્ખુ કાલઙ્કતો’ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતી’’તિ.
‘‘Mahallako cepi, aggivessana, rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ mahallako rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, rañño nāgo… daharo cepi, aggivessana, rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, aggivessana, thero cepi bhikkhu khīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ thero bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, bhikkhu. Navo cepi, aggivessana, bhikkhu khīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ navo bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchatī’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો અચિરવતો સમણુદ્દેસો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano aciravato samaṇuddeso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
દન્તભૂમિસુત્તં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
Dantabhūmisuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૫. દન્તભૂમિસુત્તવણ્ણના • 5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૫. દન્તભૂમિસુત્તવણ્ણના • 5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā
