| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೧೦. ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ಕಾಯೇನಾತಿ ಹತ್ಥಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನ, ಅನ್ತಮಸೋ ಪಾದಙ್ಗುಲಿಯಾಪಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕಾಯೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಪತ್ತಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಸಮ್ಬದ್ಧೇನ ಉಪಕರಣೇನ। ದಾನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಟಚ್ಛುಆದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಕರಣೇನ ದಿನ್ನಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ದಿನ್ನಂಯೇವ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞತರೇನಾತಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಾತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೬೫) ಕಾಯತೋ ಚ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತೋ ಚ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಕಾಯೇ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ವಾ ಪಾತಿಯಮಾನಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಪಯೋಗೇನ ದಿನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಸ್ಸ। ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಂ ಕಾಯಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾಮಾತಿ।
Kāyenāti hatthādīsu yena kenaci sarīrāvayavena, antamaso pādaṅguliyāpi gaṇhanto kāyena gaṇhāti nāmāti veditabbo. Dānepi eseva nayo. Kāyappaṭibaddhenāti pattādīsu yena kenaci sarīrasambaddhena upakaraṇena. Dānepi eseva nayo. Kaṭacchuādīsu yena kenaci upakaraṇena dinnaṃ kāyappaṭibaddhena dinnaṃyeva hoti. Aññatarenāti kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā nissaggiyena vāti attho. Tattha nissaggiyenāti (pāci. aṭṭha. 265) kāyato ca kāyappaṭibaddhato ca mocetvā hatthapāse ṭhitassa kāye vā kāyappaṭibaddhe vā pātiyamānañhi nissaggiyena payogena dinnaṃ nāma hoti. Tassāti paṭiggahitakassa. Vuttavipallāsavasenāti vuttassa paṭipakkhavasena. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ kāyakāyappaṭibaddhanissaggiyānaṃ aññatarena diyyamāne kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā gaṇhāti, etaṃ paṭiggahitaṃ nāmāti.
ಸಂಹಾರಿಮೇನಾತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸಂಹಾರಿಮೇನ, ಇಮಿನಾ ಅಸಂಹಾರಿಮೇ ಫಲಕೇ ವಾ ಪಾಸಾಣೇ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೇನಾತಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಯೋಗ್ಗೇನ, ಇಮಿನಾ ಸುಖುಮೇಸು ತಿನ್ತಿಣಿಕಾದಿಪಣ್ಣೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ರುಹತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅತತ್ಥಜಾತಕರುಕ್ಖಪಣ್ಣೇನಾತಿ ಜಾತಟ್ಠಾನತೋ ಚುತೇನ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಾದಿನಾ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಮಹನ್ತೇಪಿ ತತ್ಥಜಾತಕೇ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣೇ ವಾ ಕಿಂಸುಕಪಣ್ಣಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ನ ಹಿ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಥಾ ಚ ತತ್ಥಜಾತಕೇ, ಏವಂ ಖಾಣುಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಮಞ್ಚಾದಿಮ್ಹಿಪಿ। ನನು ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾಪಿ ಪತ್ತಾಧಾರಾದಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ರುಹತಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಕಾಯಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಹಿಯೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಇಧ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ನಾಮ ಇಧ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಆಧಾರಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ವಚನಮತ್ತಮೇವ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Saṃhārimenāti thāmamajjhimena purisena saṃhārimena, iminā asaṃhārime phalake vā pāsāṇe vā paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Dhāretuṃ samatthenāti sandhāretuṃ yoggena, iminā sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesu paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Atatthajātakarukkhapaṇṇenāti jātaṭṭhānato cutena paduminipaṇṇādinā, iminā pana mahantepi tatthajātake paduminipaṇṇe vā kiṃsukapaṇṇādimhi vā paṭiggahetuṃ na vaṭṭati. Na hi taṃ kāyappaṭibaddhasaṅkhaṃ gacchatīti dasseti. Yathā ca tatthajātake, evaṃ khāṇuke bandhitvā ṭhapitamañcādimhipi. Nanu paṭibaddhappaṭibaddhenāpi pattādhārādinā paṭiggaṇhantassa paṭiggahaṇaṃ ruhati, atha kasmā kāyakāyappaṭibaddhehiyeva paṭiggahaṇaṃ idha vuttaṃ, na paṭibaddhappaṭibaddhenāpīti āha ‘‘paṭibaddhappaṭibaddhaṃ nāma idha natthī’’ti. Keci pana ‘‘ādhārakena paṭiggahaṇaṃ kāyappaṭibaddhappaṭibaddhena paṭiggahaṇaṃ nāma hoti, tasmā na vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ vacanamattameva. Atthato pana sabbampi taṃ kāyappaṭibaddhameva hotīti dasseti.
ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ಗಿಲಾನೋ। ಮುಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮುಖೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಭಿಹಟಭಾಜನತೋ ಪತಿತರಜಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಅಭಿಹಟತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಹೋ।
Akallakoti gilāno. Mukhena paṭiggaṇhātīti sahatthena gahetvā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Abhihaṭabhājanato patitarajampi vaṭṭati abhihaṭattāti adhippāho.
ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾತಿ ತಾದಿಸೇ ಹತ್ಥಪಾಸೇ ಠತ್ವಾ। ಯನ್ತಿ ಯಂ ಭಾರಂ। ಮಜ್ಝಿಮೋ ಪುರಿಸೋತಿ ಥಾಮಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸೋ। ವಿನಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ವಿನಯದುಕ್ಕಟಂ। ತಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದತ್ವಾತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಆಸನಸಾಲಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದತ್ವಾ, ಇದಞ್ಚ ಪುಬ್ಬಾಭೋಗಸ್ಸ ಅನುರೂಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ತಂಸನ್ತಕಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಪಿ ತಸ್ಸ ದಾನಾದಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Tasmiṃ ṭhatvāti tādise hatthapāse ṭhatvā. Yanti yaṃ bhāraṃ. Majjhimo purisoti thāmamajjhimapuriso. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Taṃ anupasampannassa datvāti piṇḍāya caritvā vihāraṃ vā āsanasālaṃ vā gantvā taṃ bhikkhaṃ anupasampannassa datvā, idañca pubbābhogassa anurūpavasena vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘anupasampannassa dassāmī’’ti cittuppādamattena taṃsantakaṃ nāma na hoti, tasmā vināpi tassa dānādiṃ paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.
ಅಸ್ಸುಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸು ನಾಮ ಅಕ್ಖಿಜಲಂ। ಖೇಳೋ ನಾಮ ಲಾಲಾ। ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾತಿ ಅನ್ತೋಸೀಸತೋ ಪೂತಿಸೇಮ್ಹಭಾವಂ ಆಪನ್ನಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಗಲಿತ್ವಾ ತಾಲುಮತ್ಥಕವಿವರೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ನಾಸಾಪುಟೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಆದಿಸದ್ದೇನ ಮುತ್ತಕರೀಸಸೇಮ್ಹದನ್ತಮಲಅಕ್ಖಿಗೂಥಕಣ್ಣಗೂಥಕಾನಂ, ಸರೀರೇ ಉಟ್ಠಿತಲೋಣಸ್ಸ ಚ ಗಹಣಂ। ಠಾನತೋತಿ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಾದಿತೋ। ಅನ್ತರಾ ಚೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತಕಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ, ದುಟ್ಠು ಗಹಿತಕಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಫಲಿನಿನ್ತಿ ಫಲವನ್ತಂ। ತತ್ಥಜಾತಕಫಲಿನಿಸಾಖಾಯ ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಜಾತಾಯ ಫಲಿನಿಸಾಖಾಯ ವಾ। ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಾರಿತಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ದುಟ್ಠು ಆಚಿಣ್ಣಂ ಚರಿತನ್ತಿ ದುರುಪಚಿಣ್ಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುಪಚಿಣ್ಣದುಕ್ಕಟಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Assukheḷasiṅghāṇikādīsūti ettha assu nāma akkhijalaṃ. Kheḷo nāma lālā. Siṅghāṇikāti antosīsato pūtisemhabhāvaṃ āpannaṃ matthaluṅgaṃ galitvā tālumatthakavivarena otaritvā nāsāpuṭe pūretvā ṭhitaṃ vuccati, ādisaddena muttakarīsasemhadantamalaakkhigūthakaṇṇagūthakānaṃ, sarīre uṭṭhitaloṇassa ca gahaṇaṃ. Ṭhānatoti akkhikūpādito. Antarā ce gaṇhāti, kiṃ hotīti āha ‘‘uggahitakaṃ nāma hotī’’ti, duṭṭhu gahitakaṃ nāma hotīti attho. Phalininti phalavantaṃ. Tatthajātakaphalinisākhāya vāti tasmiṃ rukkhe jātāya phalinisākhāya vā. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭañca āpajjatīti attho.
ಆಹರೀಯತೀತಿ ಆಹಾರೋ, ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ಇಧ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾಲಿಕಾನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಯಾವ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾವಕಾಲಿಕಂ। ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಯಾಮಾವಸಾನಾ ಪಿಪಾಸಾಯ ಸತಿ ಪಿಪಾಸಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಪಾತಬ್ಬತೋ ಯಾಮೋ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾಮಕಾಲಿಕಂ। ಯಾವ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಕಾಲೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಿಕಂ। ಯಾವಜೀವಮ್ಪಿ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಯಾವ ಜೀವಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಯಾವಜೀವಿಕಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ।
Āharīyatīti āhāro, ajjhoharitabbaṃ yaṃ kiñci, idha pana cattāri kālikāni adhippetānīti āha ‘‘yaṃ kiñcī’’tiādi. Tattha aruṇuggamanato yāva ṭhitamajjhanhikā bhuñjitabbato yāva kālo assāti yāvakālikaṃ. Aruṇuggamanato yāva yāmāvasānā pipāsāya sati pipāsacchedanatthaṃ pātabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Yāva sattāhaṃ nidahitvā paribhuñjitabbato sattāhaṃ kālo assāti sattāhakālikaṃ. Yāvajīvampi pariharitvā paribhuñjitabbato yāva jīvaṃ etassāti yāvajīvikaṃ. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
ವನಮೂಲಪತ್ತಪುಪ್ಫಫಲಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ತಾವ ಮೂಲಂ ನಾಮ ಮೂಲಕಖಾರಕಚಚ್ಚುತಮ್ಬಕಾದೀನಂ ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಖಾದನೀಯತ್ಥಞ್ಚೇವ ಭೋಜನೀಯತ್ಥಞ್ಚ ಫರಣಕಂ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಮೂಲಂ। ಪತ್ತಂ ನಾಮ ಮೂಲಕಖಾರಕಚಚ್ಚುತಮ್ಬಕಾದೀನಂ ತಾದಿಸಂಯೇವ ಪತ್ತಂ। ಪುಪ್ಫಂ ನಾಮ ಮೂಲಕಖಾರಕಾದೀನಂ ತಾದಿಸಂಯೇವ ಪುಪ್ಫಂ। ಫಲಂ ನಾಮ ಪನಸಲಬುಜಾದೀನಂ ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಕತಿಆಹಾರವಸೇನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಖಾದನೀಯತ್ಥಞ್ಚೇವ ಭೋಜನೀಯತ್ಥಞ್ಚ ಫರಣಕಂ ಫಲಂ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಕನ್ದಮೂಲಾದೀನಂ ಗಹಣಂ।
Vanamūlapattapupphaphalādīti ettha tāva mūlaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ sūpeyyapaṇṇamūlaṃ. Pattaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tādisaṃyeva pattaṃ. Pupphaṃ nāma mūlakakhārakādīnaṃ tādisaṃyeva pupphaṃ. Phalaṃ nāma panasalabujādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ phalaṃ. Ādisaddena kandamūlādīnaṃ gahaṇaṃ.
ಅಮ್ಬಪಾನನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೦೦) ಆಮೇಹಿ ವಾ ಪಕ್ಕೇಹಿ ವಾ ಅಮ್ಬೇಹಿ ಕತಪಾನಂ। ತತ್ಥ ಆಮೇಹಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಅಮ್ಬತರುಣಾದೀನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಆದಿಚ್ಚಪಾಕೇನ ಪಚಿತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ತದಹುಪಟಿಗ್ಗಹಿತೇಹಿ ಮಧುಸಕ್ಕರಕಪ್ಪೂರಾದೀಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಕತಂ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಕಪ್ಪತಿ। ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪನ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಸಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೇನಾಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನಿರಾಮಿಸಪರಿಭೋಗೇನ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಪಾನೇಸು।
Ambapānanti (mahāva. aṭṭha. 300) āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇādīni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitehi madhusakkarakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ. Evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannena kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenāpi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu.
ತೇಸು ಪನ ಜಮ್ಬುಪಾನನ್ತಿ ಜಮ್ಬುಫಲೇಹಿ ಕತಪಾನಂ। ಚೋಚಪಾನನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿಕೇಹಿ ಕದಲಿಫಲೇಹಿ ಕತಪಾನಂ। ಮೋಚಪಾನನ್ತಿ ಅನಟ್ಠಿಕೇಹಿ ಕದಲಿಫಲೇಹಿ ಕತಪಾನಂ। ಮಧುಕಪಾನನ್ತಿ ಮಧುಕಾನಂ ಜಾತಿರಸೇನ ಕತಪಾನಂ। ತಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸುದ್ಧಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಮುದ್ದಿಕಾಪಾನನ್ತಿ ಮುದ್ದಿಕಾ ಉದಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಪಾನಂ ವಿಯ ಕತಪಾನಂ । ಸಾಲೂಕಪಾನನ್ತಿ ರತ್ತುಪ್ಪಲನೀಲುಪ್ಪಲಾದೀನಂ ಸಾಲೂಕೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಾನಂ। ಫಾರುಸಕಪಾನನ್ತಿ ಫಾರುಸಕೇಹಿ ಅಮ್ಬಪಾನಂ ವಿಯ ಕತಪಾನಂ। ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇತ್ತಪಾನಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏತಾನಿ ಚ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪಾನಾನಿ ಅಗ್ಗಿಪಾಕಾನಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀತೋದಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅವಸೇಸೇಸುಪಿ ಅನುಞ್ಞಾತಫಲಪತ್ತಪುಪ್ಫರಸೇಸೂತಿ ಧಞ್ಞಫಲಪಕ್ಕಸಾಕಮಧುಕಪುಪ್ಫರಸತೋ ಅವಸೇಸೇಸು ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಂ ಫಲರಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಧಞ್ಞಫಲರಸ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೩೦೦) ಅನುಞ್ಞಾತಕೇಸು ಫಲಪತ್ತಪುಪ್ಫರಸೇಸುಪಿ।
Tesu pana jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ. Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikāpānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ . Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imināva nayena vettapānādīni veditabbāni. Etāni ca pana sabbāni pānāni aggipākāni na vaṭṭanti. Tenāha ‘‘sītodakenā’’tiādi. Avasesesupianuññātaphalapattapuppharasesūti dhaññaphalapakkasākamadhukapuppharasato avasesesu ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’ntiādinā (mahāva. 300) anuññātakesu phalapattapuppharasesupi.
ಖಾದನೀಯತ್ಥನ್ತಿ ಖಾದನೀಯೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ। ನೇವ ಫರತೀತಿ ನ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ। ಅನಾಹಾರೇಪಿ ಉದಕೇ ಆಹಾರಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ‘‘ಆಹಾರಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ (ಪಾಚಿ॰ ೨೬೫) ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಮಾ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಆಹರೀಯತೀತಿ ಆಹಾರೋ’’ತಿ ಅನಾಹಾರೇಪಿ ಉದಕೇ ಆಹಾರಸಞ್ಞಾಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಾನಂ। ದನ್ತಪೋನೇ ಚ ‘‘ಮುಖದ್ವಾರಂ ಆಹಟಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ಮುಖದ್ವಾರಂ ಅನಾಹಟಮ್ಪಿ ದನ್ತಪೋನಂ ‘‘ಮುಖದ್ವಾರಂ ಆಹಟಂ ಇದಂ ದನ್ತಪೋನ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಸಞ್ಞಾಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತಾನಂ। ಯಥಾಸುಖಂ ಪಾತುನ್ತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಾ ಯಥಾಕಾಮಂ ಪಾತುಂ। ದನ್ತಪೋನಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಪರಿಭೋಗೇನ, ದನ್ತಧೋವನಾದಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಪನ ರಸಂ ಗಿಲಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Khādanīyatthanti khādanīyena kattabbakiccaṃ. Neva pharatīti na nipphādeti. Anāhārepi udake āhārasaññāyāti ‘‘āhāraṃ āhareyyā’’ti padassa padabhājane (pāci. 265) vuttamatthaṃ sammā asallakkhetvā ‘‘āharīyatīti āhāro’’ti anāhārepi udake āhārasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Dantapone ca ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ ida’’nti saññāyāti mukhadvāraṃ anāhaṭampi dantaponaṃ ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ idaṃ dantapona’’nti vipallatthasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Yathāsukhaṃ pātunti paṭiggahetvā vā appaṭiggahetvā vā yathākāmaṃ pātuṃ. Dantaponaparibhogenāti dantakaṭṭhaparibhogena, dantadhovanādināti attho, iminā tassa pana rasaṃ gilituṃ na vaṭṭatīti dasseti.
ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾವಿಕಟಾನೀತಿ ಗೂಥಂ, ಮುತ್ತಂ, ಛಾರಿಕಾ, ಮತ್ತಿಕಾ (ಮಹಾವ॰ ೨೬೮) ಚ ‘‘ಆಸಯಾದಿವಸೇನ ವಿರೂಪಾನಿ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ವಿಕಟಾನೀತಿ ವಾ ಅಪಕತಿಭೋಜನತ್ತಾ ವಿಕಟಾನಿ ‘‘ವಿರೂಪಾನಿ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇತಿ ಕಾರಣೇ ಸತಿ, ಸಪ್ಪದಟ್ಠೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧೂಮಾದಿಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾಭಾವೋತಿ ಧೂಮಪುಪ್ಫಗನ್ಧದನ್ತಖಯಾದಿಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾಭಾವೋ।
Cattāri mahāvikaṭānīti gūthaṃ, muttaṃ, chārikā, mattikā (mahāva. 268) ca ‘‘āsayādivasena virūpāni jātānī’’ti katvā vikaṭānīti vā apakatibhojanattā vikaṭāni ‘‘virūpāni jātānī’’ti vā attho. Sati paccayeti kāraṇe sati, sappadaṭṭheti attho. Dhūmādiabbohārikābhāvoti dhūmapupphagandhadantakhayādiabbohārikābhāvo.
ದನ್ತಪೋನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಭೋಜನವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ।
Bhojanavaggo catuttho.
